Institutiones juris canonici

311쪽

DE 0BJECTO IURIS TAN0NICI. 295sunt extrueta haec dicta sunt ecclesiastica Alia vero privatorum et Sine ullo ecclesiasticae auct0ritatis interventu Sunt erecta ea dicta sunt Dicalia. Non omnia autem pro omnis generis indigentibus

recipiendis destinata sunt; sed fundatorum devoti0 ne et pro pauperum utilitate Varii Speciebus pauperum recipiendi Singula Sunt ordinata. Ploch 0trophia, pauperum domicilia, quae 1 Brephotrophia pro infantibus 2 Orphanotrophia, pro orphani ;3 Conservatorii, pro Virginit)uS 4 Hospitalia viduarum, pro Vidui S

5 Geronto comia, aut Geronto trophia, pro SenibUS. Nos o comi pro aegrotantibu S, quae 1 Manico mia, pro furiosi ;2 Leprosoria, pro lepro Sis 3 Valetudinaria, pro convalescentibUS. X0n0dochia, pro hospitibus et peregrinis. Purgatoria pro facinor0SiS. 3 De legibus administrationis. - Cum sinis qui in format omnes ecclesiasti eas institutiones sit animarum salus, ad hunc etiam hospitalium institutio directa est ut una cum temporalibus Subsidiis, spiritualia etiam solatia in paupere impenderentur. Proinde administratio hospitalium non tantum quoad partem temporalem sed et quoad aspectum Spiritualem considerari potest. Sub utroque con Siderabimus. Spiritualis administratio hospitalium, ut ipsius rei natura postulare videtur, nullo non tempore suit epi Se0porum propria, quorum dioecesibus hospitalia erant erecta. Hi vero ope inferiorum sacerdotum et clericorum hoc sit ei funeti sunt.

Temporalis autem administrati varia fuit et diversa

312쪽

296 INSTITUTI0NEM JURIS CANONICI.

in hospitalibus ecclesiasticis et laicalibus Hospitalium enim laicalium administratio ab iis personi gesta est quae ad id muneris, juxta fundati0ni tabulas, erant Vocatae, Servato Solum aliquo interventu ut vigilantia episcopalis auctoritatis sive ex civilibus imperatorum praesertim Justiniani constitutionibus, Sive canonicis

sanctionibus. Si enim epiScopus exequutor natuSomnium piarum Voluntatum Suae dioece Sis, est moderator natus exercitii charitatis christianae in sua Ec

At vero ubi hospitalia fuerunt ecclesiastica si vo quia erant derivatione peculi ecclesiastici, sive quia occlosiastica auetoritate fundata Speciali quodammodo habita sunt, tanquam eccleSiastica instituta et sub episcoporum diae ceSanorum administratione posita sunt. Ea vero functi sunt idonei praepositis rectoribus, qui totius administrationi curam gererent, qui de gremio capitulorum aut monaSteriorum eligebantur, si quando hospitale, ut 0ri erat, prope eccleSiaS vel cathedrales aut conventuales erat X tructum. Ne semel actum est ut apprehensa peculii temporalis, reddituum temp0ralium administratio tanquam quid connexum eum Spirituali moderatione hospitalis, ex utroque eonnatum Si unum officium ecclesiasticum, Seu hospitalia erecta Sint velut beneficia, quorum titulo clerici ordinarentur. Quod vero pertinet ad inferiores hospitalium administros, illi praesertim inter eos qui curae infirmorum destinabantur, juxta Ecclesia intentionem, debebant esse clericali tonsura insigniti, et agere debebant re gularem Vitam ecclesiasticam, unde factum est qu0d in multis hospitalibus intr0 ducta sit quaedam regula

313쪽

dines militares immo et ordines religiosi apparuerint speciali modo dediti curae infirmorum, qui vel nova sibi hospitalia erexerunt, vel veterum hic illic curam

SuSceperunt.

Sed tanta quae erat primitivo jure uetoritas epiScoporum circa temporalem etiam administrationem hospitalium, tractu tempori imminuta est sive ratione exemptionum quas hic illic hospitalium rectores sibi

comparaVerunt, sive etiam ex eo quod hospitalia erecta in titulum et beneficium, collata in singularem administrationem clerici beneficiati, Visa Sunt qu0dammodo substracta ab oculis seu administratione epi Scoporum. Immo Saeculo XIV hospitalium praefecti sive clerici, sive laici paulatim ita excutere visi sunt episcopalem vigilantiam, ut episcopi remotis, locorum piorum bona in uos usus liberius impenderint. Hui malo occurrens c0ncilium Viennense decrevit anno 1311 quod nulla obstante X emptione patrimonium hospitalium ad suum primitiVum Sum reduceretur, nec amplius tanquam beneficia et tituli ecclesiastici conferrentur; sed illorum administratio idonei viri concederetur, qui ad instar tutorum et curatorum juramentum praestare, inventorium consi-cere et ordinariis quotannis rationem reddere tenerentur, vel aliis quibus de jure competeret, exceptis tantum hospitalibus ordinum religi OSOrum. In quirentes in administrationem, qui rectam illam non igno Vissent, possunt in sibi subjectos non bene admini Strante auctoritate propria, in exempto delegata Pontificis auctoritate procedere, locaque ipSa re

formare.

V. Concilium ridentinum, renovat concilii Vien- π

314쪽

298 INSTITUTIONES IURIS CANONICI.nensis decreto, plura in eamdem rem decreta edidit et praesertim Statuit,1 Ut exceptis hospitalibus quae Sub regum profectione Sunt, quibusque regia protectio in limine fundationis accessit, caeter hospitalia, omnisque generis loca pia visitati0ni episcopi subessent in iis omnibus quae Dei cultum, animarum Salutem et peculiare opuS loci pii respiciunt, licet a laici gubernentur. 2' Ut idem episcopo tum in visitatione tum extra eam, USta Occurrente cauSa, ratio administrationis quotannis redderetur; quod Si consuetudine, privilegio, aut loci statuto rationes aliis reddendae sunt, tunc etiam ordinarius cum iis adhiberetur, aliter redditi rationis nihil valeret. 3 Ut episcopi possent coercere delinquenteS, utS-que legibus abuSus tollere et bonum promovere, ita tamen ut sinant loca ipsa juxta leges fundationis ut legitimas e0nsuetudines administrandi facta etiam p0testate episcopi redditu certae Speciei pauperum, quos hodie ignoramus, veluti peregrini et leprosis ad alia pia per applicandi. SeSS. 25, c. 8 SeSS. 28,

Juxta hujusmodi decreta distinguuntur hodie tres

Specie personarum hospitalibus addictae. Sunt autem 1 Administratores qui oeconomiae hospitalium praesunt sive ipsi clerici aut laici, regulare aut Saeculare Ssint dummodo aut lex fundationis, aut Singulare privilegium n0n obsit sub auct0ritate aut vigilantia episc0pi. Sed variis in regnis, pro Spiritu praesentis legislationis civilis, haec l0ca sunt omnino substracta vigilantia episc0pi et posita sub vigilantia specularis potestati S. 2 Clerici sive eapellani qui juvant in spiritalibus,

315쪽

et a saeris praesunt pauperibus in hospitali colle elis. Hi etiam, vel Saeculare Vel regulareS, Sunt Semper in exercitio spirituali Sui episcopo subjecti, exceptis Singularibus privilegiis. 3 Ministri seu inserventes qui ad placitum administratorum communiter RSSumuntur e statu laicali, sed ex utroque se X tum Saeculari, tum regulctri X. gr. ,

Fratre S. Joannis de Deo, Sor0res charitatis S Ven-centi de Paulis.

II. De montibus pietatis.

VI. Hospitalibus antiquiora Sunt alia pia perachn-ritalis quibus pauperum inopiae Succurritur, quin paupere in unum c0llegium colligantur. Hujus generis erant loculi quos Christus D0 minus habuit et quos

ap0stoli adminiStrare perrexerunt nimirum quidam rerum fungimilium et praesertim pecuniae cumulus quae in paupere pro Singulorum indigentia tribuuntur. Hujus generi erant Veteres diaconiae seu loca diac0nica in Ecclesia in qua oblationes fidelium collectae conservabantur et per Diaconos jussu Antistitum pauperibus erogabantur. Posteri0re aetate loca haec diaconia non adeo frequentia fuerunt ita ut tractu tempori Vix aut ne vix quidem superfuerint Sed iis alia Successerunt tanquam aeraria et deposita pecuniarum et oblationum in pauperum USu erogandarum. Inter haec Singulare locum occuparunt ea instituta charitatis et beneficentiae quae dicuntur Montes Pietatis de quibus lio die agemus inquirendo notionem 2 Species 3 leges quibus reguntUP. 1 De notione Mons pietatis est collecta pecunia

mutu danda pauperibus indigentibus talis legibus

316쪽

300 INSTITUTI0NES GURIS TANONICI.

statoque tempore restituenda. Institui coeperunt circa

medium Saeculum XV.

Mens institutionis fuit ut Occurreretur Suri quas paupere mutuum petente pro suis necessitatibus foeneratoribus Solvere cogebantur.

Adversus hanc institutionem tanquam illicitam tu Surariam Scripserunt quidam. Sed a Pontificibus et praesertim a Leone X in cono Later V et a P. ridentinis sess. 22 de reform. c. 8, probata Si et confirmata.

2 Species. Pro diversitate pecuniae unde constant et quae mutuo datur, et pro diversitate m0di quo mutuo datur et restituitur, distinguuntur. 1 Alia consistunt in numerata pecunia, tanquam publica peraria, alia in cumulo frumenti tanquam publica horrea. 2 Alia pecuniam et frumentum grati omnino pauperibus distribuunt adeo ut debit0res nil ultra sortem restituere teneantur. Alia Specie e St eorum ubi pecunia vel frumentum ex lege distribuitur ut ultra sortem aliquid aliud reddant debitores, Seu mutuatarii pro miniStrorum stipendiis, pro aedium conductione, es pro caeteri necessariis Sumptibus instituti seu locipii. VII. 3 Leges quibus reguntur. - 1' Mutuum datur Solum usque ad certam quantitatem ut non locupletibus sed egenis inserviat. Unde si petatur ultra determinatam quantitatem, neceSSaria e St EpiSc0pi ejus que generali vicarii, aut alterius qui monti praeest licentia, quae danda n0n est ubi quid ex ea detrimenti caeteri pauperibus p0SSit obvenire. 2 Mutuatarii dare debent pignus a Montis ministris cu8ι0diendum pro cautione mutuatae aecuniae Pig-

317쪽

DU OBJECTO GURIS CANONICI. 301nus sic depositum Servatur donec adveniat dies restitutionis, qua adveniente, aut mutuum restituitur, et pignus redimitur, aut mutuum non reStituitur, et pignus venumdatur quanti plurimi per publicam auctionem, ut ex eju pretio On Sacer Sortem Suam recuperet, reliquum Vero, Si quod St, reddatur mutuatariis. Hic vero si leges fundationis Montis Pietatis illae sint quibus mutuum grati omnino concedatur, ut nil praeter Ortem reddendum Sit, sola sufficit restitutio sortis acceptae Si pignu Sit redimendum, et nil praeter sortem detrahitur ex pretio pign0ris divenditi quod superest ex integro reStituitur mutuatariis. Si vero aliquid praeter Sortem restituendum Sit, tunc sola restitutio sortis non Sufficit pro pignoris sedempti0ne , et aliquid ultra s0rtem desumitur promontis indemnitate ex pignori venditione. Ne autemptu aequo praeter Ortem exigatur, videlicet plus quam neceSSarium Sit ad Sacri monti compensationem, plurie Sacra concilii congregatio declaravit ne ultra quam terna aut quaterna pro quolibet centenario exigeretur. Immo Statui nequit ut aliquid ultra sortem exigatur aut plu exigatur quam antea consuevit, niSi prius donSulla Sede ap0Stolica. De Synod.

3' Ne demum a depositariis et ministris sacri Montis, vel a mutuatariis cum detrimento loci pii

fraude committantur, plura salubriter sunt instituta pro indemnitate sacrorum Montium pietati Ser Vanda, et SeveriSSimis inuis delinquentes puniuntur, de quibus agit constitutio : Iamdudum, Benedicti XIII, et de quibus lare agendum in tractatu peciali.

318쪽

VII Quand0 quidem praestantissimum Eeclesiae munus, munus docendi est nullum fuit misericordiae opus magi proprium charitati Ecclesiae quam veritatis magisterium. Si autem hoc magisterium pars quaedam connaturali pa8t0rali sollicitudinis in Ed-clesia. Ergo quot ab Ecclesia condita suerunt Episcopi qui dependentes a Suprem Pontifice gubernarunt gregem Dei, tot fuerunt magi Stri qui dependentes a magiStro Supremo Singuli in ordine suo hujus-m0di magisterio functi sunt. Sed hoc magisterium primis Ecelesiae speculis in

uno quodammodo praedicati0ni munere exergebatur; nec enim aliud inebant circumstantiae nascentis Ecclesiae inter te terrimas perSequutione S. Sed Vix ae, Deo dante, pax reStituta St, liberius exercitium potuit obtinere illaque proponere et promovere instituta

quibus piae doctaeque christiani populi institutioni

pr0videretur. Jam vero nil magis huic sui erat necessarium quam ut adolescentium educatio, prae Sertim ver eorum qui ad statum ecclesiasticum Oeabantur, reformaretur, ne sub influxu paganae superstitionis litteras et scientias addiscerent, sed Sub principii christianae religionis ita b0narum artium, Scientiarumque notitia t0ta in bonum religionis, et ultimi sint con Spiraret. Ergo jam tum ab antiquissimi temporibu plura reperire est in ecclesiastica historia instituta quae huic pia doctaeque juvenum educati0ni praesertim Ver ecclesia8ticorum insudarunt. Fuerunt autem Q ' Scholae monasteriorum et capitulorum 'Academiae seu Universitates ra C0llegia;

319쪽

DU OBJECTO GURIS CANONICI. 3034 Seminaria. Hisce forent annumeranda instituta pro institutione puellarum, qualia Sunt On Servatoria, Vel loca educandarum earumdem; sed brevitatis gratia illa omittam, et solum illas quatuor praedictas instituti0nes per ordinem temporum indicabo.

I. Scholae capitulorum.

IX. Certas scholas olim fuisse in cathedralibus prae-Serlim ecclesiis, ecclesiastica antiquitas docet. Insti tuebantur in iis clerici juniores in divinis litteris, in bonis artibus, quae divinarum litterarum scientiam prom0Vent et juvant, item in iis sine quibus disciplina ecclesiastica consistere minime poterat. Xemplo cathedralium, Scholae quoque institutae aequabiliter fuerunt in collegiatis, immo et in simplicibus qui

busdam ecclesiis quibus certus clericorum numerUS adscriptu eSSet. Ergo praeter scholas bonarum artium, Seu grammaticae, rhetoricae et computorum eccle Siasticorum, erant quoque Scholae theologorum, item Seholae notariorum, cent0rum et diaconorum. Qui scholae bonarum artium praeerat, i sch0lasticus appellabatur,

qui theologiae tradendae addictus erat, theologus dictus

est. Schola centorum praeerat centor, vel distincto officio in duas partes videlicet praecentoriam Vel Succinctoriam, princent0r qui dirigeret psallenteS, et Suecentor qui reSpondentes Scholae notariorum prim cerius ossicium notariorum erat memoriae tradere acta conciliorum, martyrum et conseSSOrum, On- Scribere libros, rituales, miSSaleS, antiptionario S, CO)tero Sque ad uSus psallentium. Denique scholae diaco uorum qui praeerant temporali administrationiecclesiarum, praesidebat Archidiaconus.

320쪽

304 INSTITUTI0NES IURIS CANONICI.

Hujus modi institutum conjunctui cum instituto vitae communi receptae in clero, praebet aliquam ideam primitivam collegiorum et seminariorum de quibus postea loquemur. Praebet etiam significatum nonnullorum officiorum et dignitatum Seu personatuum quae in capitulis de prehenduntur, juxta Suam nativam institutionem. Praeterea et Monasteria Benedictini ordinis sch0las passim habuerunt in quibus pueri erudiebantur Verum aliae erant Scholae X teriores et canonicae quae patebant clericis Saecularibus I aliae interiore seu claustrales in quibus M0nachi et pueri monasterio oblati servabantur. In his saecularibus clerici nullus

erat locu S.

II. Universitates.

X. Sed cum barbaria saeculi magna ex parte VRS-tatae essent hujusmodi Scholae, quae alacebant sive cathedralibus sive monasteriis, maximus studiorum cauS concurSu laetus est in eas civitates in quibus cum optimi magiStri, tum plurimae aeque diversissimae scientiae florerent. Ex humilibus scholis capitularibus et monasti eis duo celeberrima gymnasia studiorum orta sunt sub initiis restaurationis bonarum artium et Scientiarum Saeculo XII. Fuerunt autem Bononiense et PariSienseutheneum. Alterum jurisprudentiae tum civilis, tum canonicae, alterum theologiae scholasticae studiis primitus addictum lapsu temporis ad alias Sive bonarum artium sive scientiarum disciplina sese extendit, donec utrumque velut omnigene eruditioni emp0rium extiterit. Haec fuerunt causa quare Scholae capitulares et monasticae quae b anteact0rum Saeculorum