장음표시 사용
151쪽
eo Ciuilia di euntur,quod ciuibus priuatisque hominibus ulciscendis dantur l. 9. s. D. de publie. dc uect. Itaque quum haec De re familiari appellei tur a Paulo l. . D.de pub. iud. illa fortasse non male De re publica nominarentur. Unde criminaliter & pecuniariter agere opponuntur . l. ult. D.
de priuat. delict. δ' l. i . D. de testib. quod ciuiliter alibi dicitur in I. un. C.Quand .ciuit .act. crim. pM.A: l .ult. D. de sun.Nihilne igitur inter publica & criminalia iudicia intereste imo uero interest. criminalia nanque iudicia generaliter dicuntu r, tum quae lege lata exercentur quae publica Macer nominat. l. l . D. de public. iud. tu quae nulla lege,sed extra ordinem dicu tur. qualia sunt furti, rapinae & similia. Ulpianus l. ult. D. de furt. Meminisse oportebit, nunc furti plerutaque criminaliter agi,&eum qui asit in crimen subscriberemon quasi publicum sit iudicium, sed quia uisum est temeritatem agentium etiam extraordinaria animaduersione c ercendam. Paulus i. 9. s. s. D. de pubi. Sc uectig. Per uim uero extortum cum poena tripli restituitur, amplius extra ordinem plectuntur alterum enim utilitas priuatorii,
alterum uigor publicae disciplinae postulat. Imp. autem in I. un. C. Quando ciuit .act. iudicia publica legibus constitu ta manifesto criminaltu appellatione complectuntur. Ex quibus omnibus illud constat, Criminalia specialiter ac proprie ea dici, quae non lege aliqua publicorum iudicioria,
sed extra ordinem magistratus imperio ac potestate exercetur. Maccr in l. prima, D. de piab. iud. Non omnia iudicia,in quibus crimen uertitur.
publica sunt: sed ea tantum quae ex legibus publicorum iudiciorum ueniunt.
IVDICIA omnia sunt absolutoria: id est, Iudicia Praetore dato tacitὰ permittitur reum qui ante sententiam actori satisfacere paratus est, liberatu, ab actione dimittereme in infamiam quae ex qui busdam iudiciis contrahitur, incurrat . uti docet Imp. 9.ult. De perpet ac temp.& patet cx l.7 s .D.
IvDICI v M turpe,quo damnatus infamia & turpitudine afficitur. Cicero pro Flacco, Iratus Flacco
dixit M.Lurco, ludd ut ipse aiebat libertus crateius turpi iudicio condemnatus,dec. Pro Sex. Roscio, Itaque mandati constitutum est iudicii imnon minus turpe,quam serti. Item, In minimis rebus qui mandatum neglexerit,turpissimo iudicio condemnetur necesse est. Pro Caecin. Est .n.
turpe iudicium,& sacto quidem turpe. IvR A praediorum quid aliud sunt, inquit Celses, quam praedia qualiter se habentia λut bonitas, salubritas,amplitudo. l. 8 l . D.de uerb. signi. x v RAMENTV M,ui de Iuliurandum.1vR A R E corporaliter Imp. in Codicis pleri': constitutionibus dicunt, opinor, Ethnici ouidem de iis qui aras in iurando tenebant: Christiani uero de iis qui Euangelii codicem attingebant. Veluti Diocletianus l. 3. C. si minor se maior . di x. Huiusmodi autem sacramento corporaliter praestito, nullum tibi superesse auxilium perspicia i
iuris est. Iustin. l. l. C. de iureiur. propi .cat . Non
aliter concedimus, qui quaestiones seruorum exaposcunt, ad hoc uenire, nisi prius tactis sacrosanctis scripturis deponant c. I te in in . l. l .C.s aduersu end.& l. properandum.1.C de iud . Cicer. pro Flacco, Ergo is qui si aram tenens iuraret, crederet nemo, per epistolam, quod uolet iniu- ratus probabit Θ Liuius libr. 21. Fama etiam est, Annibalem annorum ferme nouem pueriliter blandientem patri Amilcari. ut duceretur in Hispaniam,cum lacrificaret, altaribus admotum tactis sacris, iureiurando adactum se, cum primum possiet, hostem fore populo R. IvRARE per genium Principis itide Genius.
IvRAMEN Turi calumniae dicebatur olim, quod litigatoribus. ita deserebatur,ut actores quidem iurarent se non calumniae caussa litem intendere: rei uero, non calumniae caussa ad inficias ire. l. inter,qq. f. q. D. fam. ercisc. idque Cic. Iurare in
litem dixit in ca pro Q Roscio: Proh dii immortales,este ne quenquam tanta audacia praeditum,
qui quod nomen reserre in tabulas timeat,id petere audeat λ quod in codicem iniuratus referre noluit,id iurare in litem non dubitet λ Iustiniani
autem instituto & rci, Sc actores, & aduocati ii rare coguntur se non calumniandi animo sed bona side&exanimi sui sententia litigare: l. t. C. . de iureiur propi.cal .dad s. 2.de Poen .ic m. lit g. l.rem non nouam , t 2. f. patroni, C. de iudi . IvRAM pNTun in litem : uide Iusiurandum in lite. IvRE. pro ipso iure. Papin, l. 9 . g. l. D. dei, tui. aditio haereditatis nonnunquam iure consendit obligationem. 1IvRciv M & Lis. Cicero de Repubq. Admiror nec rerum solum, sed uerborum elegantiam . Si tu
gant,inquit: Benevolorum concertatio non Lis,
ted iurgium: Inimicornm, Lis dieitur. Et in sequenti, iurgare igitur lex putat,intei se uicinos non litigare. IvRi s alia dicuntur, alia facti: uide Facti. Iunis alia quaestio est,alia ficti uide Quaestio. IvRi s CONsvLTus dici debet, non Iurcconsultus: licet Cicero pro Muraena ita dixerit, de Lucilius' secundo, Et iure peritus. Haec Charisius lib. 1. IvRI sCON svi Tvs est inquit Antonius apud Cire' ronem lib.de Orat. i. qui legum & consuetudinis cius, qua priuati in ciuitate utuntur, & ad rosponden aum,& ad agendum,& ad cauendum pe 'ritus est. Sed uideamus ne qui huic absit definitationi. quum Pragmaticis, ut alibi diximus haec eadem quadret definitio. Iuris eonsulti enim ius in ciuitate costituunt,de ijs negocijs de quibus ius 'certum est nullum, consulti. Itaque eorum responsa, iuris ciuilis in parte numerantur. Con- is utebantur autem ut Fab. ait aut de uerborum . proprietate,
152쪽
proprietate. ueluti si de tcstamenti stipulationi ve uerbis esset controuersia, uel de aequi disputatione, ut in Sergii N Oratae caussa illa nobili: aut deuoluntatis coniecti ira . ut quum testatorem aliquid amplius uoluiste quam dixisse contenditur. . Cic. pro Plancio, Quaeris num Iuriscontuitus
quasi quisquam iit qui sibi hunc salsum de iure respondi ite dicat. Oinnes enim illiusmodi artes in iis reprehcnduntur, qui cum professi suerint, satisfacere no pollunt mon i i s, qui absuisse ab illis studiis confitcntur. Quare uiucamus ne uerior haec sic definitio: Iurisconsultus est, qui tum iuris ciuilis, tum aequi boniq; peritus, populo se ad
agendum,caucridum, interpretandum, responde dumque dedit. nam his omnibus in rebus Iurisco sulti ossicium uersari, nos in Iurisconsulto nostro copiose ostendimus. IURISDICTio, pro Iuris ratio, aequitas, recta sententiae ferendae ratio. Ulpianus l. 2 o. D. fam .er ciscit. Nam imperitia, inquit, cohaeredum iurisse dictionis sormam mutare non Potuit. IVRIs Dic Tio, pro iudiciali cognitione, sed qua exercet magistratus. Scaeuola l. 88. D. de solui. Claudius. sit best enim illa ex iurisdictione pei dens quaesito, an precia rerum qua sciebant esse pupilla ,bona fide matri soluerint. IvRisDIC Tio, pro uniuerso Praetoris ossicio &munere.Gellius. Verba Praetoris ex edicto perpetuo adscripsi.Sacerdotem Vestalem, de Flaminem Dialem in omni mea iurisdictione iurare nocogam. Haec lib. I O. P. I s. IVRιsDIC Tio Nis sorma, pro Iudiciorum ordo. in p. l. I .C. i in rem actio ex Nec enim iurisdictionis sorma in eade in prouincia consti tutis, tapetitore,quam posses re, ut auctori spei sonam, quem in alia prouincia dicis consistere, debet c
Ius uari s modis dicitur. Plemnque autem I v s est aequitas inter cos constituta, inter quos aliqua communio est. neq; enim aut communio sine iure,aut sine communione ius esse potcst. Ius, mod dest aequum ac bonum: ut ius naturale et
modo quod omnibus aut pluribus in quaque ciuitate utile est: ut ius ciuile.modo quod Praetor edicit,aut decernit, etiam si inique decernat: ut ius honorarium. modo locus in quo redditur: appellatione collata ab eo quod sit,in eo ubi sit. modo ne eessitudo: ueluti cli mihi ius cognationis, uelaninitatis. l. t I de tr. D. de iust.&tur. Ius pro loco, cst ubicunque Praetor salua maiestate imperii sui, saluoque more maiorum ius dic reconstituit. l. i i. D.deiust de iur.
Ius , is solus locus c,ubi iuris dicendi, uel iudicat di gratia magistratus consistit: uel si domi, uel in itinere hoc agata. .f. t D. de inter ach. Ius a iudicio distinguitur a Paulo manifestissimEin l. is . D. rata rem hab. illud enim ad Praetorem, hoc ad iudice ab ipso datum pertinet. A mplius, inquit mon peti uerbum Labeo ita accipiebat, si iudicio petitum esset: si autem in ius eum uocauerit,& satis iudicio sistendi caussa acceperit, iudicium tamen coeptum non fuerit, ego puto non committi stipulatione amplius no peti. hic enim non petit, seu petere uult.Cicer. lib. de Inuent. 2. Translationes, inquit, in iure picrunque uersantur. ibi enim & exceptiones postulantur, do quodammodo agendi potestas datur. In ipsis autem iudiciis rarius incidunt. Ivs Aelianum aiber erat in quo Sext. Aelius noua quaedam actionum genera praeter legis actiones perscripserat 'quem librum populo tradidit l. r. s. s. D. de Orig. iur. Ius ciuile,est quod in legibus, senatusconsuliis, robus iudicatis, iurisperitorum auctoritate, edictis magistratuu, more, equitate consistit. Ci. in Top. Ius ciuile,est quod neque in totum a naturali uel gentium recedi t, nec per omnia ei seruit . itaque quum aliquid addimus uel detrahimus tur commani ius propriis, id est, ciuile efficimus .l. 6.D. de iust.& tur.
Ius ciuile, est quod populus quisque sibi suaeq; ciui
tatis proprium constituit. l. 9.D.de iust. & iuri Ius ciuile,cst aequitas constituta iis qui eiusdem ciuitatis sunt ad res suas obtinendas ait C. in Top. Ius ciuile .est quod ex ligib. plebiscitis Genatusconsultis,decretis principum, lictoritate prudentia uenit. l. 7. D. de iust.& tuta Ius ciuile nomen generale est,& coe legibus, plebiscitis,&c. eo tame nomine indesinite ulurpato intelligit disputa tio fori, de ius quod sine scripto a
prudenti b. est compositum l. r. f. t. & s. 6. D. de orig. iur.
Ius ciuile Flauianu, liber erat in quo Appius Claud. legis actiones coposuerat,& aὸ forma redegerat: inde dictum Cn. Flauius eius scriba surretium
librum populo tradidit. l. 2 . s. r . D. de Orig. iur. Ius ciuile Papirianum liber erat in quo Sext. Papirius leges omnes curiatas a Regibus latas coscripserat mon quia Papirius de suo quicquam ibi a Giecit: sed quod leges sine ordine latas in unum co
Ius ciuile, pro iurisdictione praetoris. Cicero Verrina iii. Petere auxilium a Chelidone, quae isto Praetore non modo in iure ciuili, priuatoriam Nomnium controuersiis populo R. praesuit, dec. Ivs ciuile, ius a Iurisconsultis institutum, de opponitur legibus. Cice. de Ossi. 3 . Ac de iure quidem praediorum sancitum est apud nos iure ciuili, ut
in his uendendis uitia etiam dicerentur,quae iamta essent uenditori. nam cum ex x ii . tab. satis esset cautum, ea praestari,quae essent lingua nuncupata: quae qui inficiatus esset, dupli poena subiret: a Iurisconsultis et reticetiae poena est constituta.
153쪽
'us eiulle, pro Iurisconsultorum responss, uel eonsuetudine. Paulus lib. sentent. q. p. 8. Eceminae ad haereditates legit imas ultra consanguineas sueces dones non admittuntur: idque iure ciuili uel Voconia rogatione uidetur citcctum. ceterum I xi i.tabularum nulla descriptione secus e gnatos admittit. Ius consuetudinis esse putatur id, luod uoluntate omnium sine lege uetustas comprobarit. quo in genere di alia sunt multa,& eorum multo maxima pars quae Praetores edicere consueuerunt. ait Cicer. libr. de Inuent. ii. quibus uerbis edicta translatitia significat. Ius commentitium moribus inductum. Paul.l. 2 o. D. de p. n. Si poena alicui irrogatur, receptu est commentitio iure,ne ad haeredes transeat.
Ius dicere translate, pro praetoris Imperium sibi usurpare. Vlp.l. i. D. Quod legator. AequissimuPraetori uisum est,unuinquemq; non sibi ipsum ius dicere occupatis legatis, sed ab haerede pet re Callist. l.pe. D. leui prin. Quisquis probatus fuerit,rem ulla debitoris temere possidere, sibiq; sus in eam rem dixisse,ius crediti non habebit. Ius sentium,est quo gentes humanae ututur, quod solis hominibus commune est. l. i .9. 3 .D.de iust.& iur. Vel se, Ius gentium .est quod societatis humanae conser
uandae caussa excogitatum pleraeque gentes communi consensu receperunt.l.q.& S . D.eod.
Ius gentium,est quod naturalis ratio inter omnes homines costituit:dictum, quasi quo iure omnes
gentes utuntur. l. 9. D. eod. Vel sie,
Ius gentium,est id quod plereq: gentes communi quadam ratione & intelligentia tocietati, humanae tuendae & conici uanaae caussa compararunt: ueluti pondus, nutrierus,mensura: item artes ac disciplinae omnes: item ut legatorum corpora sint sacrosancta,ut bello capti serui fiant uictorum, ut sides in rebus contrahendis data seruetur.
Ius honorarium,id est praetorium ait Iustin. idci circo quod qui honores gerunt, id est magistratatus, auctoritatem huic iuri dederunt .s. 6. De
Ius honoratium, idem quod Praetorium ad honorem Praetorum sic nominatum. l.7. D.de iust. &iur. uel quod ab honore Praeturis uenerat A et . . . D.de orig.tur. Ius merum pro communi & usitato, siue quod nullo singulari ac praecipuo iure mixtum est. Ulpia. l. 16. D de mino b. am si minor communi auxilio& mero iure inunitus sit, no debet ei tribui extra ordinarium auxilium. IVs naturale,cst quod homines una cum ceteris animantibus a natura didicerunt. l. i.I. 2. D. de iust.& iar. Vel se, Ius naturale, est quod non hominum ingeni js excogitnum.sed ut quadam innata cuius hominis menti instum atque ingeneratu est: ut religio ,
pictas,uindicatio, matrimonium, liberorum pro creatio,& educatio.
Ius naturae,est quod nobis non opinio, sed quaedainnata uis afferat,ut religionem,pietatem,gratia, uindicationem,obseruantiam,veritatem: ait Cicero lib. de Inuent. r. tibi quae Iurisconsulii iurinaturali & iuri gentium distincte ae proprie attribuunt,periniscet.
Ius praedis,est potestas in alieno praedio aliquid Ggendliquod alteri agere non licet:ab ipsius domino data & permista. hinc iura praedioriani urba
norum & rusticorum,quae etiam seruitutes appellantur:inquit imp.9.ult. De reb.corpori Ius praetorium est, quod Praetores introduxerunt
adiuuandi, uel supplendi, uel corrigendi iuris civilis gratia propter utilitatem publicam. quod de
honorarium dicitur, ad honorem Praetorum sic nominatum. l.7.D.de iust.& iur. Ivs priuatum .est quod ad singulorum utilitatem spectat. l. t . s. i. D.de iust. de iur.
Ius publicum,est quod ad statum rei Romanae spe ctat,quod in sacris, in sacerdotibus,in magistrati
bus consistit .l. t .s. i. D.de iust.& iur. Hs singulare, est quod contra tenorem rationis, propter aliquam utilitatem, auctoritate constituentium introductu est.l. 16.D.delegit, .senat. Ius singulare pro iure ex responsis Drudentum constitillo. Papinia. l. q. s. s. D de uti irpat. Nondum aditae haereditati rempus usucapioni datum est,sive semus haereditarius aliquid comparat,fi-ue defunctus usucapere coeperat sed haec iure sin gulari recepta sunt.1v s sblenne, ius duodecim tabularum & aliarum legum populi R. Pomp. l. 27.D.de reg. iur. Nec ex praetorio nec ex solenni iure priuatorum conuentione quicquam immutandum est. Iv, strictum id est ius summum. Paulus i. 3 o. D.de pecvn.constit. Si quis duob.pecuniam constituerit, Tibi aut Titio,& si stricto iure propria actione pecuniae constitutae manet obligatus , etiamsi Titio soluerit, tamen per exceptionem adiuuabitur. Ius accrescendi est, cum inter eos quia testatore coniuncti sunt,unius hars alteri accedit. Coniuncti autem alii sunt re, inter quos ius accrescendi cibali j uerbis tantum, inter quos non est:alij re de uerbis,inter quos accretio locum obtinet.l.re coiuncti,89.D.de legat. s.l. triplic. H2.D.deuein.
signi f. itide Accreicere. Ius sui, pro eo quod vulgus Suitatem appellat. Vlpiassii.6.ult. D. de lib.agnosc. Nihil praeiudicare filio non tantum in iure sui, uerum ne in alimen tis qnidem.
Ius aureorum annulorum erat, quod libertis hominibus concedebatur a Principe,ut scilicet eo- de iure essent quo equites is, quib. aureu annulugestare licebat. Na etsi aureus annulus iligne o
154쪽
- dinis equestris erat,ut plin. testatur: non omnibus tamen equi lib.sed iis tantum qui quingenta sestertium in censu habebant,eum licuit se gestare, uel ex eo intelligi potest, quod Sueto. & Macrob. de Laberio scripserunt: qui quum Caesatis
postulatu mimum egisset, ab eo aureo armulo,&H-s quingentis donatus sestum in quatuordecim ex scena in orchestram transiit.Sed φ huiusce disputationis caput est,quodq: traditu ab aliss non arbitror aliud est ius annuloru,aliud annulos habere:ite ut ius liberoru & liberos. Non. n. quibus itis annuloria dabat, is continuo equites erat. Naut ait Vlp. in L .D.de iure aur. annui . etiam sce minae ius illud impetrare poterant. At quibus annullis dabatur,is continuo equites fiebant,& inquatuordecim eosdebat.ut de M os Comoedo memoris proditum est,qui annulo aureo di quingentis H-s a uictore Sylla donatus eques factus est. In eo igitur positum hoc ius est: utide liceat ei qui hoc impetrauit,u, ei licet qui reuera aureo. annulo donatus est,id est,ut pro ingenuo habea. tur, neq; patrono ullum officium excepta reuerentia obsequium,operamve debeat: duntaxat, quandiu in uita manebit.Nam ut ait Vlpianus γquasi ingenuus uiuit,tanquam libertus moritur. l. s.D.de hon. lib. l. .de iure aur.annu I. id est a uersus eius tabulas patronus praeteritus bon rum possessionem obtinet. Item VI p. l. I D. S. 2.D.de in ius uoc.Sed si ius annuloru accepit, puto eum reuercntia patrono exhibere debere, qua
uis omnia ingenuitatis munia habeat. Similiter Tranquillus Mena Sex. Pompeii libertum quem post classem patroni sui proditam aureorum annulorum iure ab Augusto donatum , Dioscribit: in ingenuitatem ab eodem assertum testatur.Sed de Mena Dio apertius elocutus csset,s aureo eu annulo,non iure aureom,ab Augusto donatum dixisset: quum Horatius id perspicue ostendat. L. naras autem libro ii. sic scribit,
νεχαντο id est, Sed quidam Antonius Musa Au gustum ita male alsectum frigidis lotionibus &potionibus curauit.qua de caussa pecuniam tum ab ipso tum a Senatu accepit:iusq; illi quamuis libertino homini aureorum annullorii datum est ruacationem praeterea tum ipsi,tum aliis medicis
non modo qui tum crant,sed di qui post futuri essent,concesserunt.
Ius trium liberorum institutum est, ut qui quive tres liberos ex iusto matrimonio suscepissent, in plurima praecipuo quodam & singulari iure
Praeter ceteros cocederent, ut mulieres uiuo patre testin codere,& re sua sine tutorii auctoritate administrare possent:quod Plut in uita Numae testat.Vt uiri excusaret ab omnib.ciuilibus mun tibus,quae patrimonii no essent l. 2. D. de uacat.m .Vt qui Romae tres liberos superstites haberet in tutelis & curationib.cxcusiretur. . t . De excustiit. Id autem ius etiam iis qui tres liberos nohabebant, conceditur.aliud enim est Tres liberos habere:aliud Ius trium liberorum.Extatq; Plinii Iun.ad Traianum epistola,qua Suetonio suo ius illud petens : Hinc,inquit, ius trium liberorum necessarium faciunt duae caussae.nam & iudicia amicorum promeretur,& parum selix matrimonium expertu hest: impetrandumque a bonitate tua per nos habet quod illi fortunae malignitas denegauit. De hoc iure Imp.tit. De S.C.Teruli. in princ.& l. i .C.de legat. Ius 1 vR AND vM cst Asrniatio religiosa,aut ait Cicero lib.de Ossi. iii. Est autem duplex: nuentionale,& Iudiciale. Illud ex pactione aduersa- ι riorum, liue extra iudicium,siue in iudicio interponitur: hoc ex iudicis iussu& auctoritate .l. I. D.de iureiu. ubi Caius hanc ponit diuisionem, quam ego triplici nostrorum inte*retum descriptioni longe antepono. nam Conuentionale sic adicimus, ut Conuentionalem stipulationem : de bipartito diuidere possumus,ut aliud in iudicio, aliud extra iudicium deseratur.l.iusiuradum, I7.
D. eod. Iudiciale necessarium est,hoc est, neq; referri,neq; rccusari pol .l. generaliter,s.sin aut.& l. delata,C. eod.Conuentionale uero,siquidem e tra iudicium deseratur,olim recusari poterat: r . ferri ueQ,quia relatio necessitatem aiffert, no poterat d.l.iusiurandii, i 7.D.eo.sed ex dicta costit. Iustinia.& recusari & referri pota sin aut in iudi- cio, cessarium est.nam,ut ait Paulus, manifeste turpitudinis est,nolle nec iurare, nec iusiuradum referri .l. 8. D. Od.
Ius iv RANDvM calumniae, uide Iuramentum caluinniae.
Ius iv RANDuxi in litem est, ut actor iudice deserente praestat,se litem aduersario suo ex squo & .
bono aestimaturummeq; .n.res aestimaturitati patet ex Li. D.de in lit.iurand .cum interdum reru Icerta & nota aestimatio sit:ueluti nummoria apud
Vlp. . 3 .eod. Id autem per solum iudicem defert: ct nisi iudex certa quantitate de sniat, in infinituturare licet. l.q.9.2.D.eod. Huius aute iurisiuran Tdi rationem Marcel. in l. 8. hanc affert: cycum dominus rem sua uedere cogat,hec in ei potestas relinqueda est,ut te no precio,id e quati est,sed quati eius inter est ea carere, arbitrio suo definiat. IvsTA , sacra de ceremoniae quae placandis manibus fiebat. Vlp.l. 2 .D.de in ius uoc. Iustave mo tuo facie te subaudi. In ius uocareno oportet. Ulpia.l. 2o.D.de ac'. vel emitt.Vtputa patre sepeliuit,uel iusta ei fecit. Fictu inde uocabulum,quasi manibus debeat.itaq; τα νομιομινα Graeci appel
155쪽
si ut pse medius ad sepulcru seques,&e.Cic. pro Sex. R. Hunc miserum luctii perditum,qui nondum etiam paterno funeri iusta soluisset, nudueiicit domo. Festus libr. x i. Membrum abscindi mortuo dicebatur, cum disitus eius decidebatur.ad quod seruatum iusta fierent, reliquo corinpore conbusto. Idem lib. I Praecidanea agnaluocabatur, quae ante alia caedebatur. Item Por-
ea quae Caereri mactabatur, ab eo qui mortuo iusta non fecisset, id est glebam non obiecisset, quia mos erat eis id facere prius quam nouas fruges gustarent. I sTA , operat debitae. Cic.OT. r. Est autem infima conditio se fortuna seruorum : quibus, non male praecipiunt,qui ita iubet uti,ut mercenariis ad operam exigendam & iusta praebenda. Ius T A haereditas ea proprie dicitur,quae iure legi- timo,id est agnato proximo obuenit: est Paul.l. . b. D.pro socio. Varro autem libr. I I. De re rust. latius accepit pro ea quae iure, & quouis modo alicui obuenit. IvsT A aetas, i pupillaris opponitur: pro pubemtate apud Vlp. l. 6. D. detur.fise . Nec non illud aequὰ no intererit, cuius aetatis si is qui se defert, utrum iustae an pupillaris. nam pupillis etia; permittitur deserre. Ivs T A etas dicitur pro cuiusque quaestionis. ratione,ea quam leges in ea caussa exquirunt: ueluti, in nuptiis duodecim & quatuordecim annorum. ut apud Neratiu in i quod Servius, 8.D.de cond.
IVsT A possessio,possessio bonae fidei. Iauolen.l. quod seruus, 24. D. de acq. post . Is qui in tua potestate estagnoranti tibi non corporalem possessionem,sed iustam potest acquirere. Iustin.j. penul. per quas perscuique acq. Item per alienos seruos in quibus neque usumfructum habetis, neq: possessionem iustam. Ivs T A sepultura dicitur, quum terra corpus est coditum. I. 39. D. de relig. IvsTA seruitus,pro, seruitus bona fide usurpata . Africanus l.& generaliter,2 8. D. de nox. act. Et
generaliter si alieni serui nomine qui tibi iustam
seruitutem seruiret,noxali tecum egerim.
IvsTA uxo legitima.Vlp.l.si senatori,s I. D. deritu .nup. Si senatori indulgentia principis fuerit permissum libertinam iustam uxorem habere, potest iusta uxor esse .suet.in Calig Mox L. Cassio Longino Consulari collocatam abduxit,&in modum iustae uxoris propalam habuit. Et in VespaLAntoniam libertam quondam dilectam reuocauit in contubernium,sabuitq; etiam Imperator pelia iustae uxoris loco. I setvM matrimonium est i inter eos qui nuptias contrahunt,connubium si,& tam mastulus e bes quam sceminapotens sit:& utriq, consentiat, si sui iuris sunt:aut etiam parentes eorum, si inpotestate sunt. Vlp.cap. Inst. I.
DSTus patetide iustus filius dicitur qui ex legitumis nuptijs pater filiusve est .l. 2 s. D. de capi.L
1Vstinianus similia ortus est abiecta & sordi
da. Is a quo adoptatus est Iustinus, ipsius auuculus,primum situm,deinde bou custos fuit. Sed posteaquam militare coepit propter insigne corporis firmitatein, itaq; uirtutem,& rei studium militaris,ordinum ductor est creatus; tandemq; corruptis largitione militib. Imperator fictus. Ab eo Anicius Iustianus de quo seribere ingressi sumus,Salonae natus quae urbs Dalm tiae,postea,ut ipse idem Nouel. lsi. testaturit ustinianaea noua nominata est Consul est cum Ualerio creatus, ad extremum etiam adoptatusunq; imperii secietatem,quae menses quatuor futtiad
Ex quo quidem error intelligitur eoru qui Iustinianu a Iustino producto nomine,ex uetere adoptandi consuetudine appellatum tradunt. quum re tanto ante hoc nomine uteretur , & consuetudo ueteru in producendis adoptatorum cognominibat equaqua huic Iustiniani nominis productioni coueniat. Ainaculo quo cu meses quatuor impertu administrarat. A. DM.Augusti mortuo, solus imperi u ,cuius tum Byzantii sedes erat, administrare coepit,quum annu ageret aetatis quartum & quadragesimum. Qua in administratione duorum usus egregia summorum uirorum opera suisse traditur: militiae,Bellisa ij: domi,Triboniani, natione Pamphilis.quorum de utroq; dicedum necessario uidetur. Nam Bellisarius quide homo rei militaris scientia clarus, Persas,qui M sopotamiae ac Syriae bellum intulerant, multis praelijs fusos fugatosq: suos in fines repulit: oin-nemq; orientem Tigrim ultra Euphratemque quietum pacatumque reddidit. Vandalos qui
Africam annos nonagintaquinque occuparant,
eoq; cuncta imperii ornamenta,capta Roma ia-blata ininstulerant,uariis cladibus Dellique offensionibus affectos trium mensum spacio deuicit: Lib)amque & Carthaginem rapto eorum Rege Gelimere:atque in triumphum quem ei Iustinianus ex populi R. consuetudine magnificentissimum apparauit, ducto, sub Imperatoris sui ditionem potestatemque subiunxit. Siciliam potaliaee Italiamq; uniuersam, quaru utranq; Gothi, gens bello ferocissima, multos iam annos occuparant,intra annos quinq; , factis compluribus praeliis, recuperauit:eorumq; rege Uitigidem magni animi egregiaeq; uirtutis virum, bello captu, ad Imperatore suum, ipsus cum opibus thesaurisq; omnibus abduxit.quo teporciora eius promissio Iustiniano discedat dederasitae costatiaq: se
156쪽
iuuit. Quum enim Gothi sitis necdum magnopere accisis rebus. semel atque iterum regnum illi Iubentes ae uolentes detulissent,quod Iustiniano ius urandum dederat sese illo uiuo nunquam
Imperatoris Resisve nomen recepturum, constanter summa fide utens recusauit. Annis autepost paucis,quum ijdein Gothi rege Totita duce , uiro ad bclla gerenda plane nato, Italiam ducibus qui Bellisario successerant,eripuissent, i tum quod cum Medis interea gerebat, relinque re, inque Italiam redire coatius est. Usus estallo praeterea I ustinianus egrego belli duce, eunucho tamen ,ut sertur,cui Narseti nomen fuit. Is Bellisario ad Medorum bellum reuocato,Ita
lico bello praefectus, Gothos compluribus prae lijs fractos,eorum rege Totila interfecto, quum
aruius eius ageretur belli decimvsoctauus, ad in ternecionem redactos celeritate mirabili pIanὰ deleuit. Cuius rei argumento etiam nunc uetus
inscriptio est, in ponte Salatio prope ab urbe Roma inuenta,quam subscribemus.
Ita multis maximisque rebus ubique terrarum
praeclare gestis, Iustiniani Imperium propagatum ac nobilitatum suit. Quarum tamen in rerum non dico praefuisse, sed tantum interfuisse
illum uel minima, nusquam reperio . quin con tra dum per uniuersum sere terrarum orbem Bellisarij ligna magna N illu stri cum gloria inferrentur, Byzantii consedisse perpetuo Iustinianum
ab omnibus memoratur. Nam inertiae sane illius
non paruum illud argumentum fuit, quod quum orta illa in ciuitate inter Prasinos & Venetos qui
contrariarum partium colores atque insignia tuere seditio fuillet, in arcem se ipse cum uxore mulierculisque nonnullis celeriter abdidit. ibique dum ciuitas tumultu intestino tanquam aliquo incendio inflammata conflagraret,magistratusq; per urbis uias interficerentur, delitescens, suaq; ignauiam tenebrarum ac parietum custodiis i ges Triboniano Quaestori suo, de quo ante commemorauimus,itemque Ioanni praetoris Praes
cto, quorum ille uirorum opera, consilio, industriaque usus perpetuo fuerat, ad caedem a populo quaesitis, magistratum abrogare coactus est . quo tempore quit actu de ipsius imperio nullaq; costernatis ignauia Imp. militu animis , sedandae illius tepestatis initi posse ratio uideret, praeclara orationem Theodora ipsius uxor habuisse dicitur, militesq: pristina aὸ uirtute ac fortitudine excitando saepenumero praedicasse, honeste dimicado moti esse satius,quam turpiter suded o uiue- .qua quide sic excitati milites oratione fuere,ut
Belli laeso Mandoq: ducibus,Hippaliu & Pompeium seditionis principes,quiq; ia imperii insisnia occuparat,tu praelio in urbe facto ceperint: tu ciuibus amplius triginta millibus eo praelio ipsa in urbe interfectis postero die in carcere secu ri perelissos necarim. Adhuc quae res essent Iustiniano Imp.bello gestς memoratu digne,strictim comemorauimus.Nunc pacis ad studia quod at tinet,quapropter ille in ore sermoneq; hominuuersatur,aisserendum uidetur. Erant inde usq; ab Romuli regno Populi Ro. leges scriptae complures:quas ad leges Iurisconsultoru ita copiosi,itaque uberes erat scripti cometarij,ut eu ipsoru re . sponsis eoiuncti facile ad libroru duo millia, uersutim aut tricio centena millia cosceret. Qua ex
multitudine copiaq; immesa necessario illud a ciderat,ut quii permulti ex iis libri noti perpaucis essent,ium eoru in iudiciis usus esset omnino nullus. Artis sanὸ huius ea uidetur esse natura, ut caussaru infinita perpetuaq. uarietate scribendi
materia suppeditant i hominibus seri di lieentia permittatur,ea neq; modumeq; fine habitura esse uideatur. Itaq; longo ante Iustinianum tempore,commentariorum ac scriptionum quaedam
quasi lues ius ciuile occuparat:ut cum Iulius Caesar,tum alii nonnulli poli eum Imperatores de hae disciplina constituenda,certis q. finibus eirea scribenda saepenumero cogitarim. Verum quod illi & multo paucioribus in libris, & illa aetate ingeniosissimorum hominu seracissima,quia opus post homines natos dissicillimu maximeq; ardua
itidebatur,attingere aus non erant, id Iustini
nus & longe pluribus in libris,& omnium bon rum in artium interitu ac seculo infelicissimo, Triboniani unius suasu atque impulsu aggressus est . quo ille insigni ac peraudaci facinore umeus fortasse uerbum comprobauit, Ex imperitia audaciam,ex doctrina atque peritia dubitatione
dissidentiamque gigni. Fuisse traditur Tribonianus ingenio peracri uersutoque, & magnae apud Imperatorem suum auctoritatis. Honores assecutus apud eum maximos Consul enim & Quaestor. quem Paredrum Graeci nominant,& Ma- ister officiorum fuit sic eos administrauit, ut omo auarus, nulla fide, nulla iustitia, ius quotis die nouum uariumque constitueret. Et qui auctor huiusce consilii fuerat, Princeps totius curam negoch non modo commisit, uerumetiam
permisit. quapropter costitutiones primum In N s peratorum
157쪽
peratorum tKbus in libiis dispersas, quos Gregoriamim, Hermogeniamim, Theodosianum ainpellabant adhibito delectu unum in librum eoaceruauit,quem Codicem constitutionum Lati-nyinscripsit. Id autem anno imperii sui secundo, me Coscindictione vi r .consectum nisi ea stinian in ea costitutione testatur,quae est de Iu stinianeo codice co firmando,ad Menam ria dictum praetorio,wl .Calen. Maias data, Anno D. xxix. Anno insequeti,Lampadio & Oreste Coss.
Tribonianus Graecis hominibus sedecim, qui tu
Iurisprudentiae laude praeter caeteros florebant, Imperatoris mandatu ad laboris societatem adsciti ueterum Iurisconsultorum scripta uniuersa in Principis palatium deportata pertractare, negociumque capessere instituit . ut ex l mpera toris constitutione de uetere iure enucleando ad Tribonianum scripta,& x IIII. Cal Ian. lata,intelligitur. quumque annum iam in hoc opere coficiendo tertium elaborarent,ae iam iamq; ad exitum perducturi essent,ecce aliud ab eodein Imp. mandatum. ut quum essent elemcta quaeda huius
disciplinae antiquis ab Iuriscosultis tradita, ex iis elementis Tribon.Theophilo ac Dorol. sociis atque adiutorib.adhibitis Insti. exprimereticui madato quid ab ipso studiose obtemperatum esset, eodem ipse ann.xr.Cal. Decem Iustiniano iii, Cos .anno a Christo N. D.xxxi III. Iuris ciuilis institutiones libris II ii .expolitae in lucem eon, spectumque hominum peruenerunt. paucisq; ite post diebus,hoc est xv il . LIan. L. Digest. siue Pandin.nominibus inscripti libri: in quibus Iurisconsultorum scripta omnia qua commodum illis sedecim uiris uisum erat,circucisa atq: amputata,ita in arctu angustumq; contracta erat, ut ex librorum duum milliu numero,quinquaginta tatum:ex uersuum tricies centenis millibus, centu
quinquaginta millia diu taxat redierint . ita Tribonianus negoctu hoc quod mira considentia, illis praesertim ut es socijs N administris quorum nemo quantu sane Latine quaeda illoru epistolς nobis praebent existimandi copiam,vel Latinis literis eruditus,vel ulla magna ingenii laude praeditus fuit hoe inquam negocium quod ita confideter aggressus erat, sane celeriter ac perbreui asmodum tempore consecit. nam triennis duntaxat spacium hoc in tanto tamq: arduo dissiciliq;
opere consumptum esse,Imperator ipse non uno loco testatur. Hac nimirum ratione cum duodecim tabularum,si aeq: leges innumerabiles, tum edicta Praetorum perpetua, & in utraq; praeclari Iurisconsultorum commentarit,eorum deniq; respo sa innumera, utpote quibus esset nulla relicta in iudicijs auctoritas,ab hominibus G raeculis eo tempta atq; abiecta,facile perbrevi spacio inte oderunt. Anno uertente qui a Christo nato quingentesimus trigesmus ulniux numerabatur, imperii uerb Iustiniani o uus, quo anno quartumide Iustinianus eu Paulino eonsulatum gerebat, peiusde Imperatoris complures extarent uarijs de rebus constitutiones,in his eae quae Quinquaginta Decisiones vulgo nominatur,post superiorem illam Codicis editione promulsatae,ide Tribonianus sociis quatuor laboris ata Ditis,Imp ratoris mandatu Cossieem illum quem diximus constitutionum reconcinandii suscepit: partim ut posteriores costitutiones illum in libra referrentur, partim ut quae ex superioribus mutatae atque abrogatae Dillent, eodem ex libro tollerentur.qua de re constitutio imperatoris extat, De emendatione Coclicis, S secuta eius editione inscriptari xv I . l. Decemb.data. Itaq; tres postea lustiniani imperio legii libri vulgo habiti tuere: Pandectarum, Institutionum,& Codicis constitutionum, qui nunc praecisu Codex nominatur .rquibus ad extremu quartus earum quae postea per omne Iustiniani imperi u scriptae sunt, adiectus fuit: quas modo Nouellas, modo Authentica vulgo nominamus. Atque haec quidem 'uM ad Iustiniani multo maximu ac memorabile in libris Iurisconsultorii circuncidendis facinus attinebant,quantu ex ipsius scriptis intelligere potuimus demonstrata sunt. Uxore idem Imperator habuit Theodoram nomine,animo magno mulie rem:cuius de uirtute superius comemorauimus.
Eam ille maximis quibus ' de rebus in consilia plurimum adhibebat.quod ipse idem quibusdam in suis constitutionibus Novellis profitetur .uideturq; ipsius auctoritate ac suasu inductus,multata quae populi Ro. legibus minus ad mulierum
Sratiam accommodate constituta erant,correxisse.eiq; sexui omnibus in iuris ciuilis partibus maiorem in modum gratificatus esse. In iureiurando quod ijs deserebatur qui Rei p. procurati nem aliquam inibant,hoc praescriptu in crat, ut Theodorae Imperatoris coniugi ac potentiae obsequiunt, fidem,conscientiamq; suam probarent. Duxisse illam traditur anno imperii sui secundo, habuis eq: in matrimonio annos unum & uigin ti,tres mentes. Religionem Christianam pie sancteq;coluit. siquidem erratium opinionum qui b. tum Ecclesia Christiana tanquam tempestatibus quibusdam agitabatur,uindicem se acerrimum,
inimicissimumq; praebuit. nam& Porphyrii &Eutychetis,Nestori,q; impias & sceleratas opiniones repudiauit:ac religionis nostre de triplici in Deo persona sententia integerrime constantissimeq; defendit.Postremo que in Concilio Ni.ceno cadem de religione conuenerant, arctissime retinuit.Imperauit ann. x I lx. Μ.VII. D. x. uixit octoginta quatuor, plus minus:metiri; errore multo ante affectus, lustino ex filia nepote Imperatore designato,uita est lanctus. IusT i N v s adoptiuus pater Iustiniani, que patrem suu ide appellat .s. 3 .De donat. li. Inst. l l .&alijs quibusdam loci sinatione Thrax suit,sne imagi nibus
158쪽
nibux me tribu,utroq; parente ignobilis: a ten iis annis suum custos, ieinde boum, post lignarii cuiusdam minister, natus annos sedecim militare coepit:promptus inanu, & doctus hostem ferire, sortem mutauit,princeps ordinis suit,& hinc promotus Comes Leius eli mortuo Anasusio ad euAmantius spado libertus superioris Augusti ditissimus uenit, magnam uim pecuniarum secum s rens rorauitq; ut in toto exercitu ductoribus&militibus partiretur ,& ipse acciperet quantum uellet,promitteret donatiuum per singula capitarct longe maius quam priores secerunt,si Theocritianum imperatorem legissent. Pecunia satis integre soluta est, non ad iiorum Amantis, sed lustini, qui pro se suffragia caute emit. Itaq; cu princeps
eligeretur,nemine disceptante, Iustinus pronunciatus est quem Curuli acceptum sella, diademate ornatum,adorauerunt omnes. In Oriente Iustinus sororis suae filium Iustinianum Consulem s cit eum Valerio collega,qui consulatus contra legem Marciani adeo inlignis suit ludis atq; muneribus,ut facile priores superauerit. uno imperii
eius nono, Calen. April. Iustinianum adoptauit, consortem Imperio fecit, quarto post mense d
cessit.Imperauitan. x.mensi t. Mavortio Con
sulae.Haec ex Pomponii Laeti Epito me. 'IusTIMt AN r noui primum nomen iuris ciuilis studiosorum, quo anno suom studiorum primo de-eorabantur. uide DupondI. Ivs TrTI A est habitus animi,communi utilitate eonseruata,suam cuiq: tribuens dignitatem : ait Cic.
lib. De inuent. 2. Quo sanὰ pertinet illa Tryphonini disputatio nobilis in l. 3 i. D. depos. Et probo,inquit,hane esse iustitiam, quae suum cuiq; ita tribuit ,ut no distrahatur ab ullius personae iustiore repetitione.
IvsT I TI A est constans & perpetua uoluntas ius siueuiq; tribuendi. l. o. D. de tuli. & iur. Vbi non tribuendi, sed tribuens legendum esse, uel hine licet intelligatur, quod iniustitia non est v
Iunias adimendi,sed adimens. Hanc autem ueram
esse uirtutis desinitionem, ipsa uerbi notatio declarat.nam iustitia ex eo dicta est, quod cuiq; iussistat.Itaq; negat Cotta lib. De nat.deorum i. ibi Iustitiam esse,ubi ius est nullum Est enim anquit pietas,iustitia aduersus deos:cum quibus quid potest nobis esse iuris, eum homini nulla cum Deo fit communitasλ Vlpianum autem illo in loco a bitror non uirtutem habitum; humanum,sed ea quam ueteres Deam douisq; filiam siciebant,d sinisse:primit m quam eodem in loco scribit Iutis.
eonsultos esse sacerdotes Iustitiae.sic enim locum illum interpretor,ut uerba haec nam ut eleganter Celsus definit, lus est ars aequi Se boni parenthesi eoncludantur:& relativum Cui us non ad ius,sed ad Iustitiam reseratur . non enim artis iuris, qux
illic definitur,ulli sunt sacerdotes, sed illius Deae Iouis filiae. Quare cum Iurisconsulti Iustitiae sint
saeerdotes,sacerdotes autem non uirtutum humanariam dicantur,sed deorum: eo loco Deam illam
describi est uerisimile. praeterea lus quod constat aequi & boni praeceptionibus, a Iustitia descendere,atqi appellari scribit ibidem Vlpianus: de iuri, disciplina, librisq; his nostris intelligos. quod si
ita est,aut ab humana, aut a diuina Iustitia descendat necesse est.ab humana autem non potes ,quia nunquam in hac uita persciri est. Voluntas enim illa quae si perficeretur,liabituruic proinde ulmis appellaretur,semper manet in sua, ut ita dicit, adolescentia,neq; unouam perscitur. Regula autem
iusti de iniusti tradi ab illa imperfecta re imbecilla natura non potest. quod etia Horatius his uer-sb.significat. Nee natarantes iustosecernere iniquum, Duudar ut bona diuersis,fugienda petendis, Sequitur ergo ut a diuina Iustitia quae persecta &λωluta est, ius hoc nostrum descendat,quo praeceptiones suum cuiq; tribuendi,& regulae iusti atque iniusti continentur.Eo accedit quod iustitia quae humana uirtus est nIn praeceptio, sed obseruatio iuris est: ut Cic.lib.De legib. i .declarat:ubi ait Iustitiam esse obtemperationem scriptis legibus, institutisq; populorum:qua de causa Fabii eius di Aristides iusti nominati sunt.
ALENDAE, inquit Varro, pruini dies mensium nominati, ab eo, quod his diebus Kalentur et dies mensis Nonae a Pontificibus, quinta naeveian septimanae sint futuW.Quinq; Kalo Iuno Nouella. Septem talo Iuno Nouella. Haec ille in
v. De lin.Latin. Macrob. autem in I. Saturn.sce
Priscis temporibus antequam fisti a Cn. Flauio se ita inuitis patribus in omnium notitiam proderentur,Pontifici minori hae e prouincia de legebatur.ut nouae lunae primum obseruaret aspecturuissimq; Regi sicrisculo nunciaret. Itaq; iaetifi-eio a Rege di minore Pontifice celebrato,ide Po-tifex, halata, id est uocata in Capitolium plebe, quot numero dies a Kalendis ad Nonas superessent,pronunciabat: & quintanas quide,quinquies dicto uerbo Κso : septimanas repetito septies praedicebat . Et hune diem qui ex his diebus qui Glarentur primus esset', placuit Kalendas
KALENDAE primae,secundae,tertiae,quintae, dici putantur a Iurisconsultis pro uno,duobus, 'tribus.&quinq; mensibus.Celsus l. liber,s 9.s.s ita, De haere. inst. Titius si intra tertias Kalen. nauis ex Asia venerit haeres esto. Vlp. l. i. f. s qui. De uerbor. oblig. Si ita interrogatus intra Kalend. quintas, responderit Dabo idibus: non oblieatur. Ma
159쪽
Atque intra, puto, septimas xalendas
Mones haec tibi quatuor dederun t. Video tamen Catone in re rustica primas Kal.d cere, pro Priano die cuiusq; mensis. KALEN ii AR i v v dictus codex pecuniarum occupatarum ad eli foenori collocatarum: ouia Kalendis iam ori dabantur:& patresfa. Kalenclarum nomine pr. xscripto,debitoruin nomina perscribebant. Seneca liboci ii. epist. Diuitem illum putas,quia in omnibus prouinciis cra i , quia magnus et K lendarii liber uoluitur. Horat. EPO. II. Omnem retexit Idibus pecuniam Querit Kalendis ponere. Mart. U I I I. Epig. Superba L Us arca partiat nommis, Centum explicetur pagina Kalendarum. Quemadmodum autem collocabantur Kalendis secuniae, sic etiam exigebantur qua de causa tri- cs & celeres appellantur. Horat. 3at. Ol. lib. I. tui nisi eum tristes sero uenere Kalendae.
uJl puteal, Ianumqv. limrt, celerasq; Kalendas, Torqueat hunc aeris mutua summasui Plutarch. n lib. si μανῶ M. O 'α ---
Hinc ML Nn Anio praepositus seruus, in l. pen. D. de reb.credit.pro foenerandis exigendisq; pecuniis. Et
D de legat. tertio. Hinc ΚA L E N D AR Io destinatae pecuniae, id est sceneratio
KA L. t A NvΑR. primum anni die factum Plutarchus scribit in Problem. quod eo die primi Consules Regibus exactis creati sunt. Vnde etiam institutum eonstat, ut Consules deinceps omnes eo die magistratum inirent. Eundem Kal. diem festumae religiosum suille, solennemque strenis dandis, Sueton. in Augusto liis uerbis significat Item Kalen.Ian.strenam in Capitolio etiam absenti mittebant .Et in Tiberior Item strenarum comme cium prohibuit edicto, ne ultra Kal. Ian. exercere ruriConsueuerat quadrupla strenam,& de m nu reddere: sed offenius interpellari se toto me
se ab iis qui potestatem sui die sesto non habuis
ε-Zra si τύi Mιι . id est, Primo anni die accedentes ad Au stum munera illi asserebant, alii maiora, alii minora, ipse autem uicissimillisa ut tantundem . aut etiam auapsus dabat, neque
solum Senatoribus,sed etiam aliis. Scribit etiam Dio.li. L v et i moris hi iste inde ab Augusti tempori b. ut Kal. Ian. in acta Imperatoris iuraretur. Post Kalend. autem I m. aie tertio. pro salute
Principis uota suscipi solita, scribit Caius in i si caluitur, Σ I. D. dc uerb. sis. de Plutarch. qui Ci
ηγευο , id est, Tertio die nouarum Kalendarum, qua die nunc magistratus uota faciunt, & sacrificant pro salute Principis. KAL. MARTil primus olim dies suit. Itaque ignε
notium 'estae aris incendebant, ut incipiente an no cura denuo seruandi nouati ignis occiperete Eodem mense mercedes exoluebant magistris, quas completus annus deberi fecit. Comitia auspicabantur, uectigalia locabant. Hec Macrob.
I. Saturica . I 2 .Constat etiam munera, quae stre
nae dicebantur, olim eo die mitti solita . Vnde illud apud Pompo.l. sed si, 3 i .s. si uir, D. de donat. int.uir.3c ux. Si uir uxori munus immodicum Kao lend. Marti s, aut natali die dedisset, donatio est. Tibull. lib. li I. Manis Romanifera uenere Kalen in oriens noris hic fuit annus auis. Et vaga tunc certa discurrunt undique pompar
Perque uias urbis munera, periree domos.
Plaut. in Milit.glorios. Da mihi uir Kaloedis que
mittam cum Martia: uenerint. Martias Kalendas,
inquit Festus, celebrabant, quod eo die Iunonis Lucinat aedes coli coepta est.Vnde Tibuli lib. . Sulpitia est tibi culta tuis Mars magne Kalendis. Spectatum ρ caelo,si sapis, ipse ueni.
Servius autem in v i i i. Aen. Martiae, inquit,Kalendae, si minis dicatae sunt Horat. Marilis cur ebs quid agam Kalendis' Iuvenal. Munera firmineis tractat ster. ta xes dis. Haec servius. iisdem etiam Kalendis pentiones agrorum praestari solitas. patet ex l. desumsta, s 8. D. De usust.& l. tertia, i y. C.TH.de exactioniblquippe cum anni initium apud antiquos fuisset. KAi pND. Quintiles,sive Iuliae conductionibus prediorum solennes fuerunt. l. qui balneum , , D.
Qui pol. in pig. hab. Qui baliacum ex Kal proximis conduxerat,p ustus erat,ut homo Eros pignori locatori esset, sodec mercedes soluerentis r. ideante Kal. Iulias eundem Erotem alij ob pecuniam creditam pignori dedit. & Paulo pol : Licet eo tupore homo pignori datus estet quo nondum quicquam pro conductione deberetur. Item in l. cum in plures,6o. D. locati. Ze l.cum ab eo, i. D. de
coni. Empt. l. cum precario, I 2. D. de precar. Martial. x I l. epigram.
160쪽
Quas non retentas pensione pro bina Portabat uxori Cic. I I. epist.ad Rrrat. Domus tibi ad lucum Pisonis Luciniana conducta est: sed ut spero paucis mesibus post Kal.Quintiles in tuam commigrabis. Sueton. in Tranquill. Senatori latum clauum ademit, quem cognoui Lset sub Kal. Iulii demigrasse in hortos, quo uilius post diem aedes in urbe conduceret.
ABEs, terrae hiatus,chasma.a l bendo dicta.Vlp.l. rs. . I .D.locati, Sed eis labes facta sit, omnem fructum tulerit, damnum coloni non esse.Cic. lib.de divin. t. Dei irai . . ta etiam ad Senatum Iabes agri Privernatis,quum ad infinitam altitudinem terra desedisset, Apuliaque maximis terrae motibus co- quassata esset.
LACus est,inquit Vlp. quod perpetua habet aqua.
LACus, pro uase torculario, in quod mustum expressum influit. Vip. l. 27.f. 22. D. ad leg. Aquit. Item si tectori locaueris lacum uino plenum cu- radum, dc ille eum pertudit ut uinum sit effusum. Columella lib. I x .ea. 29.de Varro lib. De rust. I.
LAN cs & licio dicebatur apud antiquos: quia qui furatum ibat quaerere in domo aliena, licio cinctus intrabat,iancemque ante oculos tenebat propter matrum similiae aut uirginum presentiam.
Festus. Suspicor tamen id fuisse,quod per simulationem religionis amicti licio sacerdotes deprehendere solebant, quum panem aeti te lapide conditum, Ac in lance eeremoniae caussa delatum, eum qui furti su ectus erat deuorare iubebant. Qua de re Dioscoridis uerba subscribemus,
que Aetites deprehendit, si quis in pane conditu
offerat: fur enim mansum deuorare non poterit: quinetiam concoctus larem coarguit, quippe decocta cum eo deuorare non poterit. Eius autem rei rationem opinor esse,quod cum metu affectis fauces angustarentur,tum etiam puluis aeticis deuorandi dissicultatem affert. Iam uero quo maior adhiberetur terro religionem quoque inte postam cst ueris mile: ut sacerdos licio amictus, panem aetite lapide conditum in lance ceremo .niae caussa deferens,ei qui furti suspectus erat,deuorandum offerret. Similiter aut enalicio transuerso cinctos sitisse qui magistratib. ministrabant,
Celi auctor est lib. x t I .ca. III. Atque haec quidem mes fuit olim sententiar post uero ex Plat
nis li. de Le. x II. aliud didici, de quo ex nostris
in Instit.commenta seseognosces. LAN PENDIA, quae lanearum uestium textorib. lanam pendit ae distribuit. Pompon.LI I.D.de donat. int. uir. Neque impedire quod in ea re uxor tanquam lanipendia fierit,de uiri negocium pro
LAPI DIC i NA E , aut lapi caedinae, Ioca caesis lapidi-hus exacta. Graeci δε λιθοτomo appellant: unde uocabulum fictum apparet. ut corrupte legi uulgo uideatur Lapidicinae:cum apud alios auctores,tu apud Iutis consultos in l.9.6. 2. de L It. f. s. D.de usuis. l. 3 2.D.detur.dot. LAPILLi a gemmis quid differant,uide Ch MMA P.
LAR Es, dii erant quos pater quisque familias cum, 'pyix xim aliqua in domus suae parte
colebat. His ara ta focus consecratus erat. ex quo
illud, Pro aris Ac focis pugnare. item illud Celsi f. 3 o. 9. de rei uin. Finge pauperem, qui si reddere id cogatur, latibus, sepulcris auitis carendum ha
LAsCIvIA, incontinentia petulantia quaedam hominis alacritate nimia intemperantis. Vip. l.q.f. r. D.ad leg.Cornel.de sicar. Quum quidam perlasciuiam caussam mortis praebuisset, ueluti si quis cantharidas alicui Veneris excitandae eaussa dederit. Idem i. I s. g. r. D.locati, Idemque dicendum si exercitus praeteriens per lasciuiam aliquid ab-LAsER, cuius Paulus meminit in I. s. D.de pen.l gat. succus est uirgulti eius quod Latini laserpitium, Graeci σίλφιο uocant:magniscus in usu medicamentisque,& ad pondus argentes denarii pe- sum: ut Plin scribit lib. I9. cap. I. Laseris membrat etiam Marcian.in l. 6.9.6.D. de publicam.
LA '.A culpa est, inquit Vlp. nimia negligentia: id
est non intelligere quod omnes intelli t. l. 2I . D.de uerb. fg. uide Culpa.LATAE culpae finis est, non intelligere id quod omnes intelligunt: ait Paulus in. l. 22 3. D. de uerb.sg. LATER ALIA uiatoria,eapsulae uidentur esse in quLad ephippium utrinque loro suspensis ea quae n bi, in itinere necessaria sunt, recondimus. Scaeu lal. ior. D.delegat.& fid. 3 2.Vxori meae lateralia mea uiatoria, de quicquid in his coditum erit, quae membranulis mea manu scriptis continebantur. Item, Hic chirographa debitorum Ae pecuniam quum esset profecturus in urbem, in latem libus condidit. Item, Alia chirographa prediora& pecuniam in lateralia condidit. LATERE hoc, dc Latere contrario Iuriscosulti usit pant quum duae contrariae sunt certi generis species quarum contraria ratio est. ueluti in l. ii 8 D.de uerb.obligat.ubi de eontractu stipulationis agitur, cuius duae esse possunt in eodem homine
species s promittat scilicet,& si stipuletur. Papinianus autem hoc nifieans, quod ad stipulationem hominis liberi pertinet, sic loquitur:Hoe iisque