R.P. Antonii Ruuio Rodensis ... Commentarii in libros Aristotelis Stagiritae de caelo, & mundo ..

491쪽

numquam conuertitur, quae frequentius verus ignis non est, sed particulae aeris nimis rarae & siccae. Quae quasi segregatio, & euolutio partium optime potest in aere contingere, cum fluidus sit fluxui, & refluxui obnoxius,cuius aliquae partes praesertim extraneis in- fectae, habitibus facile resiliunt, & a corporibus solidis discedunt. In aliis autem corporibus non ita facile id euenit, ut cuique videre est: contingit autem faciistius caloris immo & flammae generatio ex persecutioin ne aliquoru corporum, ud chalybis, & silicis v. g. quia ea aptiora sunt ob ingenitam duritiem,& angulorum distinctionem , ad praedictam aeris persecutionem,& attritionem, seu attenuationem in puriores, & minores partes. AcAdit, quod aliquando ipsa corpora non parum calorix habent in partibus minus crassis, neet immixtum rem nimia densitate, & frigiditate in partibus crassioribus: attritu autem alterius corporis hae partes hebetiores ex parte diuiduntur,cam in illas ut quae magis illi contrariantur, fortius agat corpus dur occurrens manentibus aliis,quq & in se sunt caulidiores, & ad calorem suscipiendum magis viae;quae

sunt benigne interpretari aliqui ex Doctoribus retatis sipra , & hanc viam exponςndi Commu-σHIlud axioma maniseste videntur ingressi Arioteles ; & Diuus Thomas, ille in hoc capit. 7.

illis vesin: Caliditas ab ipsis cias, Stesiis P lumen-

ω Meost , quia aerias illarum motione fricatur ,stu ..utato aere ab eorum piatione. Diuus vero Thomas ibidem dicit, hoc contingere per contritionem,COmpressionem , siue confiicationem aeris , non ita distractio, & diuisio partium laxiori, & in propri otibus raritas, seu rarefactio. In quo sensu nos

492쪽

Lib. V Cap. VIII. Tenus expositis. 673

ut calefactio sagittarum v. g. sit causa calefactionis aeris,sed e contrario,vi Alexander exposuit Aristotelem,cuius rationem reddit sanctus Doctor , quia scilicet aer est propinquior naturae ignis e igitur ex eo aperte putant motum esse causam caloris in aere, quia per illum magis relinquitur aer suae naturae viciniori igni, quod non potest aliter euenire, nisi modo a nobis explicato,& satis indicato D.Thoma& Aristotele. Et quod non proueniat calor ex praecedenti aliqua raritate tradit sanctus Thomas eadem lectione his verbis : Alteratis autem secuniam omnesis, qualitates causitur ex alteratione primarum quatuor qualitarum mer quas dira activa scilicet, calidum, oestigia di Iunt priores. Motus igitur localis est causa caloris uniuinaliter,per accidens,& ut applicans causam per se, quoties per ipsu partes aeris medit attenuantur,&magis ab extraneis,& crassioribus purgantur intimius appliearis, ut explicuimus, & medio ealore in causa est raritatis: in animalibus vero alia praeterea est viaeoncipiendi calorem, ut explicuimus;&.hanc rati in nem explicandi commune doctrina de calore orto, ex motu locali subodorati sunt aliqui Doctores ex rela tis,etsi nullus id,quod mete cooepit,plane expresserit.

V Textus Aristotelis.

Cum autem sepelia transferre videantur,ct

Breuis expositio textus..IN hoc capite agitat Aristoteles alteram quaestionem ad stellas peltinentem,& statuit, eas non m

493쪽

ueri pes se,sed motu suorum orbium circumvehi, id quod tribus rationibus concludit. Et haec est totius capitis summa. Prima ratio est. stellae,& caelum cireum uoluantur perpetua conuersione sed h*c nequit contingere,stella, & orbe quiescentibus, cum id ad-ucrsetur manifestae experientiari neque utroque motum subeunce,quia alias stella, aequa velocitate moueretur cum orbe .cui coniuncta est,quod probat esse absurdum,quia in naturalibus,quo unumquodquq maius est,eo velocius motu prorij9.mouetur , ut in

psrgrandi saxo comparatione lapilli wnstat. dein

haec aequalitas nequit prouenire necessitate naturae, quia si steli minoris orbis in maiqri ponarur, velocior erit,dc e contrario: neque euenire porest soricidit quia sic non in omnibus circulis eodem modo seres haberet,& quae casu eueniunt, sens praeter natu rae ordinem.Neque denique rationi congruix, ut in bes quiescant , & moueantur stellae . quod ex ei

i ecundρ quis cle procedit ; si stolis proprio motu

cierentur,cuse sint rotundae,& gl bqsae Surae,Vt aspectu ipse apparet,& omnes concedunt, aut is motus esset conree io,hoc est,ii adem parte, in eodemque loco tu volhtatio , id est , in όibe ii mutatione

situs totius mobilis, & alternata facto , at neuter est,aia per conuersionem nunquam alto transferentur Monna Sesentiam, per volutationem pon semper eadem facies apparerer,cum tamenialiter contingat. Quae ratio solum hontendit, non moueri stellas orbibus totalibus immotis,non ta 8n Ubstat, quominusio suis epicyclis motu distinino a totali. orbe dese- Iantur. Doniq; no inouentur astra motu progressivo. ' cum

494쪽

Lib. II. Ruor. IX. Tenus expositio. 47 F

cum eis ad eum motum organa necessaria non tribuerit natura,cum tamen in necessariis non deficiar,& ad eundem inutilis sit figura globosa,qua praeditae sunt stellat.Superest ergo,ut stellae suo orbi sui continuaein motu illius ferantur. . '

Ostendit Aristoteles in hoc capite astrorum latione cohcentum aliquem non essici.Diuiditur caput in duas partes:in priori Pythagoreorum dogma cum sitis findamentis reseri: in posteriori illud confutat. Placuit itaque Pyth goreis astrorum motu sontam temperat uina concentum quendam efficiiquia . apud nosti senus evenit ex corporibus motis, & eo malo quo iurassilix corpora grandiora, dc celerius mota tigit 3r id euehiel in prbibus caelestihus, licet huiusnqdi concentus a nobis nos percipiatur,ob lac suetudinem . illi enim abi Goytu assitefacti sumus: sicuti accidit artificibus aerit sonum malleorum non distinguentibus.Verum inquit Aristoteles, hoc con cinne & musiue dictam est in non tamen vere & Philo*phice,quia prarierquam quod af surdum est asserere.non eiusmodi sonum non percepturos,non pos set non haec inseriora vehementer laedere: siquidem minor sonus tonitrui no solum animantia , sed&durissima saxa interdum frangit. Secundo id ipsum coarguiti

495쪽

arguit , quia quod in alio fertur & per se non mouetur, num non facit,ut patet in partibus nauigij, firmiter cohaerentibus ; at astra feruntur in sphaeris caelestibus illis affixa,ut superius ostensum est,non ergo efficiunt sonum quem certe efficerent, si aerem, vel ignem suo motu rumperent. Ad naturae tamen providentiam spectat, ne detur talis strepitus, qui non posset non omniaapud nos turbare.

Textus Aristotelis. De ordine vera ipsarum, quomodo quaeque disposita est,ct

Breuis expoutio textuso A Crurus Aristoteles de stellarum . planetarum . praesertim, ordine, situ, & distantia, ad Astr logos horum considerationem remittid ,. quorum partes sunt, non philosophi, mlignitudines,portiones & distantiam scrutari. Subiungit ibreuiter id, quod ad Philosophum spectat Pscilicet, qu*nto Pl neta altior est ,& primae sphaerae propinquior,

tanto proprium ipsius motum tardiorem esse, minus verδ, quo magis distat, is inuerso tamen ordine conti git in motu,quo a prima, sesiphaera rapiuntur. . st

496쪽

Lib. II. Cap. XI. Textud expositio. 477

Textus Aristotelis.

rotundam, sec. Breuis expositio teXtus. INtendit Aristoteles hoc capite probare, singulorum s derum figuram esse rotundam, id quod ex dictis satis liquebat,cum eadem syderum, & sphaerarum sit natura,ac proinde eadem affectio,& figura.Id vero probatur duplici ratione. Prima , natura nihil frustra facit;igitur cvm stellae haud aptae sint moueri per se,eam illis figuramtribuit, quae minus apta sit admotum progressivum, haec autem est rotunda cum nulla organa admittat, in quo non committit circuislum vitiosum Aristotelis , quia ut aduertit Diuus Thomas hic, antea non probauit Aristoteles, stellas non moueri praecise . ex eo , quod habeant rotundam figuram, sed aliis etiam rationibus. Secunda ratio: eadem est figurae ratio in Luna , & in reliquis astris, atqui Luna est rotunda, quia cum crescit, & decrescit arcus similitudinem refert,& cum Sol Lunae interpositione obscuratur, concauus apparet, igitur omnia astra rotunda sunt.

497쪽

De Gelo, se Mumdo.

Textus Aristotelis. Cum autem duasimi dubitationes, de quibus

qui is, erc. Expositio teXtus. IN praesenti capite duas proponit Aristoteles quaestiones discutiendas, quod in duas praecipua S partes diuiditur.In priori temeritatis, & arrogantix depretata suspicione proponit dubitationes , difficilesque reddit,in posteriori easdem distatuit. Ad primam

igitur accedendo partem , quaeri r Aristoteles, quare errantes stellae n eo pluribus motibus cientur,quo magis a primo orbe distant,cum hoc videatur rationi consonum, ut cum prima sphaera una tantum motione feratur, proxima inferior rapiatur duplici motu,& alia triplici,ac ita reliquae deinceps :& non potius lati qui inferiores orbes paucioribus agitentur motionibus, quam superiores nonnulli, ur Sol v. g. tribus tantum motibus fertur,& tamen alij situ superiores planetae quatuor cientur motibus.Deinde rursus quaeritat philosophus,cur supremo orbi tam insimis, & a nobis incomprehensibilis astrorum multi- insideat, inferiorum vero singulis singula tantum non seruata in hoc proportione debita,in secunda parte capitis,quaestionibus iam satisfacit, & prius priori,cuius responsio,multis obscure satis praelibatisse breuitet formari potest. Corpora caelestia, ut potev niuersales rerum omnium causae,in eum finem agi tantur, ut sublunaris mundi effectus in lucem edant,& tueantur:igitur ex hoc fine & non ex situs ordine, plures

498쪽

Lib. II. cap. XII. Et si I. 47 y

phates,pauciores ve motus sortiri debent:ac proinde loci dignitate non obstante unusquisque globus iis motibus exigit circumagi, quos influendi emagitat ratio,qui pro sing lis sphaeris ab astronomis numerantur. Posterioris quaesiti triplicem ratione assignat Aristoteles:prima desumitur ab excellentia primi orbis proueniente a perfectiori intelligentia motrice,&a causalitate in inferiora uniuersaliori; secunda est, quia voluit natura stellarum multitudine compensare motuum multiplicitatem,quam inferioribus sphς-ris prae omnium prima contulit.Tertia denique,quia si in orbibus inferioribus esent plures stes lae, non e .set proportionata virtus, & impulsus mimi motoris communi lege primo mobili impressus,pro tam perfectis orbibus secum rapiendis.

uomodo afra moueanum. Ex iis,quae Aristoteles, his quinque proximis capitibus tractat,aliqua adeo perspicua sunt, ut altiori discussione non indigeant:alia ex superius dictis liquido constat,non pauca ad Astronomos spectant, ipso Aristotele testante. Reliqua autem unica hacq raestione quantum satis fuerit,perstringemus. prius

examinantes,an stellae moueantur,deinde de iis. Tm motui astrorum accidunt,disseremus. Et circa priorem partem, non defuerunt, qui exi, stimauerint, omnia astra in orbem peragi immoto caelo. Constat enim vel ipsis oculis astra moueri, secas de orbe ipso, quod contingere porest, sicut immora aqua.euenit motus piscium in mari. Dicendum

tamen est priminorbes caelestes simul cum astris filo.

499쪽

48o De Caelo, se Munda.

ueri. Hic est communis sensus Doctorum utriusque scholae,Philosophicae,& Astronomicae, & ideo nullum in speciali reserre oportet. Cuius asserti essicacissimum fundamentum est, quia si stellae immoto orbe illum per lationem peragrarent plane sequeretur,cauum esse corruptioni obnoxium aduersus supra dicta ex communi sensu:ergo non ita contingit.slustratur sequela,quia stellae nequeunt Orbem permeare Per penetrationem , cum utrumque si corpus quantum, cuius naturalis affectio est impenetrabilitastigitur facta ipsius orbis diuisione, & desecatione, ut insert Aristoteles,cap. 8. quae plane incorruptibilitati repugnat,cui non minus aduersatur,nunc orbem caelestem rarescere,nunc denari: utrumque enim in sola corpora corruptioni obnoxia conuenit,& quantumuis rare fiat,non potest astro aditus, seu tran situs patere,sine penetratione,aut scissione partium,ut per se constat. At confinget non nemo,in caelo quosdam quasi canales,quibus illabantur astra. Verum hoc figmentum facile falsitatis conuincitur, nam & sine ullo fundamento hane caesi peregrinam constructionem mente architectaretur, eum altiori alia caelum constet,& contra rationem : nam vel canales illi essent oppleti aliquo corpore, vel secus: si hoc detur, dabitur & vacuum naturaliter contra naturae Ordi nemin communem sensum:fi aliud;aut illud corpus sublunaris naturae, aut caelestis, non primum,

quia iam esset in caelo corruptibile aliquid,& violen- uim,quod proinde no posset ibi perpetuoconseruari, spatium relinqueret: non posterius, quia cum illud corpus esset eiusdem naturae caelestis , cum orbibus, qui solidi sunt,ut supra probauimus, lidae etiam n turae erit, ac proinde inutile ad spatium per fluxum replendum. Accedit, quod cum astra non semper ea-

Di iii se by Cooste

500쪽

dem incedant via, sed diuersa valde, ut astiologi arumonent,totum urbem infinitis pene xinusis Oei civinecessie foret,quod soliditatem, ac peFconsqques in- eorruptibilitatem caeli de medio tollit.Ex quibus fundamentum partis oppositae solo m/net aequatum. l. ,-o Dicendum est secundo,astra firm menti non alio,

quam motu proprij orbis msueri, α idem esi de planetis . respectu orbium partialium , quibus in idem. Hoc assertum quoad primam parrςm probauit A si'stoteles. instituto capite S. praecedenti. Et confise mant Astronomi ex eo, quod taIlae firmamenti eundem omnino inter se seruam stum ,quod certe non contingeret , si Ptopriis moribus agit arcntur i, sic

non essent orbi infixae , ut nodi tabulat i -Ex certe

huius: rei argumentum essica Issimum est , quod nullum extet priuati, motu fundamentum , siquidem nihil in stellis apparex, quod in m um P priae sphaeraei reduci non potuet , aut et uni ita condi,tionem , seu diuersitatem medii , per quod visuntur, 'quae etiam probant de in tu syrantium s erum . r lato ad peculiares orbes ea diffexentes , qui ecentrici nuneupantur , uticonsi ranti patςbii. Nec v Ium est argumentum distinctionis minuum, cumco praecisae hae sphaerulae eceni ricae distin .R consita uantur, v di uelis , aspectus planetarum M& dula r

iae inter se ,& ali terra , cum motu suorum Gi bium starem :iloquor de motibus circulaι ibo . P, arim , ara ovo corum, aliqui ivl Ierius cipalitus cum