장음표시 사용
481쪽
per se pater.Illam ergo distinctionem astrorum inter se, & cum orbibus colligimus ex eo, quod astra singula ex natura sua specialia exigunt aceidentia, seu specialem accidentium intensionem , & modum , &speciales effectus diuersae etiam speciei, quae illorum orbibus non conueniunt ex natura sua, quod suffcientissimum signum distinctionis est etsi alia supradicta non extarent in prςsertim in corporibus simplicibus,quale est caelum. Hoc enim solo tandamento diuersitatis accidentium, aut intensionis illorum naturalis, ab omnibus distinguuntur specie elementa , licet aliter forte contingat, in partibus corporis mixti .Quod vero additur de diuersis accidentibus,&effectibus aquae,friuolum est, quia illa diuersitas non prouenit aquae a natura,& propria forma, sed ab extrinseco, secus quam in praesenti. Ex quibus constat: ad secundam partem secundae opinionis. Ad fundamentum primae respondetur, diuersitatem illam si- tuum esse signum distinctionis,praecipuam tamen eo se a nobis assignatam .desumptam ex accidentibus,&effectibus propriis.
Vtrum calor a luce, vel motu ortum ducat. D enodandam mentem Aristotelis in hoc capi-I I te hanc dissicultatem versant illius interpretes
hoc loco. Ex cuius solutione constabit ad argumentum pro priori sententia factum quaest. 3. prioris tractatus in caput 3.libri secundi.Et circa priorem quaestionis partem,Durandus in z. distin. I 4.quaest. I. singularder existimauit lucem sua vi non posse calorem
producere.Cuius placitum hoc modo firmari potest, quia
482쪽
, Lib. II. Cap. VII. A s. II. 46 3
quia calor est prima qualitas, igitur ortum non ducizabuli a qualitate maxime cum nori appareat,quom Odo in virtute lucis contineatur;& alias omnia corpora lucida calefacerent,cuius oppositum constat in aliquibus astris, quibus virtus infrigidandi tribuitur, &in aliquibus corporibus sublunaribus, ut Geminis,&similibus. I
opposita tamen sententia in schola recepta communi calculo Doctorum cum Arist. I. Meteororum
cap. 3.& saepe alibi,& D. Thoma hic,& aliis locis, "idianis experimentis euidenter suadetur. Nullus enim non est expertus, inferiora corpora Solis luce caele fieri,& ideo illius accestu,& recelsu,aestatem, &hyemem cotingere. Reflexione item radiorum Solarium magis incaIescit haec infima aeris regio, & alia Corpora Opaca, quae ut impediunt radiorum transiectionem, sic eos supra seipsos retorquendo, occasionem intensoris caloris praebent, usque adeo , Ut aliquando ex radiorum coitu ignis euadat, quod tunc praesertim euenit , cum per lineas magis rectas radii retorquentur, magisque uniuntur. Et eadem caloris
productio in aliis luminosis experimento constat, ut videre est in lumine iaculato a Luna. Propter quod Aristoteles A. de partibus animalium, cap. s. asseruir, noctes pleniluni j tepidiores esse ,eo quod Luna tunc uberiorem ex se lucem refundit. Et 4 de generatione cap. 2. dixit, sicut Sol per annum accessu, dc dis 'detestatem, hyememque facit,ita Luna per mensem ii cremento,& decremento luminis,inde scilicet intersori,& minus inteso calore producto. Quod equidenaturae valde consentaneum fuit ut praestanti siliba
qualitas primi coi poris, hoc est caeli, vim haberet producendi qualitatem nobilissimam inter sensibiles corporibus alterabilibus propriam.Nullum enim est
483쪽
inconueniens, quod prima qualitas corruptibilium corporum, , qua aliae secundae oriuntur, ab alia qualitate propria corporis perfectissimi, & incorruptibilis ortum ducat, & in eius virtute eminenter contineatur,& per hoc constat ad argumentum pro Durando factum. Ad illud vero, quod tanquam absurdum infertur, fatemur ingenue, mn:a, quae luce Obtinent, habere,quantum ex se est, vim aliquid caloris imprimendi m ea corpora, ad quae lumen transmi tunt : verum id saepe non deprehenditur , aut prae sua tenuitate,quia lumen etiam perexiguum est, aut
quia simul per alias virtutes frigus, seu humorem in eisdem corporibus producunt, ut de corporibus caelestibus asserit perspicue D.Thom. hic lectio. I .versus finem ,his verbis:Dicendum est ergo, quod omnia corpora caelestia secundum communem virtutem luminis habent calefacere sed secundum alias proprias virtutes singulis comporibus attributas,habent non solum calefacere, ct infrigidare, sed etiam omnes alios essecius corporales escere in istis inferioribus. Maior dissicultas est in secunda quaestionis parte definisida,quamuis enim constitutum sit,& sensu exploratum,corpora motu locali incalescere, huius tamen nodum enodare , & rationem reddere adeo est dissicile, ut in duodecim sententias Philosophorum agmen distraxerit. Itaque rem ipsam tradit Academi.
- c hola cum Platone,in theaeteto, peripatetica cum Iristotele hoc cap. 7. textu 42. 1 .Metereorum,cap. 3.
sectione 3.problematum quaest. li Diuo Thoma, Iectione Io. cum communi scholasticorum a si e n se, id quod quotidianis experimentis notum est. videmus enim tritu duorum lapidum, & ferri, ac silicis conflictu, ignem elici. Item globos plumbeos e tormentis explosos per aerem incalescere, & interdum
484쪽
liquefieri, sagittas, motas farinarias, curruum axes, equorum soleas, & aerem celeri raptu percussum.calefieri, splendere & igniri. Denique ipsa aqua maris suapte natura frigida crebro ventorum flatu agitara intepescit,& animalium membra latione mota, calorem concipiunt.Si quando vero per motum localem frigus conciliamus. Id ex accidenti eueniet, aut quia calidi extrinseci praesentiam , seu reflexionem radiu-rum hac via vitamus, aut quia aer ambies a nobis c lesectus discutitur,alio frigidiori succedenti,ut in re- spiratione V.g.aut denique, quia motione vapor calidus exhalatur &dissipatur,& natiua frigiditas, aut ambientis corporis inualescit. Semper igitur ex semotus localis est aliquo modo causa caloris,licet formaliter non sit calefactio cum formaliter tendat ad praesentiam, & inde speciem sumat;ac proinde specie distinguuntur, sicut termini ipsi calor, & praesentia. Quod constat ex Aristotele in Antepraedicamentis,& s. Physicorum capite x. dcx. & ex omnibus aliis ibidem,qui omnes statuunt, lationem non esse per se
causam caloris, quia utpote entitas imperfectissima, -nequit continere illum formaliter , aut eminenter in se, neque in proprio termino,qui etiam est en- tiras modalis impersecta, & nullius rei essicienter activa. Circa rationem vero assignandam huius manifessi experimenti, missis pluribus sententiis, quae ic ab scopo veritatis aberrant, & eas percurrere opes sum nimis, & inutile esset, prima earum, quae magiS ad veritatem accedunt,asserir, calorem motu editum oriri a calore virtuali, inhaerente corporibus , quae fricantur.Ita philosophatur Durandus in Σ.distinctione I D quaestione 3. cum aliis quibusdam maxime Erecentioribus. Verum haec sentcnita non est uniues-
485쪽
sim vera. Quamuis enim aliqua sublimaria corpora huiusmodi calorem uirtualem contineam , quae motu quasi excitata calefiant, in omnibus tamen corporibus sub Lunae orbe contentis, illum calorem
constituere, fundamento rationis caret,immo rationi aduersatur,cum aliqua sint corpora solida, aquea, Vel terrea , ac proinde eximie frigida, ex quorum attritu ealor oritur. Oportebat etiam Ostendere, quomodo calor ille latens, & virtualis per lationem excitetur, vel augeatur, quod Durandus non explicat, & ideo quae sui rationem non assequutus. Quam ut inueniat Thomas Garbius h. libro suae summae,tractatu 2.quaest. 6. in quolibet mixto partes dissimiles agnoscit alias quide subtiliores, & calidiores. igneas scilicet, & aereas , & alias vero magis densas,
ac frigidas, plus terrae, & aquae retinentes. Hoc autem posito existimat, utua corporum collisione patera illas igneas, & aereas, a centro ad circunferentia Corporis euocari,& per distractionem, & tarefactionem quasi diuelli , partibvsstigidis, & sic ipsas calidiores apparere, & ad alia corpora contigua calorem fundere.Sed nec haec positis placere omnino potestiquia insessicienter rem explicat, & selsa quaedam assumit. Nam in primis nequit cum fundamenro aD
signari in quibuslibet mixtis .icin crystallo, & similibus , ea partium dissimilitudo, quae ad hoc suifi-
Libere enim omnino, & contra rationem sup- tonituri, omnia mixta plus caloris habere in partinus abditioribus, quam in extimis. Et quidem Gar-bius videtur sentire, sormas elementorum actu late re in mixto contra Aristotelem, & communem sen-tεtiam a nobis corroboratam in libris de generatione.Denique licet admitteremus in qualibet re mixta
parres illas dissimilates ab hac semεtia excogitataS,Hc
486쪽
ex eis abditiores esse calidiores, nequit intelligi, qua ratione internae partes solidorum corporum non viventium de fluidis namque, & viumlibus alia est ratio exteriorum attritu, e centro ad circumferentiam euoluantur, cum aliis extimis continuae sint , & eas non possint penetrare ἔ neque sicut fluidae propriam in corpore positionem cum aliis mutare: adhuc ergo superest, adaequatam huius effectus causam assignare. Albertus Magnus I. Meteororum tractatu I. apite Is. & Zimara in suis Theorematibus propositione s. eiusdem rei causam inuestigantes, eam reddidere,quia scilicet partes corporum, quae colliduntur, rarefiunt, & media rarefactione excitatur calor, ad quem praeuia dispositio est raritas. Verum neque hi Doctores quaesiti causam attigerunt, non enim apparet qua ratione inducatur raritas per motum localem in corporibus solidis, nec minori hoe findiget explicatione, quim id, quod inuestigamus, &faltem non introducitur tanta raritas , quae ad hoc sufficiat cum sensu non deprehenda;ur in his corporibus statim post collisionem .Et ideo Patres Conimbricenses in hoe cap.7.quqst. 6.artic.2.cum aliis, quos ipsi citant, quibus sententia Alberti arridet, addiderunt, per motum non solum raritatem induci in comporibus solidis se percutientibus, sed etiam, & maxime,in aere intercepto,& alliso,quam raritatem calor consequitur. Sed tamen hoc modo , t et assignetur maior raritas, nondum ostenditur sufficiens eausa illius,nedum caloris excitati per lationem, quam quaerimus,quia adhuc difficile,& inexplicatum relinquitur,quae nam sit causa raritatis. Praeterea, licet raritas assecla sit caloris tamen non ipsam calor, sed calorem ipsa consequitur iuxta communem scnssim, utpote 3 . Gg α
487쪽
qualitas secunda ex permixtione caloris, & aliarum primarum qualitatum ortum ducens, quae utpote qualitas secundaespecie distincta a calore,ex eo longe imperfectior nequit illum producere,nec formaliter, aut eminenter continere,ut constat ex Arist.4. Physi. tex. 7.Etsi άicatur cum Patribus Conimb. non sequi Calor ex raritate, ut ex causa, sed ut ex comite:igitur adhue est superassigqanda causa caloris, quae tamen ab his non assignatur. Et ulterius calor non solum est comes raritatis,sed illius causa,vel potius ha-- bens se ex parte causae,ut dispositio praeuia,igitur non potest esse effectus raritas,aut comes praeuius, alia ergo causa inuestiganda superest. Denique D.Thomas hoc loco lect. ro. asserit,ideo motum localem eamhabere praerogatiuam, ut calorem essici at,quia est omnium motuum primus & auctore Arist. Io.Metaphy capit. . primum in unoquoque genere est causa reliquorum.Haec tamen Angelici Doctoris coniectura,seu congruentia verissima est,
etsi Theorema illud Aristotelis, ut alibi diximus, intelligi debeat de primo in aliquo genere causalitatis, superest tamen explicandum , qua ratione id conti gatin ideo alia verba inferius subiunxit Diuus Thomas, quae in veriori huius rei explicatione expendemus in qua facilius sane est, quid alij dixerint impu-rnare quae non sit adaequata ratio ostendere,quam Poprium sensum. & perspicuam huius rei rationem demonstrare.Ut autem utrumque,quamu fieri potest, delucide assequamur, aliquot sunt conclusianes subiiciendae. rPrima conclusio: motus localis in animalibus,pe culiari ratione, est causa caloris, quatenus occasione lationis,maior spirituum vitalium. & animalium Copia,ad externas animantium partes aduentat. Id quod
488쪽
duplici de causa videtur contingere: primo mura facultas motrix huiusmodi spirituum ministerio utitur ad motionem exequendam , & ideo uberiorem spirituum copiam tunc temporis attrahit. Secundo meis diante motu locali,animantium pori protrahuntur,&liberiorem spiritibus aditum relinquut:ex quo fit, ut prolixiori motu animalia defatigemur, ob irituum scilieet dispendium. Cum igitur huiusmodi spiritus calidissimi sint, hinc proueniti ut eorim interuentu paries animalis incalescant. Accedit, quod etiam ad has partes, dum mouentur , plus sanguinis, & spirituum vitalium in se recepit, quae. ut in se multum caloris habent, in partes sibi proximas trans
Secunda conelusio v ex mutua corporum sublun rium collisione, tanquam ex conditione, raritas ortum ducit. Hanc conclusionem supponunt com muniter Doctores, ut vidimus, resetentes varias sen remias , & probat experimentum ipsum. Constat enim corporum partes aeris praesertim, mutua attritione , nonnihil inter se distirahi ,& maius occupare locum, quod aliter, qu m pes rarefactionem contingere nequitk cum id eueniat sine additione quantitatis : id quod ex sequenti assertione amplius.intelligetur,& roborabituri Dixi , tanquam ex conditione , quia sicut non potest latio esse causa, seu causa eio propria ealoris, sic neque raritatis, eum per se solum tendat ad via, tanquam ad proprium termina qui specie, vel genere, raritate dissidet. Quia igitulmoru locali varie agitantur partes mobilis, & maxime eorporis medij, ratione cuius agitationis diuersimode disponuntur in ordine ad primas qualitaresAx quibus raritas pullulat,hinc fit, ut medin motu loc li, tanquam conditione consurgat raritas et ex quo fili
489쪽
priciresῆesse productionem caloris, quam raritatis, ut diximus tantum abest, ut raritas sit causa,aut praeuia
conditio ad .inoctionem caloris. . ' . V
Teetia conclusio: motus localis dicitur causa caloris , eo quod medio motu partes minus calidae , &siccae distrahuntur, relictis calidioribus , & siccioribus, in quibus proinde: intensior calor deprehenditur , & producitur & per quas in corpus contiguum transrauditur. Quae conclusio prius explicanis da est, deinde probanda. Pro euius elucidatione inmemoriam scuocandum est id, quod a. libro de generatione,diximus aerem elementarem esse calidum, fere in siimmo gradu,& valde r*rum , quamuis con tinua vaporum , exhalationumque terrestrium perinmixtione frigiditatis & densisatis multum imbibat.
Praeterea. ι sum ex occutiis duorum corporum calori seu ignis contagiti. aer intercipitur, Eu attenuatur.
quod verum est , siue corpora sint distincta in arae, siue sint pactes susdem aeris solidiores, quae mediis tenuioribus semer morum offendunt. In corporibus item solidis communirer sunt duo .genera partium, aliae crassiores,in qxubss viget frigiditas terrςa, aliae minus crassae. & magis dissecatae , in quibus calorὰ &siccitas , illa'affecta. polleneo Licet hocnon eodem modo in omitibus, torporibus mixtis reperia ur , ideo aliqua e pora dicuntur terrear vel aquea, alia igneλ, x. aere timn viam ita elementorum for-13.ae,maneanx MN aliqui. deo ri putarunt ; sed quia alicuius clemenubqualitares , propcia: in aliquibus mixtis * aut hi i quibusdam eorum partibus magis relucent, indictis vero proprietatest elementi al
His igitur,praelibatis nostra cochiso probatur haeratione : morus localis vi musa calotis, at hoc non
490쪽
potest haberi ullo ex bis modisi, q- id explicant te- late sententiae , bene tamen in sensu nostrae conclusionisi: igitur iuxta illam solum verum habere po-xest phomuuo illa ab innitibus recepta. Minor, quoad priorem partςm liqv ido constar, ex refutatio ne alioxam modorum pulic4ndi praedictum axioma.
Quoad posteriorem vero risbatur primo, quia nulla alia pxobabilis via superest ri huc rapti ndi, deinde
roboratur, ex ipsa rei natus , quia quoriς duo cor pora solida sibi inuicem, o urrunt media latione, quo magis approximantur xm-gi tteri Lur aer inter- septus hin hoc enim c*ntingit, morum e iis c usam cauiris, vel in hoc maxime hocinis magis segrega tur,& ςxpellunturpansa, i s s ores, & ad mlixiae, terum stilicet. b. γ aquo odi psiegrinae impre sones, quae omnes ut pote, 'gi S MIM. ,. magis iuM
producut ut , & idem .est idas siccitate calori congenea, & assecla rapitate: Mibus. mediis acL ιι te coinriorum remotione se a ignis nomissiqu*m
quenti halationum siccas .appulis ἰα cum mixtione ab ipgenita summa humiditate i qua igni Pusset gestare, dettuditur fiam am n*n