장음표시 사용
251쪽
Religio est ea sistus per quam homines Deo debitum eulium
et reverentiam eaehibent. Primum est autem Deum nosse, eonsequens colere: primum nempe ossicium adversus Deum est theoreticum, quo ea quae ad Deum pertinent studiose omnibus ediscenda esse praecipitur. Etenim recta et in hominis animo penitus impressa cognitio de Deo eiusque attributis ac providentia est tundamentum necessarium cum ceterorum elorum Tr. I. M. II. Th. Ill , tum multo magis eorum quae practico adversus Deum exhibenda sunt. Amussis enim religionis est vera divinitas i et certa ac vera cognitio de ejus juribus et voluntate e Soeus irreligiositas , supersιais impietas haberetur. Veritates autem hujusmodi recta ratio una cum divina revelatione nos edocet. Divina enim reve latio si revera iacta est, et in naturae oeconomia necessario continetur. Quae enim de Deo et de vera religione solo rationis lumine a paucis post longum tempus, assiduumque Stu dium, cum admixtione errorum, et saepe non admodum alae quate et evidenter cognoscuntur, ea tacite, cito, sine ullo errore, summa certitudine singulis veritatem scire volentibus omnia scitu necessaria divina revelatio ab Ecclesiae tribunali insallibiliter: proposita tradit; tum ea quae secundam rationem sunt, tum ea quae sunt supra rationem. Ad id autem necessaria est instructio, meditatio, diligentia. At enim, inquies, haec omnia perscrutari paucorum est, caeterorumquovires excedit: hujusmodi ergo religionis studium nequit raso omnibus aeque praeceptum : imo maxima pars hominum con
252쪽
leuti esse debent religione in qua nati sunt et edueati. Resp. I. Cum in ceteris rebus, tum multo magis in religionis negotio nihil absurdius induperentismo. Quia una tantum est veritatis via. Resp. II. Excedit quidem plurimorum vires alta, sublimis, ac scientifica harum rerum investigatio: non autem ea,
quae fiat ab homine corde recto, in Deo fidente, ab eoque intelligentiam humiliter emagitante, atque iis mediis, quae sibi praesto sunt, diligenter utento. Illa saepe in cogitationibus suis evanescit: haec viam veritatis semper inveniet. Porro quoad praetieum religionis ossicium, dico quod, supposita Dei existentia ac providentia, necessario contra prae- seindentes et recentiores deistas concludendum est; 1 ' Deum tum internis tum externis actibus colere naturae lege nos omnino juberi : 2'. Mentiri autem religionem abscisse vetari. Etenim quoad cultum internum seu venerationem mentis Deo denotae internis aetibus elisitam manifesta res est. Hominis enim mens Dei attributa, et opera ereationis ac providentiae contemplans, novit Deum bonorum omnium sontem, supremum Dominum, legislatorem, remuneratorem ec. uuo
verbo praestantissima Dei in homines jura novit: ergo et obligasiones divinis juribus reliatvas, actus nempe venerationis, grati animi, timoris, spei ec. : iurium enim conceptus sine respondentibus obligationibus haberi non potest. cultus
autem e emi neeessitas probatur ex indigentia tum nostratum aliorum' i. Nos rebus materialibus cuncta cognoscimus: unde absque externis signis nee concipimus nec servamus rerum etiam immaterialium ideas : quare nec Dei ideam pra sentem habere, nec erga eum debita reverentia , honore , amore assici possumus, nisi externis signis utamur. 2. Ex onficiis erga alios. Societatis nexus est religio, ita ut ea sublata, foetetas ipsa consistere, hominesque in ossicio contineri nequeant f Tra. I. Sec. II. Th. III). Ergo aliis constare debet interior religio: ergo in externa signa debet prodire. Quare locum amplius non habet obieetio illa, quae ait Deum externis signis non indigere , ut intima animi sensa cogno-
253쪽
seau Multoque magis corruit illa , qua externus clittus velut noxius Deoquo indignus reprobatur. Quod verum quidem est de religionis formis per accidens vitiosis vel ob des olum internao venerationis, vel ob externa signa Dei juribus
contraria e non autem de cultu externo recte considerato, qui definitur venerviis mentis Deo devotae externis signis manifestata. Etenim praeter adducta accedunt alia eongruentiae amgumenta. Cum enim homo non solum animi sed etiam eorporis facultates a Deo acceperit, et ab eo e serventur, sa- tendum est, congruenter omnino ipsius varios motus M. in ejus venerationem exhiberi. Aequum porro honestumque putamus erga parentes, amicos, ac beneficos quosque maximas et agere et referro gratias. Similia autem Deo in M. exhi, bere turpe et inutile censebimus P Et ut cetera societatis studia monumentis publicis serventur, alantur, irammendentur,
curabimus, non vero id quod est praecipuum ejus ligamenῖHinc laeto philosophico thesis eonfirmatur. Etenim ii siu terras obeas invenire possis urbes muris, litoris, regibu in domibus, opibus, numismato carentes ... Urbem vero tena
s plis diisque destitutam, quae precibus jurejurando oraculon non utatur, non bonorum causa sacrificet, non mala sacrisia a ertere nitatur, nemo unquam vidit u Plutarcusi. De negativa autem thesis parte, dico nunquam istere religionem simulare ac mentiri. Veritas haec, quae tamquam divinitus revelata in catholica ecclesia semper tradita et re-
ienta est, argumentis quoque philosophicis evidenter demonstratur. Etenim religionis simulatio sciIicet externa professis internae animi persuasioni contrariaὶ formiat impiesatis ρογcato semper notanda est. Quisquis enim actum humanum saeit, quem legi euidam contrarium novit, is peccati formalis reus constituitur. Iam vero qui reIigionem simulat, is pro 'deus ei sciens actum humanum facit Dei juribus contrarium, atquc aliis hominibus universaeque societati perniciosissimum: ergo ec. Id autem communi omnium consensione locupletis' si me confirmatur, qui quamcumque simulationem ac menda
254쪽
csuiu praesertim noxium cum in genere, tum multo magis in religionis negotio omnino reprobant. Neque dicant deistae , aliquando licere posse orthodoxo salsam religionem exterius profiteri, vel quia censenda non sit vero simulatio fessis religionis formis sese accommodare ad fovendum verum intemnum sensum religiosum in iis qui circa Dei notionem invise biliter et innoaeis errant: vel quia si Xera simulatio adsit, tamen in collisione graviorum jurium e. g. suae vitae aut publicae tranquillitatis servandae liceat indirecta religionis simulatio. Quibus respondetur 1. erroneam esse distinctionem inter formas religionis salsas et sensum internum verum; error enim externus cum interno errore conjungitur: 2. innoxios hosce errores esse iis qui invincibiliter errant quatenus eis non imputentur, at perniciosissimi sunt ob pessimos quos producunt effectus. 3. Collisionis regula haec est, quod minus cedit majori. Ergo omnia naturae praecepta praesertim assi mativa cedunt praecepto de non simulanda religione , quod et negativum est, et ad ordinem ossiciorum supremum sp etans. Stat igitur quod religionis simulatio semper mala sit, et nonnisi salsae religionis tolerantia aliquando licere possit. Praeter absoluta et generalia sunt et alia hypothetica et particularia ossicia adversus Deum ex aliquo laeto derivata; cujusmodi sunt votum et Duurandum. Votum est promissio δε- liberata faeta soli Deo de bono meliori et possibili. Requiritur
1. plena rei cognitio et libertas. 2. vera intentio sese obligandi. 3'. ut fiat de re ad persectionem conducente: tunc enim Deo grata et accepta est.Sicut autem ceteri contractus, ita etiam vota vel per se stantur, si res promissa ovadat mala, in illis, impossibilis ; vel per voventis voluntatem in rem certo meliorem commutari; vel per Dei voluntatem et per ejus legμtimum interpretem aut commutari aut dispensari possunt. Iu jurandum vero quo omnes ubique gentes nullum vinculum ad adstringendam fidem arctius habuerunt est innoeatis Dei
in testem et vindicem nostrarum assertionum et promissionum. Iusjurandum asserιorium ad assertionum verptitatem, promisi'
255쪽
sorium ad pactorum jura sanctius firmanda adhibetur. In utroque tria vitanda sunt, fraus, temeritas, iniquitas. v I
rabis lait Ieremias 4ὶ ... in veritate. in iudicio, in justitia n.
Iusjurandum promissorium ex justitiae ei religionis ossieto obligat: nulla autem erit obligatio si fraus aut injustilia intercesserit : non est enim jusjurandum vinculum iniquitatis. Hoe itidem, sicut ceteri contractus, vel ob rei promissae substantialem immutationem per se dissolui et irruari, vel ab eo cui promissum sit, relaxari, vel a Saera Potestate dispensari aut eommutari jure potest.
animi euisura; in primis quoad intellaeιum. Ut suisquisque ossietis sive iis, quae ad omnes generatim pertinent, sive iis, quae uniuseriusque status sunt propria) rite iungamur, neeesse est et eadem studiose addiscere, et peritiam ad eadem exercenda adipisei. Quam intellectus culturam qui omiserit, et meealo ignorantiae, quod est omissio debitae scie tiae, et peeeatis eae ignorantia in suo ossicio male fungendo derivalis reus constituitur. Itaque in deligendo genere vitae perspecte cavendum et in quo duo vitia vitanda sunt: temeritus : quare diu diligenterque considerare, et prudentum eOnsilio uti, Deique lumen Magitare debemus. 2. timiduas: qua re monendi sunt pusillanimes a petentem animi culturam esse de praecepto, ampliorem de consilio. Id sulpetentem autem et debitam scientiam duo requiruntur, ut ad consueta status et ossicii nostri munia, et quas disseri nequeant recte obeunda et exequenda habiles simus. Graviorum autem implexorumque negotiorum saltem dissicultatem internoscere valeamus , ut vel aecuratiori axamini demus operam, vel aliorum con-
256쪽
silio et opera juvemur. Qui vero ampliori culturae studenteaveant dimendi intemperantiam et temeritatem , ne indigesta omnigenae eognitionis mole mens Opprimatur, aut quoslibet indiscriminatim doctores temere sectando praejudiciis et eri. teriis falsis imbuatur. Utrumque vitabit qui nonnisi perpau-
eos, eosque Summos, multarumque aetatum judicio probatos auctores penitus addiscat. Porro quoad voluntatis euicturami considerandum est, tria in natura causarum genera esse, quae assectus vehementissime excitare animique morbos i dueere possunt, ipso animus Seu phantasiae vis salsis rerum imaginibus, objecta externa, et phrsicus eorporis status. Quoad animum primum praeeepium esto reete sapere, Milicet esscio dum, ut a prima aetate in veris bonis dignoscendis et ad mandis assuescamus. Tum nosce teipsum, ut totis viribus Rirca tamen vitium) nitamur in contrarium illius ad quod natura maxime impellimur, vel ipsum praevalentem affectum ad objectum utilo et honestum dirigendo, vel, quod praeclarissimum laetuest, ipsam naturalem propensionem temperando aut etiam pro sus extirpando. Cum autem experientia constet, animum ad quaecumque faeilius ιrahi re suavius, si illud quo tendimus in in sentione operamis non sis principiae, sed tamquam adiud agendos a veretur; hinc indirecto praepotentes eordis assectus Deilius perdomantur, eum in gravia et utilia tolo pectore incumbamus. Quam praeceptum omnium maximum hoc est, ut sines ustae,s actionumque, deligamus et nobis ipsis proponamus rectos et vir i tuti e gruos, qui tamen tales sint, ut eos assequendi bis essi quasenus suppetaι saeuitas. Sit enim decretum animi de iis as sequendis et obtinendis fixum sit et constans . sequitur, uti continuo vertat se et efformet animus una opera in virtuissi omnes. Cavendum autem a pensis vel magis arduis vel magis: pusiliis, ne aut desciat animus, aut torpescat. Externa veri, obieeta, quae incautos solent fascinare, altera ita per so inhonesta sunt , ut nulla ratio sit, eur ad ea aecedamus; et haec quamprimum removenda, et passionum principiis illico o
sistendum. Altera autem quamvis periculi plena, fiunt tamen
257쪽
eontemnenda iis, qui 'vel neeessitate cogente, vel magna sib proposita utilitate, in eaque summo studio inherentes, praeter intentionem inter ipsa secure versantur. De pissico corporis statu, experientia exploratum rat, intemperantiam ct inemtiam sicut bonae valetudini. ita etiam bonis artibus, bonisque moribus maxime esse inimicam: qui ergo ad corporis, idem ad animi valetudinem brppocraticus aphorismus apprime perintinet, nunquam auliari cibis et impigrum esse ad Morem. Sin autem quid improviso eveniat, quod . animum nimio moerorodejiciat, : perturbet et conladiat: suno i praeteri ea quas Ebriis stiana religio emaeissima remedia supernaturalia tradit, duo mediorum genera adhibenda , primo ea omnia, sensibilia et mechanica , quae valeant ad virus acerbitalis evomendum , quaeque animum externa vi ad alia distrabant. Tum perturbationis aestu quiescento, animum ad saniora tonsilia reta euro. philosophia lacilius poterii. i i l , . . tu. De visae cura, ac primum de ore lixa praecepiti paris sulcidium vetante. Distinguendum sulcidium, disecιum ab indiseeto : directum esι actio vel omissio Iacta in odium vitae iamquam medium ad sibi moriem inserendam indirectum autem est aetio vel omissio ad alium finem livionis, ex qua tamen praeter intentionem mors propria i sequatur. Iam , vero dico. Ex nviurae lege nunquam licet absque speciali dei reve lione mortem sibi ex proposito es direete interra. Omnibus phi-Iosophis legis naturae existentiam profitentibus , certum est , iam homieidium, quam sulcidium i directum , lege naturae generatim velari. Cujus praecepit ratio potissima est, quod cum tota existentiae nostrae causa in Deo sit: hinc supremum vitae dominium solius Dei est: nobis vero nonnisi vitae do- positum et administratio concredita juxta legem a Deo ipso saucitam fideliter peragenda, uti aequa ab ipso merces tribu tur. Hoc autem argumentum confirmari solet ex ossiciis etiam quae adversus nosmetipsos. et adversus alios habemus. Quare prorsus omittendae sunt omnes illae objectiones , quae vel - abstilutum vitae arbitrium homini tribuunt, tamquam nulla
258쪽
lex moralis existeret: vel quae ignorant eis hum, scilicet desvicidio indirecto etc. Attamen quaeritur, an Ob rerum collisionem contingero unquam possit, ut lieito quis sibi mortem consciscat Hoc omnino nego. Possibiles enim collisi nis casus sunt vel ob mala physica , vel ob mala moralia.
Quoad I. praetermitto quidquid dicant qui ultimum hominis mnem in hae vita, circumscribunt; quamquam et iii hoc 33Slomate stultum sulcidao consilium Deilo demonstretur. In orthodoxo autem systemate quaeeumque ph3sica mala nobis immineant, vel actu nos asstigant, nunquam demonstrant legem illam cessaro: quia haec omnia patienter perferro verast hominis selieitati, quae in altera Vlia reservata est iis, qui iviro iutem colunt, minimo adversatur. Τunc tantum adversaretur, eum haec aequo animo pati , non perillustro virtutis argu'mentum , sed peccatum forci: quod nemo s ne assirmabit. Quoad II. aiunt melius est mori quam foedari : ergo: saltem ad vitanda peccata licet sulcidium. vesp. distinguo ant. in lius est mori quam, peccatis consentire, 'concedo : melius est mortem sibi consciscere, quam in periculum peccandi induci, nego. Non enim sunι facienda mala ut venianι bona, vel uι ομιentur mala praesertim minora et minus eerta D. Th. Et ratio est, quia ut lex aliqua certa cesset, neceMe est, ut cum alia aequo certa, et vel majoris, vel saltem aequalis momonti lege consiictotur. Atqui haec collisio in praesenti casu nuu quam . possibilis est, ut scilicet ad vitandum eonsensum in , peccatum necesse, sit moriem sibi inferre: nam internustus luntatis dissensus nulla externa vi aut tentations impediri potest. Tandem opponunt sulcidas, quos historia sacra , --clesiastica , et profana commendant. R. I. indirecte. Hoc est
sophisma illud, quod logici argumentum ad vereeundiam vel
ad ignorantiam vocant. Uno verbo cum intrinseca sulcidii malitia demonstrata sit, non tenemur extrinsecis auctoritatis argumentis respondere. R. II. directe. l. Si s. scripturae et historiae ccclesiasticae lacta , tamquam divinam auctoritatem
exhibentia ad hominem nobis opponantur, dico quod Ecclesiae
259쪽
tribunal, legitimum et insallibile d. revelationis interpres aperto docet, sui eidium directum absque speciali Dei revelatione nunquam licere, sed ob latuitatem, vel ob invinei bilem
errorem et ignorantiam tantum excusari posse. Cum hoc critorio illa facta explicanda sunt. 2. Quoad historiam vero pro- sanam distinguenda est opinio valde dissusa a sensu communi naturae, quando scilicet omnes u hique natura duce Sententiam quandam semper tenuere. Hic enim veritatem apprimo confirmat : illa nihil probat. Atqui hac in re nonnisi opinio aliquatenus dissusa habetur. Quam praeterea ratio et salsam demonstrat, et originem ac eausas hujusce erroris designaro sacile posset Vide Agalopistum Cromatianum . Pars vero Uirmativa praecepti vitae curam respicientis, ab iis ipsis argumentis, quae suteidium directum prohibitum demonstrant, itidem deducitur, quo jubemur eius curam habere et quoad vitae conservationem, et quoad valetudinis r parationem, mediis nempe communibus et ad id necessariis uti, ac certa vitae discrimina caute vitare. Ceterum hac in re peccari potest per defeerum et per emessum. Cum enim vita nostra, licet magnum, non tamen solum neque summum bonum sit; hinc contingere potest, ut ea cum aliis vel minoris, vel aequalis, vel majoris momenti bonis collidatur. Itaque s. Si neeessarium non sit, suae vitae curam deserere ad alium bonum obtinendum : 2. si bonum, quod obtinere volumus, non sit magni momenti. 3. Si solida spes non adsit in Iud obtinendi, tunc qui vitae curam negligeret, is ex defeetu seu incuria peccaret. Hisce autem tribus conditionibus pos iis, omittere suae vitae curam erit vel lieitum, vel da eons
Iis, vel de praecepis juxta gravitatem et naturam illius boni quod eum vita colliditur. Licitum erit, si bonum illud aequiparari quodammodo possit cum vita nostra; uti si quis ad
alterius hominis vitam servandam suae vitae discrimen subeat. Sin autem de bono praestantiori agatur, ad quod neque ex justitiae neque ex charitatis praecepto obligemur; uti si quis privatus pro salute patriae mortem eontemnat; iste
260쪽
orii de consilio et heroicus virtutis actus. Deniquo si vita consiletetur cum aliquo bono et praecepto majoris momenti quod disserri nequeat, tunc suae vitae curam relinquere omnimoda obligatio est: sicut miles in bello , christianus coram fidei persecutoribus, medicus et episcopus pestis tempore etc. tenentur certum quoque vitae discrimen subire ut ossicio sungantur suo.
iIl. De status externi, idest de .rerum suarum et boni nominis eum. Cum externa bona et ad vitae conservationem , et ad animi culturam necessaria sint, cumque haec usui accommodata sino diligenti cura comparari et conservari nequeant; hinc patet, naturae legem, quae utrumque illud jubet, hanc quoque jubere. Peccari autem contra hoc praeceptum . potest 1. eae defeetu sed dupliciter, scilicet aut negligentia in iis comparandis , et servandis, aut prodigalitate inconsulte
eadem largiendo: 2. per eaecessum vero peccatur ob avaritiam quae est immodica et vehemens pecuniae divitiarumque cupiditas. In fortunae bonis mediocritas cujusque statui accommodata optima est. Porro aliorum judicium de recta aliqua nostra actione aut virtute verbis expressum laus appellatur,
quae at publica et stabilis in populo evadat, dicitur fama,
si de maximis rebus gestis et virtutibus haec nominis commendatio fiat, erit glaria: e contra vituperium, infamis etc. Itaque vera laus, fama, gloria et honor est signum et essectus verae virtutis : ost quoque multorum et magnorum bonorum eausa, quia viri boni, sapientis etc. nomen aliorum sibi amorem reverentiam fidem conciliat: hinc maximum motivum est ad artes, scientias ac virtutes colendas. Quare melius est bonum nomen quam divitiae multae: et mirum esse non debet, si omnes tamquam naturae instinctu ducti laudem et honorem avidissimo appetant. Studiosa autem boni nominis cura quoad eas virtutes, quae hominis arbitrio relinquuntur, de consilio tantum est; quoad reliqua sive generalia sive peculiaria hominis ossicia legis naturalis praeceptio est, ne et ipsi dissoluti simus, et mala aliis exempla praebeamus. cavendum igitur eum