[Gr]ammatic[a] rationis; sive, Institutiones logicae

121쪽

aur mera est aut fallax manifesto enim falsi nihil hac ex parte praestarit potissimum es pendent. Cum autem Quaedam ira sint mi ut absensum male sibi constantem pendulumque moveatir, um opinio dicirur; alia certa adeo via,ensim pronum firmumque imperent, qui be, entia appell*rur: quaedam vero filio licet sint, veri tamen speciem simulent, ita ut onsum dilhium, saepius etiam&firmum suffurentur, qui error audit; quorum prima argumentispraba,i ιι bus, secundan eefarias, tertias atra sunt sub nixa illa syllogi simum dialecticum, illa demon

Lauium , illa demum sopbisteum nobis e bibent.

bicis

. Cum itaque singula recenter Dialecti l

mpsmus dialecticus est, qui ex medio proti bili generat opinionem. Probabile ab Osristoli, diuitur esse id Fod merum εsemidetur vel mai bue, vel plerisque, vel sapie utibus, atque lus et omnibus, vel plerisque, vel ce'eberrimis. Quo aurem de mediis probabilibus recites prospiciatur, ea, ie. sedes Am mentorum, m Axiomata ab illidem derivata cenunciationis sci I. propria sua evidentia fidem sibi facientesὶ dialectici scriptores indicant ataue ipsas restri ctionibus reguli Que subinde adclitis coercentine temere admissae in fraudem perducant. Norandum Lea haec & axiomis, ab omnibui

artibus vitentiis desumi, scit metaphystcrinysicι, instes, Ethica, Logica, Gramnatica Il it,sequentem syllogen speciminis loco ap

sdisse suffeceris. 1οΜΑTA DEESSE, ET POSSE.

νονbile est idem simul es se non es.l si Nini sumantur ocem modo, secun-

uni idem, ad idem, eodem tempore. si sedlibet svel nonus.

ira Existit vel non existit, per praecedens

Necessitare nempe hypothetica,non absoluta. Mnantis mιlla sun praedicata Entis Q. impost bilis,N pure non Entis, po bili autem Entis sunt praedicata essentialia' ita a Licet enim nudus egisteret homo, ta esset propa tio, homo Ut auImul ratι nais.

II pomis , ut Centauri, possint esse

urad cara intentionalia. βntiae rerum sunt fulms meri.

Coi: istunt in indivit bili. Tenet regula de

fortius Gubstanrialibus non aut ei qualitatibLSquae intenduntur & remittuntur. I sentiae rerum sunt deternae.

Non Goad existentiam realem, sed term I-

122쪽

I9 Insituti Logica PAR III. plexi sive falsi cujuscunque non datur sicientia

positiva, sed solum pravaIivari quemadnὲOdullicle infinito de vacuo lice argumentar I. A Dotentia adactum, me a pose adest mn alii

consequentia. Conuequentiam volo amrmasivam; non enlnomiijs qui potest studere,studet. Neaarlve, live 1 non posse ad non esse valet, Homo enita si nullpossit volare, utique non vo r. Ab octu ad potentiam,s i. ab se adposse a. et

Si ratio habeatur ejusdem temporis In 1 tecedente &coii sequente, non enim a tonio jam laatus est, potest etiamnum nasci sed a liba essest non posse, non valet. Cussus espotentia ejusdem in asin. Potenria passiva, cinctiva immanentis actionis, transeuntis non item neque 'incat

factio ejus qui in sole apricatur, in sole est, edhomine. Quod transit epotentia ad adium, mutatur. De pote tia intrinseca, non extrinsece de noui inante paries potentia albus, si inci uultur actu mutabi rur nihil autem neceue elidi mutetur, cuiRalter illi similis redditur. Odpotes maJua, potes etiam minus.

Ubi majus id quod minus est in te includit: non enim quia homo intelligit, quod ma)u, quiddam est, ideo volat, quod est minus. Potentι non excedit Iuum Objectum f 9eque enim ocul gustat, nec auris odore

suod quis potest'ibuit, potes abs&te. Quia hac in re nihil actionem impedit quiniat praeter ipsum non ςlle.

Frustra es potentia quae non produeitur nauum

vel seinper,vel semel. Sic potentia obedaen illis creatura non semeer actu exercetur in liraculis exhibendis, quia necesse non et ut Uperferent miracula Actuti potentia sunt in eodem genere. Nimirum praedicamento ; quia cum res h p testtia transeat in actum, non pariter tranti a

tenere ad Genus Sic homo tam inferi quam isto esse ad substantiam periinet, calor tam producendus quam productus a quali-

Alia actus, alia orentiaeeaulaeue . .

Causam proximam intelliges Sic alia risibiis, aliarisius causa est prius enim alionis hu stanae, posterius vero ob)ecti alicujus ridiculi festus est. - Cmlibet potentiae activae respondet passe . Intelligitur universaliter de orentia activa trata: nam potentia divinae rem ex nihilo pro-lacenti talis potentia non respondet, sed a sim uti vocant9 objectiva, seu res creatae. ilibetpotentiae paJivae respondet actima. patet ex praecedenti, nam illorum, inter quae iciproca habitudo est, posito uno ponitur

alterum sic omni passis respondet agens.

123쪽

Nec simpliciter ratione propriae essentia; nati uod quis studiis suta eruditus evadatiose sui efficiens est Qua talis, vi secundus ouid , neq; verati reali causalitate, finis eniadum emcientem movet ad sui ipsi u executio. nem, agit tantum metaphorice, revera etisuum recipit ex influxu causiae essicientis Nihil fit sine ausa PAR Ill l 1iis. III. Desillogismo Dialectico. 93Causa notior es effectu. In se sua natura, uia cognitio effectus

yendes a cognitione cai rae; at quod aliquando sotior sit effectus, ex humani inteuectus imbecillitate evenit, qui inverso ordines per sensus externos enectus causarum lustrans in ipsiarum notitiam ascendit. sualis evisset, talis fectus. Quicquid praedicatur de cauia uni voca essentialiter, non est de farinali ratione eJusdem,

. i. e. causae in qualitum taliS praedicatur eti--hil fit me ausa. am de effectu. undus ideo io est infinitus. pale'tex duabis regulis praemissis quia edi aquia causae infinitae erat effectus aequivocus.1; id fit antelligitur pati nil il autem rid allit etiam in causis per ccidens; neq; enimii r P ipsc Id unde oritur morus sive pas sequitur esse bonuna aut maluna', quia

Mei' enii duaten us taΙis causa est lya e talis fuit. Fallit etiam in causis volunt

posita eausa ponitur eausatum is vice tibinis; peritus enim artifex aliquando ea fabricat Exii se ilicet mutuae & necessaria: bδbit di quae ininus sunt pulcram perfecta. hi)uua fundatur in actu causandi a quops Si si matio is causa a bimationis , istia, hiritum unde fluit denominatur, cause, sos rigati est cavsa negationis: metieeetersa, sin sa- minus in quo desinis, Causarum. Cum ergo tu , Vesa nitur in esse causae per actum causasdi

caἰ istum poni in esse causati necesse est, 'si Vibiis tausis a satin lectu se vice vry

Eadem ratione nititur ac praecedens, qui cum res nullam caualitatem exerceat , 2 dedicatur Causa non potest actu prosedes causatum at ab effectu non producto nil add nominatur causis. Causa prior es causato. Si res aliqua sit causa proxima dc necessaria alicuius effectus tum negata eadem causa negatur ipsius effectus. Ut quia moraiolis supra floritontem illustrat diein, ideo ejusdem de-yressio induci tenebras. Fallit quando iden, effetius a divertis causis producitur nomen in si iugulatus interiit, equitur non jugulatuinti se superstitem. Causia non es deterior efectu. Omnis causa Totalis, sive principalis univo-

Prioritate naturae4 dignitatis, si sit pyy si V aequivoca , quantum ad ea quae esse- ricin Temporis. iv communica in eis cauis, ipso effectu cy, cum S deterior

124쪽

Institutio Lostea. PAR Illi 2 etior non est. Sic statuarius imagin1 praestat

tute qua effectus W9 ' i' u a nilii e n

p.κs III. De Bllosimo Dialectieo. 39s seritatem praecedentis requirebantur esse

includitque non solum id cuius vio causiarite 4 es est, sed Rea quae requiruntur tanis conditiones necessariae ad rei producti Dinem , ut ad generationem Privatio, locus c up ad Lineae constitutionem, Punctum.

,i m Μateria passive concurrenSad me formi Forma , tribuendo esse , muz operari Finis, excitando clen MNpera dum ciens, 'ctit ephisica quζceteris causis non competit influmido

125쪽

mav ventis, ut appetitur a materia, causa finalis est; respectu compositi playsici, ompa lis quatenus Operation ut motuumve princi . pluru, est ciens. Curus causa bona est, idi sum bonum crvilia Causa mala es, iii sum malum. Qtii aqualis causa in eis Causis, talis esse. ctus perme inquantuin procedi a causia Quud aurei ex inalis in Oribus bona leges nascantur, per Rccidens est. Fronte quod umim quo se tale es, illis magii

Omnis immediatus essectus, si illud attri

butum, in quo comparatur cum causia sua, fili competat necessario ratione ejusideria dulae,

qualiscunque sar, talem certum est esse ipsius causem ideo vinum licet inebriat, non dicimus ebrium, quia inebriare est effectus illi secundariuscussus lausae sunt uni versatis, II d ipsum esκ nieterseis. Quia omnis causa effectum producit sibi pro portionatum, nec dari potest causa universalis nisi flectus in eadem laritudine re si ondeat. Sic mensurabilitas in genere procedit a quan Iitate aut extensione in genere. Sic ratione p0tentiae divina ad omnes e flectus aliquo 0conzurrentis, effectus iidem dicuntur univer sales at singuli ratione causarum a Triculari efficientis puta sive instrumenti sunt par

ticulares omnis effectus per accidens reducitur ad causa per

proximi cum enim positis conditionibus requisitis operetur, effectus ex eadem Opera istione exsurgens,omnino necessarius est. Sic po-fito quod quis fodiat terram ubi loci thesaurus a sconditur, thesauri inventio necessario e

quitur. . . . .

Quia principium ou ad Principium suod, eodem modo te habet ac causa instrumentalis ad principalem, quae in Operando disjungi ne

queunt. Instrumentum enim non movet nisi

aestum, nec agit causa Principalis, nisi habeat

quo virtutem transmittat in effectum. Instrumentum non est pars ejus cujus es Inseriι-

Verum est tantum in Instrumentis leparatis, iisque quae Principali Causae conjunguntur solum per contactum. Prioris generis est legatus respectu Principis; posterioris calamus respectu scriptoris nam manus Cutpote compositi constitutionem ingrediens revera ipsius pars est, pec admodum recte 'uis dicatur, e ipsi tanquam instrumento uri. Fotius es instri intum quod ad plura utili se suam quod ad pauciora. In omnibus tenetri quia utilitas instrumenti altenditur quantum ad aptitudinem in se vien pali qua cum eo praestantiori lures flectus virtute siua attin- ideo etiam potius est instrumentum, qua

inagis ejusdem virtuti proportionatum est.

Instrumen is non movet nisi matvm.

126쪽

ι 1 3 Assiutio Logica . PAR III. Nisi moveatur a causa principali Physice,aut

salieni moraliter. Omnis is es bomim quid. Si non revera, saltem apparenter; 8 suis cita dis tionem Finis ut appetitum moveat, licet salia bonitaris specie ; quia quoad nos idem est est ede apparere. Finis me lior es mediis ad Finem. Npn intelligitur de mediorum natur ah lute sumta, sed in orditae ad nnemri unde Sinedia qua ratia naensuram accipiunt. Finis es ultimum. Elxecutione quidem in eo enim terminatur actit, emientis. Finis sprincipiism. Intentione c. 9uia cum omne agens propter fine operetur, ideonnis Onatura sua appetibilis, , exinde movens efficientem ad perandum tinnis actionis origo dicitur Irin cipium. Fιnissprimum in intentione, ultimum in exe eutiine. Regula laat e duabus praecedentibus con

flat r.

Finis non habet modum a1. mensuram.

roprie dicitur soluui de fine simpliciter ultim omnium rerum creatarum fines enim interstedii sive ultimari, eo quod sunt media respectu ultimi, modum ti mensuram habent vi regulae sequentis.

Messia habent modum aut mensuram.

Uandoquidem media ad finem exequendo ip adhibentur ut instrumenta, quae ex natu

y, R III. De Bllosimo Dialectico. 99ra sua , qua tali Urestricti sunt usus, necesse est

ut habeant modum e mensuram. Sic etiam sicunferantur finis i media respectu appetitus agentis quo feratur in finem per se, in media gratia finis . Ut ut sine mensura expetitur finis, tamen media cum non simpliciter expetantur,sid sub conditione, certum et expeti secundum mensuram & determinate. Finis dat modu-,mns ramo ordinem mediis. Omnis ratio operandi desumitur ex influxu finis in appetitum agentis, ideoque omnia media i tantum utilia sunt in se licet noxia, inorditiara malai quatenus conducunt ad

spem a

quisito fine eessat Omnis actio. Omnis actio suscipitur gratia finis alicujus

acquirendi;aliter enim aliquid non ageret pro ter finem, quia finis acquisitus exui prot sus formalim rationem finis. Finis qui est opus, melior es ne qui es operatio. Si finis qui est operatio instituitur gratia fi-pis qui est opus, eo respectu deterior est operatio at si absolute consideretur, opus eXsu perar, utpote a se prosectum. Risi multfnem ut etiam media adfinem. Post quod quis efficaciter expetit finem, pecessario exquirit media : nec repugnat, quominus ea dicatitur media, quae revera Xecu tionem finis impediant, ocio agentis judicio e1 petantur ut idonea. Unius rei possiunt esse plures nes.

Si sunt inter se subordinari, disparati, vel yartiales. Ut patet speciatim in Instrumentis

127쪽

2oo Inmisti, Logita. PAR III. secundum regulam superius postram. cuju Deutinis finis subo matur fini altum facultatis, illa facultas asteri iti facultati subit. specilliti, finibus diversarum facultatum,

idem respectus eademque subordinationis ratio habetur in facultatibus, ac In ipsarum finibus quia enim facultates habent racionem te, dirum, ideo pro diversitate finium diversus

sortiuntur ordinem ac menturam.

Sa quid habet eausam finalem, habet mam o ' Ct hae regula etiam conversa, piloplet

necessarium nexum inter effcientem Nilnea. Ab intentione a ad uus exeeutionem non et

'sta st dui, k6luntas potest ferri in me

sibilia ; vel saltem in iis prosequendis, quae neqvi non repugnat, segnis esse , inenWaX. V Ilione eo taut lanismis ad negationem Ist

tentionis ejusdem non valet tonsequentιa. Patet ex praecedenti,& ex eo etiam quod gens possit impediri ne finem attingat.

God potes feri perpauca, vi debet stot Ideoque de operationibus Naturae soler

dictum est, eas fieri pertineam rectam, vi ic compendiosissima; eademque rudentiae hinmanae methodus est. eLAppetitus non est nisi boni. Veri Scit vel apparensis ppetitus non fertur in incognitum. Iune objectum voluntatis innot eicit i y1R III e Syllogismo Dialectico. o Iseriseciem propriam, vel alienam ideoque

iis in iiitellectu. De effectu tanquam possibili udicare inrel-Is est, qui cum saeptis e haslucinetur νolu iuras erroreSelus amplecti Gn inus aptast cuam sana dicta ita in a. unum autem effestum appetit, Uisi specie possibilem. g ictio non simpu/bιlum . Ouatenus ecti est determinatio voluntatizad certum fit eii , nil im sedit, quominu S

e sit revera impossibilis, licet appretaen ut post bili at si sumatur Electio uti eam Estr:Philosophus 2 pro apper Illoli eorum in ostra poteslate iunt, Regulae veritas

uile constaI. Majori bono opponitur Musiarum. Secundum oppositionem privat Ivam, re-

'a iis is, diu is ius melius es minin diu

S inter res ejus dem Gerieris, comparatio in

stituatur quantum ad durationem, diuturnior praesta minus diuturna Bonum confretat idcisus es bonum i Destructio sive Corruptio rei cujus vi peniet ex iis quae naturae ejuscem repugnant. O pum autem, i e revera tale, per essentiam suam biecto sibi destinato laturali est consol me. rite de nobis hene meretur diaera qua ian laleua ruetur, ac med citra quae restituit.

128쪽

eto Asitutio Logica PARs III. aliqui eui proprium mitium non praebet interit Si in diversis subjectis qualitates quaedannoxiae, non specie &gradu, sed numero tantum distinctae ii haerean si una earum pro urio subjecto noκam inserat, eidem aliena no, civa eis nequir Baiio petenda est a reguli

superius posita , viz. idem quatenus idensemper facit idem. Sic v. g. dato quod unius viperae venenum in alium transfunderetur, eap. demque Animalis partem occuparet,aeque ellet innoxium ac proprium Derat. Natu facit idquod es optimum. Nimirum Deus Naturae. Sic, virtutes, quas Causis naturalibus insevit, Optimum I. e. sibi destinatum itinem assequuntur, nisi per Ill- dispositionem materiae aut agens extrinsecussi impia tantur , Natura semper intendit Id quod es optimum. Optimum in suo genere. Et ratio patet egiraecedenti, nam in iis quae non agunt tem re, executio finis ejusdem intentionem prae supponit. nolunta non potes e .mia libertas voluntatis in eo sita est, ut O

satis quihusicunque circumstantiis . id eligat

quod sibi bonum videatur. coacta elunta es molunta6. Cum enim quae minus volumus, ad gravius

damnum evitandum ieragimus ut cuia mercium jacturam facit nauta quanquam 1 tadipatur passum actio est prorsus lifera, voluntaria.

is muli causam iust quoque effectum. Ju lo Ita, sui et ut antecedens uult etiam conse- 'Sc qui vult causam sive antecedens, ex iis ecelyario consecuturum, sive effectum conia

lauens, praenoverat aut debuerat nolle, quae cunque enim fiunt praeter notitiam, ratione v

lentisa agentis fiunt per Accidens. Actiones suntsingularium. Inte digitur de Actionibus quae Immediate: tingunt effectum. Sic influxus cauta univer- ilis ratione particularium effectuum, particu- ris est. Amones sunt suppositorum. Quia omne suppositum est substantia tinguaris creata, quae cum non per se agit sed per ualitates, actionum dicitur Principium γοώet, a qualitates Principium odio. equidst seu producitur generatiom me ereatι-

, compositum est.

vel Metaphysice; ut Angeli, qui componun- argenereri disserentia,substantia Accide e;vel Physice,ut corpora naturalia,quae ex Metia forma: Agerepraesepponit ese. Quia omnis Actio vera physica Oritur

Orma, omne autem armatum actu est Cum Atur finis moveterficientem antequam ab ipso troducitur, dicitur agere tantum etaph

Omne agens est actu, patiens verontinate. Omne agens formaliter vel eminenter tale: stactu, quale patiens virtute gentis in po-

129쪽

disi tutis Logicae state est fieri .frustra enim conatus

mur ii roducendi in passum, quod et Ia Nirro Iino inicitur , quod vel secu dum naturam specificam qui proprae' stu e d effectus univocuc vel secundunt hera saltem aut commune aliquod ab

triburuin, causis suae nona assimilatur. Sic sue convenit in natura corporea.

yάκ III. De D mgis Dialictiso. 2s scorporis molem, vel Actionis diuturnitarem. Nihil agit in seiptism. Nihil potest eodem tempore rurespectu esse gens QPatiens esse actu, Potestate; si-oile, dissimile movens, Mobile. Tenevρraesertim in actione transeunte. Non tuodlibet agit in quodlibet, neque quodIibet utitur a quolibet, sed actus eoirum qua agendi viimisbent, recipiuntur in disposito.

In cibis QPharmacis precipue notum est, Thkirte factum, forma enhuy ος Ri procliversi rate temperamenti diversos iis esse 2 h oh, sui similem agnoscit, aliqWy ς' -Τy bis competere. Ratio petentia est a reguli, , , m. uua quid ei idea, aequζ ac d ΠLyy y siperius Osiris, ubi agitur de conditionibus a. iii opis est di effectus, imo R, L. i)9 id agendum requisitis cum enim nulla op- i ij. - Aoi ρ0sitio, aut uissimilitudo intercedat inter a-

Nζuum agen agit in passum per ea γλ litat: qua nec secundum speciem, nec DI fio gradum, diversa sunt ab iis, quae ipsi

Passi, inlia rent. Asere pati est inter eontraria

heps&Patiens, auriat rem agentis irrus debilior sit, quam ut exsuperet pariens sibique a limitet ismuis actio evadit Dustranea. Occς quale quid agens agis, id is tali quis

4t.ens patitur.

Quia exinde agens dicitur agere, quod actio is erissimum est, quibus Onythgyx ipsius motum quendam infert parientii 4e- u. te usinantia a formis confrarith, in tu erade nominario gentis quoad ni um ope Vieta si eontrarietas late sumaxurix q*ys indi, sumitur a mutatione illa quam efficit in ' itiente. Unde necesse est, ratem esse passi te qualis per se formaliter sit Actio 3 cunque Oppositione Agens adsimilat sibi patiens. eadem qualitas per quam agens agit urissum, in effectibus Univocis qualitatem pie suci sibi similem in AEqui vocis et lasu uodammodo Ialem. dii se a superante. Uicquid patitur, agenti cedit vel proptelint inorem qualitatis gradum , vel maJOIesilice versa. Omne agens obtinet aliquam formam qua agis.

In omni compos tolli co vis agendi in rata forma, tanquam motus principio: oma autem late sumitur, ut Qualitates etiam Amplectatur utpote quibus fere solis proprie .mpetit per se agere.

130쪽

oui nihil agit in distans, nec extra sphaeramnae virsutis, id e requiritur debita approximatio Mentis ad patien' Unde in imal actione nece ria est vel immediatio suppoliti, ouando Patiens movetur ab agente per conta-hum corporeum I vel virtutis, Quando visa gentis transfertur per certam distantiam. Auem nobilius es patiente. omnis Actio est a superante, cum autem -- iit per qualitates, Iatione illarum quod pario deterius est; utpote actu destitur vinea forma, quae OX ab agente Introducenda est. Dur vero nobilius est quam accipere. Guieouid habet materiam bubet etiam fomca: iee Gersa, Ciuicquid habet formirm habet et

' Memgitur de composito physico sive cola

Dore Naturali, cui cum essentialiter compe VP incipia motus&quietis, ut ex Dat estὶ Ssormes quae separatim X istere non possuiu Cui per se non est oblectum iitellecturh

ia nore nec quoad naturam speciemve deterisI

me. hi incta; ideo aliquatenuSexplicatur' ' ieriam secundam. Ut len Im rud IS ausi de ar enti Massa se habet ad figuraui quamcumque sic Materia primata Insorinis a forman limini prima est ingenerabilis omineerrupti Qui Generatio & corruptio terminansus y, s III. De S mgismo Diatisico. o

id sorinam, eamq; ut introductam, vel ut abolisiain .subjective vero materia generatur aut O suinpitur, tanquato subjectum in quo muta tione nunt.bLiteris prima appetit formam. Appetitu quidem itaturali, eoque sive cctin- lacentiae sive desiderii, fertur ad formam tan-juain ad sua in perfectionem. 3Materia primaspiira potentia. Omnis Actus pri initi formalis expers quia severa non agit, quicquid enim agit, per sorsam agit. Eae non ente nihil te. Naturae viribus, ex nonini negative sumto. 'sita forma ponitur formatum. Sunt enim relatariis de omni forma ram ateriali quam immateriali tenes regula, quatenus actu Informδnse.

Suiepιid est per Euam formam es. Sive Sorma dat ei te rei. De omni composito hysico verum est. De substantiis incorporeis nempe Angelis etiam tenet, si forma sumaturnetapnysice pro Disterentia ei sentiali quinde e Rebus arte factis, si intelligatur de forma accidentali; sed de his minus proprie,inelioretuistim, stit substantialem habenr. Formae quanto dunt eos nobilius, tanto Obi

Quia forma inter caulas numeratur , Idea qualis Forma tale formatum. Forma es indivisibilis. Quod superius dictum est deessentiis reruis, kil. quod sum sicut numeri, i. e. consistunt ia 1 indi-