장음표시 사용
91쪽
mittitur. sic in L I. s.hoc autem,D .ad Silan. l. 2.D.de donat. Hinc Di AETAE hypocaustae, quae igne subiecto calefiunt. l. .g. r. De legat. 3. D i A ET A , pro mansione in hortis.l. penu l. f.ult. D. de donat.int. uir. & ux.l. 19 .D. de usust .senat. 43. s. I. D. delega. i. Hinc
Di ALTA Rri ierui, qui in diatis seruiunt. I. Ir . . idem,D.de instruct . fund. DΕs Poru D r RE & spondere hoe dii seriit,quod puellae pater eam spondcie dicitur: adolescentis uero, eandem despondere. Terent. Andria, hac forma impulsus Chremes Vltro ad me uenit, unicam gnatam suam, Cum dote summa filio uxorem ut daret:
Placuit despondi. Item Adelphis, Mitio, Quin iam uirginem
Despondi: res composita est: fiunt nuptiae. ubi Donatus, Despondet puellam qui petit:spondet, a quo petitur. Recte ergo socer futurus, Despondi,dixit.Similiter Cice. lib. De Orat. I .Cum Aedilitatem P. Crassus peteret, cuinq; maior natu, &iam Consularis Sergius Galba allectaretur, quod Crassi filiam C. filio suo despondisset. Hinc Sponsalia Floretinus ita desinit in l. i .De desponLISDsalia sunt mentio α repromissio nuptiarum futurarum. Significat autem puellae patrem spondere se daturum,adolescentis uero, se accepturum. Et sic usurpatur a Marciano in l. 7. D.De adiit. & l.
DEsTiNARr pro definire. Marcellu l .sq. De uerta oblig. Alioquin si cum destinare genus & m dum uellet, non fecit: nihil stipulatus uidetur.
DEsTIa vi testamentum dicitur, cum haeres exconullus existit.Lin quantitate, 7; .D.ad leg.Falcid. s. 3 .Institutaeod.tit.quia non adita ex testamento haereditate, nihil in testamento relictum ualetil. eam quam, C.de testam. DE svLTOREs dicebantur qui in sacris certaminibus binos agentes equos, altero relicto in alterusicile desiliebant. Vlpianus l. 2 o. D. de praescripta uerb. Si tibi e uos uenales experiedos dedero, ut si in triduo displicuissent, redderes,tuq; desultor in his cucurreris, de uiceris, &cetera. DETEsTARI ,est absenti denunciare: inquit Paulus in l. y9.f. 2 . D. de uerbor. significat. DETEsTATIO, inquit Vlpia. est denunciatio facta eum testationea. o.D.de uerb. g. DETEsTATu M, est testatione denunciatum: est C ius in l. 3 8.f. i. D. de uerb.significat. D ATR i M ENTu M a detritu, quod ea quae trita minoris precij. ab eadem mente Intertrimentu, ab eo quod duo quae inter se trita deminuta. Varro. D vNx , duae partes e tribus cum quam: hoc est unicae undecim. ait Theophrast. 9.8. De haered. institu. DEXTANs , duae partes e tribus, cum sexo: id est. unciae decem .ait Theoph. . 8. De haered .instit. Di ACOP r, παράτα διακοχειν, incisa, siue incilia, id
est aditus in aggeribus Nil patefacti, per quos
in arua influere aqua possit. Vlpia. l. penult. D.de extr.crimin. Commata etiam & Diacopi, qui inaggcribus sunt. DIAR IvM , quotidianus uictus. Vlpia. l. 2I. D desupp.leg. Diariis, inquit, uel cibariis relictis, neq; habitationem, neq; uestiarium deseri palam est.
DI ATRLT vs calix, διάπη s, caelatus in tornatilis, απι του διαπέω. Vlp.l. 2 7. f. I S. D. ad leg. Aquil.Si
calicem diatretum faciendum dedisti, liquidem imperitia fregit, &ca.
D. AT RETAR I us, caelator, qui tornata opera facit. eius metio fit in l. t .De excusa.artili. lib.Cod. I Di CA , δἰκη, iis, ctio.Terent .an Phormion. En umquam iniuriarum audisti mihi scriptam dicam λEt alibi, Et tibi scribam dicam. Cacero Verrina. Scribitur Heraclio dica. Sed Paulo post identidem V ι dixit καταχυροκως, pro διάγας. ut, Interea dies aduenit, quo die sese ex instituto ac lege Rupilia dicas tortitur Syracusis iste edix rat:paratus ad hanc dicam sortiendam uenerat. Item Jd ei postera die uenit in mentem,c lege Rupilia sortiri dicas oportere. educit in urna tres.iis ut absentcm Heraclium condemnent, imperat. Dic Rr de inofficioso, pro inossiciosum testamentum dicere. Scaeuola l. ro. D. de inoff. test. Qui de inofficioso uult dicere,licet negetur silius,&Gui de Inoisciosum testamentum dicere. Dic RE dotem & promittere dotem, differunt. Dicere, est certis ac solennibus uerbis sine stir latione polliceri : Promittere uerli, cum stipulatione. Vide Vlp cap. Institui. vi. de Caium institui. 2.cap. 9.Hinc Dictio dotis a promissione ac stipulatione dii linguit in.l.ult.C. I heo. De doti.
Di C ER multam, pro imponere. l. III.D.de ucres
signis l. r. s. ult.D.de luate. uide Multam dicere. DICERE uindicias,pro Dare,uel addicere, in l.r. s. initiu, lude origaur. Liui .lib. Ii r . inuidiae proximus , quod in urbe fiserat, cum iniustae uindiciae dicerentur. Dic ER sententiam existimatur arbiter, qui ea me
te quid pronunciat, ut secundum id discedere eos
a tota controuersia uelit. l. I9. f. I. D. de recepta
qui arbit. Di C i s eaussa, Varro antiqua esse locutionem scribit,& eadem ab origine deducta ut uerbii Dicor indidemq: illud uetus manasse, In manipulis c strensibus dicibus.Quod si ita est,coniecturam ficere licebit Di Cr s casum esse a recto Di x declinatum, ut sit Dex, Dicis, ex Dico: item ut Iudex iudicis, a iudico,&Index indicis, ab indico : Lex legis, a lego: Dux ducis, a Duco. Nam si iuncto uerbo Iudex, auctore Varrone, dicitur qui ius dicit, uerisimile est uoce simplici similiter eum qui dicit, Dicem appellatum: Prae terea idem Varro lib. De analog. tertio docet
92쪽
in numero multitudinis uocem singularem cognosci posse. Videmus enim, inquit, ex his uerbis Trabes. Duces: de extrema syllaba Eliteram exclusam: & ideo in singulari factum esse Trabs , Dux. Quare si Manipuli castre ses dices quidam appellantur, perspicuum est, opinor, uel Dix in singulari sume: uel quod ii
risimilius uidetur Dcit . item ut Iudex & Index Haec de uocis origine:quam ego Varronis aucto. ritate uictus, Latinam quam Gr cam esse malo: tametsi olim aliter senserim. Nune de locutionis sententia , quae sane coniecturam nostra adiuuat. Omnes enim uno ore consentiunt, ficis causta
id fieri quod alia nulla de caussa fit, nisi u factum esse dicatur:ut quum scribit Caius in l. . D. Commod. Saepe enim ad hoc commodantur pecuniae, ut dicis gratia numerat onis loco intercedant.ueluti in nexis ac mancipi,s,quum aere libram percutiebat Manceps, idq; aes dabat ei a quo mancipiunccipiebat quassi precii loco, inquit Caiusmumus ille dicis tantisim caussa tradebatur, quum alibi pecunia numeraretur. itemq: in omnibus adumbratis siue imaginariis contractibus quibus uno ni Ino emptio perficiebatur . nummus enim aliam
nullam ob caussam tradebatur, nisi ut qui ei contractui quasi testis ae spectator interesset , dicereae testari posset pecuniam fuisse traditam.Sic qua Vlpianus scribit in I. 1 .D.ad S.C.Syll. Excusantur serui qui auxilium tulerunt sine dolo malo . nam si finxerit quis , auxilium serre, uel dicis gratia tulit, nihil hoc commentum illi proderit et quum inquam sic scribit Vlpianus,hoc significat, Si non animo domini defendendi ed tantum propter Dicem,id est, propter eum qui aderat ae dicere poterat seruum conatum esse suum dominii defendere laec simulatio nihil illi proderit: utuntur Cicero Verrinavi.& Plin. lib. 2 2. Di CTARE actionem siue iudicium, locutio est I.-riscosultis familiaris, quae usurpaξ in l. i .f. l. D.
sgnificetur, patet ex Vlpiani uerbis quae subiiciam ex.l. I. D. de edendo . Qua quisque actione agere uolet, ea edere debet, ut proinde sciat reus utrum cedere, an contendere ultra debeat. Edere est etiam describendi copiam facere, uel in libello complecti,& dare uel dictare. Eum quoq; edere Labeo ait , qui producat aduersarium suum ad album, & demonstrat quod dictaturus est, uel id dicendo quo uti uelit. Dic Tro dotis,uide Dicere dotem. Dic Tio testimonii, pro Ius dicendi testimonii ut Factio testamenti, quod suo loeo declaratum est.
Terent. Phormione, Seruum hominem causam orate leges nonia. sinunt,
Neque testimonirdictio est. DIcTu M a promisso sic discemitur. Dictum cipimus quod uerbolenus pronunciatum est,nuis doq: sermone sinitur: Promissum autem potest referri & ad nudam promissionem siue pollicitationem, uel ad sponsum. l. I9. s. I. D. de aedit. edict.
DIC annua,bima, trimamide ANNUA. Dirs partim naturali st,partim ciuiliς. naturali Gest tempus ab exoriente sole ad solis occasui cuius contrarium tempus .est nox,st occasu solis adortum. Civilis autem dies uocatur, tempus quod sit uno coeli circumactu , quo dies uerus&nox continetur, ut clim dicimus aliquem dies triginta tantum uixisse. relinctuitur enim etiam noctes
intelligi. Huiusmodi diem Romani a media nocte ad mediam noctem esse existimarunt. indiciossint saera publica, & auspicia etiam magistratuit rquorum siquid ante medium noctis est actum,
diei qui praeteriit ascribitur: si quid autem post
mediam noctem,& ante lucem factum est, eo die estum dicitur, qui eam sequitur noctem. In hi oris quatuor & uiginti qui nascuntur, eundem diem habet natalem. In horas duodecim diuisum esse diem Moctemq; in totidem,uulto notum est. sed hoc eredo Romae post reperta solaria obseruatum. Haec Censorinus de die nat.lib. I9. Di Es more Romano a media nocte incipit, & se quentis noctis media parie sinitur. Itaq; qui
quid in his uigintiquatuor horis, id est duabux dimidiatis noctibus & luce media actum est, petii deest , quasi quavis hora lucis actum esset . haec Paulus i. 8.D.de seriis. FIine quum horis duod nis tum dies tum noctes constarent iacilὰ intelligitur quid si quod Vlpianus ait diem supremum anni uicesimi, pridie Cal.natalis diei post horam
noctis sextam agi. l. .D.qui test.fac. postsi . i. D. de manum. l.6.& 7.D. de usurp. & usucap. DIE s , aut festi sunt,aut profesti,aut intercisi. Festidiis dicati sunt,Proselii hominibus, ob admin, strandam rem priuatam publicamq; concessi: Intercisi deoru hominumq; communes sunt. Festiet insunt sacrificia, uiae, ludi, seriae:Prosestis, fasti, comitiales,comperendini,stati,praeliares. Inte eis,in se,non in alia diuidunturii .lorum enim dierum quibusdain ho is fas est, quibusdam fas non est ius dicere. Fasti dies sunt,quibus licet fari Praetori tria uerba, Do, dico , addico. His eontrarii sum Nesam. Comitiales sunt, quibus cum populo agi licet. & fastis quidem lege agi potest:eu
populo,non potest:comitialib. utrunque potest. Comperendini, quibus uadimonium licet diceret Stati,qui iudicii caussa cum peregrino instituu
tutabracrobius lib. Sat. I .cap. I s.
Diss alii Continui appellantur , alii Vtiles. Vtiles dicuntur , qui ficti olim dicebantur rhoe est , quibus experiendi iuris potestas est l. prima . Digest. de diuers. tempo. praescript . l. miles , s . quaedam , Digest . de adulter . l.
93쪽
δι ι κεισ: hoc est non interrupti, sed connexi, coherentes: tam utiles,quam ut ita loquar inutiles. l. 2. D. de colli deteg. l. 1 . D.ad Velleia n. l. st. D. de adulter. l . 8. D. de his qui not infam. l. 3 8.
DI Es alia certa, alia incerta. Certa est, cuius tempus certum ac desinitum est: veluti Kalendis Augusti,aut Iulis. In certa autem quemadmodum scribit Paulus in l. si dies, D.quand. dies leg. cuius tempus incertum est . ueluti, cuin pubes erit, eum in familia sua nupserit, cum magistratum inierit. Sie in . l. t. D. de cond.& demonst.l. talis,3 O.D. de legat. primo. l. dies, T s. D. de cond.& demonst. unde intelligimus Dicem ineertum coi ditionis uim obtinere.
Di Musus dies dici putatur idem qui prolatus, in l. 27.& l. I 3 . D. de recepi. qtii ais id est, quum negocium quod certa die confici debuit, in diem alterunt rei citur. Vlpian .l. r . s. t. D. Si quis cautioni b. Lex. xi l. tab. si iudex, uel alteruter ex litigatoribus morbo sontico impediatur, iubet diem iudieii esse disti sum. Sic enim legitur in Pand: Flor. Bildaeus Diffusum legendum putat: item ut apud Gellium libro i q. cap. 1.S: I iuium lib. 9. legitur. A quo equidem non abhorreo , quum diffundialium in diem negocium dici possit, item ut ui num, quod ex dolio in aliud uas transfunditur. Di ppvs A, diuersis disiunctisq; in locis sita. Paulus i.
decreto, et q. D.de ad min. tui. Quotiesq: uel dii fusa negocia sint, aut dignitas, uel et as, aut ualetu do tutoris id postulet. Imp l.testamento , II. C. de excusat. tui. Sed propter latὰ diffusum patrimonium, an tibi adiungi aliquos curatores oporteat. Item. l. 3.C. In quib. caussi tui his. Propter late diffusum, id est, in diuersis locis constitutum patrimonium adiungi at i quos curatores, Sce. Dici Tus,est pars minima agrestium mensurarum: inde uncia habet digitos tres: ut est in lib. iiar. audi. De limitib. Paulus i. 37. D. de seruit. rustic.
cedoq; tibi digitum aquae: id est, tubulii qui digitum unum sit latus.
Dia Ni TAT v xl genera quattuor postremorum Imperatorum aetas secit. Alii nanque persectissimi, Clarissimi alii, superiores Spectabiles , iii premi illustres appellabantur, Persectissimatus dignitas ' prima erat, ad quam cuiuis nisi qui sordida eo ditione esset, aditus patebat et ut ex lib. Cod. x ti .lit. 3 3. intelligitur. Clarissimatus autem dignitatem inseriorem spectabi litate fuisse Tl e dosius i. s. De prox. sacror. lib. Cod. io . deis monstrat: Ii quoque in quos hanc clarissim tus conserimus dignitatem , cum spectabilibu et
etiam habere sese reuerentiam recognoscant, Itaque Clatissimi a Spectabilibus distinguuntur l.
un. C. de ann n.& cap. item ut ab Illustribus in l. 1 . Cubi Senat. uel claris s. Quicunq; no illustri, inquit Constantinus, sed clarissima tantum dignitate praeditus, Scel. item': Nouesta Const. I x xi. Spectabiles Dorro Magistratus erant, ut Proconsules, Augustales, Comites orietis, sicuti costat exl. 3 r. C. de appeti.& Noucll.cost. v li .& x x. extrernis. Illustribus aiat eos inseriores fuisse, Imperatores d. l. 3 2. demostrat: ubi appellari a Spectabiliu sententiis ad illustres personas iubent. quod ide ex l. 3 6.eius d.tit .cognoscitur. Hae Illustris nota maior nulla est. Na etsi Cosules & Patricii superiores essent illustribus,nulla tame iis nota dignitatis attribui solebat. Itaque I ustinianus eos hoc modo signiscat,Qui supra illustres sunt: uti constat ex l. 16 C. de usur.& l. 3 6. C. de appellat.&. 6.9.De iniur illustres autem eos suisse qui sententiae in senatu dicendae ius haberent, in l. ult. D. desinat. no Vlpianus meo iudicio, sed Tribonianus tradit: quoq; alibi quoq; diximus. Hos uero postremorum Impp. aetate fuisse dignitatu gradus, qui aut ea non erant, uel hinc licet intelligatur , quod ait Vlpianus in L 8.De senat. sceminam tantisper dici clarissimam, dum senatori uel clarissimo nupta cst. Scd & Lampridius in Scuero, Praesectis praetorio suis, inquit, senatoria in addidit dignitatem, ut uiri clarissimi & essent, & dicerentur ; quod antea uel raro fuerat, uel omnino non fuerat. Vlpia n. l. roo.De uerb. sig Speciosis persona ς accipere debemus clarissimas personas utriusque sexus, it cm eorum quae ornamentis senatorijs utuntur. Ex quibus uerbis claris sit si os& speciosos siue spestabiles eosdem Vlpiani tempore dici consueste nemo non uidet. : αDILAPIDARE, disperdere, decoquere. Opinor, a
Lapide in quo praecones qui auctione vcndebat, stabant unde prouerbium apud Ciceronem, Delapide emptus. Vlpianus l. ii .g. I .D. de minorib, Minor minori pecuniam dedit, & ille perdidit melior est caussa eius qpi accepit, di uel dilapidauit, uel perdidit. Item l. 2I .g. 8. D. de pet . haered. DILIGENTr A, est quae culpae e regione responder,ssi cum,68.D.de coni. cmpt. Ea aut e triplex est, Di ima, mediocris S summa. Insimae respondete regione culpa lata:mediocri, culpa leuis: sumnia, culpa leuissima. Dis i s s ORIAE titerae dicuntur, ait Modest. quae uulgo Apostoli dicuntur. Dimissoriae autem dictae , quod caussa ad eum qui appellatus est dimittitur. l. I 6. D. de uer. signi f. l. via. D. delib. di iniss Di Mi TTERE creditorem, satisfacere, sicut amplius molastus no sit, Vlpi. linit Praetor, io. o. quae in fraud. cred.Ceterum si creditores dimisit,& alios
sortitus e: liquide dimissis prioribus quos frauda
dist. pig. Li6. qui pol .i pig. l. 3a sn D. de separat. D i MYTTERE debitorem, iudicio absolucre. Vlpian. l. q. D. de decret .ab ord. fac. Ambitiosa decreta decurionum rescindi debent, sue aliquem debitorem dimiserint,suc largiti sunt. Di Nus Mugellanus Iuni consultus Bononiae Ius
94쪽
ciuile professus est circiter annum M.CCC.COminentarios in eam dilciplinam complures scripsit, in quibus doctrinae puritatem comprimis se
Di PLOMA παρατα διπλου PM, id est, duplicari:literae magistratuit , quibus alicunde exeundi potestas datur. Modest.l. 27.s. 2. D.ad le3. Cornel. de falsQui se pro milite gessit , vel illicitis insignibus
usus est,uel falso diplomate uias commeauit, pro
adinis si qualitate grauissime puniendus est. Cicero ad Atticum libro decimo, De diplomate admiraris , quasi nescio cuius te flagitii insimularem. Ego autem quia sc ipseras te proficisci cogitare etenim audieram nemini aliter licere eo te habere censebam, & quia pueris diploma sumpseras: tu est literas a Masistratu aliquo , quibus tibi aepueris M. & Q. Ciceronuin filiis ex Italia discedendi potestas daretur. Di ΡLOMA praeterea sumitur pro literis quae a Principe impetratae sunt, ut equis publieis dispositis uti liceat. Privatis enim abjq; principis diplomate cursus publicus oli in non permittebatur.l.nullis. C. de curs public. cuius moris meminit Plimius libro decimo Epist. ad Traianum, 'cum plerisq; aliis. Venuleius i. 1 37. . 2.D.de uerbor.
obligat. Vt qui Ephesi daturum se spoponderit, neque diplomate diebus ac noctibus.& omni tepestate contempta iter continuari cogatur . Et paulo post. od si diplomate usus,aut felici na- Nigatione, maturius quam quisque peruenerit Ephesum id est,dupla, siue altera tanta celeritate
tiose legitur. est enim originis Graeca: uerbo ante dixi. Plautus Syngraphum appellatinam in Captetueis Aegio sic loquitur, Sequere me, uiaticum ut dem a trapezita tibi: Eadem opera a Praetore sumas syngraphum. TOT I D.Quem singraphum p A Glo, Quem hic ferat secum ad legionem, hine ire huic ut liceat domum.
Dro EC TEs, διοικητης , moderator, gubernator.Vnde Dicecetae ergasticorum, meo iudieio,
dicuntur in l. s. C. De Episc. aud. qui operariis praesunt, ijsq; mercedem persoluunt. Vide A
chigerontes. λDi RECTA in iure dicuntur,quae simplicia fiunt, atq; ita per se constat,ut aliunde non adiuuetur. Hine Di REcTA in testamentis dicuntur, quae recta a testatore in eum quo de agitur, nulla aIterius ope vi interposita, &,ut uulgus loquitur, immediat ὀtranseunt. ueluti,si quis dicat, Davus liber estor post cius mortem Davus ut solius testamenti&sine cuiusquam alterius opera libertatem obtinebit,& mortui libertus habebitur. At si ita dieat, Rogo te haeres, ut Davo libertatem impertia , quia Davus haeredis opera in libertate cons
enda indiget, iccirco non directo, sed perliquum a testatore libertate in accepisse dice. tur : S libertus non mortui, sed haeredis habebitur. Hi c.
DI RECTA libertas dicitur, quae a testatore ipso datur, non autem per obliquam fideicommissi uia,& quasi per anfractum. Libertas enim fideiecim missaria deflexisse uidetur a testatore ad legat riu,5c a lepatario in libertia. Imp. . l. De sing. b. per sul. Directa inquit, libertas tunc dari uidetiir, quum non ab alio seruum manumitti rogat, sed uelut ex suo testamento libertatem ei competere uult. Sic in I. i .g.in quibus. D. si cui plus quam.l. 2.9. l .D.de iuri codicili. l. Ir. D. si quis omisi .Lun.C.delcg.ius Canin. Hinc Di RECTA institutio,& Precaria opponuntur in l.quaerebatur, I9.D.de test. milit.item: Di Rrcro N per sdeicommissi imi .libertates, MCD.de s deic.libere. Hinc actionum aliae Di RECTAR appellantur, quarum scilicet formuliis qui agit directo ac simpliciter ex uerbis legis usurpare potest:aliae utiles, quae non ex simplicibus uerbis legis, sed ex aequo de bono utilitatis
caussa contra iuris summi seueritatem conceduntur. l.qua actionem .7.f. I . l.item si,9.I. I. &. . D. ad leg. Aquil. g. ceterum, '. Instit. eod. tit. l.
actionis, 37.D.de oblig.&act.l.actio, q7. D. de Neg. gest. Hine Di RECTAE actiones contrarijs Opponuntur: de quibus diximus sub voce Acrio directa. DIR LC TA RII , uide Derectarij. Disc DTATOR, qui iudicis arbitriue munereringitur. Vlpianus. l. I . s. I. D. de arbitr. Quoniam non deberet decipi, qui eum quasi uirum num disceptatorem inter se elegerunt. Cicero ad Su pirium lib. I 3.epist. 27. Vt omnibus in rebus, seque in aliquam controuersiam uocarentur, te arabitror&,quod commodo tuo fieri posset,le disceptatore uterentur. Hinc disceptatio pro cognitione & iudicio.Vlpianus l. eum hi, 8. g.Si cui, i 6. D. de transact. Haec omnia habent disceptatione Pretoris, & pro utilitate alimentarii' recipienda
sunt. Di sc i Di v M, dissidium,diuortium .Paulus i. non a patre, 8.D.de captiuis. I. II .F.ult. D. de adulteri Dis ERTioNEs, diuisiones patrimoniorum inter consortes. Festus.
Di s i v NCT I dicuntur quibus separatim res eadem legata est. vel scrDIs a vNCT i M legatum dicitur ijs, quorum singuli
singulis enunciationibus ad rem eandem uoca tur.l.nn.C.de cad. toll.l. I interdum, D. de tuta
accrecueluti,Titio Darium do lego: Maevio Da-uum do lego.F.si eadem, 8. Inst. De leg.l. triplici. 41. D. de uerb. signis. l. re coniuncti, 89. D. deIeg.tertio.ubi Re coniunctio haec uocatur. Nam qui re coniungit, uerborum quidem & linguae sono disiungit:mente uero atq; intelligentia coniugit. quoniam unius eiusdemque rei communio nem inter illos inducit.
95쪽
DI si v NCTIvvM est ueluti cum dicimus, Aut dies est , aut nox est:quorum posito altero necesse est tolli alterum: item sublato altero, necesse est tolli
D: s I vNCT I vo modo, uel Disiunctim legari dicuntur,quae sub alternatione leganti ir.l cum liud, 2 s. D.quando dies legat.l. sub diuersis, s i .l.cu pupillus, 78.& de cond.& demonst. DI si v NCTA autem pro coniunctis interdum accipi, docet Paulus in l. pe, I 3.D.de ueri, fg. Di s P E N D I . M ,ideo quod in dispendendo solet munus fieri. Varro. Di s PENsATOR,ab aere impendendo. Varro. Dis p rusATOR Es dicti qui ars pensantes expendebant, non adnumerabant Hinc deducuntur expesi,siue dispensata.uel compensata Festus. DI sPENs ΑTOR,idem qui actor, seruus qui domi es rationcs administrat , pecuniamq; dispensat . ut Tros Ciceronis. dispensator in lib . ad Attic. xv. baccianus i. g s. D. de fideicom. lib. Haeredi & legatario remittendam interda proprii serui manumittendi necessitatem, si uel usus tam necessarius esset,ut eo carere non expediret ueluti dispensatoris,paedagogi veliberoru . Imp. g. s. Mandati, Si debitorcs manumisso dispensatore Titii per ignorantiam liberto soluerint,liberari eos. Vbi I heophilus. Dispensator,ait,est seruus,qui scenori dare
consueuit pecuniam domini. Paulus i. s I.D.de solui . Dispensatori qui ignorante debitore remotus est ab actu, rectὰ soluitur. Iulianus l. Ia . D. de instit. Et ideo utilis institutoria aduersus me tibi competet mihi uero aduersus te, uel de peculio dispensatoris, si ex conducto agere uelim: uel de peculio uicarii , quod ei mercem uendendam mandauerim. Caius i.ult.f. I .D.de uerbor . obligat Potest contingere , ut tam stipulator quam
Promissor ante aliquod tempus suo quis'; dispensatori notum secerit, in eum diem suturam stipulationem, ac demandasset promissor quidem suo
dispensatori, ut daret. stipulator autem suo, ut acciperet. Paulus Lsi. D.de solui. Dispensatori qui
ignorante debitore remotus est ab actu, recte soluitur . Is quas crediderat pecunias exigere solebat,ut patet ex l.62.eod.
DI spvNGERE instrumenta, inquit Vlpianus, est cuserre accepta & data.l. 3 6. D. de uerb. siguis. Sic in l.6.9.ult. D. de statvlib.Seneca lib. de Benes. xiii. Apud me istae acceptorum expensorum mrationes dispunsentur. DissIPARE aedilicium, diruere.l. 3. s. pen. D.deu
DisTRAHERE, pro uendere. Vlpianus I. R. D. decorat. mpt. Si res ita distracta sit, ut si displicuis set,inempta esset,constat non esse sub conditione distractam. Origo uocabuli ex auctionibus nata
est,in quibus res proprie diuendi & distrahi dicuntur,quia non uni addicuntur, sed pluribus uaria in loca res emptas asportantibus. DisTRAH RE rationes,uide Actio tutelaris'. DisTRICTu, prorsus, omnivo.Et districte, pro Et prosectb ita est,ut: Et certe sic se res habet, ut. Vi planus I.7.f. s. D. de minorib. Et districte pro-Dandum est in rebus quae fortuitis casibus subi ctae sunt,non esse minori aducrsus emptorem suc
DI sT Ri CT r,praeesse, praesacte, restricte,religiose Vlpianus I. i q. D. de procur. Haec neque passim
admittenda sunt, neque districte deneganda. Vlpianus i. t s. De recept.qui arb. Licet autem Pret tor districte edicat sententiam, se arbitrum dice
DI sT RI mi O,dissicultas, anxietas,impedita ratio. Paulus i. I 6.D.de recepi. qui arb.Quod sine ulla distractione ipsius interdum futurum est. Diu ERso RivM Accursius in l. 3. D. inquib. causs. pigno. recte se interpretatur. Statio in qua diuers generis merces asseruntur.Aliis Iocis Diuers rium est mercenarium hospitium, quo cx itinere aliquantisper commorandi caussa diuertimus. unde illud Ciceron. in Caton.Ex ista uita se discedo tanquam ex hospitio:non tanquam ex domo. commorandi enim natura diuersorium nobis,
non habitandi dedit.Et libro Famil. v t. Nam &uilla & amoenitas illa commorationis est, non diuersorii. Divinna a sententiam. Asconiux, Quum aliquis in dicenda sententia duas plurasve res complectitur,cae si non omnes probantur, postulatur ut diauidat id est,ut de rebus singulis referatur. Sextus Pompeius.Numera Senatum, ait qui uis Senator Consuli, quum impedimento uult csse quominus faciat S. C. postulatq; ut aut res quae afferantur, dividantur, aut simul consulantur, aut si tot non sint senatoresquo numero liceat scribi S.C.expectetur. Vide in Appendice cap.De senatu,&S.C. Divi NATio est iudicium,quo duo pluresve, qui se praeeoni in accusando uolunt, de accusatione sibi deferenda contendunt . ex eo autem deductu in nomen putamus, quod quum in hoc iudicio iudices non de praeterito , sed de futuro su- tuant, uter sit rectius accusaturus quod totum opinabile est, coniectura'; nititur diuinare dicantur , eorum l; iudicium opinabilis diuinatio. Ulpianus I. I s. D. de accusat. Si plures existant.qui eundem in publicis iudiciis accusare uolunt, iudex cligere debet 'eum qui accuset, caussa scilicet cognita , aestimatis accusatorum personis,uel de dignitate,uel ex eo quod interest, uel aetate , uel moribus, uel alia iusta de caussa. Hoc in publicis iudiciis . In popularibus autem Praetor eligebat idoneiorem : inquit Paulusint .secunda. D. depopul .act.Vide Fab.libro s.capite Io.&libro 7.cap. q. Gellium libro 2 .c
DivoRTIvM, inquit Modestinus, inter uirum&uxorem fieri dicitur: repudiu uero sponsae remitti uidetur.
96쪽
videtur quod & in uxoris personam non absurdὰ
DIvoRTt v M, uel a diuerstate metium dieitam est uel quia in diuersas partes eunt,qui distrahunt matrimoniuin l. 2.D.de diuort. DI VORTium,inquit Paulus,& Repudium lioedisserunt.quod repudiari etiam futurum matrimoniupotes mon recte autem sponsa diuortisse dicitur,
quod Diuortium ex eo dicitam est,qubdin diuersas partes eunt, qui discediat.l. I91 . D. de uer.lig. Dixi. Asconius, Moris suit, quum satis uisum esset nuxi se uerborum, hane sibi necessitatem finiendae orationis imponere, ut dicerent ad ultimum, dixi quod et ab utraq; parte oratione consumpta, ut in consilium dimitterentur, Praetor soleret pronunciare Dixerunt. Haec ille. Vbi tamen Prae cci corrigendum esse docui in Notis in Aseon uam ineam sententiam Fabius adiuuat,libro un-ecimo, Iudex in priuatis, Praeco in 'publicis dicere de caussa iubet . Nam ut initio pronunciabat Dicite, sic in extremo Dixerunt. Do, dico, addico: uerba sunt,quibus uniuersa P
ioris Iurisdictio continebatur . de quibus Ouidius libro Fast. i I. Ille nefastus erit, per quem tria uerba silentur: Fastus erit per quem, lege licebit agi.
Dabat. n.iudices, Recuperatores,arbitros: dabat
iudicia,actiones, exceptiones: dabat postes sione., Dicebat ius,dicebat multam,dicebat uiam in uindiciarum litibus: Addicebat in cessionibus,in bonis controuersis,in uindicijs. Itaq; in legib.antiquis finium regundorum apud Hi gynum ita lesitur: Deq; ea re cuiatoris qui hac lege erit,iurisdictio, recuperatorumq; datiO,addictio esto. Si currator hac lege non erit, tunc quicunq; tria stratus in ea colonia iuridicundo praeerit,de ea re i
risdictio, iudicisq; datio, addictio esto. Cicero
Verrina III. Domus erat plena noua iura, noua
decreta,noua iudicia petebantur. mihi det possessionem , mihi ne adimat, in me iudicium ne det, mihi bona addicat. Item: Simul in iure dicendo bonorum possessionum m contra omnium instituta addictio S condonatio. Varro libro De linea v.Dies fasti,per quos Praetoribus omnia ueris a sine piaculo licet fari:contrarii horum nefasti: per quos dies, nefas fari Praetorem: DO,dico,addico. itaq; non potest agi. necesse est enim aliquo eorum uti uerbo,cum lege quid peragitur: Dor o,est aut flagellum, intra cuius uirgam latet pugio:aut, secundum Varronem, ingens contus estiet ro breuissimo.Dolones autem a fallendo dicti sunt i quod decipiant ferro, cum speciem praes rant ligni. Haec Servius Aeneid.libro v I i rutitur tem nac uoce Alfenus inn. si ex plagis. 2.s. I.
D.ad te. Aq. ille flagello quod in manu habebat,
in quo dolo inerat,uerberare tabernarium coeperat. Sic enim eum corrigendum esse locum, ubi
antea DOLOR. legebatur iampridem eruditi uiri
animaduerterunt. mihi quoque uideor simile me- dum animaduertisse in l. i .g. r. D. si quadrup.ubi Vlpianus sic scribit: Et generaliter haec actio locum habet quoties cotra naturam sera mota pauperiem dedit. ideoq: si equus dolore concitatus , calce petierit,cessare istam actionem, sed eum qui equum percusserit , aut uulnerauerit , in fictum magis quam lege Aquilia teneri. nam DOLONE legendum esse,ineo iudicio uerba haec ostendunt. Sueto.in Claudio : Reperti & equestris ordinis
duo in publico, cum dolone, ac uenatorio cultro. Hesychius, λωνις,inquit, ἰνξυλεις ἀπιο-
DODRANs , duae partes e tribus cum duodecima, id ualet uncias nouem: ait Theoph.9. 8.D.de haered.
DoLi v M,uas cuiusuis materiae & mensurae,rei praeterea cuiusuis capax. nam,ut ait Iulianus I. ro 6.D. de uerb. sign.dolia tamdiu in ualis uinariis habentur,qtiamdiu uinum habent. quum sne uino esse desinunt,in eo numero non sunt. Idem i. 26. D. le
institui.uel inst. leg.Dolia fictilia, iteinplumbea, quibus terra adgesta est, & in his uiridaria posita,
aedium esse Labeo & Trebatius putant. Vinian. l. 3.D.de trit. uin. In doli1s non puto uerum,ut uino legato & dolia debeantur. maximὰ si depressa in cella uinaria fuerint,au t ea sint, quae pcr magnitudinem difficile mouentur..Item l. 8. in fimo.de inst. uel instit. Conseruandi,quasi dolia licet de- sta non sint & cupae. Itein Paulus L 76.De coni. empl. Dolia in horreo defossa, si non sint excepta &c. & Proculus i. Is .D.de trit.& uin. lolia inuasis uinariis non esse,ex Trebatii sententia sat tur. Hine DOLI ARIvM, non locus ubi dolia,sed uas ipsum amplissimum de capacissimum: apud Caium in l. 3 s. s. 6.D.de coni. empi:Sed & si ex doliario pars uini uenierit , veluti metretae centum, uerissimum est antequam admetiatur, omne periculii ad uenditorem pertinere. Hinc
DoLiARE uinum quod adhue in dolio est, necdum dii fusum. cuius uendendi legem Cato in lib. De
re rus .cap. Iq8.exponit.l. I .s .ult.D. de perie. de coni. Si doliare uinum emeris, nec de tradendo eo quicquam conuenerit,&c.
DoLvs alius bonus est,ueluti quo a medentibus salli aegros,non tamen decipi, Lucretius poeta test tur:inquit Donatus in Eunuclium . alius malus,t qui decipiendi tantum caussa paratus cst. Itaque Festus,
DOLI, inquit , uocabulo nunc tantum in malis utimur: apud antiquos autem in bonis rebus utebantur. Vnde adhue dicimus, Sine dolo malomimiserum quia solebat dici & bonus . Et Vlpi
nus in l. i. D. de dolo mali. Veteres, inquit, dolum etiam bonum dicebant , & pro selertia hoc nomen accipiebant': maxime si aduersis hostem latronemve quis machinaretur . Do-
97쪽
tum malum C. Aquilius desiniit, cum aliud simulatur: teste Cicerone libro De ossi c. I ii. S in Topic. qui eam definitionem sane luculentam,&ab homine definiendi perito proferetin scribit. Eam l: definitionem secutum esse Seruium Sulpitium argumento est, i. i .D. de dolo malo. ubi Vlpian. sic scribit: Do L v M malum Seruius quidem ita definit, machia nationem quandam alterius decipiendi causa , quum aliud simulatur,& aliud agitur. Labeo autem , posse de sine simulatione id agi, ut quis cir cumueniatur: posse & sine dolo malo aliud agi, aliud simulari r scuti faciunt qui per eiusmodidissimulationem deseruiunt,& tuentur uel sua uel aliena. Itaque ipse se de iniit, dolum malum
esse omnem calliditatem, fallaciam, machinatio nem,ad circumueniendum, fallendum, decipiet dum alterum adhibitam. Labeonis desinitio uera est. Haec Vlpianus,cuius tame disputatio meo iudicio uerbis illis uel a Triboniano, uel a quopiam alio amplificata est : MACHi NATIO Rquandam alterius decipi edi caulla. Sumpta enim uideri ex l. 7.I . q.D. de pact.disputauimus in libro Obseruat primo,cap. 1 9. DOMICILivm non domus, aut habitatio facit: sed ubi quis larem, rerumque ac fortunarum suarum summam constituit, unde rursus non sit discessurus, si nihil auocet: unde cum prosectus est, peregrinari uidetur. l. 7. C. de incol. libro io. l. s. g. l8. D. de iniur. de l. in lege, 2os. D. de uerb. signis. ubi Alienus scribit, Domum camunicuique nostrum debere existimari, ubi quis que sedes& tabulas haberet, suarumque rerum constitutionem secisset. Item Cic. pro Archia r At domicilium Rome non habuit: is qui tot annis ante ciuitatem datam, sedem omnium rerum ac sortunarum suarum Romae collocauit. Isq; Incola dicitur : a Graecis se οι ς, l. pupillus, 2s9. D. de uerb. signitie. Senatores etiam si ubi uelint, commorandi arbitriam impetrauerint. domicilium Romae retinent. Vidua mulier ainis- si mariti domicilium retinet: liberti, eorumque filii, patroni manumistoris domicilium sequuntur. l. 22. D. ad munici p. miles uero ibi domicilium habere uidetur, ubi meret, si nillil in patria possideat. l. 2ῖ. eod. Sine domicilio an esse quis possit, aut in duo domicilia habere possit: vide
DOMI Niv M, est ius ac potestasire quapiam tum utendi, tum abutendi, quatenus iure ciuili de mittitur . nam, ut ait Imperator, rei quisque suae est arbiter ac moderator. Atque hoc unum
est, quo differt usu ructus a solido dominior tametsi Cicero ludens ad Curium scribat id e iusque esse proprium,quo quisque utitur ac frui
tur. Vsus enim in usui ructu est, non abusus : ut ipse idem in Topicis declarat . at uero usus se
eius pars dominii est:ut ait Paulus i. s. De usi sevcl. Diximus autem, Quatenus iure ciuili yc.
mittitur, ut tum eos qui uiuinfructum non habent , tum eos quibus alienare non licet exciperemus: de quibus titulus est lib. Institui. secundo, tum etiam superficiarios,& emphytcutas:quibus non directa, sed utilis actio iure ciuili datur. l. r. D.Si agerucinig.& l. I.D.desuperfic. Doxii Niv M aliud est naturale, aliud ciuile . Naturale est,quod gentium omnium commune est: hoc est, quod iis modis acquiritur, quibus gentes omnes in acquirendis rebus utuntur : ueluti Occupatio, captiuitas, traditio. Ciuile est, quod ciuium Romanorum proprium cst, qua de causa iuris Quiritium appcllatur. Constat autem tribus modis: mancipatione, usucapione, in iure cestione: uti docet Vlpian. cap. Inst. r. quanquam a Iustiniano sublata illa differentia est . I.
DOMINI vri non modo corporalium,sed & incomporalium rerum dicitur . nam ususis. dominium dicitur in l. s. D. Si ususfrii. petat. & generaliter seruitutum in l. semper, I .f. hoc interdicto, D. quod vi aut clam. Dori r Ν ii ius impetrare dicuntur creditores, qnia principe impetrant ut pignora quorum emptor repertus est nullus, sibi addicta dominii iure posilidere liceat .l. i. de past. C.de ivr.dom.impet. l. . s. ii fundus, D. de rcb.eor. D o 1i v s proprie dicitur, ubi quisque paterfam. suas sedes ac tabulas habet : sitarumque reruinconstitutionem fecit. I. in lege, dos. D. de uerb.
sign. Sed plerunque DoMus latius accipitur: pro quouis loco in quo quis habitat, siue proprio, sue alieno. ut l. s. s.
domum. D. de iniur. l. 8. in s.l. 2. D. de adiit. l. I.f.dornum,D.de aleae Ius. l. i. g. l. I S. domum, D de liber.agnosc. l. q. f. praetor ait, D. de dat nu.
Dobius pro familia, id est pro iis qui tum ex una
nente, tum etiam in eiusdem patrissam. potestate sunt. l. Pronunciatio, g. communi, D. de uerb. fg. l. pen.I. ult. D.de contr. tab. Hinc
Do Mi s Ti Cum senus, quod idem etiam familiare appellatur: in l. i. D. de in ius uoc. l . D. si quis caut. Hinc DOMEsTiCA furta,quae serui dominis, liberti patronis , uel mercenarii iis apud quos degunt, faciunt. l. II. S. I .D.de poeta. Hinc
Do MasTi Curi testimoniti,L2.C. de testib.I. pen. D.eod. quale esset parcntum,liberorum,s atrum, patruorum, item soceri, generi, uitrici, priuigni, tribrini, patroni, liberti,Sc.l.q. D.eod. DOMARt uidetur, ait Papin. quod nullo iure cogente conceditur.l. 2 9. D. lde donat. D O NAT i o dicta est a dono, quasi dono datum: rapta a Graeco . nam Et dicunt δωρ ν ηπι δωρ M. Hec Paulus i. Senatus, s I.D.de mort .cau. donata
98쪽
ubitsi uoce Gu uacare arbitror. Sensus est enim Donationem non Dationem esse: hoc enim ue bum omnibus modis conuenire, qui b. res abali nantur: nam & mutuo dare dicimur, cum pecuniam abalienamus,& uenditor qui tradit,uel emptor qui numerat, lare dicitur.5 .sic ita l. De a filio nib.nimirum empto,nel uendito, uel soluto, uel doti, uel foenori. sed Donationis uerbum nunquam, nisi cum dono aliquid, hoc est liberalitatis
caussa datum est,usurpatur. Donatio igitur,ut ait Paulus,a dono estmeque creditor donare dicitur qui mutuo dat: uel debitor,qui soluto:uel locer, qui doti.sed quoties dono aliquid datum est,tum hoc nomen usurpatur. uidenturq; Latini uetere hanc locutionem, Dono aliquem dare,uel donare a Graecis sumpsisse , qui τινα δωρον δωρῶραι dicunt,eum liberalitatis de muni licentiae solius caussa rem alicui traditam significant. DONA Tio Nis uerbum simpliciter loquendo, inuit Vlpiatuas, omnem donationem comprehenisse uidetur, siue mortis causiae, siue non mortis caussa sucrit. l. 67. f. l .D. de uerb. fg. DONATro est modus solo iure gentiu institutus, dominii gratis & sine ulla praeterquam liberali tatis calista in aliquem transferendi .Sic enim & Legatum & Haereditas ab hae definitione excluduntur: luoniam iure Quiritium confirmata sint. Donationum autem triplex est species: nam alia inter uiuos appellat urialia mortis caussa,alia propter nuptias. DONA Tio inter uiuos proprio nomine dicitur, quae neque mortis neque nuptiarum, sed a uiuete in uiuentem solius liberalitatis caulla fit. l. I. D. de dona. l.smatus. I S .De mort .cati sola'; uoluntatis testatione sic perficitur, ut traditionis necessitatem afferat , publicis literis consignari, nisi quingentos aureos suneret, non debeat:ab ingrato tame repeti certis de causis possit. d.l.eod. 3 s.
DONAT io mortis caussa est,quae propter inanisc-stu aliquod mortis periculum fit. l. i. r.& seq. D. de mori. catas. dona. Inter superiorem autem &hane illa disseretia est, quod haec fit propter mortis periculum,illa sine periculo: haec sit ab eo qui se quam doliatarium habere mallet, illa ab eo qui
haec incerta & suspensa est, facileq; evanescit: illa
certa S praesens difficili mem conuellitur. DONAT Io propter nuptias dicitur, quae tum ante tum post contra istas nuptias a uiro in mulierem consertur:ait linper.f. s.De donat.& l. 2o.C. de
DONAT Io ante nuptias, quam eandem sponsalitia appellamus, olim fuit ea, quam sponsi di sponse inter se conferebant. tam enim a sposa in sposum quam a sponso in sponsam cxercetur.Sed lustiniani lege haec donatio nomen mutauit, & propternutias appellata est quoniam constante matrimo
nio tum seri, tum augeri potest. l. vlt.C.eo.si tamen ante nuptias constituatur, suum ac proprio nomen ac ius retinet, uocaturq; sponsalitia largitio.at si post nuptias, a Iustiniano propter nuptias appellatur.Graece aute αν φερm: propterea quod a marito uicissim in gratiam dotis tribuitur: nec simplex donatio sit, qualis est ea quae inter uirum re uxorem prohibita est: sed propter dotis donationem , & ipsarum nuptiarum assectionem , ut idem scribit. DONAT io honoris caussa, est quam uxor marito ad honorem ac dignitatem aliquam consequendam facit. Catiis l.42. D. de donat . int.uir.Nuper ex
indulgentia principis Antonini recepta est alia causa donationis,quam dicimus honoris causa.ut ecce si uxor uiro Laticlaui, petendi gratia donet, uel ut equestris ordinis fiat, uel ludorum gratia. DONATIO inofficiosamide INOFriCIos A do
DONATI VA sunt, quae militibus extra ordinem dantur.Paulus D.de re milit. Ex causti desertionis restitutus in militiam,non aliter medii temporis stipeudium re donatiua accipit, nisi hoc liberalitas principalis ei specialiter indulserit. DoruuM & munus disserre inter se, Vlpia.quidem& Marcianus scribunt in Linter, i 9q.& l .munus, 2Iq. De uerb.sg. sed eorum differentiam ita obscum exponunt ut pugnantia loqui uideantur. na Paulus donum esse genus ait, munus speciem:contria Marcianus in hoc genus:in illo speciem constituit. . liud sata esse donum, aliud munus,illud argumento est,qubd uetustissima lex Cineia non praecise de donis aut de muneribus, sed coniumctim de donis de munerib.scripta est: Ne quis ob causam orandam donum munusve caperet. I tem lex Iulia repetundarum : Ne Urbani magistratus plus doni,muneris in anno accipiant,quam quod sit aureorum centum. l. 6. illo tit. item lex Iulia Pappia: Ne quis donum, munus, operas praetereas,&c.dare,facere,praestare cogatur. l.qui libe
tinus, 7.D.de Operilib. Lult. D.de lib.cens.d.l.sere, F 3.de uerb.sg. Item in mandatis Principum: Ne proconsules donum,munusve capiant. L S lent. 6. D. de ossic. procons. Sie Plaut. in Cisteli. Inde in amicitiam insinuauit cum matre,de mecusimul blanditiis,muneribus,donis. Et Cl. in Cluetiana:Tantum donis datis muneribus persecerat.
Et pro Archia, Quod quasi deorum aliquo dono
atque munere commendati nobis esse uideantur.
ra aliorum auctoritate, quid inter donum ac mu nus intersit. nam Scrui quidcm Virgilis interpres, donum proprie superiorum deorum esse, ait: Munus uero inseriorum . Donatus autem in Teren . Donum proprie deorum: Munns hominum. Quod cum ita sit,plus esse certe donum uoluerunt,quam munus,qua de caussa etiam in superioribus
99쪽
tioribus exemplis sese semper priore loco collocatur. ut non incommode fortasse dicere possi
musr Donum esse maiorum rerum: munus uero
minorum nam Pompo. inl.sed si, 3 i. g. si uir.D. de dona.int. uir. Si uir,inquit,uxori munus immodi eum Kalend. Martiis aut natali die dedisset,donatio est. Itaque S regna & regiones & oppida& praedia ceterasq; res immobiles dono dari, passim legimus: munera dari, legisse me non memini. quin & absentes res donari rectὰ dicuntur: munera autem mitti,& praesentia offerri: l. munus ,1 8. I . de uer.sig.qua de caussa fortasse Galli ea linpua nostra Praetentia nominamus, quae praesensi in manus dantur. Recte ergo Vlp. donum quasi genus facit:munus,speciem:propterea quδd quae muneri dantur, dona omnia fiant: at non contra. Atque haec quidem generatim de rebus omnibus dicta sint. nam quod Vlp.eo loco seribit sane nouniuerse dictum arbitror: sed proprie ac praecipue de libertorum in patronos grati animi significatione. Donum, inquit, genus est:munus autem domum cum cauisa: ut puta natalitium, nuptati
tium . Significat enim ea munera quae liberti pa- tr nis eorumve liberis aut coniugibus,natali nuptiarumve die dabant. Nunc ad Marciani disputationem accedendum est:qui in d. l. 2Iq. munus a dono ita distinguit, ut illud dicat esse neces rium, hoc uero uoluntarium, siue spontaneum.
quod quidem facile intellectu est, si modo munera pro ijs oneribus intelligamus,a quibus qui liberi sunt, immunes appellantur. d. l. munus, 18. Od.tit. luanquam in eo genere disputationis munera cum donis contendere,nulla ratio est. Sed quoquo modo se res habeat, quidnam tame illud est. quod mox subiungit: Non quodcunq; munuς,id S donum accipi:at quod donum fuerit, id munus recte diciturenamq; adeo inter se pugnant,ut es terum sit, neces larium, alterum uoluntarium lissicile dicta est ea generis inter se ac speciei uicera praestare posse praesertim autem si id quod neces.sarium est, genus facere uelimus. Videndum igitur,num multo uerior & certios sit Pauli sentcntia, qui donum genus constituit, eiusq; duas spe cies facit:quarum altera in generisset nomine cosistit,altera munus appellatur.Quod si ita est,considerandum etiam uidetur, ecquid particula NON suo loco mota sit & in alienum translata,quasi ita rectius legatur:Sed in summa,in hoc uentum est ut quodcunq; munus, id & donum accipiaturiat, non quod donum fuerit,id etiam munus recte dicatur. De quo tamen nihil affirmo:ueteris codicis auctoritatem expecto: iudicium eruditioribus uiris integrum relinquo. Do s,pecunia nuptiarum caussa data: ut ait Varro li.
II. uel sici Dos est pecunia nuptiarum causa ita marito data , ut eam pro domino constante matrimonio penes
se habeat:quippe que propter onera matrimonibid est ad alendam uxorem detur. Dos aut prosectitia est, aut aduentitia. Prosectitia est, inquit Vlol. quam pater mulieris dedit. cap. Inst.vI , uehuc: quae a patre uel parente uirilis sexus prosecta est,de bonis uel facto eius. l. s .D.detur.dot.l .un. .& ut plenius, C. de rei ux.aei.l. q.
a quouis alio.uel ex ipsius mulieris bonis data est. l. s. si pater,D.de ivr.dot. Do s caduca dicitur, que consistata est . l.s quis, 3 8.
Dos receptitia specialiter dicitur, quam extraneus dans,ut ea sibi redderetur stipulatus suit. Vlp.tit.
6.Caius i. II .9. 1 .D.de mori.cau.don.Sed S: dos quam quis in mortem mulieris a marito stipula tur,capitur sane mortis caussa cuius generis dotes receptitiae uocantur.
DOTALis landus dicitur, qui uiro dotis nomine traditus est : ut eius dominium catenus marito quaeratur, dum eius impediatur alienatio .l. I. &pali. D. de send. dotal.l. .D. lui.mat. DOTEs praediorum dicuntur emolumenta quaedanon ipsis innata,sed aduentitia,& aliunde quesita, eisq; assignata . quae inde appellationem sumps runt,qubd praediorum oneribus ac sumptibus tolerandis attributa sunt, ut dotes in matrimoniis. DoΥΕs praediorum Papinianus uocat instrume triquae praedijs sic attribuuntur, ut dotes nuptis. Dotes praediorum,inquit, quae Graeco uocabulo ἐνθὶ M appellantur, quum no instructa legantur, legatario no prςstatur.l. 2.f. i. D. de inst.uel inst. Papinianus l. 3 2.9.2 .D. de fideiust. Fideius lotes a colonis datos etiam ob pecuniam dotis praedio rum teneri conuenit.Collumeta lib. q.cap. 3Ο. Pedaminum iugorumq;& uiminum proloiciendorum tradenda ratio est. haec enim quasi quaedam dotes uineis ante praeparantur. Eoq; pertinet illud Vlpian .in l.9.6.6.D.de usus . Nam etsi usu fructus sui di si ierit legatus, & sit ager unde palo in fundum cuius usust ructus legatus est , solebat paterfamuli uel salice, uel harundine, puto se iniurium c. Mentio fit in l. o.=. ΙΔ 9.praedia. D. de fund. Inst.L3q.De legat. secundo. l.67. f. ult. Delegat. . DROMONES , nauigia cclerrima , quasi cursoria, opinor a Iustiniano uocari in l. 2. C. de Off. prses t. prael. Asta uos celoces latini appellant,a ce teritate,ut scribit Nonius: Milites, inquit, constituas , qui possint & ipsum traiectum seritare, &Omnia quecunq; in partibus Hispaniae , uel Galliae siue Francorum aguntur, uiro spectabili duci denunciare . In quo traiecto etiam Dromones quantos prouideris,ordinari facias. DuCERE , uerbum est proprium dominorum, qui
DvCAs licet.dici solebat in ditistionibus:eum licitatori addictum mancipium sitisset. Unde illud lib.
de Orat. IlI .Quanti addictus. ' mille numum.ni
100쪽
Ducr serui dicebantur, qui noxae nomine dediti in aliorum dominium transibant. l. 2. D. si ex nox. caucl.quod ait, 3 I.D. de noxs.l. uel in D. de procur. Hi ne Duc i in causis liberalibus dicebantur serui, contra quos uindiciae in seruitutem dat s suerant.l. duob. O.D. de lib. caus. Hinc
Duc Esnis de liberis, Praetoris interdictum.Si L. Titius i potestate L.Titii est,quo minus eu L. Titio ducere liceat,uim fieri uetou. 3.D.deli. exlii. Ite in l. r. D.Vtrub. Vtrubi hic homo quo de agitur , &c.quo minus is eum ducat, uim se iueto. Hi ne
Duci obaerati dicebantur , qui addicti creditor,bus in seruitutem fuerant.Terent. Ducent damnatum domum.& in xi r .iab. Ast quietendo iure addicit,secum ducito. Hinc Duc i uxor dicebatur, quae propter coemptionem in iure mariti erat: qua de re mox dicemus. Hi
DuCr , producta uerbi ustirpatione dici consu tum de iis, qui in ius ducerentur: propterea quod
ad magi stratum ita raperentur, ac ui abducerentur,quasi potestas ex lege in eos esset. Vnde tit in Edict. praetoris: QUI NEavE DvCANTvR,NE- Qv E sEQVANTu R. Hi ne Du CERA in carcerem, quia manus in eos qui ducuntur iniectione, quasi potestas quaedam adepta
est. l. 2. D.de in ius uocat.I. .F.exactis, D. de orisi .iur.Cicero in secunda Agraria, Ergone is consul qui timeam ne mihi in carcere habitandum sit, si Tribunus pl.duci iussissetλDvC ERE pugnum,cadere pugno. Paulus i. D.de iniur. Si cum seruo meo pugnum ducere uellem, in proximo testantem inuitus percusserim: miua
DuCI uxor dicebatur, quae ex patris domo, in mariti domum eo ritu, quem infra describam,deducebatur.Primum auguriis, captatis, factisq; sacrifi- cijs gnem de aquam attingebant: uti Varro scribit,& Festus,& Plutarchus in Problem.qubd generationis caussa in calore & humore polita sit: eiusq: rei uestigium est in l. penult. D. de donati inter uir. ubi Scaevola significat aquae & ignis adhibitione nuptias celebari. Tunc nuptam uir e sinu matris dicis caussa rapiebat: aut s ca non erat, ex proxima necessitudine, quod, ut ait Festus, ea res feliciter Romulo cesserat. post sanaeo amiciebatur nupis noue caput,ominis boni caussa qud deo assidue utebatur si laminica, id est Flaminis uxor, cui non licebat facere diuortium, Hinc nuptam & Varro & Seruius appellatam tradunt, quod ei caput uesabatur. Ita deducebatur nupta a praetextatis tribus, quorum unus praeibat facem tenens spineam.E spina autem ea sax erat, quoniaidem secerant pastores qui Sabinas rapuerant: uti Plinius libro xvi .tellatur.& praeibat facquod noni si uesperis exortu nubentesin uiri deducebantur domum.Duo reliqui manu nuptae brachia sustincbant,puerororumque S puellarum cantibus inter se respondetium ea deductio celebrabatur ro hymen hymenaee,hymen, b hymenaee. Plutarchus quinq; sitisse faces scribit, quod is numerui
maxime nuptijs conueniret. Cum autem ad mariti limen uentum erat tu in posses Olco in nungebat nupta,eosque laneis vittis ornabat: unde uxorum.
nomen Varroni,& Seruio,de Festo, quasi Vnxores Limc autem attingere, religio erat:ne, ut Var
ro putat,a sacrilegio inchoarent,si de positurς uirginitatem calcarent rem Vestae, id est numini castissimo uiolatam. Ingrediente illa ,Talassio voce. magna clamabatur: ea de caussa,quae ex primo Liuii omnibuς nota est. Plautus, Sensim super attol le limen pedes noua nupta.Catulus, Transfer omnine eum bono limen aureolos pedes . rasilemq; subi sorem.Cum autem in cubiculum deducta eLset,pr.etexta ti brachia mittebant, ac discedebant: pronubae , bonae sceminae, 'uae semel nupserant, eam in lecto geniali collocabant. sic enim Iectuet uocabatur , qui nuptijs sternebatur in honorem genti unde & appellabatur. ut ait Festus. Tum maritus pueris nuces spargebat, ut Iouis omine quod Varro scribit matrimonium celebraretur, de nupta matrona esset sicut Iuno : quia nuces in Iouis tutesa erant. Rapi etiam solebat sex praete tali qui praelux erat, ab utriusq; amicis, ne aut uxor eam sub lecto uiri ea nocte poneret:aut uir insepulcro comburendam curaret et quo utroque mors propinqua alterius captari putabatur. N
que praetermittendum quod Festus scribit, Cingulo nouam nuptam praecingi, quod uir in lecto soluebat, actum ex lana ovis: ut sicut illa in glomos sublata coniuncta inter se sit, sic uir suus is cum cinctus uinctusq; esset. Hoc Herculano nodo uinctum uir soluit,ominis gratia, ut sic ille selix sit in suscipiendis liberis, ut fuit Hercules,qui septuaginta liberos reliquit. & paulo infra, Cimxiae item Iunonis nomen sanctum habcbatur in nuptiis.qudd initio coniugii, lutio erat cinguli:
quo nova nupta erat cincta. Haec Festus . Atque
haee quidem antiqui.post uero institutum est, ut etiam absentis uiri domum duci uxor posset. I ponius Lmulierem, s. D. de ritu nupt. mulierem absenti per literas eius, uel per nuncium poste nubere placet,si in domum eius deduceretur.eam uero quae abcsset,ex literis uel nuncio suo duci a marito suo non posse. deductione enim opus esse in
mariti, non ut uxoris domum . Quod eleganter Paulus libro Sentent. undecimo, s c complexus est,Vir absens uxorem ducere potest, emina absens ducere non potest: quippe quae deduci non potest deductione igitur omnino opus est. Domus enim uiri, matrimonij domicilium ait Pomponius dicta l.mulierem. &l.ceterum.f. mulieri, D.de usu & liabitatio. l. m in te,C.de donat.inter uir.de uxor.Augustinus lib.De civit. Dei vi.