장음표시 사용
71쪽
68dem utilitates augeat. In quibus autem major est animus, in iis pecuniae cupiditas spectat ad saeuitatem, qua in alios i bcrales sint, et ad reipublicae commoda utilitatesque ampli- scandas prospinere possint, quemadmodum suui pupillorum hospitia, nosocomia, edueationis domicilia, artium subsidium
ac tutela et alia generis ejusdem : quorum magnanimitas et liberalitas maximopere commendanda est. Verum hoc divitiarum studium et possessio res est sano
lubrica periculique plenissima: quare nihil iniquius quam a rapecuniam i , nullamque capitaliorem pestem opulentia esse, non solum sacrae Literae et philosophi omnes conclamant, sed vel ipsos poetas nihil aliud nervosius execrari solitos no- imus, quam auri sqeram famem, ejusque pestifera damna in allegorico illo Pandorae squae omnium terrenorum honorum ac divitiaruri congeries et irpus est percelebri vase inexplebilium pupiditatum redundante poetae significarunt. Cujus rei ratio est, quia pecunia reprehesentat, sibique conciliat et so-vet omnes terrenas delicias, potentias, honores, omnigenasquacupiditates : Omnia quippe obessiunt pecuniae. Proindeque caeca sortuna eos plerumque eiscit caecos, quos complexa est fῖ ,
Itaque in divitiis vel expetendis, vel retinendis vel elargien dis duo opposita vitia diligentissimo vitanda sunt ; alterum
est prodigalilas seu defectus suo eonservandi, eaees ersyania, quae ex imprudentia et stulta ardentique cupidine nascitur.
Inconsulto avIem largiendo, et luxuriose ad lpabulum suarum cupiditatum opes effundendo, brevi et insperato in pa portatem ignominiosam se redactos lavstra desipro prodigi coguntur. Quod iuvenum praesertim proprium esse solet, et eorum, qui alterius indiustriae haeredes essecti, nesciunt quanto cum laboro, quantaque diligentia et studio ea aedificia
1ὶ McI. α nihil est iniquius quam amare pecuniam: hic enim et
2ὶ Tim. 6. u Qui volunt divites fieri incidunt in tentationem exu in laqueos diaboli, et in desideria multa inutilia et nociva, quae mer-- gunt hominem in interitum, et perditionem. Radix . . . Omnium ma v lornm est cupiditas a. s by Corale
72쪽
69 extructa sint, quae brevi temporis spatio imprudentia et luxuries Deillime dejicit. Alterum est vitium in bonis sortunae cautius vitandum : sacillime enim immodiea et τehemenspeeuniae diuuiarumque cupiditas innascitur, in quo avaritia est. Etenim quae honeste expetuntur sortunae bona, tantiquam media ut necessitatibus et commodis hujus vitae recte consu lamus, eorum studiium nisi perspecte regatur, sensim convertitur tu amorem ipsarum divitiarum: quia istae cum objectis gratis, ad quae ordinantur, longo usu et habitu consociatae aliquid boni in se ipsis habere censentur: hinc paulatim vehemens desiderium coneipit avarus, nulli rei pericu Io et Iahori parcendi ut divitias undique congerat; amens ac
timidus dies noctesque servat, duriter ac misere potius secum agendum putat, quam quidquid de suo acervo comminuere. Quod extremum insaniae est, et quaedam idolorum ser
vitus, in qua sibi aliisque crudeles et impii Eucliones malis
maestitiis, aegestate , et aerumnis eum suo thesauro misere
eonfieiuniuro Vide Plauti Aululariam .
Itaque in bonorum istorum cura triplici ratione peccari potest, scilicet negligentia, prodigalitate, avaritia. Porro studium rem suam amplificandi per se honestum est: in magnis vero virtutibus ponendum, si id non tam in suam quam reipublicae utilitatem dirigatur. Verum flaut in ceteris sererebus, ita in hae divitiarum cura, mediocritas eriusque statui accomodala et prudenti Oeconomia eonservata , qua nee pauperes. nec nimiis eopiis affluentes simus, velut optima vivendi ratio, non solum a D. Revelatione, si, sed ab omni-hus ethnicis sapientibus, magnopere eommendata est.
. ssὶ κ Divitias et paupertatem ne dederis mihi. . Vade piger ad ser
micam n Qui congregat in messe filius sapiens est, qui stertit aestate filius confusionis etc. is Enim vero paupertas voluntaria perpaucorum est, quibus coelitus datum est, ad angelicam vivendi sermam pertinens.
73쪽
De evra boni nominis. Superest, ut de aliora bonorum externorum parte dicendum sit, scilicet de nostri nominis commendatione et splendore. Qua in re nonnulli ceteroquin probi ac religiosi viri non admodum accurato et vero do humili lato ac modestia sentientes desiderium suae famae, honoris et gloriae exti pandum animo penitus esse ' censent; verentur enim ne si bona opera in publicum proferre studeamus, omnis eorum pul-ehritudo et meritum tetro amoris proprii veneno insciatur iij. Quorum salsa sententia ex idearum confusione orta refutanda est; resgus summi momenti accurale declaranda.
Itaque dico studium suae famae et gloriae per se honestum esse, in pluribusque lege naturali absoluto sancitum: perspecte autem et accuratissime regi oportere, ne in pestifera vitia prolabatur. ri sane honestum in se esse desideriuno hoc, ex eo primum deducitur, quod est faetum naιurae. ΗΘ-minem enim videmus laudis et boni nominis desiderio in omnibus suis lactis quasi quodam morali instinctu potenter duci neque id in summis tantum viris, in quibus gloriae stimulsaeutissimi sunt, sed in omnibus Omnino etiam rusticis et puris vix usum rationis adepili cernere est, gratissimam eo dis escam laudem ot honorem esse; vituperari autem, conis-mni, contumelia et infamia assci quovis corporis dolore gravius et intollerabilius videri. Desiderium ergo hujusmodi i ditum hominis animo natura mi; sicut appetitio cibi et potionis Quod enim semper et in omnibus itidem reperitur, naturale est; quod autem naturale, io per se bonum. Neque enim a natura tamquam a crudeli noverca geniti sumus, quae desi-
1ὶ S. Thomas I. 2. q. 77. a. 4. α Dicendum quod amor sui ordinatumn est debitus et naturalis, ita Milicet quod velit sibi honum, quod eon-n gruit: sed amor sui inordinatus, qui procedit ad contemptum Dei, po- η nitur esse causa peccati seeundum Augustinum μ. Diuitia oste
74쪽
71deria nobis dederit inexplebilia, ei veluti sitienti et esurienti
Tantalo fugientes undas, et supra caput suspensos cibos tan
Porro si rationem consulamus, apparebit appetitionem laudis aversionemque vituperii naturalem et essentialem esso homini rationali ac sociali. Etenim vera laus, fama, et gloria est attestatio et approbatio nostri meriti ab aliis lacta :victvorsa vituperium et infamia s . Ex quo sit, ut recta et solida boni nominis celebratio cum in se tum in effectibus magnum sit bonum humano cordi jure gratissimum. Est enim
signum veri meriti, vinculum societatis, magnumque virtutis incitamentum: Enim vero fama et gloria, si vera sit ei solida , , id essicit, ut per publicum testimonium certiores sani homines de suis virtutibus et ad majora peragenda alacriores: undo evenit ut ab aliis colantur, amentur, omnibusque rebus juventur quem enim suspiciunt, cui maxime fidunt; quem diligunt. homines h aut cui se suaque tutius commitii posse arbitrantur, quam ei cujus probitas, sapientia, virtus publice celebretur P Contra vero infamia ac vituperium est tristissima expulsio et quasi Geommunicatio a corpore Sociali. Quare appetitio famae, et infamiae aversatio validissimum motivum est ad virtutes morales, ac civiles excolendas; ad vitanda vitia, ignorantiam, errores, inertiam: hinc in prove bii eo uetudinem venit, quod honos ala artes ; nsae amicamrsius , et seristis omnibus : cujus rei maximum exemplum ipsi christianae fidei heroes nobis reliquerunt: constat enim,
1J V si ila laus, fama, et oloria omnia itidem significant judicium
et approbationem hominum de quadam nostra virtuis, agendique ratione verbis expressam. In hoc autem disserunt, quod in is potest esse aP- probatio ab uno vel paucis hominibus etiari semel significata: bona fama vel bonum nomen est laudatio per ora hominum passim diffusa : Otoria autem est illustris et pereassata multorum et mastnorum vel in suos veι in Patriam via in omne oenus hominum fama meritorum lcic in contraque exprobatio juxta eosdem gradus dicitur vituperium, in-tamia et alia hujusmodi. Sin autem non verbis; sed aliis signis approbatio vel exprobatio fiat; habetur Meus, honor et similia vel dedecrus, eon' tumelia ete.
75쪽
quosdam, qui palam martyria sortiter secere, dein superstites ad domestica negotia reversos in Oeculio turpiter deliquisse. Quapropter D. Literao ad nostram aliorumque aemulationem, sieut in die honesιε ambulandum hortantur neque sussi modio virιutum lucem ponendam , sed super candelabrum, ut nostra Iuae eoram hominibus lueeαι. Maximum ergo bonum omnique lyn trimonio praestantius gloria virtutum rerumque gestarum 2 eonira vero divitiae etiam regales cum infamia miserrimae.
Itaque merito inquit Sapiens Eccli. 41 u curam habe dea bono nomine : hoc enim magis permanebit tibi, quam milloi, thesaur, pretiosi et magni v et Prov. 22ὶ n melius est bo-n num nomen quam divitiae mullae n. Praeclara autem haec Sapientis praeceptio ; curam habe de bono nomine ; quoad morales et civiles virtutes quae hominis arbitrio et majori persectioni relinquuntur. de consilio tantummodo est; in e teris vero sive generalibus, sive peculiaribus hominis ossiciis absolutam legis naturalis obligationem continet, qua sellicet jubemur viri frugi, justi et honesti nomen procurare, to
servare et amissum pro Viribus recuperare et nosmetipsos in nostro peculiari munere exercendo peritos diligentesque ostendere: primum ut ipsi tales revera simus, quales videri volumus: quia fleui umbra corpus, ita bona vel mala fama virtutem ae vitium sequatur necesse est, tantusque est vi tutis splendor et bovitas, ut etiamsi modestia eam oecultare studeat, suos tamen radios ae bonum odorem usquo dissundat; viiii autem laeditatem nulla ealliditas, nulla simulatio penitus obruere valeat: igitur u negligere quemadmodum doli se quisque sentiat non solum arrogantis est, sed etiam om-n nino dissoluti n. Praeterea qui male de se audiunt, si exempla mala aliis praebent ad imitandum quod societati insensissimum est facinus. Quid autem stultius et iniquius, quam milites gloriosos agere et de so iurpia praedicare salsa praesertim, et de rebus pessimis gloriarii Ex quibus omnibus jure concludi debet, salsam omnino esse eorum sententiam qui laudis et gloriae desiderium h
76쪽
militati contrarium esse consoni: res enim per se honesta aeperutilis cum omnibus virtutibus congruere debet amice. Fatendum tamen est, nisi in hoc Iaudis studio perspecto caveamus, in alterutrum ex oppositis vitiis incidero nos saeillimo posse, quorum aliud per excessum peccat, aliud per dese-etum. Quae ut manifesta fiant, analysis de amore proprio, dequo assectibus recte aut pravo inde derivatis breviter, sed
accurate instituenda est. Homo rationalis in se ipsum animadvertens sese necessario diligii; idest gaudet de animi corporisque sui facultalibus; et quo meliores, sive natura, sive habitibus acquisitis, sive per gratiam infusis, eae fiant, eo magis gaudet; majoremque sui persectionem usque ac vehementer appetit: quare odium imperfectionis et vitii in hoc amore essentialiter includi neeesse est. Porro huic persectionis suae desiderio conjuncta est appetitio quaedam mediorum ad eum finem deducentium , inter quae non infimum locum tenet laudis et gloriae studium, et aversatio ab infamia et contumelia. Hae igitur naturales et honestissimae per se appetitiones sunt, quibus carere rationalis et socialis homo omnino non potest. Ceterum cum in primario hoc desiderio et in ceteris ex eo derivatis, timor et odium impersectionis, spes et amor perse-etionis reciprocentur, sequitur ut si alterutra ex iis assectionibus in animo praevaleat, et inordinate dominetur, in eo traria vel superbiae vel animi demissionis vitia prolabamur. Etenim si homo, inspecta sua naturali miseria, et vi suae phantasiae dissicultatem in virtutibus exercendis exagerans media ad ignorantiam depellendam, ad assectionum impetum coercendum, ad artes et scientias excolendas adhibere detrectet, sed moerore ac torpore consectus animo cadat; si vilis, abjectus, suae famae negligens, nulliusque pretii. Contra vero homines suae persectionis idololatrae, deque suis viribus ac virtute praefidentes in opposita detestabiliora superbiae, ambitionis, vanae gloriae, invidiae etc. vitia stultissime eruseruntur. Cum enim sui magnitudo et excellentia in compa-
77쪽
rationa cum aliis elarius appareat atque sentiatur, eumque ea omnia, quae nos flatumque nostrum persectiorem laciunt, supra alios nos extollant; nisi motus animi eaute a ratione' retineantur, accidit ut homo sui ipsius opinione instatus ad hane elevationem potissimu nos intendat animum; eamque veluti suum finem sibi proponat, ac ceteris praestare et excellere avidissime inhiet. En quomodo naturale et honestum suas persectionis desiderium in superbiam, seu in vehemenses inordinatum propriae eaeessentiae desiderium perverse commutetur: atque hine sponte nascitur ambitio, quae est vehemens et inorditata appetitio eorum omnium, quae hominem supra alios extollere possunt, quemadmodum sunt dignitates,
omnesque honoris et iurisdictionis gradus; hinc nama gloriaidost inordinatum suae laudationis et Glebritatis studium rhinc stulta cum ceterorum contemptu de suix vistulisia gloriatio seu iactantia; hinc invidentia, sei licet animi dolor de
aliorum bono et praestantia, si ita porro de teteris superbiae modificationibus. Quapropter eoncludendum est, animum vilem ae dem sum media suae persectionis deserere atque in sua miseria inhaerere et marcescerer in animo autem stunte sese esserente ac superbo perversam fieri mediorum in fiunem commutationem.
Vera sapientia, idest humilitas, media inodis lutissima
et rectissima via: est enim humilitas , medioeruas inιer superbiam et vilem animi demissionem. Enim vero non consistit
humillias in salso judicio de iis bonis quae in nobis reverae
sunt, nequσ excludit gratuis sensum ac laetitiam do carentia vitiorum et imperfectionum vel do existentia earum qu litatum, et virtutum, quibus nos praediti sumus; neque re-etum in virtutibus proficiendi studium condemnati Numquid nim qui e. g. optima eorporis consormalione , ingeniique viribus praestat, humilis censeatur, si se caecum, claudum, hebetem putet Z mens potius habeatur. Neque porro fieri posse credam, ut his donis naturalibus praeditus non gaudeat, sed in virtutibus esse ex iis tristitiam sumere: primum enim
78쪽
grati animi ossietum est aecepta beneficia recognoscere , ad eumque finem, ad quem data sunt, iis sapienter uti. Itaque sapiens humilis primum vera de se sentit, scilicet nihil ox sa boni esse, sed meram infirmitatem et malitiam ς quae autem in se bona novit, ea cum grati animi
sensu Deo naturae et gratiae auctori reseri accepta : ea vero omnia licet praeclara, imperfecta tamen semper esse et fragilia cognoscit: corporis animique vires descere, ac perire et per superbiam vel in rebus inanibus disperdi, vel pessime depravari posse ; ita ut utilius et sapientius aliquando sese gerat rusticus, qui simplicitor ei innocenter vivens in suo agello bene excolendo totus sit, quam praestanti vir i genio, qui inflatus opinionibus evanuerit et in malam partem deelinaverit. Quare animus vera humilitate recte informatus do se timet; superbiam, fastidium, arrogantiamque magnopere sibi fugiendam putat, et quanto superior est, tanto se gerit submissius. Attamen qui ita modeste et vere de se sentit, is c dem tempore de sua vera persectione et felicitate recta ratione ac vehementi desiderio sagrans nihil praetermittit ad desectus et prava quaeque vitanda et tollenda; undique virtutum subsidia quaerit; sapientum dicto audiens usque addiscere , et proficere studet et illustrium virorum exempla sibi imitanda proponit. Quapropter a vera humilitate sui perspecte ait D. Thomas aemulatio et magnanimitas nascitur , quae consistit in vehementi desiderio s citra lamen invidiam ot iniuriamin imitandi atque etiam superandi praeclaras aliorum Virtutes, et maxima quaeque, quae nostri ingenii et virium sint, aggrediendi et factitandi. Eademque humilitas dum est causa essiciens veram laudem, famam et gloriam, est itidem tutela firmissima, ne vano illius splendore hallucinemur et in superbiam stulte esseramur. Quia recta ratione ut modo humilis vir de sama sentit, eaque utitur : Iaudem et bonum nomen nihil aliud esse, nisi signum meriti ac medium ad virtutum aemulationem , cum in nobis , tum in aliis excitan-
79쪽
76dam ; neque unquam pro sine suarum actionum sibi Iaudem
proponit 3 et nonnisi eam probat, quae verae virtuti repe ditur. Non movetur assentatoribus virtutes suas exagerantibus ; neque pravis umbii tudinis opinionibus inservii r imo vehementer gaudet pro iustitia et veritate contumeliam et infamiam inique subire, certus quod virtutis verique meriti Iux cito omnes errorum nebulas dissipabit, et elarescet ubique magis.
Itaque verae laudis et gloriae quaerendae et collocandae ratio ea est, quam ethnici quoque sapientes praecep runt sit, ut potius esse quam videri studeamus: ut scilicet priamum nihil pravi et vituperatioue ligni sive clam sive palam geramus; tum ad virtutes, quae sunt verae gloriae landamentum, potissime intendamus animum: quantum autem in
iis profecerimus aliorum iudicio, et D. Providentiae dispositioni relinquamus 2 .s1ὶ Socrates apud Xenophontem Memorabit. I. T. et II. 6. cieero de Osse. Il. 12. 23 Nihil hie dicendum puto de sublimissimo illorum consilio, quorum vita abaeondita est in Christo Iesu: qui soli Deo noti Esse cupiet les, de una eaque insallibili coelicolarum et Dei commendatione et gloria studiosissimi sunt. Diuitiaco oste
80쪽
Cisiti homo ut in aractatu generali demonstratum estin adflatum socialem natura sua factus sit, Sequitur, eumdem naturali obligatione teneri ad societatis legem servandam. Iam vero humana societa3, quae consistit in unione morali h minum inter se, duobus ecitis, omnia peculiaria hominis ad hominem ossicia comprehendentibus, tamquam essentiali sundamento ianititur, scilicet I. - Iura cujusque sarta tectaque . sunto. H. - Aliorum indigentiae pro virili subveniatur. Quorum alterum ossicia jusιstiae , alterum eiaritatis seu beneuolemiae ossicia continet. In eo enim Vera moralis unio et amicitia posita est, primum ne cui noceatur, tum ut aliorum utilitati serviatur. Itaque de duobus hisce ossiciorum socia-Jium generibus bifariam distinctis sectionibus pertractabimus.
Aeneralis lex justitiae, quae jura cujusquo integra servanda jubet, tria decreta complectitur. I Neminem laede. IIoui aliorum jura laedere attentaverit in ostieio contineatur. III Oui eadem ulla in parte laeserit , punitioni, et eompensationi subjiciatur. En praecellens ea et providentissima conse vationis et reparationis lex, quae sicut in ceteris naturae partibus, diverso tamen modo ac ratione, ita in societate conservanda et reparanda viget.