장음표시 사용
91쪽
veritatem occultari posse ac debere, quin necesso sit ad sal si loquium aut absolutam simulationem recurrere. Oppositae vero sententiae defensores respondent: si secretum gravissimi momenti, quod ex ossicio charitatis, aut j α- stitiae aut otiam religionis servari debet, certo et evidenter custodiri possit per silentium aut meras amphibologias, tunc quidem salsiloquium non licere. At contingere utique posse ob circumstantias et interrogantis calliditatem, ut nisi ape te neges, per hasce tergiversationes secreti revelatio aequo ac si expresse affirmaveris, manifesta fiat: vel saltem fieri posse, ut qui in his angustiis positus est, nullam aliam rationem in praesentia noverit commissum sibi secretum custodiendi nisi illud aperte negando. At enim, insistunt alii; etiamsi nulla alia ratio praesto sit ad eustodiendum socretum nisi per salsiloquium: tamen cum mendacium intrinsece malum sit, nulla de causa id fieri potest honestum: non sunt autem facienda mala ut evoniant bona. Verum e contra respondent; hoc loci poni pro certo quod in quaestione est: quaeritur enim, utrum salsiloquium, quod ex necessitate ad occultandam veritatem sub gravissima obligatione nobis custodiendam, indirecto profertur, malum sit nec ne. Malum quidem est mendacium proprie dictum, quod nempe cum intentione directa saliendi prosertur,
non itidem salsiloquium de quo sermo sit.
13 Bolgenius qui hanc sententiam ex professo dedendit cum in Diss. Γει Possesso c. 18. 2. tum in Diss. Sopra oli atti umam P. III. c. 12. in secunda hac dissertatione hoe eriterium ponit S. 453. α Ιl Ium
M stesso delia natura, e la sperienga ancora ei sa conoscere che la Vera- η citri in certa combinazione di circostanete pub recare gravissimi data- v xii e agit individui, e a tuita una eitth, una provincia, una nazionisae intera. Pongasi ii caso che in fovrano, un primo ministro di uri so-ν rano, interrogato destramente da un ambaseiatore d'altro fouratio clio uu secreto importante non abbia altro merto di tener hen celato que 1 Secreto se non col negario Dancamente, E cosi mancare alia Veracilli:
92쪽
89 Ceterum vel ipse Augustinus, qui duobus operibus Demendacio et Contra mendacium si) opinatur nullo in casu Iicitum esse salsiloquium; attamen in conflictu do quo loquimur, magnopere dubitat de sua opinione: ait enim a Saepon me in rebus humanis vincit sensus humanus, nec resistero a Valeo .... moveor his Oppositis vehementer. n Et tandem
concludit; exceptis mendaciis jurejurando confirmatis v don ceteris mendaciorum generibus eligat sibi quod putat essen mitissimum atque innocentissimum mentiendi genus, cuis placet esse mentiendum n.
De inimieitiae odio Quad hue usque disserui demonstrant, neminem nequero neque verbis aliisve externis signis laedendum esse, sed jus uniuscujusque servandum esse integrum: itemque in sectione III. Ostendam, non solum ad haec justitiae verum otiam ad humanitatis et benesi centiae os scia quemque naturali Iege omnino obligari. Iam vero omnia haec et singula homini adversus hominem ossicia opere praestanda e Sse, ut naturae Suae convenienter vivat, omnes philosophi modo nosint e sensualistarum grege passim docuerunt: ea enim ad societatem inter homines firmandam necessaria prorsus Sunt.
v popoli, o degli stati: qui si Vede ian caso, net quale ri pugna at tum eis stesso delia natura it concepi re, che la legge delia veracita ordinata is at fine delia felicilli umalia seguiti ad obbligare, quando per te circo D stanete accidentali si converte tu desolaetione e rovina. Aliora quella is legge divi en contraria at fine in teso da Dio, ed h massima ammessa dan lutti, cho cessando it fine delia legge cessa la tegile stessa di obbli-ο gare; molto pila pol quando Posservaneta delia legge divenga contra-
1ὶ Hi duo libri s. Doctori ipsi adeo displicuerunt, ut in I Retractat. c. ultimo assirmaverit quoad primum hune auferre statueram de Opusculis meis, quia et obseurus et anfractuosus et omnino molestus mihi videbatur, propter quod eum nee edideram: de altero autem inquit multo magis istum non esse decreveram et jusseram, sed non est metum. Digm 1n c
93쪽
0uaeritur autem utrum lex naturae interna quoque' animi sensa et actus ita moderetur et regat, ut quodvis etiam desiderium eonsilium, appetitionemque etsi inessicacem ac mero internam justitiae aut charitatis legi contrariam itidem vetet: an hominis libertati permittat. Videtur enim quod hominos solliciti esse non debeant de actu interno, quo diligantur dummodo nulla revera injuria assiciantur, et omnia benevolentiae signa et opera exterius sibi exhibeantur. Enim vero si veterem sapientissimorum ethnicorum doctrinam inspiciamus, reperiemus eos in particularibus hominis ossiciis pertractandis, illis praesertim, quae ad optimam et tranquillam societatis custodiam spectant praeclara multa docuisse, quae, ut ait Baco iL. 7. de Augm. c. 1) minore aut veritatis aut sobrietatis jactura magna ex parte recipere possumus. Ea enim ii ad vivum veluti in tabulis eximiis depinxerunt; utru tutum et ostiatorum figuras, posituras,genera, allinitate3,parte3,n subjecta, provincias, aetiones dispensationes, diligentissime sub oculos repraesentantes n. Maximus autem philosophiae moralis ethnicorum desecius ac vitium sui ab eodem Bac ne perspecte animadvertitur j duplici eausae adscribi debet, quod et in ultimo ac supremo hominis fine determinando incertas. obscuras et erroneas posuerint sententias, et quod in externa ossiciorum tractatione occupati de radieibus ipsis ossiciorum moralium, et radicum illarum fibris indagandis non admodum solliciti fuere. Doctrina enim de aequa internorum affectuum rectione ab illis aut omnino omissa est, aut obscure admodum tractata, aut absurda et salsa de ea protulerunt li).
Tullius in hac etiam re praestantissimus Socratis aliorumque dotrinam secutus propius ad veram doctrinam insinuandam accessit; at tameu generalia tantum dedit, et indeterminata de interno virtutis amore externis actibus consormando: quemadmodum rhetores in optimi oratoris disciplina tradenda, postquam de inventione , de elocutione , de dispositione ceterisque hujus artis praeceptis egerint, monere solent, ut si id quod intendunt eonsequi tacilius velint, scilicet aliis sua dicta insinuare, persuadere eosque movere, studeant ipsi suum animum ita componere, ut persuasi, et rei veritate, et gravitate impulsi videantur. Quam Diuitigod by Coos e
94쪽
Quapropter divina Bevelatio non solum ob adaequatam, et erroris cujusvis expertem praeceptorum moralium doctrianam, in simplicitate sermonis omnium captui accommodatam, universam ethnicorum sapientiam longe antecedit; sed multo magis quia sontes ipsos rerum moralium aperuit et expurgavit: non solum enim disputationes illas infinitas atque inanes de summo bono sustulit ac missas fecit, apertissime declarando ultimum supremum hominis finem in altera vita obtinendum sui in I. Trac. disserui. P. I. c. IlI. ; verum etiam quia hoc de quo loquimur praeceptum circa internam animi rectitudinem expresse, ac vehementissime inculcavit. Id enim quoad vetus Testamentum in solemni praesertim Decalogi promulgatione expressum videmus, ubi post varia ossiciorum genera adversus alios praestanda, duo distincta et absoluta de internis injustitiae actibus extirpandis praecepta sanciuntur ia). In novo autem laedere a capite ad calcem praecellens hoc mutuae ac generalis dilectionis recto eorde et animo volenti exhibendae praeceptum, tamquam christiani nominis tessera ubique intimatur 2 , nulla facta distinctione Graeci aut Romani, Iudaei aut Gentilis, servi aut liberi, honi aut mali, amici aut inimici Ad colos. III. 2. . Neque s lum surari, moechari, occidere aliaque hujusmodi sacere in
criminibus esse, verum haec eadem corde et animo cupere,
moliri, approbare, deque alterius damno gaudere, tamquam surta, adulteria, homicidia ac maleficia ipsa habenda. ii Ams distis quia dictum est antiquis: non moechaberis. Ego auii tem dico vobis: quia omnis, qui viderit mulierem ad conii cupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo u Matth. V. 27. 28.3. somnis, qui odit fratrem suum, homi-
salso autem et absurde senserint de inimicitiae assectibus, de ira, ulciscendi Iibidine et odio adversus malos et hostes, neminem profecto latet. 1) In aliis quoque V Testamenti locis data occasione doctrina ista
traditur. e. g. v Non oderis fratrem in corde tuo, non quaeres ultion nem, nee memor eris injuriae M. Lev. 19.
23 u In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilection nem habueritis ad invicem s. do. XIlI. 3ο. Diuitigod by Coos e
95쪽
92cida est ii ii. Ioan. III. 15. Quaro Minutius Felix ethnicos alloquens debat In Octavio c. 35. u Vos scelera admissali punitis: apud nos et cogitare peccare est. Vos conscios ti-i, metis, nos ut iam conscientiam solam , Sine qua esse non
Dubitare sortasse quis posset, utrum dilectio haec interna et generalis, nemine neque improbo, neque inimico excepto, Iegis naturalis praeceptio sit, an potius novum ac mere positivum divini Legislatoris mandatum si . Verum si rem penitus consideremus, minimo dubitabimus, quin illud ab ipsa natura scriptum in cordibus nostris antea suerit, et a Christo Domino e tenebris revocatum in lucem, ac nova S pernaturalique ratione nobilitatum sit. Dico itaque legem ipsam naturae non solum omnia injustitiae genera exterius manifestata et opere persecta; sed internos quoque inimicitiae assectus absoluto vetare, ac Veluti ossiciorum omnium socialium scatebram ei animam d lectionem mutuam ei generalem jubere. Et re quidem vera, lex naturalis non virtutis speciem et simulationem, sed veram virtutem jubet, scilicet veram animi rectitudinem in exequendis ossiciis quae Deum, quae nos ipsos, quae ceteros etiam homines respiciunt: et ut de ossiciis justitiae adversus alios singillatim loquar; per haec jubemur ali rum jura aeque ac nostra ipsa habere, similes enim nobis natura sunt, aequalibus praediti juribus, ad eumdemque finem cli, atque ita nobiscum consociati, ut neque nos, neque celeri homines in suis proprietatibus ac juribus consistere, et ad praestitutum finem pervenire possint nisi sociali lege ad amussim servata. Ceteros ergo homines aeque ac nos amaro debemus, eorum bonum nostrum etiam bonum ducere; eisque ea omnia desiderare velle ac praestare, quae nobis ipsis ex
ptamus, et ah aliis praestari velimus. Quod idem est ac di-
1ὶ Ioan. XIII. 34. α Mandatum novum do vobis ut diligatis invicem . sicut dilexi vos . Nomum scilicet non quoad substantiam, sed quoad modum perlaetiorem si ι dilari τοι m. Diuitigoo by Cooste
96쪽
eere necessarium omnino esse ut externi ossiciorum actus vera interna animi dilectione informentur. Abstinero autem se ab injuria et alia beneficentiae ossicia exhibere aut inanis gloriae studio, aut propriae cujusdam utilitatis ergo, aut alio quovis motivo, nullo autem justitiae et fraternae dilectionis amore, quandoque etiam livoro et inimicitiae odio tabescentem , non id certe in virtutibus est habendum , sed potiushrpocrisis, fraudis et proditionis nomen meretur. Non solum autem ad veram honestatis, justitiaeque rationem necesse est, ut externa haec ossicia internis animi sensibus non repugnent, quin imo iis apprime colliment; verum etiam ut haec ipsa ossicia praestari revera possint. Etenim si lex naturae vult hos essectus, ut scilicet humanao societatis pax, justitia et amicitia servetur, consequenter Vult etiam causam', si vetat injurias, vetat etiam inimicitiae odium ac laedendi libidinem, ex qua tamquam e radice pessimi hujuscemodi fructus producuntur. ii De corde enim exeunt cogi
u tationes malas, homicidia, adulteria, sornicationes, furta , salsa testimonia, blasphemiae. Matth. XV. 19). Major quidem dissicultas occurrit , si sermo sit de improbis hominibus , et inimicis : honestos enim ac beneficos adamare , superbos autem , maleficos , crudeles , ingratos aspernari et Odisse rectum ac naturato censetur ; et
nonnisi supernaturali virtute ac motivo diligi posse videntur. Attamen si res heno examinetur, aperte apparebit cum ex intrinseca ratione , tum etiam ex ipsis sapientiorum Gentilium principiis concludi oportere, praeceptum hoc de generali ac mutua dilectione, ne inimicis quidem et perversis hominibus exceptis, in naturae lego essentialiter contineri. Νe autem hac in re perdissicili quidem a verilate aberremus, accurate distinguendum est odium inimicitiae ab odio ab minationis: id enim odium inimicitiae osse definiunt moralis lac quo ipsam hominis personam in se et directe aversamur, eique malum, quatenus illi malum est, exoptamus: odium vero abominaiionis esse riunt odium quesitatis, quo scilicet non ,ο-
97쪽
minem, sed ejus mastitiam, vel sallam personam quatenus malam et nobis noziam aversamur. Iam vero certum est, abominationis odium neque a lege naturali, neque ab Evangelio proscribi. Essentialis enim ac naturalis Omnino est Creaturae sentienti et intelligenti cum appetitio seu amor objecti cujuslibet, quod veluti bonum nobis et conveniens reprehesentatur, tum aversatio objecti mali ac noxii. Itemquo dicatur de coteris hujusco odii modificationibus. Istae assectiones, in se ipsis consideratae, malae non sunt, imo sunt leges conservationis et reparationis humanae naturae perne cessariae: per eas namque fit ut noxia fugiamus , et quae profutura sint, nobis studiose comparemus. Cum aulem non modo res inanimes ac bruta animantia, verum multo magis
homines et prodesse et obesse plurimum possint; hinc et in illa, et in hominem necessario nascitur vel amor vel odium: hominem ergo flagitiosum ac nobis, aliisque noxium, abominationis odio prosequi, eique irasci, indignari, et aequam punitionem illi desiderare, ut inserius singillatim disseremus , legi naturali contrarium per se non est. Quod idem est ac si dicas, qui virtutem diligit, eum necesse esse oppositum Vitium odisse. In odio enim abominationis continetur essentialiter ordo amoris, siquidem perspectam alterius malitiam et injurias ac noxios essectus vel in nos ipsos, vel in alios inde derivatos aversamur, et opportuna remedia ad haec omnia mala tollenda exoptamus.
Non ita profecto censendum do inimicitiae odio ; hoc enim in quemvis etiam flagitiosissimum concipere ac fove re aequitati naturali, et societatis ordini e diametro adversatur. Etenim ossicia omnia socialia sive justitiae, sive humanitatis ac beneficentiae de quibus infra disseremus) amico animo ideo invicem praestanda esse lex naturalis jubet;
quia inspecto rerum ordine, ex ipsa hominis natura , reIationibus, ac praestituto fine necessario derivantur. Iam Vero euiuscumque regionis, et status homo sit, aut quocumque
98쪽
animi vitio ac malitia laboret, hominis naturam non amittit, et quoad vivit jus ad propriam felicitatem assequendam habet. Nulla igitur do causa ab hujusmodi ossiciis homini cuivis praestandis seu a mutua dilectione solvimur. Quare Tullius redarguens eos, qui generalem hanc naturae legem intra civitatis aut nationis suae limites coarctare volebant, omnes inquit una continemur eadem lege naturae, etenim v hoc natura praescribit ut homo homini, quieunia quo sit idest sive romanus, sive barbarus, sive bonus sinen malus, amicus, via hostisὶ ob eam ipsam causam, quod isu homo sit, consultum velit sDe os l. 3. c. 6.) u. Simili Epictetus criterio usus est. v Omnia inquiens ossicia mutuis relan tionibus sunt metienda. Pater est Praecipitur, curam ejusu agendam , cedendum ei in omnibus : si couvicietur , sin verberet, serendum esse. At pater malus est. Numquid η natura cum bono patre conjunctus es Non, sed cum pa-n tre. Τu ergo munus tuum erga eum tuere, nec quid illon agat considera, sed quibus rebus agendis tuum institui, tum naturae suturum sit consentaneum In Enchiridion c. 37. n. Quod positum ab Epicteto in una ro trans serri, data proportione, in ceteros quoque homines debet. Homo ost Praecipitur jus suum ei tribuendum, pro virili in ne
cessitatibus juvandum, uno verbo ceteros sicut seipsum amandos. At homo malus est. Numquid natura cum bono homino Coniunctus es non, sed eum homine. Tu ergo munus tuum Orga eum tuere, nec quid illo agat considera , sed quibus rebus agendis tuum institutum naturae suturum sit con
Praeterea si ad praesentem humanae naturae conditionem attendamus, in qua nemo sine vitiis nascitur, atque Optimus ille est qui minimis urgetur; malus autem sua vitia viriu-tihus emendare potest; bonus in viam malam declinare; sequeretur nulla omnino ossicia ad invicem colenda esse, si ea inter bonos tantummodo servari deberent. Generalis ergo di-
octio hominis ad hominem naturae lego omnino praeeipitur;
99쪽
odio autem inimicitiae et hominis naturae, et universas SO-eietati nihil magis potest esse contrarium. Quae cum ita sint, quid jam dicendum est de impudentissima illa nonnullorum sententia squi tamen christiano n
mine gloriantur si dicentium, quemque de alterius vita jure tristari posse , et de ejus morte gaudere ; quin imo , heu nesast absoluto desiderio sui ipsius parentis mortem cupere, aut gaudere de parricidio a se in ebrietate perpetrato, ob aliquod emolumentum, ob pingues divitias inde ex
haereditate sonsecutas. Haec non modo Evangelio et sanio
ribus philosophiao principiis ab ipsis ethnicis positis, verum etiam recto cujusvis hominis sensui omnino repugnant. Nec quidquam valet sophistica illa, quam adducunt, causa, quod nempe hoc in casu intentio principalis et directa feratur in bonum proprium, nec desideretur alterius malum, nisi sub ratione boni. Id enim in egoismi Ustemate locum habere posset, nunquam vero in hominum societate, qui assectus si sorte innotescerent, fidem et amicitiam illico rescinderent. Proprium quidem temporale bonum cuique exOptare et quaerere aequum est, at sino alterius detrimento: et si aliquando liceat quod capite sequenti accurato expendemusὶ alicuius damnum permittere atque etiam inferre, id nonnisi gravissima de causa, ac necessitate cogente, praeter autem voluntatem, nobisque invitis, licero potest. In abnormi autem istorum sententia universae iustitiae, societatis, et pietatis ordo turpissime pervertitur. v Quaeritur dicam cum Genuen. I. 1. de oss. c. 10ὶ an
1 in Tres sequentes propositiones ab Innocentio XI. damnatae sunt. P. XIII. α Si eum debita moderatione facias, potes absque peccato moris tali de vita alicujus tristari, et de illius morte naturali gaudere, illamis en caci assectu petere et desiderare, non quidem ex displicentia Per- γε sonae, sed ob aliquod temporale emolumentum . XIV. α Licitum estu absoluto desiderio cupere mortem patris, non quidem ut malum Pan tris, sed ut bonum cupientis; quia nimirum ei obventura est pinguis η haereditas n. Pr. XV. α Licitum est filio gaudere de parricidio parem v tis a se in ebrietate perpetrato, propter ingentes divitias inde ex haeo reditate consecutas n. Dissiligod by Coral
100쪽
97u cogitationibus alteri iniuria inferri possitῖ Lex civilis non
vrpunit cogitationes; punit tamen naturalis et evangelica.n Igitur si hujusmodi injuriis judiciis nulla subsit materia,nῖ sed mere commenlilia sunt, et purae Suspiciones, cum ali u rum iure pugnant, atque iniqua sunt. Verum ea judicia, v quae ex turpibus et iniquis aliorum saetis nascuntur, necu in potestate sunt nostra, nec contra aliorum ius, qui stas gitiosis lactis ipsi sibi famam adimunt n.
DE IGRIUM PERFECTORUM DEFENSIONE.
Omnia hominis iura bifariam distingui solent, alia impem
foeta dicuntur, quibus respondent osticia charitatis ac benevolentiae; alia perfecta, quae relativa sunt ossiciis justitiae. Iura imperfecta non consistunt in proprietate quadam aut saeuitato agendi, sed in ratione, quam cuique natura tribuit, opem ab aliis in nostris necessitatibus et indigentiis postulandi, et obtinendi: imperfecta autem ideo dicuntur, tum quia obligatio illis relativa conditionata est, si possit nempe aliena indigentia sine suo gravi incommodo relevari, relevandam esse: itaque quamquam homo in necessitate et indigentia constitutus ius habeat ad auxilium implorandum, attamen ali rum obligatio, descientibus conditionibus, nulla prorsus est: imperfecta itidem appellantur, quia etiamsi alter prae tenacitate, aut ignavia, aut animo immisericordi, cum possit sine suo gravi incommodo opem ferro indigenti, renuat, non licet tamen eum vi cogere ad haec beneficentiae ossicia praestanda. Do his autem juribus imperfectis, et de respondentibus os-ficiis seel. III. dedita opera disseram. Alterum iurium, quae persecta appellantur, genus cou-stituunt omnes personales et legitime derivatae proprietates,
eum libera et expedita facultate eas habendi iisque utendisruendique arbitrio proprio. Cum autem has proprietates et