R.P. Antonii Ruuio Rodensis ... Commentarii in libros Aristotelis Stagiritae de caelo, & mundo ..

411쪽

3 92 De Caelo,o Mundo. V

centri, & moueri ad medium,seu motu recto. Et potest urgeri argumentum, quia si Luna , gratia exempli, circunuoluitur in suo epicyclo motu sbi proprio sequitur , non semper nobis ostendere eandem Parrem, seu eandem faciem , sed unam , dum est in parte superiori eius, & alteram , dum est in inferiori. aduersus experientiam manifestam : nam eandem partem maculatam eius videmus semper , & in hanc sententiam inclinare videtur Diuus Thomas I 2. Metaphy sicae, lectione I o. quamuis probabile videatur censere,dari ecentricos, & epicyclos a.de libro de caelo. Lectione I 7. & parte I. quaestione 32 articulo

Alij vero illam compositionem orbium hoc argu mento probant, non esse necessariam : non enim alia de cauta necessaria existimatur, nisi pro saluandis apparentiis planetarum, qui uno tempore proximi res apparent,& ideo maiores,altero vero remotiores,& ex consequenti minores , quod non posset salu

ri, si propriis orbibus insiderent, sicut stellae firmamenti , &ad motum eorum mouerentur, cum Con.

stet, stellas has eandem semper distantiam a terra haberein eiusdem semper magnitudinis apparere: Sed apparentiae istae etiamsi verte serent , sufficientet saluarentur, aut cum solis orbibus ecentricis, aut cum solis epicyclis, quia cum his, vel illis solis , eo ipso, quod motu distincto 1 totali orbe mouentur,

necesse erit, ad partes eorum remotiores a terra aliis quando peruenire , atque etiam aliquando ad proximiores ν cum constet, remotiores esse partes e rum superiores, inferiores vero proximiores , &necessarium sit, planetam omnes percurrere per Ci culationem ; ergo saltem non erit necessarium orisbes ecenpticos pone e simul, atque epicyclos, sed

stili

412쪽

sussicient hi soli,vel soli orbes concentrici. Probabili, tamen nobis vidatur,totam compositionem explicatam non esse solum possibilem,sed necessario ponendam in orbibus planetarum : nam utrumque in primis docent omnes Astronomi,& experientiis ita essicacibus probant,ut fidem facere me- Teantur. Vnde non solum non recedit ab eis Aristo. teles, sed in multis eorum sententiam amplectendam esse a Philosophis arbitratur a.libro de caeso capite 8. textu GO. & 6 i. 3c uniuersialiter ra. Metaph. monet, Astronomos in Astronomicis rebus esse consul edos,& primum quidem,quod possibilis sit,ex eo solo conuincitur, quod nihil in eo repugnans naturae caelorum ut motui eorum reperiatur, ut singula a nobis exposita percurrenti facile constabit,& solutiones argumentorum in oppositum a nobis mox adhibend eostendent.Quod vero necessario ponenda sit,non tum secundum orbes concentricos , sed etiam secundum epicyclos, probant Astronomi manifestis experientiis,nam Sol,& Luna,ut sepe obseruatum a se eia se testantur,atque etiam caeteri planetae, nunc remo tiores a terra,nunc vero propinquiores visuntur, dcconsequenter,nunc maiores , nunc minores, eorum que motus nuuc velociores, nunc tardioresaeum cer

eum sit eo maius apparere corpus, quoad minorem distantiam cernitur,& eo minus, quoad maiorem, eiusque motus tardior videtur ad maiorem distatiam,& ad minorem velocior, sed impossibile id foret, si

solo motu sui orbis mouerentur : nam tunc eodem semper modo distarent a terra. & semper sub eadem magnitudinis specie cernerentur, ut ostendunt stellae fixae, quarum nulla magis, aut minus distans a terra apparet, & ideo, nec uno tempore maior quam alio: necesse est ergo proprio motu moveri planetas, Sc

413쪽

394 De CE se Mundo.

circa diuersum centrum a centro totius mundi,quod

iii si ponantur orbes ecentrici, patet esse impossibile. Maior vero probatur, nam Sol existens in Capricor-nio,aut in aliis signis australibus maior a paret,quam cum in Cancro, vel in aliis signis Aquilonaribus existiuhaec vero inaequalitas paulatim tollitur, pro Vra praedictis signis recedit, ergo magis distat a rerra,

dum in his signis versatur, dum voto in illis propinquior eae

Sed respondent aduersari j, has apparentias non prouenire ex maiori,vel minori distantia planetarum a terra,sed quia vapores,qui inter Solem & visum nostrum interponuntur, disgregatu radiis visuales , ut contingit diebus aestatis,cum Sol in ortu apparet maior,quam in meridie.Cotra hoc tamen est, quia apparentiae istae contingunt serenissimo caelo, ac medio a vaporibus emundatoinc tandem planeta eandem cleuationem habente supra Otizontem, ac proprerea aestiuo tempore semper contingit caliginosum esse caelum , & medium magis turbatum, ac permixtum vaporibus, quam hyemali;ergo maior deberet apparere Sol in Cancro,quam in Capricornio,quod constat esse salsum:Necessatio ergo fatedum est,hanc inaequalitatem magnitudinis,sub qua apparet Sol,prouenire ex eo,quod dum minor apparet,existat in parte Orbis ecentrici quae circumscribit partem grossiorem orbis contenti inferioris: quando vero maior in psrte continente oppositam,& minus crassam partem

eiusdem orbis. i.

Secunda experientia est, quia Sol plures dies insu. mir,dum percurrit signa borealia aequinoctio verno usque ad autumnale , , die videlicci vigesimo Mariis, usque ad vigesimum quartum Septembris, quam dum percurrit Australia, tempore hyemali.

414쪽

Lib. II. CV. V A Q. VI. 39s

Nam in prioribus signis insumit centum octuaginta septem dies,in posterioribus vero centum septuaginta octo,quod non potest esse,nisi moueatur in aliquo Orbe ecentrico circa terram , ita ut maior pars illius respodeat maiori parti terrae,quam oppositς,ergo ne cesse est,orbes ecentricos admittere. Quod vero Soli orbes ecentrici non sufficiant ad saluandas omnes Pli nomenas,seu apparitiones varias planetarum,sed necessarium sit praeter illos .addere sphqrulas, seu epi- ccyclos,probatur tertio experientia,quia casseri planetae praeter Solemin existentes in puncto auxis eςentrici,hoc est in puncto 1 terra remotissimo, non semper

eodem modo se habent ad terram , sed modo sublimiores,modo vero humiliores visuntur,& ex consequenti,nunc diametri eorum maiores,nunc Vero mi. nores,& pariter ipsi met planetae, ac pra terea motus eorum Velociores,aut minoris velocitatis. Sed tanta

haec varietas non potest ratione solius ecentrici faluari, quia eum aux ecentrici semper sit in eadem distantia a terra, planeta in eo existens semper eodem modo appareret,quoad supradicta omnia, & planeta idem in auxe existens deberet esse a terra remotissimus,& auxis opposito propinquissimus : Cum ergo aliquando remotior, aliquando propinquior in auxe entrici apparear,necesse est,sphaerulam , seu epicyclum ponere immersum intra profunditatem, seu crassitiem ecentrici, ad cuius motum planeta reuoluatur, & ita possit tam variis modis nobis apparere iuxta diuersitatem partium motus eiusdem epicycli

sibi proprii.

Tertia experientia pro confirmandis epicyclis sumitur ex duplici ecclypsi lunati,quem contigisse referunt Astronomi,Sole,& Luna in eodem situ manen.

tibus,ita ut in utraque Sol eandem distantiam habue; tit

415쪽

3 9 6 De Gai Mundo.

rit a terra, atque adeo eandem utrobique terra umbram protexerit. Obseruarunt autem unam eclypsim maiorem fuisse,& plusquam alteram durasse. Ex quibus hoc argumentum satis essicax deducitur: maior, vel minor duratio ecclypsis prouenit ab ingressu Lunae in maiore,vel minore umbra terrae;sed in utraque ecclypsi eade fuit umbra terrae,cu ponatur Sol aequaliter a terra remotus,necesse ergo fuit,Lunam in una

ecclypsi minus suisse a terra remota,in altera.vero l5gius a terra distasse;cuius ea est perspicua ratio, quiacu umbra terrae fiat ad modu'pyramidis,necesse est,eo ampliore relinqui,quo propinquior terra fit,& eo angustiorem,quo remotioriquo fit,ut quo propinquior rerrς suerit Luna,eo maiore pertraseat umbra,mino-Tem vero, quo logius a terra recedit:& hinc procedit inaequalitas ecclypsium,quoad magnitudinem,& du- rationem,sed constat Lunam ut in Theorica plane-etarum declaratur) ex Sola ratione sui ecentrici, non

posse eiusmodi inaequalitates ecclypsim pati, quia ratione illius in omni ecclypsi eandem habet distantiam a terra, cum semper tam in coniunctione eius

eum Sole in qua fit ecclypsis Solis in quam in opposi-rione cin qua fit ecclypsis Lunae in auxe sui ecentrici

existat;necessarium est ergo, praeter ecentricum epi- cyclum ponere,ut ratione peculiaris motus, quem in eo habet planeta,salvetur diuersia distantia eius a terra etiam si in eodem ecentrici auxe permaneat,& ex hac diuersa distantia amplior , vel angustior umbra, ac tandem maior, atque prolixior ecclypsis, aut minor,

di breuiori Quod potest eorroborari ex his, qnae refert Clauius noster in sua sphaera,a soLΑΑ3.vsq. ad 449.se vidisse duas ecelypses:priorem in Ciuitate Con imbrica Anno millesimo quingentesimo quinquagesimo no-

416쪽

no circa meridiem,in qua directe interponebatur L na inter visum,& Solem,ita ut Solem integrum non per minimum tempus contegeret, fueruntque tenebrae quodammodo maiores, quam noctumae, neque

Vbi quis pedem poneret,videre poterat, & clarissimἡ apparebant stellae in caelo ; & quod mirabilius erat,

aues ex aere in terram prae horrore ex tanta terrae Obscuritate incusso decidebant. Alia fuit Romae anno 13 67.etiam circa meridiem,in qua etsi Luna inter Solem,& visum interponeretur,non tamen ita ut totum

Solem obscuraret, sed i quod nunquam fortasse alias euenit relinquebatur in Sole circulus quidam , undique totam Lunam ambiens. Ex quibus colligitur primo,Lunam,& Solem in his ecclypsibus non habuisse eandem distantiam a terra,nec inter sese,alioqui e dem modo in utraque ecclypsi obscurarentur , ut 1 perspectivis clare demonstratur. Secundo, colligitur nec moueri eisdem motibus suorum orbium tota lium,tanquam propriis, sed minores alios sui se loquamur habere,& circa diuersum cetrum a communi totius mundi,quod non est possibile,nisi praeter totales orbes eis proprios, ponamus ecentricum simpliciter,& duos alios minores orbes,ex parte etiam,ac secundum quid ecentricos iam a nobis expositos. Tertio tandem colligitur, Praeter has tres orbes ecentricos , ponendam elle in medio orbe simpliciter ecentrico sphaerulam quandam in profunditate, seu gros- sitie eius immersam , quae proprio motu moveatur ab oriente in Occidentem,& in qua planeta insideat,& cum qua circumuoluatur.Quibus positis Phς- nomenae omnes, seu apparitiones variae planetarum non solum in suis motibus ostensae, sed etiam ecclypses,& varij modi earum saluantur. Ex his autem partialibus orbibus componi quodammodo dicuntur Or-

417쪽

398 De Gelo, o Mundo. . .

bes totales planetarum,propter ordinem, quem cum eis sersant, & quia in profunditate, seu grossitie eorum uniuersi ponuntur, & a motu eius suo modo dependent. Quod quidem,ut , nobis explicatum,licet euidens non sit,est tamen valde probabile, & in con- . tinua obseruatione Astronomorum fundatu,quae circa effectus a nobis perceptibiles per sensus versatur,&ideo fidem meretur efficere, id quod ex solutione argumentorum magis constabit. Id primu igitur negandu est,ex ecentricoru motu sequi penetratione aut scissione eoru secundu aliquas partes, aut etiam ex parte dari vacuum:& huius ratio est,quia non ita mouentur,ut aliquando debeat coniungi in eadem parte spatij grossiores partes utrius. que,aut grossiores unius eum delicatioribus alterius, sed proportionaliter ita .simul mouentur orbes isti, quati partiales ad motum totalis, ut partes grossiores unius semper subsint delicatioribus alterius,aroue etiam e conuerso,cum regularissimus sit,& uniformis earum motus,eisque iuxta propriam naturam conuenit.Ex tali autem motu facile quisque intelligat, nullum ex illatis incommodis in argumento sequi. Ad secundum neganda est consequentia, quod execentricis sequatur moueri cadestia corpora motu rericto, nam ad morum rectum non satis est, corpus motum habere,vel acquirere diuersam distantiam a terra,vel ab alio corpore extrinseco,sed requiritur,quod per lineam rectam eam consequatur, cum notum sit ex eodem Aristotele, atque eodem loco in argumento citato,motum rectum esse, qui per lineam rectam fit. Orbes vero ecentrici non mouentur per lineam rectam,sed per circularem,non tamen circa centram iniundi,sed circa proprium .Et praeterea habent partes quasdam grossiores, tenuiores vero alias, & ratione utrius i

418쪽

Lib. II. Cap. V. Quaest. VI. 399

utriusque acquirunt per motum circularem diuersam distantiam, non quidem a proprio centro, circa quod mouentur,nam hoc pugnaret cum motu circulari,sed a terra, vel a centro eius quibus non commenseratur circularis eorum motus.Negandum est igitur,moueri ab uno loco , seu spatio in aliud, sed mouentur ab eodem in idem , ut postulat.motus circularis, sic au- tem moti acquirere possunt diuersam distantiam a

terra.

. Ad aliud vero , quo idem argumentum Vrgetur, respondeo , non posse Lunam in circulo motam in proprio epicyclo nunc unam, nunc vero alteram faciem nobis olfendere,sed semper, & necessivio eandem : nam cum volvatur in circulo circa proprium centrum proprio motui proportionatum,necesse est,

instabili quodam libramento permanere semper; D. autem Thomas pro hac sententia relatus nihil assierendo docet, sed reserendo Astrologor uiri sententiam loquitur semper,& nunquam eam refutando, ut ex eisdem locis in argumento citatis facile constare cuique poterit. Argumento tandem aliorum : respondetur, variis obseruationibus astronomis compertum esse, Lunam aliquando existentem in eodem puncto a terra remotissimo,non eandem ab illo habuisse distantiam, nec eiusdem magnitudinis apparuisse, & pariter in eodem punino epicycli terrae propinquissimo, quae etiam in aliis planetis obseruata sunt, atque reperta, Immo Clauius noster in sua sphaera, lio 4 q. testatur se vidisse paucis annis elapsis Martem sub tanta magnitudine, ut duplo maior tunc caelo serenissimo appareres,quam alio tempore, ita ut multi mi rare iistur,existim ni s,nouum in caelo Ddus equisisse, quae nec in soli. . meticis,nec in solis epicyclis referri po-

419쪽

oo De Caelo, o Mundo.

test, sed necesse est, in utrosque referri, ut probaui

mus.

t omnes caelestes orbes sint inter se contigui,

nullo alio corpore interiacente.

QVamuis controuersia haec ad interpretes sacra

Scripturς spectare videatur,quatenus ex diuersis scriptura: lo cis ortum ducit: non tamen est a Philosophis cliena, quorum partes sunt, naturam dc situm caui inuestigare. In qua controuersia duae sunt praecipuae sententiae extreme oppositae.

Prima negat contiguitatem omnium Orbium caelestium admittens vecas ac elementares aquas inter

omnes orbes mobiles , & caelum Empyreum . quas dicitur diuidere ab aquis permeantibus terram, totus globus c testis mobilis.Ιta sentit Patet Molina, I . par te disput. 3o. de opere sex dierum:& videtur manifesta sententia multorum Patrum : sic Iustinus Martyr, in responsione ad quaestionem 93. Orthodoxorum, Basilius homilia 3. Hexameton,Theodorerui, quaest. 1 1.in Genesim,Ambrosius, 2.libro, Hexameron.cap. 3. Chrysostomus, homil. . in Genesim, Hilarius in illavetba Psalm. I 33.Qui fecit caelos in intellectu, Gennadius, & Si uerta relati a Lypomane in illa verba, Genesis i. Fiat firmamentum in medio aquarum, M. ad tandem Augustinus a. super Genesim ad literam, his verbis: Quomodo autem, quales aqua ibi sint, esse eas . bi minime dubitamin maior est quippe huim Scriptura autoritas,quam omnis humani ingen, capacitas.Fundamentum huius sententiae sunt expressa sacrae Paginae testimonia, uae supra caesos aquas costituunt,& cum . supra

420쪽

supra Empyreu consistere non valeant,fit consequens, ut inter ipsum,& alium cc teste globum mobilem eas intercipi fateamur. Danielisa. Benedicite aqua omnes, qua super calumsunt, Dominum: Psalm o I 8. Laudate eum cris calorum,ct aqua,qaa super Mosseunt. Et Psalmo Io 3. Extendens crium,sicut pellem,qui tegis aquis seuperiora eluc. Praeterea firmamenti nomine in Scriptura intelligitur caelum stellatum, ut constat ex cap. I. Genesis : Vctauit Deus firmamentum crium. Et rursus: Fiant luminaria infirmamento crit. Ac tandem:Fecisque Deus luminaria magna: luminare maius,ut praeesset iuei,ct luminare minus,ut praesset nosti:st Stellas, ct 'Ruit eas infirmamento crii, ut luceret super terram. At firmamentu mediat inter aquas, eadem Scriptura ibide testante,illis verbis: Fiat s amentum in medio aquarum,st diuidat aquaι ab aqu1s. Igi-rur inter Empyreum caesum, & octauam sphaeram,verae intercipiuntur aquae.Quod urget Pater Molina supra ex eo, quod si in citatis verbis non intelligantur verae aquae Mementares, non stabit veritas,proprietas,&sinceritas Scripturae,sed violentia illi inferretur, siquidem vox aqua ex propria impositione significans es mentares, ac veras aquas, a propria significatione extrahitur ad tropum,figuram,& metaphoricum sensum: quod si liceret, nihil stabile permanebit in Scriptura; nec ultu ex illo dogma poterit firmo argumento probari. Quae doctrina praesertim vim habet in praesenti, chi omnia relata restimonia possint sine ullo incommodo de veris aquis intelligi: licet enim aquae clementares,& corio ptibiles inter cauos ponantur, &ideo alterentur, non ideo consequens necessario fit, ut corruptioni subdantur, siue propter ipsarum resistentiam, ratione multitudinis materi ae sue ob qualitat cma Deo impressam , vel denique denegante Dco suum concursum ad actionem cors Ut tuam ex aliquo oc-