장음표시 사용
101쪽
ca. t x.sed domum ducenda est quae nubit.adhibetur Deuς Donaiduciis . sic enim eum Deum qui ei talenni deductioni praeerat, appellabant. Scaeuola l.Scia, 66.de donat.inter uir. Seia Sempronio quum certa die nuptura esset, antequam domum deduceretur,donauit tot aureos. item, Vi sint in hortos deductae ante diem tertium quam illi nuptiae fierent, quum in separata diaeta ab eo estent,die nuptiarum prius quain ad est transiret, obtulit decem aureos dono . Dui C i v M legato haec continentur, mulsum, pasesum,defrutum, Se similes potionestitem,uuae,fici, almae,caricae .l. ult.D.de trit. uin. Item Paulus li-ro Sentent.tertio, Dulcibus legatis sapa, defrutum,mulsum,dulce etiam uinum,palmae, calicae, uuae passae debebuntur. Plautus Pseudulo: Quid si opus siet, ut dulce promat, indidem, ecquid habet ΘRogas'Murinain passum, defrutum, melina. Du P L A,pro Duplum unde Duplae cautio:cum emptor stipulabatur a vcnditore duplum precium rei,si ea evinceretur. quod in preciosarum rerum uenditionibus seri solebat. L 8.l. 6.D de euict. l. 3 i. . luia,D.deact.cmpt.l. 2o. in sine,D.de lib. causa. 8. ad leg. Falcid. Varro libro De re rust. secundo,capite decimo, Si res macipio non datur,
dupla promitti solet:aut,si ita pacti, simpla.Vlpianus in l.qui erat,q9.D.fam. ericiscun. Hos demutienditores ad duplae cautionem compelli scribit,qui sponte sua distrahunt. cererum qui officio distrahentis funguntur,itoli debere astringi. uide
PL I C a A interdicta appellatur.in quibus ita par utriusq; litigatoris conditio est, ut uterque tam actoris, quam rei partes obtineat mel uti Vti possidetis,ge Vt rubi: in quibus no unus solus postular, sed ambo copulati in ius ueni ut, & inuicein apud Praetorem aliquid postulat. l. 2.D.de interd.f.pe
Du PoN D I v s, a duobus ponderibuet: ideo quod axerat librae pondus. inquit Varro libro de Linguai V.& sic apud Vlpian.i.item si, i 7.& seq.D.de hqred instit. Vnde Dupo NDII iuris auditores primo anno quondam appellati,uerbo ridiculo: quasi dicas, Iurisconsul
tos Diobolares. Iustin. in praefat.Pandectarum. DuvM v ini in coloni s Se municipiis simm i masti stratus,item ut Romae consiles. Ulpianus i. t. D.
de albo scrib. Scribantur eo ordine, quo quisque eorum maximo honore in municipio fimctux estipula qui Duumviratum gesserunt , s hic honor praecellat.Cicero in Pisonem.Gabinium deniques uidissent Duumvirum de Campanis loquitur& Gabinio Consule, Consulatum cum Duumuiuratu conserens uestri unguentarii citius agnouis.sent: Sic in i .un. D. si quis ius dic.non obtemp.l. 6. f. 1 .quod cuiusq. l. l .s.si inter.de magistr. comae niend. l. vlt.D.ad inunicip.l. ult.C.de iudic. l. 3.I.
sa:apud Papian. l. I r. f. i. D. de duo
'l E Οἰνειν τα τῆς - ονίας, curati nix nomine satisfacere, rationes r
ferre, reliqua soluere. Modest. I.q9.
facti priusquam procurationis suae nomine satis fecerim , prohibentur aliquid a Caesare conductum habere. Mu-,uide Socer. EDEan subiit De edendo , nihil aliud est, quam proferre & exponere. Hinc EDERE actionem est copiam describendi facere, uel in libello complecti & dare, uel dictare. item aduersarium nostrum ad album producere.& domonstrare quid dieturi simus,uel id dicendo quo
EDERE & reddi rationes multum differunt, ait Poponius.nec is qui edere iussus sit, reliquum reddere debet. nam & argentarius edere rationem uidetur etiam si quod reliquum sit apud eum non sol
EDERE diem est uel dictare, uel tradere libellum, uel codicem proserre. l.6.9.6.D.de edendo. EDER r, iudicium,siue actionem est profiteri & enuciare qua actione usuri simus Iulianus. l. Q. f. q. D. ra.hab. Si procurator iudicium de haereditate ediderit, deinde dominus fundum petierit. Sie
ED RE nomen, est profiteri nomen ut innumerureseratur. vlpianus l. I .D.de Oiscons Consiles de seorsum & singuli manumittant . sed non potes his qui apud alterum nomina ediderit, apud ali
E ci r R si operas dicitur libertus, pro dare,praestare, praebere operas. Vlpianus l.9.D. de oper. lib.Proprietas ea rum N in edentis persona, & in eius cui eduntur, consistit.lauolenus l. I. Operae loco edi debent,ubi patronus moratur, sumptu & ue ctura patroni ED I C E R p,proprid denunciare est, ut quid fiat .aut
rum iustarum atq; iniustarum, Edicta Romani appellant. Quanquam ED1CENDI uerbo in Praetoriis quidem legibuς siubesse uideatur uis praedicendi, di in posterum de-
102쪽
nunciandi .unde illud Cicer . in lib . de Finib. tr. Est enim tibi Praetori designato edicendum,quaesis obseruaturus in iure dicendo.
E D I c v NT autem non Praetores tantum, sed & magistratus omnes.
Em ciae Consul Gabinius, in Sextiana orat. ut L. Lamia eques R. ab urbe absit, millia passuum
Enicvtiae Piso & Gabinius, ut Senatus qui ue stem propter Ciceronem mutarat, ad uestitum
En i CvNT Censores apud Gellium lib. m. cap. II. sibi Latinorum Rhetorum scholas non placere. EoicvNT Tribuni pl.apud Ciceronem Verrina IIII . ne quis Romae est et, qui rei capitalis dam
EDICTA, erant quae Praetores antequam ius redderent,solebant proponere: ut scirent ciues, quod
ius de quaq; re quisq; dicturus esset, seq; praemu
Eoicetvri aliud est perpetuum,aliud teporale. Pe petuum est, quod Iurisdictionis perpetuae caussa proponi dicitur in l. 7. D. de iurisdict. nimirum edictum illud quod Praetores magistratu inito proponebant,quo ciuibus denunciabant, quem admodum anno suo ius dicturi essent emporale uerb, quod etiam Peculiare dicere possumus, est quod certi negoci, oborti caussa proponitur, ut illud Veris,ut Calendis Decem adsit Sthenius Syracusis atI, Ne quis frumctum ex area tolleret, dic. Exoritur, inquit Cicero, peculiare edictum repentinum, &c. item illud quod citatorium ac peremptorium appellamus,in I.68. & aliquot insequentibus. D. de iudie. De superiore sic loquitur Asconius in Cornelianae argumento: Aliam , inquit,legem Cornelius, etsi nemo repugnare ausus est,multis tame inuitis tulit,ut Pretores ex edictis suis perpetuis ius dicerenti quae res tum gratiam ambitiosis Praetoribus qui uarie ius dicere aflueuerant, malit.Sic enim locum interpretor , non ' uo in horas ut quidam scribit, quem alii socuti sunt uiri doctissimi edicta sua Praetores mutarent: sed quod ex edictis suis ius non dicerent. Cuius rei Verres a Cicerone quoq; libro Aec. primo accusatumTum uerb,inquit,in magistratu cotta illud edictum fusi sine ulla religione decem bat.Neq; enim id factum usquam reperietur, ut quis plura edicta perpetua proposuerit. ED I CTvM perpetuum etiam alia significatione dicitur,quod unum ac simplex in omnes annos, atque in perpetuum compositum est. Nam Praetores olim arbitratu suo edicta,quae leges erant annuae, scribebant.id eorum honori tribuebatur, ut in annum suum ius constituerent. Iraq; quo edicto saperioris anni Praetor usus erat, insequens ferε no utebatur. alioqui eius edictum Translatilium dicebatur . sed postea diminuta cum illa populi Rom. magistratuum quoq; potestate: coestitutuest,ut Edictum unum eomponeretur,ex quo Edicto omnes in posterum tempus Praetores perpe 'tuo ius dicerent:quod iccirco per tuum est appellatum. Huius rei auctorem tuisse D. AdrianuIustinianus in l. r.C. de uet. iure enucl. testatur. Edicti uero scriptoWem C. Saluium Iulianum.
um& ipse Iulianus,ait, legum & edicti perpetui subtilissimus conditor, Scelera .item, Et hoc non ipse solus, sed & Diuus Adrianus in compositione edicti, &cetera.idem tradit praeterea in I. IO.C.de cond. indet,. Eutropius libro nono, Post eum Saluius Iulianus Rempublicam inuasit, uir
nobilis & peri tissimus, nepos Saluit Iuliani. qui sub diuo Adriano perpetuum composuit edictu . Ex his igitur, quae inter illud superius edictum perpe tuum,& hoc posterius differentia sit,facile intellectu est. quum illud ob eam caullam sic dicatur, quod in uniuersiim Praeturae unius tempus ualeat:quum temporalia,in partem duntaxat, ue luti mensem unum aut alterum uim habeant: hoc uero, ad omnes, omnium Praetorum iurisdicti nes pertineat: quum antea quotannis noua fere
edicia proponerentur. Ae de hoc ipso intellige dum est quod Hermogenianus scribit l. r. D. destitu hom.De ceteris post, Edicti perpetui ordinem secuti, & his proximos atque coniunctos applicantes titulos,ut res patitur, dicemus. Item in Luit .in.RD.de appell.recip.l. I. D. de extraord. crimin.L 2 r.D. de lib.con. EDaCTA principum dicuntur, quibus non ad certa aliquam controuersiam de qua consulti sint, respondent,sed generalite r de re quapiam, quasi nouam aliquam legem constituunt,ut l.hac edictali, 6.C.de incest nup. Enic TAL ps dicebantur,&hoc nomine decorabatur, qui annum unum in legia studio uersati, alte rum etiam adiungebant: ducta scilicet appellatione ab Edicto, eui cognoscendo tum operam nauant. Imp.in epist ad Antecessores,*.3. In secudo autem anno, per quem ex edicto eis nomen antea positum,& a nobis probatur,&c. EDICTALEs bonorum possessiones dicebantur, uae ex Praetoris edicto sine causiae cognitionee plano dabantumcum aliae quae Decretales uocabantur,caussa cum consilio cognita pro tribunali decernerentur, l. i. s. r. D. si rab.testam.l cum quidam, IO.s. I. D. de acquir.hare ED ITIO,pro natiuitat ortu.Vlpianus l. 2.3. I .D.dedecurion.Si coccptus sit a plebeio, mox ante editionem pater eius decurionatum adeptus, ante
editionem amiserit, &c. ED IT IT i v s iudex dicitur,quem una pars eligit:inquit Seruius Egl. I I I.Cicero pro Pla.Neq; enim quicquam aliud in hac lege,nisi edititios iudices
ED ITus,tus,tes,pro stercus quod ab armentis editur, id est egeritur. Vlpianus in l. s s. s. q. D. deleg. & iid. libro 3 I. In quibusdam prouinciis Sceditu
103쪽
editu bubum ad hane rem utuntur . Non enim ab
Edo quod vesci significat ut Accursius putauit sed ab Edo quod priorem producta habet, id est
ἐκ ναι deducitum ut sint reliquiae cibi quas natura deiicit ac rc uit. EFFECTu , te ipsa,& ut uulgus loquitur de facto. Paulus l.is qui, i s .D. de legat. praestand.quia effectu fratris aufert partem dimidiam.& l. .m s. D.
commod. Verum in uehiculo commodato pro parte quidem effectu me usum habere.item l. s. I. D.quod cum eo. l. t. s. qui minorem.D. ut i gat. nom. v. l.si habitatio, i o. D.de usu & liabit. l.decimaquarta,in lin.D.comm .diuid. EFFRACTOR Es, plerianque dicuntur, quiuisores
parietesve diripiendi expilandiq; caussa perstingunt .interdum etiam, qui ut e carcere ei ugiant, parietes eius perfodiunt . ut sub tit.de et fract.&expil.item l. s.f. I. D.deom.praef. uigil. l. aut facta, 16.f.tempus.D. de poen.Cicero in Vatin. Licet impune per me parieteς in adolescentia perfoderis, uicinos compilaris. Εἰ ara si ait Modest. apud Graecos dicuntur, duorum fratrum uxores: quod uno uersu ,ait Modestinus, idem Homerus significat,
bi in glorium, aut inaterum speciosis peplis. l. q. I. q.D. de grad. & adsin.
πιαν .uότε δ ἀγοντων . Magistratus quo anno cum imperio sunt, neque propriam agere caussam siue agendo,siue defendendo,&c.De
ἀ- - id est,& Reus factus,caussam hane uiolatarum legum apud uos dixi:& sum absolutus. Eii CE R r,pro abortire, & immaturum partum abutere : quum Edere sit maturum parere.Vlpiata usi. 27.I. Iq. D. ad leg. Aquil.si mulier pugno uel equa ictu a te percussa eiecerit, Brutus ait Aqui lia teneri,quasi rupto. Pliniui libro ri. Vulua ei e ctitio partu melior, quam edito. Graecidicul: & partus eiectitios tum cκπώματ tu Hasa
curator oleo coemendo. Arcad .l.ult. D.
de mun. de hon. Cura quoque emendi frumenti, olei.nam harum specieru curatores quos& μα-λας appellant, creari moris est. ELECTRYM , aurum argento mixtum: quod fit de tribus partibus auriti una argenti : ut ait ex Plinio Servius Grammat . quanquam aliae sunt clectri species: sed haec Ala ut opinor celebratur in
iure nostro ut l. 7 M. uoluntas. D. de acquir. re dom. l. q. D. de legat. primo. f.4. Insili.de tar.
diuis ELENCH i ,margaritae. Eos, inquit Plinius libro v. cap. 3 appellant fastigiata longitudine, alabastrorum figura , in pleniorem orbem desinentes. Eoa.disitis suspendere, de binos ae ternos auribus,is minarum gloria est. Ex quibus Pauli locus intelligitur in l. r. .ult. D.deauriarp. it , inquit, luti inaures,in quibus duae margaritae, clenchi,& timaragdi duo, legasset,& postea elenchos eisdem detraxisset: & quaereretur an nihilominus detractis elenchis inaures deberentur: respondit deberi, si
maneant inaures , quamuis margarita cis detracta sint. ELEPORI Agleemporia,olei coemendi cura. Arcad. I. ult. 9. 2.D.de mun.& hon. Elemporia & os pratura apud Alexandrinos patrimoni j munus existi-
ELICE s, sulci aquarij,qui in segetibus fiunt, ut per
eos aqua pluuia educatur. Vlpianus l. rLabeo. D. de aqua & aq. pl. Sulcos tamen aquarios qui Elices appellantur,si quis faciat, aquae pluitiae aris 'cendae eos teneti ait. Columella libro. .ca. 8.Sed quamuis tempestiue sementis consecta erit. cauebitur tamen, ut patentes liras , crebrom: sulcos aquarios.quos nonnulli Elices uocant aciamus.
Item lib. i t .ca. s. Eodem tempore fossas rivos'; purgare , & Elices sulcosq; aquarios conuenit
ELOG 1 vM,testificatio de certo homine: ut de inquisitione criminum alicuius rei, quae ad magistra tum cuius ea de re notio est,mitti solet. 1odesti nus l.tertia. D.de re mili.Desertorem auditum adsilum ducem cum elogio praeles mittit . Marcia nus l. S. D. de cus rer . Non omnes ex fide bona elogia scribere compertum est. item , Irenarcharrum apprehenderint latrones , interrogeni cove soci is de receptatoribus, & interrogationes literis inclusas atque obsignatas ad cognitionem magistratus mittant. Igitur qui cum elogio inittuntur,ex integro audiendi sunt. ELOGI vra, oratio de re quapiam data opera , id est ob nullam aliam rem perscripta,Vlpianus I. 38.6 2.D.de aedit. edict. Idcireo elogium huic edicti, subiectuna est,cuius uerba haec sunt, &cetera. id est de industria, ut de pecore nominatim eaver tur, haec clausula subiecta est . Vlpianus propridusurpauit. nam Elogium cum in bonam partem accipitur, est testificatio de homine certo , ei uni' propria, neque alteri conueniens ut illud de Atti lio Calatino , Vno ore cui plurimae consentiunt gentes, populi primarium fuisse uirum. ELOG ivri in malam partem notatio quaedam scenim notationes Censoriae dicebantur cxhaereda tionis caussam perstringens. Africanus l. I .s. 2.D.de lib.& postli . Non enim uideri quas silium
diaeredatum esse, quum elogium pater quum si 'lium exhaeredaret, proposuisset.id est exhaeredationis caussam .Sic in I. i . f. dem ait.D.de Carbo. edi.l.9.C.de suis de legi. Ciee.in Cluentiana. Unuin etiam quod maxime me conturbat: qubd elogium recitasti de testamento Cn . Egnatii patris nominis honestiss. iccirco se exhaeredasse ii ii um
104쪽
quod is ob oppianici damnationem pecunia a
cepisset. Qui .li. vii. p. i ii l. Sed nonnunQua
etiam reus hic totius summam constituit, si ex haeredatum a ce filium pater testatus fuerit elogio, propterea quod is meretricem amauerit. EMANCiPAa io, est imaginaria liberorum uenditio, quae ad similitudinem eius excogitata est , quam olim Romulus instituerat.nam is cauerat,
ut si pater filium ter mancipas let, id est uendidisset, filiam autem senis: ij sui iuris efficerentur.
postea uero ad speciem atque usu rpationem uetustatis institutum est. ut pater apud Praetorem ali
cui cuius fidem sequebatur, di qui ob eam causiasam Fiduciarius pater dicebatur , silium suum dicis caussa ter, filiam semel uendens eos hae ratione de manu ae potestite sua dimitteret. Quid aut cin ab Emancipatione Abdicatio dii ferat, ex iis quae sub eo uerbo disti sunt, facile est intelli i . EMANc1PATi duobus modis intelliguntur: aut ij qui ex partis iure exierunt , aut ii qui alio ii sunt domini. quorum utrunq; fit mancipatione . P stus lib. 3 .apud quem Do 1 1Nii ingenitivo lege dum non dubito: ut ij signiscentur, qui uete ac non simulat P uenditi sunt. Nam ut multis ex locis constat.ὶ EMANCIPARE ueteres dicebant , pro alienare Duendere. ut in Catone Maiore, Senectus ita honesta est, si se ipsa defendit, si ius suum retinet, si
nemini emancipata est. Et apud Plautum in Bacclii lib. Nunc mulier tibi me emancupo: tuus suin, tibi operam do. Et Philip.secunda, Tum iste uenditum atque emancipatum Tribunatum con
slijs uestri, opposuit. Et in libro primo de Fini
Dorquatus cum illam seueritatem in eo sillo adhibuit, quem in adoptionem D. Silano
EMAu RE .est diutius extra castra uagari. l. 3. I.is . qui.D. de te milit. 'Hine
EMBAMMA, a Graeco ista πτυν,id est intingere. iii de intinctum Plinius appellat.& est condimentu ex aceto intingendis obsoniis paratum. Vlpianus
l. 9.F. I.de contrahen. empl. Ceterum si uinii non
acuit, sed ab initio acetum fuit, ut embama, aliud pro alio uenisse uidetur. Idciri l. 9. f. i. de tritic. viii. Si acetum quis legauerit, embamma continebituri quia aceti numero suit. Ergo simile quiddaest, ut quod Rosaceum, aut Hyacinthinum, aut Sambuceum appellamus . αιτε - ν ius, Alciatus lib.Parerg. 1 .cap. ' 6.id interpretatur, quod & quandam detentationem respicit,& rei possidendae facultatem: tametsi proprietas uera ad alium pertineat. quale est ius su-
Peraciarii, ues eius qui fundum uectigalem posub deat .. τας ε α ατ μεν quod est ingredi, & intrδpedem serre. Ulpiana. 3 .f. . de reb. eor. qui sub. Si ius e misi ν. uel istari δεικαν habeat pupillus , uideamus an distrahi hoc a tutoribus possit. Haec Alciatus,cui assentior. etenim de possessi ne a Piriore impetrata locum interpretari, quem 'admodum nonnulli saciunt, nulla ratio est: nam quo id exemplo uenderetur λ.
c rustae & ornamenta exemptilia,quae scyphis, ubi commodum est,apponi adimiq; possunt. Vlpianus l. 7. D ad exhib.Idem & si armario uel naui tabulam meam uel ansam scrpho iunxeris, uel emblemata phialae, uel purpuram uestimento intexerua c. idem i. 17.& Paulus i. 32. s. i. D. de auro, argent. inund.& apud Ciceronem Verrina p. st quentissime. Item l 3.g. l. D. de trit.uin. EM no L A Muta Liubemus, i o. C. de sacro eccles. pro transuectione almonae sumitur. Iubemus nullam nauem ante felicem embolam, uel publicarii
specierum transuectione publicis utilitatibus subtracta excusari posse. Hoc autem in s .insequeti sic extulit,Cu ad laticissimam expeditione nostri numinis debeant solita nobis ministeria exhiberi. EM E R , inquit festus, quod nunc est mercari antiqui accipiebant pro sumere.ui de Emptio. EM ERE antiqui pro conducere ponebant. uide Re
ΕΜ LRi Tura,emolumentum quod ueteranis eme Gii, stipendiis obuenit. Modest.l. 3. f. s. D. de re milit. Qui militiae tempus in desertione impleuit emerito priuatur,& paulo post, Et si expleto militiae tempore redeat, ut ueteranus restituetur, de emerita accipiet. EMPLAsTRvM, ,π Π , t ρα τι ἐπι- , Cornelius Celsus li. s. c. 7. desinit medicament si quod liquati aliquid accipit ta ut ex multis coponatur
uae in unum postea miscetur. Imp.6.: r. De rer. tuis. Alit ex suis & alienis medicamentis, emplastrum aut collyrium.Paulus i. 18. . f. de inst. uel inst. In instrumento medici ei se collyria de emplastra,&c .eius generis Cassius scribit. Eup M YT E vs I s, contractus est a Zenone Imp. plumum nominatus, cum ager ea lege fruendus datur, ut 'litandiu merces soluatur, nunquam ad do- minum redeata. I. C.de in .emphyti ubi Zeno ait ius emphytcuticar iam neque conductionis, neq; alienationis ine titulis adiiciendum: sed hoc ius tertium esse ab utriusq; memoratoru contractuus ocietate separatum,coceptionemq; ac definitionem habere propriam .Huius autem originem cotracilis uocabulis ipsum dc monstrat na o. o.
coserere est: itfaci id appareat,tu illii usurpariptum, cum agri deserti atq; inculti no facile colonum reperiebant: qui cum impendium magnum in illorum cultura & coniicionem, atq; ut nuc loquimuri meliorationem fecissent, ab iis discede re cogerentur. Institurum igitur,ut non ad te:
105쪽
pus, sed in perpetuum, uel ceri P ad tempus lonii stimum illi agri locaremur: ea lege ut quantia merces solueretur , tandiu uel certe usque
ad longissimum illud tempus retinerentur. Ex quo facile intellectu est, quid ab Emptione, quia item a Conductione contractus hic differat. nam iam omnium istorum sex sint partes, in duarum quidem personarum de rei tradendae ratione nuhil a superioribus differt. in mercede autem,l
cationi quidem similis cli: emptioni uerb dissimilis, in qua non pluribus ti incereis summis,sed
una ct certa precium persoluitur. In consensu autem a locatione hoc differt , quod illic res ad tempus, hic sere in perpetuum traditur. a uenditione uero, quod per ean res semel tradita purdalienatur: Eie uero sub conditione, si merces perpetuo soluatur. In iure rutius ab utraque ita discrepat , quod in locatione rei periculum ad solulocatorem pertinet: in uenditione,ad solum emptorem.hic uerb permiste ad utrunque pertinet. nam si res tota intereat,periculum ad domina spectat:sin ex parte, tantum ad colonum. ΕΜ RHYTEv s i s επυτ υσι 'ρα e Moum, quod
inserere est: genus est locationis, quo inculti aedeserti agri colono alicui ea lege in perpetuum locantur, ut quandiu praestituta merco soluatur, nunquam ad dominum reuertatur,& nili quid aliud conuenerit, totius rei interitus ad dominii pertineat,partis uerba lipsum colonum. l. i. C. de iure emphytexit. Imp. aute hoc ius modo Emphyleuticarium , modo Perpetuarium appellant: ut. s. a. de loc. α cond. & l. i. C. de otia c. cons.
Eupet io est contractus iuriscentium de quantitate cum corpore commutanda,sola inter se pactione contrahentes obligans. Vel sic :Ε, pr i o & uenditio est eont ractus bonae fidei, ii ter quos iure ciuili licet iactus , de re certa certo preeio in perpetuum domini iure obtinenda. Ita ratio haec rerum acquirendarum a Mancitatione discernitur: quae non contractus est, ted actus , ut uulgb loquimur , id cli legis actio. Rursus a locatione distinguitur , quia res conducta neque iure domini, neque in perpetuum obtinetur. TM μi i o & permutatio sic differunt. i. in emptione res pro numis datur. in permutatione, res prore, uel numus pro numo . vel, ut certius loqiuamur, precium pro prccio : ut equus cum boue, uel nuntiis Gallicus cum Italico. I. In emptione ex sola conuentione nascitur obligatio:in permutatione ex rei traditione tantum . iii. In illa uenditor tenetur tantum ad possessionem praestaedam: in hae rei dominium transfertur, ii r i. Illa rei alienae traditione potest consistere : haec uerbnequaquam. v. Ex illa uenditor una tenetur actione, nimirum eius quod interesst: in hae, qui remi est duabus tenetur actionibus: aut condi ctione, aut petitione eius quod interesta. r. D. de
EMPTio Nis uerbo lex x ii. tabularum alienatione omnem complexa est, ait Pompon.l. statvliberi, 29. in iiii. ID. de statvlib. Ego uerb animadue ii Varronem in lib. De re rustic. plerunque hac in re uerbii in illud usurpasse. ut libro II. cap. x. In emptionibus dominum legitimum sex se e tres perficiunt. pro In aquisitionibus. Idem cap. Vio. Sequitur quartum de emptione. Fit alterius, cum a priore domino secundo traditum est .EΜPTiosis &uenditionis uerbis ueteres promi scue utebantur ait Caius m l. i9.D.deaci empl.
S uend. Quod ego interpretor in locationibus& conductionibus. quia haee Caius scribit ad Titulum de publicanis: quod magnopere attendendum puto . nunquam enim reperietur, opinor,
cum qui pecuniam pro re sibi uendita numerat, uenditorem ab antiquis esse dictum. Conductores autem operum aut uectigalium , Redemptores ab antiquis appellatos esse, nemo est qui nesciat. Ita : eundem Caium scripsisse in lege insequenti sacilὸ milii persuadeo: ubi non IDEM
csT sed ID ssτ, legendum puto: ut quod in Commentatio suo scripserat, planius interpretaretur : id est , in locatione & conductione . Venditionis auxein de emptionis exemplum ex Verrina tertia proferemus. Vbi illa consueti
do in bonis praedibus praedijsq; uendendis,
omnium Coni uluin , Censorum, Quaestorum nique ut optima conditione sit is, cuia res sit,
cuium periculum: id est , Vbi est consuetudo
illa uetus in operibus locandis, ut is qui conduxit , alijs omnibus antcponatur P Sic enim locum illum in commenta ijs explicaulinus. aliter atque Asconius, aut Budaeus, aut alii: fateor. sed lector locum aniniaduertat , & in hac controuersia si uni iudicium interponat. nam adlinc qui meam causam improbaret , reperi nemi
EMPTvM & paratum hoc differunt: quod in empto paratum inest: in parato, non con tinub --ptum continetur. l. 7. s. i. D.de leg.& sil lib. 3 2Paratum ergo generis nomen est: Emptu speciei l. - .q6.ψ7, 9. 78.eOd. EN Do procinctu, in procinctu . significat autem quum ex castris in praelium exitum cst: procinctos quasi praecinctos , atque expeditos . nam apud antiquos togis incincti pugnasse dicuntur. Festus. ENTHECA η,ε ἡ ωυ, imposita instrumenta, siue d tes praedio m. Papin. l. r. . i. D. de instr. uel inst. Dotes praediorum,quae Graeco uocabulo εν μυ appellantur, quum non instructa legantur, legatario non praestatur.Vlpianus l. 68. s. s. D. de lega . α fid. Praediis cum his enthecis, quae in ea posscs sone sunt relidus,&c. uide Dotes praediorum
106쪽
E, --. locutio est Iurisconsultis familiaris, idem significans quod laxe, non anguste,neque presse .
-γάλα id est, πλατεα dicuntur pascua longe lat que patentia. Ex quibus patet deductam locuti nem ex iis qui non in aliquo angulo & angulio loco,sed in campis late patentibus uersantur. Labeo l. 28.D.de probat. Num aliquis meminerit
quo die aut quo Consule factum iit, sed num hoc aliquo modo probari possit, quando id opus foctum sit. de hoc ita quod Graeci dicere solent ἐν
potest enim hoc memoria non teneri intra annum puta L. aut L X. factuna. Sic enim eum legendum esse locum in Obseruationibus dζmonstraui. Iulianus l. r 3 .D.de solui. Ratum autem habere dominus debet, quum primum certior factus est sed hoc ἐν πλατει , & cum quodam spacio temporis accipi debet. V lpianus L 12. g.
2. D. ratam rem hab. Hoc autem acci
picndum , di cum quodam spacio temporis nec minimo nee maximo. Et ruritis l. . D.decond. tritic. Vt si quis diceret , Hoc tempus accipi endum est in campo, non in angulo: id est longum, non breue. Est enim a tempore ad locum translatio. Et simillima locutio est apud eosdem Iurisconsultos Πα ατ- ,σ, de qua suo noco diucturi sumus.
Umcατηγαι naues eaedem quae uectoriae, id est uecto rum ductrices t iuncto nomine ex id est uector, & αγω duco. Vlpianus l. l. s. . D. de exercit. Q. Quaedam enim naves onerariae: quaedam , ut ipsi dicunt, coici Di sunt: depi rosque mandare scio ne uectores recipiant, resic ut certa re3ione de certo mari ne cietur. , uiae tritae & peruulgatae, per qu-s pi runque ad urbem aditur . ex Thos, id est populus coni cto nomine Vlpianus l. quarta. b. q. D.de ossic. procons. Ingressum etiam hoc cum obseruare oportet,ut per cam partem prouinciam ingrediatur,per quam ingredi moris est. & quas Grae
stra. tui. Semproni, bona Reipub.iustu praesidis possedit . quorum bonorum magistratus Reipi blicae tres curatorcs constituerunt,qui apud Grae
Em ae ηι ceu αι .usurpatum est, apud Paulum in l. z9. D. qui test.fac. pro Quacunque ratione & inodo fieri poterit. scribit enim Paulus, scriptura adtestamentum paratam uim testamenti non habere: nisi haec ei uerba destinctus subscripterit, Hoetestamentum quacunque ratione poterit , ratum esse uolo.
EPis Cosus proprie speculator. hinc ad eos qui aliis quibusdam obseruandis de custodie- dis praesecti sunt, ad quos summa negocii pertinet , hoc nomen translatum. ut patet ex epili.Cicerii ossib. ad Att.7.Arcad. La 8.f. i .D.de n a.d honor.Item episcopi,qui praesunt pani, de ceteris uenalibus rebus quae ciuitatum populis ad quotidianum uictum usui sunt, personalibus muneribus funguntur. EP 1 set o L A , pro cau tione.Scaeuola l. ulti. D. des' cuia constit .L. Titius Seiorum debitor decessit rhi persuaserunt P. Maevio quM haereditas ad eupertineret: & secerunt,ut epistolam in eos exponat debitorem se este quasi haeredem patrui sui confitentem. qui & addidit epistolae suae,quod in rationes suas, S cetera. Marccllus i. sq. D. depi 3. act. Patit a creditore, ut fundum certo precio emptum haberet:& quum impetrasset, epistolam qua se uendidis te sucdum creditori significaret, emisit. Sic l. emptor, 47. D. de pact.l.ult. D. de in-
rum appellantur, dicebantur quibus illi uel ad postulata praesentium , uel ad magistratuum absenti una conlut lationes respondebant. l. i . D. de consit ut .prin. Exemplum extat in I.sed addes. 39. s. 8. D. locat .l. Diui fratres, i 7. D.de iur. patron.l. I. D.de testibus. l.debitoribus, i 7. D.de re iudi c. EΡt s TOM I A , - μια, non sunt foramina per quae aqua esiluit,ut Alexandrinus putauit uiam ab ἐπι- ιυβειν confictum uocabulis apparet, quod signiuscatos claudere,fiue obturare. unde es. μα claustra siue obturamenta canalium . Paulus libro Sentent. 3. cap. 9. Instrumento balneatorio
legato, balneator ipse Se scamna, & podia, sisti
lae, miliaria, epistomia, rotae aquariae continei tur. Vbi tamen aut AQvi MINALi Alegendum putarem:aut FAΜiLIARtA Eν i sτο,1 1 Add est
EP i To Ni Α, caro νια, ab ἰ- Marati, id est intendi, sunt instrumenta quibus funes intenduntur. iii lia plerisque in Germaniae locis cernuntur, rota instructa , & puteis applumbata eo Qrdine ut terni de quaterni simul aquam eodem ex puteo haurire possint , funiculo per rotam demisso. Vlpianus l. 17. S. I. D. de act. empl. Casleuia plumbea , putea , opercula puteorum, epi tonia fistulis applumbata , aut quae terra continentur , quamuis non sint affixa, aedium esse constat. EFvi uri, conuiuium plebi datum. Paulus i. re MD. de legat.de fideicomm. libro so. Ciuitatibus legari potest etiam quod ad honorem ornatumque ciuitatis Pertinet . ad ornatum, puta quod ad instruendum rum, theatriam,stadium legatus uerit .ad honorem, puta quod ad munus edenduuenationemve, ludos scenicos, ludos Circenses: aut quod ad diuisionem lingulorum ciuium, uel epulum relictum fuerit . . Euv IT i v ΜHrmcntum equorum:pud Vlpia l.7o. D.de usu L& l. i 2.9. I.D.de usu S habit. Ea L c T V M patrimonium, nondum diuisum .
107쪽
Festus libro v. Erectum, quod sit inter conso tes , ut in libris legum Romanarum legitur.Et ctum a coercendo dictum: unde Se Erciscundae ,& Ercisci. Citum autem uocatum est a ciendo. Ad hunc locum illud seruis pertinet lib. Aeneid. VIII .Donatus, inquit, hoc loco contra metrum sentit dicens, Citae , diuiset ut est in iure, Erocto, non cito: id cst patrimonio uel hereditate non diuisa . Haec illi . mirum autem uidetur mihi, nisi apud utrunq; ERCT ubi non ERECTUM legendum sit .ut Eretum dicatur,quia cum haer ditas diuisa est, alter ab alterius parte ercetur. Hinc L. R C I sCUNDAE: familiae actio ex xii. tabul. de qua sub tit. D. fami l. ercise. Cicero in r. de Orat.
Nec si parui nauigii ae magni eadem est in gubernando scientia , iccirco qui quibus uerbis ercisci', oporteat, nesciat, idem erciscundae s miliae caussam agere non possit. uide Actio i mii ercisse.
origo uocabuli demonstrat. Itaque sit sal Hesychius πιν ει ρῖα - ώ interpretatur, id est iudicium ex uno litigatore constans. sed quod idem addit cum reus absens damnatur, ad nostrum cremodicium non pertinet: quod non modo ad rei, sed & ad actoris absentiam Iurisconsulti reserui . nam de actoris absentia locus est apertissimus in I septima, in fili. D. te minoribus. Item & in ere- modiciis minori subuenitur , inquit Vlpianus. eonstat autem omnis aetatis hominibus restaura tionem eremodicis praestari, si se doceant exii sta causa abfuisse. De rei uero absentia idem si eloquitur in I. 1 3. D. iudic.sol. Quum quaerebatur, si interposita iudicatum solui stipulatione, quum quis rem non desci cret, postea ex eremodicios: iam esset passus, an ob rem iudicata clausula committatur. Et Imperiin l. ii . D. de iudie. Sin autem reus adsuerit, & similis eius procisserit requisitio, quemadmodum pro persona actoris diximus: etiam absente eo eremodicium contro tur . Item aliquanto post,Quum autem erem
dicium uentilatur, siue pro actore, siue pro reo, examinatio causse sine ullo obstaculo celebratur. ERE MODICI I exemplum,Paulus in l.ultima, D.ad S.CarebellLproponi , ubi Polycrates, quit eius aduersarius Phoebus ριον FG υς egillet, uictus est
Nam ut seribit Hesychius, δι in
θ HEreme, inquit.est iudiciu una ex parte constas, quum reus qui se non stitit in iudicio, condet
ERO A sTrR1A, ἰργα --, osticinae fabrorum atque opificum: itemq; tabernae in quibus merces ue duntur. I mper. i. si cohortalis. id. C. de cohori. Qui diuersarum rerum negociationibus detinentur,trapezitas scilicet, uel gemmarum, argentiq;& uestium uenditores pothecarios etiam, cet rosq; institores aliarum mercium, quibuscunque ergasteriis adhaerentes . Sicl. 2. C. decpiscop. de clerie. l. secunda, C.demet.&epidi in .l. nona, C. de opesibus pubi. l. vigesimasexta. s. illos . C. de usu 'ERiPER , est de manibus auferre per raptum. l.
ERRO proprie sic definitur', qui non quidem fugit,
sed frequenter sine caussa uagatur,& temporibus in res nugatorias consumptis serius domum redit.l. Ips. 13. D.de adis .e dict. l. 3 .f. ult.D.de seri corrup.l.fugitivus, 2 2I. D.de uerb. sim. ERROR calculi dicitur, cum in ratione subducenda per imprudentiam erratum est: sic, ut transactio falsa super eo errore facta sit.l. r .C. de erri calcul.
ERROR uel facti, uel iuris est. Facti es , cu aut quod factuna est,nescitur factum:aut quod non factum est, factum putatur: ueluti si quis eum cuius bo norum possessio ipsi deserebatur,decessisse ignoret: aut alterum bonorum post sionem accepisse putat. l. prima. D. de iur. & Dei. ignor. Iuris error est, cum id quod certi & constituti iuris est,
ignoratur.d.l.prima, & l. nona. s. s. D. eodem,
Liecunda , f. si 1 pupillo, D. pro empti t. si
fur , trigesimasecunda , s. primo , D. de usurpat. EsCALF argentum, pro Escasio apud Modestia. L8.D.de supp. leg. EvERTERE patrimonium , disperdere. Vlpianus l. 1. D. si fani. suri. fecis. Ne quum plures sumtum admiserint, euertant domini patrimonium, si omnes dedere , aut pro singulis aestimati nem litis offerre cogatur. Sic apud Cicer. pro Sex. Rosc. Hulic funditus euertit bonis. & Vc rin. s. Euertere aliquem omnibus fortunis. Hinc EvvnsoR, pro prodigo, nepote , dissoluto, qui patrimonium suum profundit. Caius libro limstit. i. tita 8. Sub curatore sunt minores aetate,m
iores euersores, insini qui euersores aut insani sunt,omni tempore uitae suae sub curatore esse iu
Ev I CT i o, est eius rei quam aduersarius legitimo iure acquisierat , per iudicem recuperatio .l. non tamen, 2 q. D. de euici. quod ut intelligamus, illud scire oportet, olim moris fuisse, ut si res non Quiritium,sed gentium iure abalienaretur, is qui eam acquirebat, duplam , aut simplam stipular
tur sibi ab auctore dari, si ea sibi iudicio adimeretur.quemadmodum Varro lib. De re rus h. secun do, cap. decimo, significat. in aure mancipio res
uenierat, tum iudicii periculum praeliabat is qui eam uendiderat: uti posterius in uoce Mancipiuex Cicerone &Plauto docebimus. Itaq; Varronis locus intestigendus est,cum ait, si maeipio nodati id est ii res no acquiratur per ius Quiritium, hoc est per mancipationem & nexum . nam si mancipio reserat data, aut usucapta, aut in iure cessa,
108쪽
cesa,nunquam euinci poterat,id est iudicio a possessore auferri. Evi CTio Ni s autem nomine uel ex consuetudine regionis caueri oportebat, l. li fundus, 6. cod. uel secundum id quod inter partes conuenerat. l. q. S l. emptori, 3 7. Plerianque autem per stipulationem simplae cauetur: hoc est,ut euictare simplum mcnditor emptori restituat. l. euicta 6. & l. euicta. 7o. eod. ubi Paulus ait, euicta re, ex empto actio non ad precium duntaxat recipiendum, sed ad id quod interest, competit. aut uero caucturper stipulationem duplae, hoc est ut euicta re uenditor ad duplum praeuandum obligetur. l. uindicantem. Ἀ 7. quae stipulatio duplae non de qua uis re,sed de ea quae alicuius precij sit inter ponitur: si
margarita forte, aut ornamenta preciosa, uel ue-
'stis serica, uel quid aliud non contemptibile ue- niat. l. emptori, 37. eod. quinetiam& triplum &quadruplum stipulari possumus. l. si dictum, 16. eod. at in dubio semper simplae stipulatio interposita iudicatur. l. 6o. eod. ubi Iauol. ait s in uenditione dictum non sit, quantum uenditorem pro euictione praestare oporteat, nihil uenditor praestabit praeter simplam , euictionis nomine: &ex natura ex empto actionis, hoc quod interest. Commissa autem stipulatio dicitur, cum aut res petitori restituta est,aut damnatus est litis aestimatione,aut possessor ab emptore conuentus, absollitus est. l. euicta. 6. g. I. l. si serues, II. eod. sed perpetuo neces Ie est, ut mature uenditori denum
cietur dictatum esse iudicium, cuicuimodi illud
st. l. si mancipium. 3q.f. i.& l. si em quam, 2 9. f. a. l. emptori, T. Iam uero aduersus uend: torem triplex datur actio:ex empto, ex duplae stipulatu, S simplae . l. hoc iure,27.neq; interest,utrum emptor ex stipulatione, aut empto aduersus auctore primum agat. l. sed et s. I 8. ubicunque autem ex
stipulatione agi potest, ibi tum empti, tum etiam praescriptis uerbis rect Pagitur: at non ex contrario . Illud insuper Udendum est, Duplam hoc in loco non bonitatis rei, sed precis conuenti accipiendam esse. l. cum fundus, 8.l. si sundo, . D. eod.ad eamq; non satisdationem exigi, sed simplicem repromissionem sufficere . l. si dictum ,s 6. eod. Evxv CH I,uide Spado. EvocaRs sacra. Vlpianus l. 9. D. de diuis rerum solent, inquit, qui liberare eum locum religi ne uolunt , sacra inde euocare. Quibus uerbis euocari sacra ex hostium urbibus solerent, cognosce ex Macrobio, li. Satur. II i .cap. I x. Est autem Euocare sacra, religionem ex loco quopiam
Ex animi sententia iurare ueteres dicebant, pro syn- ceth, liquido ed ex animo, ac sine dolo malo. Li- .uius lib. xxii. Ex animi mei sententia iuro, ut ego Rem p. non deseram, neque alium ciuem deserere patiar. Cicero Academ I Quam ratio nem etiam maiorum comprobat dili*entia , qui primum iurare ex animi sui sententia quemque uoluerunt , deinde ita teneri s sciens fal- i
Ex bonis, de in bonis disserui. nam in bonis esse proprie dicuntur ea, quae situ & politione intra rem aliquam nostram continenturaex bonis uero, quae μως, id est naturaliter sunt extra rem: sed tamen rad eam pertinent. ut aliud es annulum esse in dactyliotlieca, aliud ex dactyliothcca. Itaque decem quae in arca mea sunt, in bonis meis esse dicunturat quae Titio dedi mutuo, ex bonis. item usus se cius quem alieno in praedio habeo, in bonis meis non est sed ex bonis. Paulus i. D.de usu se. lcg.Nec usus, nec usus fructus itineris, actus, uiae, aquaeductus, legari potest: quia serii itus seruitutis esse non potest. nec erit utile ex senatii sconsulto, quo cauetur, ut omnium quae in bonis sint, usus fructus legari hossit: quia id neque ex bonis, neque extra bona sit. lustinianus. g. r . de ui bon. rapi. Sa. De in hac actione non utique expectatur, rem in bonis actoris esse . nam siue in bonis sit, siue non si tamen ex bonis si, locum haec actio habebit. Quae igitur quasi manu non tenentur, sed con sequi per actionem possumus, ea ex bonis nostris dicuntur: at quae iam intra ditionem ac fines nostros sunt, in bonis. unde seruus iussit Praetoris abductus, in bonis nostris esse dicitur. l. r. in tane. D. si ex nox. caii.& l. 26. in s. de nox. ach. A que haec quidem, uti superius dicebamus, pr pria huius uocis ratio est. Improprie autem in bonis nostris omnia dicuntur esse quae in patrimonio nostro sunt. l. i . D. de re r. diuisti. ult. s. non solii . D. quae in fraud. cred. de generaliter rem in bonis nothris habere intelligimur, quoties possi
dentes cxceptionem aut amittentes, ad recuperandam eam actionem habemus. l. 12. D. de a quiren. re r. domin. unde& res per uim alienata
in bonis eius est qui ui passus est. l. 9. s. 6. D. quod met. caus& uendita res in bonis uenditoris esse dicitur usque dum emptori tradita sit. l. sciat. S. I. si debitor, D. quib. in Od. pign. uel hypot. De- Inique quicquid in actionibus, petitionibus, persecutionibusq; est,bonis adnumeratur. l. bonorum 69. D. de uerb. signi f. . iEx A M i N AT I o ciuilis, pro iudicium priuatum, ac pecuniarium. Vlpianust. I. s. 3. D. de abig.Qui pecora de quorum proprietate iaciebat controue sam,abegit, ad examinationem ciuilem remitten idus est. Ex ARARE, deleret ductum ex more arat i ducendi , dirutis urbibus . de quo suo loco diximus. Paulus i. q. s. q. D. tin. regu . Si di- lcantur termini deiecti uel exarati , iudex quide crimine cognoscit', etiam de finibus cognoscere potest. Cicer. libro de Legib. secundo', Qxium multa in eo loco sepulcra fuissent, exara
109쪽
Ex ARCHI ATRl,qui archiatri dignitare suticti sunt
in l. 6.C.de proses & med.lib. I o. Ex ARMARE nauis dicitur,quu quid ex suis armametis perdidit. Paulus I.2.6. l . D.de les. Rii odia,s coseruatis mercibus deterior facta sit nauis , aut
si quid exarmauerit , nulla facienda est col'
Ex A vCTOR AR p, insignia militaria detrahere.l. .se non omnis. D.de re milit.l. 29. l .de lib.caus Vlpianus l. 2.f.2.D. de his qui not. infam. Sed & si eum exauctorauerit, id est insignia militaria extraxerit, inter infames essicit, licet non addidisset ignominiae caussa se cum exauctorasse. haec ille. Auctorare milites , est sacramento ac stipendio
adstringere : opinor, quod quas res quis auctione emisset qui Auctor, ut alibi diximus, appellabatur eae Auctoratae dicerentur, quasi aucto ri addictae atque obligatae . Liuius eleganter transtulit libro 37. Nec fides ante Pisistrato sacta est, quam coram nuncio eius Polyxenidas sua manu scripsi, se ea quae pollicitus erat facturum: signoq; suo impressas tabulas misit. Eo uero pignore uelut auctoratum sibi proditorem ratus est. neque enim eum qui sub Rege uiueret, commissurum fuisse, ut aduersus stinetipsum indicia manu sua testata daret. Auctoratum puto dictum quasi addictum & plane obligatum. hinc Auct ramentum, non ipsa Auctoratio,sed finis auctorationis:id est obligatio.Cicero lib.De ome. i. Illiberales autem & sordidi quaestus mercenariorum
omnium,quorum Operae, non quorum artes ematur. Est enim in illis ipsa merces auctoramentum seruitutis. id est, ut numus in auctione datus tam auctoris Reit: sic merces operario promissa, ipsum conductoris quodammodo seruum ac mancipium essest.Sic Auctorati gladiatores dicu tuticum mercede conducti sunt. Asinius libro Epi. stol.decimo: Ob Fadium quendam militem P peianum, quia cum depressus in ludum bis gratia depugnasset, auctorari sese nolebat, & ad populu
Ex eontinenti, pro Continuo,& ut alibi,ineontinenti,sine ulla intermissione.Vlpianus I. 7.f. I. D. de tact. Solemus enim dicere pacta conuenta inesseonae sdei iudiciss. sed hoc sic accipiendum est , ut siquidem ex continenti pacta subsecuta sunt,
etiam ex parte actoris insint:ex interuallo, no i crunt.Sic I. I.D.si is qui test. lib. Ex uicini, pro Ex iundo uicini: sgura nota Grammaticis,& e Graecis fontibus derivata. Vlpianus I. i I o.de aq.& at Aquam superficientem ex uieini in suum derivare. Ulpianus in l. s.I. s.D. deincend. naus detulia.dici testatur de naue eiecta,a uerbo
quod eijcere δ expellare signiscat. Hinc Hesyclitus ε inquit,
Exccprio ait Vlpddicta est quas quaeda,exclusio,
quae interponi actiora cuiusq, rei solet ad exes dendum id quod in intentionem condemnationeve deductum cst. l. r. D. de excepi. Exesudendum autem dixit,pro Eijciendum,& amputandum. na
Excipere proprie detrahere est indeq; dicta E ceptio est, quod parte aliquam de uniuerso actoris iure detrahat. Quapropter eius formula ustata haec erat,Ex TRA QvAM:uel Nisi Suuel Si NON . quasi defenser aliqua ex parte ueram esse actoris intentionem fateretur , sed tamen cum exceptione. Qua de causia Paulus in l. exceptio , 22. D. eod. formulam hanc S I NON,
quae tota conditionalis est , significans , ita seribit:
Ex Epet io est conditio, quae modo eximit reum damnatione: modo minuit damnationem . uide Praescriptio. ExcEPT i o est ea rei defenso , quae non omnein actoris intentionem excludit,sed eius partem du-
taxat. nam exceptiones earum duntaxat rerum da
ri solebant,quae ncti erant,non iuris: id est, quae
actionem ipso iure non extinguerct.quippe, quae non erant a iure ciuili institutae ad actiones toltc-das & perimendas. ExCEPTIO Num aliae perpetuae & peremptoriae dicuntur:quae semper agentibus obstant, & semper rem de qua agitur,perimunt.ait Imper.*.6. de excepi. uel se : quae semper locum habent, nec euitari possunt. l. s. D. eod. titu. Aliae uero temporales & dilatoriae : quae non semper i eum habent, sed euitati ponunt. dicta. l. tertia,
Ex CEPT ION Es perpetus& peremptoriae sunt,quedi obiici semper poslunt,quippe quae nec ullo ic-poris sipacio, nec rei ullius mutatione amittis tur : S semel obiectae ita extergunt obligationem, ut ea repeti postea non possit: cuiusmodi est de dolo malo, de metu, de pacto, de iureiurando.
ExcEPTION Es temporales & dilatoriae sunt, quae& ad tempus tantum obi ci postulat, Se obiectae actionem tantum disserunt, atq; aliud in tempus rei jciunt. Exc E PT io doli mali conceditur ei, qui ctim dolo malo inductus, stipulanti promisisset, iure ciuili obligatus erat. Eius formula haec erat, Nis IDOLO MALO inductum eum stipulanti promisisse appareat. I prima, de pass. D. de doli & meta
ExCEPTIO in factum conceditur ei qui errore i ductus stipulanti promiserat,& iure ciuili contra aequu & bonii obligatus fuerat. Ex TRA Qv AMEvM IusTO ERROR A inductum stipulanti spopondisse appareat. ut l. Iulianus, 7. D. de doli
Ex CEPTIO Iurisurandi permittitur ei qui actore Iusiurandum deferente iurauit ei se nihil debere
NisI APPAREAT eum deserente actore iurasse, se nihil debere. l. 3.& q.D.de iureiuran. Item
110쪽
ei datur, qui petitore deserente, sita in esse re qua de in iure agebatur, iurauit. l .sed & si possessori,
D.eod. Nisi APPAREAT eum petitore desere te, rem suam esse iurasse.
Enc CEPTIO non nurneratae pecuniae, conceditur
ei qui quasi ita tim eredituro stipulanti spopondit, iureque ciuili obligatus est. NIs I NON
Est autem instituto Iustiniani biennis facta. l. in
contractibus .C. de non numera.pecvn.
Ex CEPTI o pacti conuenti,est quae aduersus actionem Opponitur, per quam aliquid a nobis pcti tur,quod nos quidem praestaturos promisimus et sed postea inter nos ne id peteretur conuenisse aia firmamus . uti docet Imper.6.secimilo, de excep. Ex CEP Tio pacti conuenti conceditur ei debitori, quo cum creditor de non petendo pactus erat,dcqui tamen nil ilominus iure ciui obligatus manebat.l.iuri entium, D. de pact. Nisi CREDI TOREM de non petendo paruim suisse appareat. Ex CEPTIO procuratoria,inquit Vlpia . est exceptio qua reus dicit non licere procuratorio nomine agi: c prorsus litem inficiatur,sed personam
euitat. l. 2 .F. 3.D.de except.
Ex CEPTIO quod metus caussa datur ei, qui cum metu adduetus stipulanti promisisset, iure quideeiuili obligatus erat,praetori tamen propter ini. quitatem &asperitatem iuris ciuilis, dignus hoc prssidio uidetur. l. I .& pass.D.de dol. mal.& met. sI NON ME Tu inductum stipulanti promisisse
Exc PT Io rei iudicatae conceditur et,qui cum in iudicio eiusdem rei que nunc ab se iterum petitur caussam obtinuerit, denub tamen in ius uocatus est. Nisi REM illam qua de agitur iudicatam
esse appareat. l. t.& pass. D. de excepi. rei iud. , Ex CoNsvLE, consularis, qui Consulatu iunctus est. Imper. ad Antecessores, Tum per Tribonianum uirum magnificum,magistrum de exquaestore sacri palatii nostri,& exconsule .
Ex Culli CvLARI i, qui cubicularii munere sumcti sint. Impp. l. I 3.de excusat.lib.Cod.x. Maximarum culmina dignitatum consistoriani quoq; comites,notarii etiam nostri, & cubicularii omnes atque excubicularis ab omnibus sordidis muneribus uindicentur. Ex v TERE aliquem, est in alicuius facultates imquirereaec uidere utrum soluendo sit.necne.l. r
ExcussATus pro Excussus. Paulus i. q6. s. 6. D. de admin.tui. Non prius ad eos reuerti pupillus potest,quam omnes tutores excussati fuerint. ExscvTOR , qui a Praetore rei iudicatae exequendae caussa mittitur.uel sic:
Exscv TOR est, qui post sententiam inter partes audita omni & discussalite prolatam, rei iudicatae uigorem ad effectum perducit.l.penul.C.de exe-
eut rei iudie.l.tertia .s.si executor, D. de negot. gest.l. . . D.de appellat. Ex ECvTOREs negociorum dicuntur, ut opinor, uiatores, qui quae ad iudicium constituendum, exercendum & exequendum pertinebant, agebat l.ult. D.de testib.l. Is .& l .ult. D. de iudic.l. I S.C.de testib.l.cum elericis, 2 s. C.de epis.& cleric. s. tripli.de actionib. Ex ERCITur praeesse dicimus eum qui legione uel legiones cum suis auxiliis ab Imperatore commissas administrat. l. r .s.1. D. de his qui not. infriERCITOREM eum dicimus,ad quem obuenti nes de reditus omnes perueniunt: siue is dominus nauis si,sue a domino nauem per auersonem conduxit uel ad tempus, uel in perpetuum.l. I.I. 7.D.de exercit. ach.
Ex HEDRA , εξεύνα, proprie conclave, in quo sellae positae sunt complures colloquendi caussa. Vlpian. l. 1 .f. r.D.de his qui deic.uel effud. Oportebit Praetorem aequitate motum in eum potius dare actionem,ex cuius cubiculo uel exhedra deiectum est: licet plures in eodem coenaculo habitent. Cicero libro quinto de Finibus,& in Orat. de prouin.COnLpro conclaui ubi philosophi sedentes disputarent,usurpat.in lib. de Ora. tertio, Crassii in lectulo in exhedra positum dormientem facit.
Ex HAEREDARE proprie est, eum qui ipso iure haeres designatus erat,ab haereditate remouere. Ita
que ueruum hoc in suis tantum haeredib. usurpatur in extraneis, res inepta est inquit Paulus in I. quidam, I set. D. de uerb.obl. Animaduerti tameimproprie & abusive uerbum hoc etiam ad eos transferri qui praeteriti sunt: non tantum filiosiue metiam agnatos:in eo loco lib. I .de Orat. que olim aliorum quorundam auctoritate adductus, corruptum arbitrabar. Res delata est ad Centumuiros, m miles domum reuenisset, egissetque lege inhaereditatem paternam testamento exhaeres filius: id est, praeteritus. Sic in Philip. Orat. II. fratrem ad quem,utpote proximum agnatum haereditas pertinebat,exhaeredatum legimus, pro silentio praetermissum :& eo silentio quasi exclusum ac deiectum de spe certa & explorata quam habebat.Igitur,inquit,fratrem exhaeredans,te sa- ciebat haeredem. Sic Cornificius lib.ad Herennium III r. Haereditas aliqua obuenit f non potest dici: sed etiam a necessariis omnibus exhaere datus est. Sic in Cluentiam : P.Aelii testamento propinquus exhaeredatus cum esset, haeres hic alieitior institutus est. Ex HAEREDATIO Nis sermula duplex est:aut enim
nominatim liberi extis redamur, H inter ceteros. uide Nominatim:&, Inter ceteros.
ExHIBERE, est in eadem causa praestare, in qua suit quum iudicium acciperetur,ut quis copiam rei habens possit exequi: actione quam destinauit in nullo casu quem intendit, laesa. l. nona.