Philosophiae moralis institutiones Raphaelis Pacetti Tractatus 2. particularis De officiis

151쪽

143tius laeti quam juris, in saeuitate physica utendi Ditend

rebus suis posita. Cum enim dominium sit jus utendi fruendique rebus et fructibus industriae suae , celeris exclusis

possessio autem est actualis rerum occupatio et fructum perceptio, vel usus rei suae, quem dominus per se Cel per alios exemeeat, aut eaeercere eae sententia nullo obstaculo intercedente, potest. Quare possessio legitima unius domini propria est, quae quidem amitti, salvo dominio et jure possidendi potest, V luti agri inundati , vel rei amissae aut vi seu dolo ablataopossessio amittitur, dominium et jus possidendi retinetur, quod non amittitur, nisi ex domini expressa , aut legitime

praesumpta voluntate. Ceterum multa sunt privilegia , quae actualem rerum possessionem comitantur. Ralio enim,sacti praesumptionem parit juris; scilicet qui rem tamquam suam pacifice possidet, penes eum jus dominii esse recte praesumitur. Quare: I. possessor in judicium accersitus non lenetur suae possessionis legitimitatem demonstrare; sed actori,

qui eam in sietari vult, onus probandi incumbit: qui quamvis

pro Sua parte rationes valde probabiles asserat, nisi tamen certe evidenterque id demonstraverit, sirmum , statutumque est, in dubiis meliorem esse eonditionem possidentis; possessoremque non esse inquietandum. II. Si quis non rationibus, sed vi quemdam de sua possessione exturbare conetur, huic, si possessor bonae fidei sit, vim vi repellere licet eum moderamine inculpatae tutelae. III. Sin .autem sive aperta vi, si vo clam

quispiam rerum possessione spoliatus sit , atque occupatorius suum tueri velit, sapientissime juxta naturalis juris nor-hi: u non est autemὶ argumentum lait Senem de Mnes. 12. ideo ali-v'quid tuum non esse, quia vendere non potes, quia consumere, quia . mutare in deterius aut melius. Tuum enim est etiam quod sub certati lege tuum est a Itemque jus rindieationis civibus non aufertur, quia ejusdem usus, quo rectius et efficacius ad privatam publicamque utilitatem ordinetur, Principis et magistratuum auctoritati est reservatum. Etenim homo, e naturae statu in civilem cooptatus , est veluti saxum triforme ac rude e monte avulsum, a quo multa superflua demere, secare, perpolire, et ad certam sermam illud redigere oportet, ut eum

reliquis aedificii politici partibus apte ac solide eomponi possit.

152쪽

mani sancitum est, restitutionem spoliati ante omnia fieri debere, et tunc si aliquid proponere velit, audiri posse C. In literas et seq. de restituι. spoliat. in IV. Tandem et aliud possessionis privilegium ex praeseriptionis , et usucapionis legahabetur, de qua mox disSeremus. Declarata, et circumscripta dominii natura una cum iuribus eidem essentialibus, tria pertractanda occurrunt; scilicet primo do dominii aequitate, tum de ejus utilitate, denique de variis acquirendae proprietatis modis disserendum est.

ARTICULUS I. i i

l, De dominii Dre. JDuas potissimum sunt opiniones salsae, eaeque inter Saprorsus contrariae quoad dominii ius, altera Hobbesii, altera Ioannis Iacobi Rousseau. Ille enim in suo sJstemate do naturali hominum statu, quod in primo tractatu exposuimus et resutavimus , asserit omnes homines natura sua jus habere in omnia telluris bona, scilicet unumquemque jus h here excludendi ceteros usu quarumcumque rerum, iisque arbitrio suo utendi, uno verbo unicuique jus dominii uni' versalis naturae suae conditione ac lege concessum esse. AI-tor Iero de eodem naturae statu disserens s Vide Tr. Gen. P. I. seci. II. C. I. originem inaequalitatis inter homines a dominiorum institutione praecipue repetendam esse ait, quae non a natura, sed ab hominum aviditate et usurpatione esse eenset; homines enim dicit persecta inter se aequalitate, et

in communione bonorum universali ac negativa, ut unum Singulis commune et indivisum patrimonium esset, natura sua conditos et constitutos suisse.

Huic Genevensis philosophi opinioni Pussendorsius aliique valde sussragantur, dum incaute asserunt ut perspecte Lamprodius adnotavit I. P. V. p. I. c. 8. S. 1, 2.ὶ ridiculum esse inquirere, utrum dominium a natura rerum, an PQ-

153쪽

tiu, ah institutione repetendum sit: id autem ideo docuerunt, quod laetum ab iure non probe distinxerint: aliud est enim

jus rerum acquirendarum, aliud est actus et ratio qua easdem revera acquirimus: aliud est dominium et jus possidendi quasdam res per actus legitimos determinalum, aliud ostactualis rerum possessio et usus. Neque inutilis, aut longius

accersita disquisitio est, ut hujusmodi philosophi censent, si

examen ordiamur a primaeva rerum origine et statu hominis naturali: secus enim neque absurda Hobbesii, et Rou seau systemata refutari poterunt, neque dominii aequitas fas erit demonstrari: unde cetera privatorum jura hJpotholica derivantur, et omnis legum civilium ratio, celebriorum quo inter gentes controversiarum dijudicatio pendet. Quare contra hosce omnes thesim hanc defendendam propono. Ius acquirendi et eonservandi quarumdam rerum dominium proprium et naturali sua eonditione homini eo etit. Antequam vero rem penitus examinemus, juvat imprimis animadvertere, omnibus semper ubique terrarum ius dominii te tum exploratumque suisse: n hinc discretae gentesu ' ut loquitur Florentinus , regna condita, dominia distinii cia, a is termini positi, aedificia collocata, commercium, i emptiones, venditiones, obligationes institutas u. Neque1h civilibus tantummodo populis, sed in nomadibus quoque, qui erraticam in tentoriis et sub dio vitam traducunt, P Storitiam, aut venaticam, aut piscatoriam exercentes, manife-nnisi me apparet: ii enim in instrumenta artis suae, in Pra dam, in vestes, tentoria eeten aque omnia, quae industria sua sibi comparaverint, jus proprietatis, quae sine iniquitate Vi lari non possit, se habere firmissime tenent; sua haec omnia esse aiunt, et permutationibus meretum utuntur, quas multo magis firmas et ratas habent, quam qui contractus apud nos mille cautionibus, stipulationibus, obligationum tabulis, aliisque juris nodis et catenis devinciuntur. Ius igitur Pr prietatis individuae seu dominii in ea omnia, quae, sine ali Oraim supplantatione et injuria, industria sua sibi adlegerint

154쪽

ot comparaverint, cadem prorsus ratione omnes homines senserunt ac sentiunt, qua vitae ipsius conservandae ius sentiunt: quam constantem et perpetuam omnium persuasionem nonnisi a natura repeti posse certum est. Quod autem naturae sensu et judicio omnes etiam rudiores norunt ac tenent, id rationis principiis evidentissime confirmatur. Ex naturali enim sua conditiono homini competit jus in ea omnia scitra tamen alterius laesionem j, quae

necessaria et opportuna sunt cum ad vitae conservationem

commoditatemque, tum etiam ad animi culturam: atqui in praesenti rerum statu ius quarumdam rerum quae nequeant pluribus simul susscere t acquirendi et conservandi dominium

proprium, non solum peropportunum, sed omnino necessarium est ad utramque rem efficiendam. Et sane quoad vitam in primis dico. Ut homo sit, et bene sit, necessarius omnino est usus quorumdam terrestrium bonorum, herbarum nempe, frugum, animalium, aliarumque rerum generis ejusdem; ut autem haec, quae sunt finiti circumscriptique usus,

indigentiae nostrae accommodemus, necesse est eadem occupare, et adhibere, ceteris remotis: ius igitur ad vitam necessario comprehendit jus excludendi ceteros usu quarumdam rerum, iisque utendi arbitrio proprio, in quo dominium consistit; quod si valet hodie, valebit etiam cras, et ita porro quousque perdurabit vita nostra, et eorum, quibus vel ex justitia vel ex charitate consulere debeamus aut studeamus: haec autem bona praesentibus et suturis indigentiis necessaria si vo paulatim et successive pro Opportunitate, et praesemti indigentia apprehendamus, sive simul adlegamus, Praeparemus et conservemus ut prudenter in posterum prospiciamus , id certe rei substantiam idest dominii rationem non immutat. Quin etiam inspecta terrarum natura, aeris et temporum vicissitudinibus, hominum multitudine in immensum aucta, eorumque varia indole, concludi omnino debet, quod, nisi excolerentur agri, et piscationi, venationi, curae animalium, ceterisque artibus sedulo homines dent operam, ut

155쪽

ea parent quae ad victum, cultumque corporis vitaeque curam pertinent, vel miserrime viverent, vel brevi perirent Oui eongregas in messe Alius sapiens est, qui autem steria aestate fidius eonfusionis Prov. X. 5 l. Ex jure autem singulari in industriae fructus sibi habendos, conservandos, et ex sententia adhibendos, ut recte ait laudatus Lampredius, o itam dueit et aliud in fundum ipsum, quem laboro proprio quis coluit, ut certo tempore Ductus serat: nisi enim quis habeat jus compellendi ceteros, ne culturam agri corrumpant, nullum est jus singulare a natura concessum in industrias Ductus. En quo pacto ab ipsa hominis natura et usus ructus, et dominium plenum originem ducat, quod nempe praeler utilitatem, conjunctam habet potestatem disponendi de ipsa sundi substantia. Quapropter ratio potissima quae dominii aequitatem sancit in omnibus suis gradibus sive quoad praesentem usum, sive quoad permanentem proprietatem in i duuriae suae fructus, et in ipsum landum, ex eo deducitur, quod haec omnia sint media non solum opportuna, Verum etiam omnino necessaria ad vitam conservandam. Quod si de Vitae cura certum exploratumque est, quanto id magis de cultura animi dicendum erit P Homo enim incipit ab anima- Ii vita, tum ad rationalem et moralem procedit: nisi autem prius physicis indigentiis satisfecerit, nec tempus, nec an mus, nec media et suppetunt, quibus animum excolere possit, ac velit: si ergo primis vllae necessitatibus more bel-Iuarum consulere deberemus, nulla laret animi cuItura: emius rei exi deus exemplum sunt miserrimi illi errantesque homines qui in sylvis non admodum a seris discrepantes vitam traducunt. Cum vero media sibi prompta parataque habeant homines, quibus secure consulere suae vitae necessitati et commodo possint, tunc et bonae artes, et scientiae, et morum

disciplina, et religio florescit. Praeterea alia quoque validissima ratio huc accedit, quae proprietatis singularis jus aperte confirmat: etenim instrumenta artis quae industria nostra eondidimus, animalia quaae

156쪽

piscatione, aueupio, venatione cepimus, greges quos pavimus, fruges, frumentum, Poma nostro labore comparata, agri qui ad culturam parati sunt, vel quibus inaediscata domus industria nostra, etc. , no is assiciuntur modificationibus, quihus in naturae statu carebant: ratio igitur praevalens imo exclusiva, qua ceteri omnes carent, iis rebus privatim utendi, auctori suo tamquam eausae competit.

Tamdem ab absurdo argumentari licet ad thesim propositam indirecte demonstrandam. Enim vero duo sibi invicem opposita Ustemata, quorum aliud unieuique jus proprietatis in omnia indiscriminatim telluris bona tribuit, aliud negat quodvis vel minimum jus acquirendi et conservandi quarumdam rerum dominium proprium, salsa et absurda sunt. Falsum et absurdum in primis est A besianum illud jus δε- missi in omnia: tum quia ex ingenito jure ad ea media aequirenda, quae suae cui usque et suorum conservationi ei perso-ctioni conducunt, idest ex indigentia peculiari et praefinita

immerito concluditur jus universale et exclusivum in ea omnia telluris bona, quae omnium hominum usui praeparata sunt: tum etiam quia cum jus hoc singulis hominibus aequo concedat Hobbius, consequens est, nulli id omnino posse eo venire. Simili ratione censendum est de altera Ioannis I eo bi Rousseau opinione, qui homines in communione bonorum

uniuersali ae negativa ex naturae suae conditione positos es.se statuens, eos quolibet dominio proprietatis spoliat. Etenim aut homo do bonis in eommunione universali positis particia pare, deque iis privatim ex sententia nullo obsistente disponere potest, idque juxta indigentiam quoad vixerit; aut non: si neget; ergo nullum est jus communionis universalis, nec ullum ei ius est ad vitam: si assirmet, concedat quoque D eesse est jus proprietatis individuae, scilicet jus exeludendieeteros praeter se ipsum quarumdam rerum usu, iisque utendi arbitrio proprio. Cum itaque et jus dominii in omnia, et jus in nihilum itidem salsa et absurda sint, medium te-

157쪽

neamus oportet, scilicet jus dominii in aliqua ex naturali sua conditione homini competere. Scholion I. ceterum inter duo illa extrema latissimum intercedit spatium. Quae igitur regula, qui modus, et limi tes servandi sunt in rerum acquirendarum dominio P Regula naturalis' aequitatis haec prima esse debet, ut nihil nobis usurpare audeamus de iis, quae alii jam industria sua sibi comparaverint, et in eorum dominio posita sint: neque dolis, quae licet in communione negativa adhuc perstent, tamen necessaria sorte sint alterius vitae conservandae, nobisque superflua: qui hanc regulam violaverit, injustus habeatur.

Quid autem do reliquis bonis dicendum P Quae . et quanta norbis propria sacere jure poterimus P Respondet praeclarissimus Genuensis qui tamen quandoque ad. matheseos calculos res morales admodum subtiliter refert u nemini mor in talium aliud ius occupandi datum esse a natura, praeteria quam id, quod sibi. suisque necessarium est, ut sint, etn bene sint . . . Intellexisse id . videntur veteres: siquidem

in quantum ex antiquis monumentis constet, terras in com- v muni habuere, ceterarum Vero. rerum paucissimas in pro-

η prietate. Ea Cyclopum pastorum videliceti vita apud

n merum. Ceterum conditis urbibus, pactis publicis eonstitutin sunt et descripti ordines, sine quibus nullum corpus cin vile constiterit. Ex inaequalitate ordinum inaequalitas fuitu bonorum, ipsis consentientibus civibus . . . Verum quid-s quid civiles leges indulgent, lex naturalis est, ne quisquam

n et in civitate plus ex rebus communibus capiat, quam o n dini suo neeessarium est n. De ossiciis l. 1. c. XI. s. et 10. similia sustus exponit Diceos. l. 1. o. X. VI. et sequentibus. Criterium hujusmodi etsi speciem veritatis praeseserat, salsum tamen et absurdum est. Eo enim confunditur consi-ἰium eum praee io, id quod praeter nasuram est cum eo quod est confra naturam , injustitiae erimen cum aliis peccatis et

vitiis Meldentaligus, quae plerumque reperiuntur in iis, qui

158쪽

magnum studium et operam adhibent in divitiis comparandis. Philosophia quidem et Evangelium id optimum confialium esse docent, ut quisque mediocritate contentus sit: sed neque a philosophis neque ab Evangelio tamquam per se inausta damnatur rei suae nemini nocens amplificatio. Ratio aequirendi rorum dominium est quidem indigentia: ea vero est vel nostra vel aliena, scilicet non solum eorum qui naturali cognatione nobiscum copulati sunt, verum etiam e rum , quos amicitiae aut beneficentiae amore volumus aut possumus juvare : itemque indigentia haec sive nostra sive aliena esse potest tam praesens quam futura, tam quoad ea quae necessaria vel opportuna sunt ad vitae usum et commoditatem, quam quoad ea, quae status nostri conditio postulet, in quo multi dantur progressionis gradus, eosque ad eivile corpus componendum vel ipso Genuensis necessarios

esse fatetur. Quisque igitur ab infimo venandi aut piseandi statu ad pastoris vel agricolae conditionem jure transire potest, et ita porro usque ad supremos et amplissimos reipublicae ordines: dummodo tamen lagiume, idest sine ullius laesione, et adhibita industria gradus istos ascendat. Cum autem amplissima quaeque conditio sollicitudinis et perieuIi plenissima sit; hine qui eam adopti sunt, avaritiam, prodigalitatem, intemperantiam, superbiam ceteraque vitia, quae

facillime consequuntur, studiose ea vere debent, et ad ali rum inopiam sublevandam ac Tot publicae omnmoda utilitatemque procurandam suas opes convoriero. Cetorum et si avaritiae vitio laboret divos, omniumque execratione et infamia notetur, non eum liniqu-- atienue --patorem dicunt; sed

vel ipsi de infima plebe homines, quam avarus, clamant, quam immanis, quam sordidus dominus ille est. Cur ita Z Quia vitia haec non arguunt illegitimam rorum proprietatem sed angusti et immisericordis animi vitium ae irrationalem rerum

suarum usum. Ille autem tantum injustus rerum possessor est

qui in iis apprehendendis vel retinendis aliorum jura perfe-eta laedit. Iam vero quisquis industria sua vel ea acquirit quae adhuc in nullius proprietate sunt, vel per aequas commer

159쪽

cii leges suum peculium in dies auget, is nullius iura persecta

laedit: non igitur injustus rei alienae possessor dicendus est. Non equidem haec disserui quasi plutochremmiae laudatorsim : nihil enim magis sordidum ac virtuti magis inimicum esse puto, quam toto animo in divitiis undique congere dis et amplificandis inhaerere. Haec lantummodo dicta sint ad hujus eriterii salsitatem revincendam, quod et commun2 hominum sensui, et verae notioni justitiae repugnai: et maxima absurda reipublieae perniciosa produceret. Quia domi. nia rerum larent semper incerta tam divitum, quam cetero. rum omnium, qui cum divitibus commercia agerent. Nulli enim forent contractus omnes, si divites isti rerum suarum domini non sint. Scholion II. Notanda hic est nos admodum recta multorum sententia, qui putant jus dominii ex dispensatione logis naturalis, quae autea proprietatem singularem vetabat, ortum duxisse. Eo e. g. Heineccii verba Elementa I. Met G. l. I. c. 9. 233. 234. Cum Deus omnia, quaen ad conservandam suaviterque transigendam vitam human nam pertinent, utenda fruendaque dederit hominibus: pro- η cul dubio etiam voluit, ut nullus earum usu excluderetur: ii adeoque ex intentione Dei initio rerum omnia in negan tiva communione , adeoque vere in nullius dominio fue- n runt constituta. Quod ipse Deus voluit, id voluit sapie .n tissime, ae proinde illud siue summa necessitate mutarin ab hominibus non debuit. Cum vero et leges divinae as-n firmativae, qualis est illa ut res omnes creatae velut in ii medio positae omnium usibus pateretit, exceptionem otia, necessitatem admittant . . . . consequens est, ut urgenten necessitate, homines a negativa illa communione disced n re, adeoque dominium, quod communioni illi opponitur, v introducere omnino potuerint n. Res autem sut niihi quidem videtur in ita rectius se habet. Deus telluris bona creavit, non ut in negativo statu essent, ac nemini ea attingerosas esset; sed ad usum hominum omnia constituit, ae Vo-

160쪽

157 Init, ut singuli partem bonorum privatim acciperent, iisque

uterentur ea ratione quae opportunior esset cujusque conservationi sine aliorum detrimento. Opportunior autem utendi ratio ex variis temporum, locorum et personarum circumstantiis dignoscitur; ita ut si res in primaevo innocentiae et abundantiae statu permansissent, forsitan Opportuna non suisset dominii permanentis ac pleni institutio. Quamquam ne supremus hic dominii gradus mihi videtur naturae legi omnino contrarius: quisque enim et aureo, ut ita dicam, saeculo jure poterat ad vitae suae usum ad commoditatem et oblectamentum quaedam sibi propria sacere, instrumenta et machinas construere, terrae partem amoeniorem Seligere, eamque exeolere plantis, arboribus, animalibus quas sibi magis plaeerent resertam. Sequioribus vero aetatibus, cum dominium permanens et plenum necessarium omnino suerit, quin ad dispensationem suppositae primitivae legis recurramus, concludendum est, in praesentiarum dominium hoc, no dum permittente vel suadente, sed et jubente natura introductum. Verum quidem est, quod ait Hein eccius, initio rerum a natura non suisse constituta dominia, quae nonnisi ex facto legitimo hominis, idest adhibita acquirentis industria determinantur ij. Attamen a natura jus eadem acquirendi vel ab initio omnibus datum est, quia omnibus, vel ab initio jusvivendi et bene beatequo vivendi datum est.

ARTICULUS II.

De dominii utilitate. Demonstrata proprietatis individuae seu dominii aequi iste ac jure, non abs re erit nonnulla dicere de percelebri illa politicorum disquisitione, utrum nempe in civili statu

1ὶ κ Sunt autem privata nulla natura, sed aut veteri occupatione, M ut qui quondam in vacua venerunt, aut victoria, ut qui bello potiti ut, aut lege, pactione, conditione sorte v. Cicero de oss. I. c. 7. Diuili do by Corale