장음표시 사용
201쪽
198 iraetibus justi tituli et rationes lucrandi dentur, et aequitas
hinc indo sarta tectaque sit. Tuuli autem varii esse possunt e. g. periculum amittendae sortis, impensae, labores, lucrum cessans vel damnum emergens si . Ceterum quaestio admodum salebrosa atque hac nostra aetate magno animorum a dore rursus exagitata in eo est; utrum nempe, remoto omni
periculo amittendae sortis, ei qui animum negotiandi non habet , sed in suo scrinio superfluam pecuniam servat, liceat nec ne cum altero qui pauper non sit, intro contractum permutatorium in nominatum do ut des, ut scilicet , tradita ad certum tempus quadam pecuniae summa ad riusdem libitum utenda, fruetum, seu luerum, seu interesse juxta receptam commercii consuetudinem taxatum, transacto tempore recipiat Pis permutatione pecuniae. Et est contractus, quo campsor aliquis cam- ,, psario volenti cambit pecunias, cum lucro aliquo praeter sortem. Camis hium minutum est cum dantur pecuniae minores pro majoribus s. g. v argenteae pro aureis ec. Cambium per literas dicitur eum eampsoru ex. gr. Romae Prior accipit Pecunias , quas postea datis literis alibi is ox. gr. Mediolani relandit per suos factores. Cambium reale est viceis versa cum campsor hic ex. gr. Romae dat pecunias, ut per suos alibi. eas recipiat a campsario.. Census realis est cum certa summa pecuniae ex. gr. 100 florenis . emo a te jus percipiendi quotannis ex bonis tuis, aut eorta aliqua re, tua utili sive fructifera certam aliquam pensionem seu censum exisv gr. florenos O, Vel si annuos prout consuetudine vel lege taxatum erit., Census personalis vero est ille, qui constituitur immediate super peri, sona, quae sua opera et industria utilis est et fructum aliquem pa
1ὶ Notanda est Antonii Genuensis opinio contra receptissimam doctorum sententiam, qui l. l. de oss. c. 16. 9 1o ait ae Certum item esses debet, me saltem auctore, nihil omnino licere capere ex mero periculos sortis principalis : nam periculum suppeditat mihi eausas cavendi des,, sorte di sed ea restituta, periculum evanescit: quod vero nihil est, ut is nullam mihi ius praestare potest, ita nulIum factum firmare n. Ait
men eontra censendum est: nam exponerct se tali periculo vere est pretio aestimabile. Certe nemo sane negaverit assecurationem mercenariam
per se licere: in ea autem nulla alia de causa lucrum percipitur nisi ob susceptum in se alienae rei perieulum. Quod ab Innoeensio X dis a sept. 1645 expresse per haee verba confirmatum est re Ratione mu- is tui immediate et praecise nihil esse accipiendum ultra sortem prin-s cipalem: si vero aliquid accipiant ratione periculi probabiliter immii, nentis .... non esse inquietandos, dummodo habeatur ratio qualisi, titatis periculi etc. . Diuitia oste
202쪽
Adest duplex sententia altera assirmativa, negativa altera; quarum ego praecipuas rationes brevissime exponam, integrum euique relinquens eam, quae magis placeat, amplecti. Postremo autem, seposita speculativa disquisitione, criterium praeticum tradere curabo. Praecipua eorum omnium, qui assirmativam tenent sententiam fi , argumenta ad tria capita reduci posse videntur, ad intrinsecam contracius hujusce aequitatem, ad liberam Iucrum promittentis voluntatem, et ad supremae civilis Potestatis decreta. Primo itaque riunt licere Iucrum aliquod ultra sortem pacisci et exigere, quia in hujusmodi contractu ea ipsa aequalitas servatur inter datum et acceptum, quae in
ceteris contractibus permutatoriis habetur. Antequam vero intrinsecam contractus hujus naturam examinent, ita a posts-riori ratiocinantur. Certum est, rectum Valorem seu pretium rerum quae in commercio sunt expendendi rationem esse publicum populi testimonium: atqui nihil exploratius est penes omnes populos, qui commercium exercent, quam qui suam pecuniam alteri utendam, fruendam , negotiandam concedit, eum aliquid lucri ultra sortem mereri. Quemadmodum ergo
rectum censetur lucrum rerum quae venduntur, locantur ete.
publica commercii aestimatione determinatum; ita censendum esse videtur de huiusmodi pecuniae apud alios collocatione. Sin autem rem penitus consideremus, aperto apparebit ii quiunt j duplici de causa, traditionem hanc suae pecuniae alteri laetam esse pretio aestimabilem ideoque quodam moderato lucro dignam, sciIieet tum ratione privationis propriae, tum ratione utilitatis alteri concessae. Enimvero qui ad quin-
13 Assirmativam sententiam , ut alios praeteream, copiose delendunt Grotius I. II. de jure Belli et Paeis. e. 12. , et commentario in Lucam e. 6.; Claudius Salmasius de Menore et usuris; Gerardus Nood-tius de foenore; Mersen ponderosissimo opere de Iieitis et illicitis Usuris, Massejus Eques Veronensis in opere Pimplesso des dena , --tonius Genuensis in Dieaeosina, in lib. de ossiciis, et in opere Legionidi Commercio p. II. Ioannes Vincentius Bolgenius in diss. sumimplego det amaro, et Ah. Mastrofinius in opere deue mure M. Diuiti su by Cooste
203쪽
quennium ex . gr. interposita fidei promissione se spoliat mirule numismatibus, ut ea alteri utenda concedat, ipse se privat facultate eadem negotiandi, vel collocandi apud campsores vel in publicis institutis sex. gr. nella Cassa dei rispasemii, in eonsolidati in , aut etiam iis ad libitum utendi: haec igitur privatio rei utilis est quidem pretio aestimabilis. Pra
terea omnis temporalis eommodi pretium 'potest numismate me
surari ait s. Thomas : iamvero evidens est, eum qui pecuniam suam alteri utendam fruendam negotiandam credit, temporalem commodum eidem asserre: haec igitur commodi ratio est mensurabilis numismate. Et sane quanam de causa , qui alteri suum currum, equum, Vestem, Vasa aurea et a gentea locat, eum, praeter minimam rei locatae consumptionem, pensione seu luero quodam jure compensari posse, censemus p quin etiam cur lucrum ultra sortem itidem ei deberi omnes astirmant, qui magnam pecuniae vim in saccis vel eapsis inclusam campsori vel negotiatori cuilibet locat, ut in suo telonio, et camera commerciaria ad pompam ostentet pcur, inquam, nisi et ratione privationis rei utilis, et ratione commoditatis utilitatisque alteri concessae PAt enim, qui animum negotiandi non habet friunt o positae sententiae patronii nihil detrimenti capit ex traditione suae pecuniae alteri facta. Verum respondent e contra,
primo id nimis probare : nam ne diviti quidem , qui suam
villam aut aedem vacuam tenet, neque in animo habeat eam locare, unquam liceret lucrum ullum percipere , si tandem vicius alterius obsecratione illi habitandam concederet. Dein vero si hodie firinissime in animo habeo pecunia mea nullimode uti, attamen voluntas variabilis est, et mille rationes insperato dari possunt, mille casus accidere, qui a meo me Prop sito removeant; quibus satisfacere amplius nequeo, si me per dictum quinquennium iure ea utendi privaverim. Tandem si cetera desint, ratio tamen commoditatis semper adest: Atqui ii certum est sati Genuelisis de ossic. l. I. c. 16. 1 1. omnen commodum, quod alteri essicimus, pretio aestimari posse:
204쪽
u quia pretium ex commodo, ut diximus, et utilitate nascin tur: nihil enim aestimatur, aut pretio habetur, quod quo-n quo modo non sit utile, et eatenus aestimatur, quatenusu est utile n. Ex altera vero parte rationes potissimae, quae asseruntur duae sunt. Primo enim, dicunt, iniquum esse, ex pecunia, quae per se sterilis est, fructum exigere: hoc enim idem est ac ex alterius bonis Iocupletiorem fieri. Secundo autem etiamsi ob alterius industriam utilitas quaedam ex pecuniae negotiatione oriatur, iniquum itidem esse aiunt, ex aliena industria et de alieno lando lucrum percipere. Exploratum namque est, traditione pecuniae, quae usu ipso alienatur, necessario ejus dominium ab altero in alterum transire. Verum ad primum argumentum de pecuniae sterilitate respondent distinguendo, sterilem quidem esse pecuniam juxta propriam vocabuli hujus significationem, quatenus frugifera non sit, quemadmodum arbores fructus faciunt, et animalia pariunt filios: negari autem non posse, multiplices utilitates ex pecuniae usu et negotiatione derivari, quae fruetus appellari
metaphorice possunt si). Simili modo dieendum est de locata domo, vestibus, curribus etc., quae quamquam proprie fructus non edant, tamen utilia sunt, ideoque mercede, et pretio digna aestimantur. Ad aliud argumentum, quod gravioris ponderis est, dupliciter respondent. Primo enim aiunt: dato et non concesso , dominium pecuniae ex altero in alterum transferri, nihilominus rationem percipiendi aliquid lucri ultra sortem semper haberi, scilicet privationem rei utilis, et commoditatem atque utilitatem hanc alteri concessam; quae cum sint pretio aestimabiles, non ad aequitatis normam restitueretur, si una sors redderetur. Socundo loco eam dominii translationem Massejus omnino negat, et hanc asseri rationem. Etenim inquit quoties ego pecuniam alteri mutua-
1ὶ Maximam pecuniae vim, et utilitatem, quae ex commercii progressu in dies erescit videre est apud Genuensem opere cit. c. s, et apud alios recentiores o Onomiae scriptores. Diuiti Cooste
205쪽
ius sim, vel ad lucrum apud eum collocaverim, eam pecuniae summam adhuc partem mei peculii esse dico, ejus erε-ditum vondere possum vel donare cic. Qui vero eam accepit, latetur se aes alienum retinere. At enim respondent adversarii : in dubium est quod quaelibet res perit domino suo :jamvero si pecunia in manus mutuatarii aut alterius cujusvis utenda ac negotianda tradita sorte pereat, mutua lario etc.
periit ergo hic non ille pecuniae dominium habebat. Utraques
sententia specie tenus vera videtur, Cum autem sint propositioiles invicem contradictoriae, necesse est, aut alterutram tantum veram esse, aut utramque aequi Vocationem contin
re et partim veram, partim salsam esse. Quare, ut perspecte ait Bolgenius, distinguenda est dominii amissio ab ejusdem commutationet qui alteri rem suam donat, aut vendit, is ejus dominium prorsus amittit: qui autem vel pecuniam suam a teri mutuatur, vel per alios diversae naturae a mutui nasura contractus colloeat et impendit, is amittit jus dominii iuspeeis seu imsividuo , in ea numismata, quae utenda ac negotianda dedit: rotinet autem jus dominii in summam pe- euniae aequalem illi, quam tradidit: quare dominium illud in numismata de torminata commutatur indeterminate in omnia bona et jura illius qui accepit. Quemadmodum uxor amittit dominium in speeis quoad illam pecuniae Summam quam pro dote viro suo tradit, omnia autem viri bona vas fiunt illius dominii. Cum igitur salsum sit traditae pecuniae dominium amitti, hinc sublato sundamento, cui tota innitebatur eorum
ratiocinatio: haec quoque tota una corruat, necesse est. Haec
enim dominii trasmutatio non aufert jus porcipiendi Iuerum rei suao quando adsint aequi tituli et rationes percipiendi, quemadmodum in nostro casu evenit, ubi ratio privationis, et commoditatis traditae est, ut saepius dictum est, In elio aestimabilis. Addunt praeterea lucri hujus patroni duo alia argumenta, quae paucis indicabo. Si quis permutatoriae aestimationis aequalitatem in contractu peeuniae ad lucrum percipiendum
206쪽
plane perspectam non habeat; tamen ei susticere deberet li-
hera contrahentis voluntas lucrum ultra sortem promittentis: est enim tamquam axioma receptum illud, volenti et consen-ιienti non fieri injuriam. Si quis ergo sponte promittat auetu rium aliquod ultra sortem ob pecuniae utilitatem sibi eoncessam soluturum, nunquid non licebit accipere Θ Enimvero si metuarium non deberetur ad normam justitiae, nonne quisque rem suam jure donare potest Si ergo in hoc contractu aestimatoriam permutationem haberi posse neges, conee das saltem simplicem permutationem, idest reciprocam donationem, quemadmodum omnes contractus permutatorios simplicius a veteribus initos fuisse accepimus. Instant vero e converso rientes; lucrum ultra sortem non sponte et ex corde, sed ex necessitate promitti; secus enim pecunia mutua vel nusquam vel raro. sperari posset. Quibus respondet Boi genius, in contractu pecuniae ad lucrum ineundo minor quidem est promittentis spontaneitas , quam si mutui vel donationis contractum iniret: at adest ea ipsa spontaneitas , quae suinciens est ad valorem cujuscunquo contractus
bilateralis, in quibus libentius ex. gr. domus gratis habitanda reeiperetur, quam soluto locationis pretio. Denique tertium argumentum, quod assert Μagrius aliiquo ita se habet. Procul dubio supremi civitatum Prineipes ob eminens eorum in singula subditorum jura dominium jure
possunt moderatum lucrum ultra sortem ratum esticere, si ad reipublieae bonum id conducere noverint. Atqui supremi omnes politiorum populorum Imperantes ad commercium promovendum peropportunum esse duxerunt, certis limitibus hujusmodi
contractus ratos habere; idque vel expressa suis legibus sui videre est apud Masseium l. III. c. 4.), vel impliciis ut in praxi tribunalium ubique iactitaturin sancitum videmus. Igitur
si natura sua ex his contractibus lucrum percipi nequiret, ex auctoramento tamen Supremae Potestatis licero dicendum
est. Neque dicant adversarii ssubdit Bolgenius) id esse meram tolerantium , non vero auctoramentum. Tolerantia enim
207쪽
in iis tantum locum habet, quae adeo perversae naturae sunt, ut ne Principis quidem venia cohonestari possint. Seeus autem Principum venia et approbatio pro vero auctoramento censetur, quemadmodum est in legibus umeapionis et praeseriaptionis.
Ex iis quae huc usque disserui, et qui sit controversiae hujus status, et quae praecipua hinc inde rationis argumenta asserantur, intellectum puto. Verum disquisitio ista, ut recte monet laudatus Benedictus haud eaeiguam sacrae theologiae et
eanonum scientiam requirit, ut divinae revelationis monumenta, et Ecclesiae decreta aequa lance pensentur: quod tamen theologis et canonistis totum relinquere debemus. Nihil ne igitur ad praxim certo statui posse censemus P Quamquam speculativa quaestio in suspenso relinquatur; tamen firmum
conscientiae dictamen facile statui posse, puto. Si qui in per dissicili hac quaestione, de qua immortalis ille Pontifex inam
de hoc praecise contractu res agebatur) a sententia serenda se abstinuit, et a quavis contumelia et censurae nota inurenda diversa sentientes deterruit, si qui, inquam viribus suis et sapientiae ita confidunt, ut negativam sententiam profiteri non dubitent; neque eos tot tantorumque virorum qui aliter sentiunt auctoritas moveat, certe eis nulli mode liceret contractum hunc inire. Ceteris vero omnibus f nisi sorte a legitima, Romani praesertim Pontificis, auctoritate expresse in post rum vetetur), utique licet, dummodo regulae omnes , quas in statu quaestionis ex Benedicti encrclica apposui, ad amussim serventur. Licet, inquam , non solum iis , qui persuasi sint de contractus hujus aequitate; verum etiam ceteris, qui vel dubitant, vel ignorant omnino quaestionis momenta. Idque duplici de causa evincitur , scilicet ratione, et auctoritate. Primo ex ratione. Quia argumenta superius exposita pro a Nfirmativa sententia eam habent vim, quae saltem valde probabilem sententiam laetant. Porro quoad theologi ea vel canonica monumenta, satis nobis sit ita argumentari. Philosophi ea nonistae ac theologi doctissimi, qui haec diligentissime exa-
208쪽
20 minarunt, omnem dissicultatem se dissolvisse censuerunt, et affirmativam sententiam publice pro sessi sunt, neque unquam ab Eee Iesias tribunali damnati sunt; imo Benedictus XIV. re-eepit dedicationem operis a Marchione Mass o ei oblatam , atque etiam hic Romae de venia superiorum Ecclesiasticorum opus clarissimi Mastros ni typis impressum est. Igitur merito concludere possumus, rem saltem solide dubiam csse , imo contractus hujus aequitatem valde esse probabilem. Iam vero,
posita hujusmodi probabilitate et dubii gravi late, rectissime
essici potest hoc conscientiae dictamen resteaeum tuto in praxi tenendum, lut Τr. I. p. II. c. II. a. l. demonstratum est) liberum cuique osse quidquid libuerit lacore. Verum id ipsum expressis S. Sed is declarationibus pluries editis mirifice confirmatur. Ut enim cetera mittam, extant Apostolicae Sed is decreta Et responsa cum per supremam
Congregationem S. Ossicii, tum per S. Paenitentiariam lacia Episeopis aliisque de hujus contractus aequitate dubitantibus, et do eriterio practico in Christi fidelium conscientia diri
genda sciscitantibus. In his una eademque responsio est, qui hos contractus ineunt non esse inquietandos, quousque S. Sedes desinuisam decisionem emiseru , cui parati sint se subisere. Et ut de uno tantum dicam : quidam Denavit S. Τheologiae doctor in seminario S. Irenaei Lugdunensis, qui febat se denegare absolutionem iis, qui perceptis hujusmodi usuris, idest ui solius tituli legalis, nolunt restituere, cum a S. Penitentiaria quaesivisset, utrum durius et severius se haberetp a Sacro Tribunali responsum est. v I*irmative. Quandoquidem ex dato a Sacran Paenitentiaria responso liquet, fideles hujusmodi qui bonau fide ita se gerunt, non esse inquietandos i) η.
1ὶ Videsis libellum tertio editum Pisauri ex typis Annesii Nobili
ss34 in quo decreta haec et responsa eollecta continentur. Diuiti su by Cooste
209쪽
Soeisias domesum ut recte monet Aristoteles Poli
c. 1. ex duabus societatibus constat conjugali nempe et herili, utraque ab ipsa natura praeordinata ac sancita. Non s Ium enim inter marem et seminam generationis et propagationis causa discrimen natura posuit, et velut in ceteris animalibus, ita in hominibus naturale indidit desiderium, qualis ipse est, talem alterum relinquendi; verum etiam societas ho-rilis, natura magistra, inducta est propter conservationem et mutuam dominorum servorumque utilitatem: alii enim ingenio et prudentia praestantes naturaliter apti sunt ad imperandum et qui autem propter hebetudinem mentis dignoscere
nequeunt quid sibi expediat, sed viribus corporis pollent ad exequenda ea quae sibi aliisque sint profutura, naturaliter apti sunt ad obediendum et serviendum si . u Ex his dua-u bus igitur seoncludit Aristoteles societatibus domus prima.s Recteque Hesiodus inquit: domum in primis , mulieremquen et bovem aratorem. Bos enim pro servo pauperibus est. Quo-- v tidiana igitur societas secundum naturam constituta domusn est ii sesiiset domus est foetetas naturaliter instituta in ordine ad convictum quotidianum. Idcirco eos qui vivebant in una domo Charondas quidem Oμοσυπνους , quasi simul ex eadem arca penaria viventes, Epimenides vero cretensia ὁμοκοπνους α' pellaι quasi degentes ad eumdem sumum sive ad eumdem
lsὶ κ Imperans vero natura, et parens propter consuetudinem. Nam η quod potest mente prospicere, natura imperat ac dominatur ; quod is autem potest corpore hoc iacere, paret natura et servit. Quapropteris domino et servo id consert. n Arist. S. T. Diuiti Coosl
210쪽
ignem. Iam vero quod ad primam domesticae societatis partem attinet: duo genera servorum in jure naturali distingui debent; servi iatronei seu famuli, et servi obnoziae servitutis, seu mancipia. Servitus ultronea ac domestica ea est, qua quis statuto stipendio operas suas locat vel indiscriminatim ad Omnia vel ad quaedam peculiaria si deliter exequenda , quae ad familiae suae conservationem herus iusserit. Quare ex ipsa contractus hujus natura, ea inaequalitas inter famulum et dominum constituitur, qua fit ut herus evadat tamquam caputet paterfamilias, colori famuli in subjections filiorum persimili supponantur. In quo famulitio praeter ea quae in qu
Vis contractu necessario servanda generatim dicta sunt: haec cursim censeo adnotanda. In primis itaque non solum nefas
est dominis famulos ad inhonesta, atque impia impellere, quin
imo cura ipsis demandata est de religiosa ac morali servorum agendi ratione: id enim et herilitatis conditio, et universae familiae liberorum praesertim educatio ac rectio postulat ut benemorati, frugi, ac religiosi famuli habeantur ;quod ad domini quoque, ac rei familiaris utilitatem summopere conducit. Tum opera rationabiliter exigenda ac iusta . praebenda sunt. Contra vero servi tenentur suis dominis amorem, reverentiam, et Obedientiam praestare. Quod si famulus
nulla heri culpa sed naturali tantum infirmitato aegrotaverit, aut invalidus fiat; tunc obligatio heri de stipendio pro operis praestandis constituto, statim ac servus impar sit eadem praestandi, per se desinit. At quaeritur an servis hujusmodi ad tempus vel determinatum vel indeterminatum conductis, teneatur saltem dominus alimenta, ceteraque ad ejus curationem necessaria exhibere 3 Certo vi contractus seu ex justitia nihil omnino debetur : humanitas autem et fidelis servitutis memoria suadet curam ejus agendam, aliquando etiam ex charitate dominus ad eam sorsitan tenebitur, si famulus
nempe esset in .gravi necessitate constitutus. Μercenariam ac domesticam servitutem honestam esse ac naturae consentaneam , t Dino Sane negaverit. Idem ue