장음표시 사용
181쪽
Mox EVM Sabinus sic desinit , Habitum cuiusque
corporis contra naturam , qui usum eius ad id tacit deteriorem, cuius causa natura nobis cius corporis ianitatem dedit. baec Vlpianus l. r .g. q. I .de aedit. edict. ubi uitium a morbo multum dii ferre ait: quod ex Ciceronis uerbis constabit, quae de ib.Tuscul. disput. q. subscribemus. Morbum appellant totius corporis corruptionem : Aegrota tionem, morbum cum imbecillitate:Viti uin, cum partes corporis intersi: dissident. ex quo prati itasmembrorum, distortio, deformitas. Itaque illa duo, morbus & aegrotatio , ex totius ualetudii iis corporis conquassatione & perturbatione gignutur, uitium autem integra ualetudine ipsum ex secernitur. sed in animo tantummodo cogitatione possumus morbum ab aegrotatione seiungere. Hactenus Cicero.Gellius quoque libro q.cap. z. locum Sabini, sed non integrum, retulit. Mon EvM , inquit Modest. uerum est esse temporalem corporis imbecillitatem: uitium uerd perpetuum corporis in redimentum r ueluti si talum excussit. nam & lutcus utique uitiosus est l. Iol. s. 2. D. de uerb. sigia. ubi tamen oculum excussit, legendum putarem. Mo R nv s Sonticus, uide Sonticus morbus. Non vosi qui dicantur, cognosce ex tract. D. de
MORE maiorum quod fit , rectὰ ac decenter scinam populus R. maiorum instituta atque exem apta pro legibus ducebat. Cicero de Legib. ii .Ergo adeo expectatae leges, quae genus illud optimum Rei p. contineant:& si quae forte a me hodie rogabuntur,quae non sint in nostra Rep. nec fu rint ,tamen erant sere in more maiorum, qui tum ut lex ualebat . Paulus i. Ii . D. de iust. & iur. Vbicunq; praetor salua maiestate imperii sui, saluoq; more maiorum ius dicere constituit,is locus redi ξius appellatur. Iulian. l. s. D. de iurist. More maiorii in ita comparatum est, ut is demum iurisdictionem mandare possit, qui eam suo iure, non alieno benescio haberet. Vlpia. l. II. D. de his qui not. inia. Si talis sit maritus, quem more maiorum ii geri non oportet,&c. MORE maiorum puniri,quid sit explicat Sueton. in Nerone his uerbis,Legitq; se hostem a Senatu iudicatum . &quaeri ut puniatur more maiorum. interrogauitq; quale est et id genus poenae, & cum competisset, nudi hominis ceruicem inseri furcae, corpus uirgis ad necem caedi, conterritus, duos pugiones quos secum extulerat, arripuit. Most is honesto uocabulo Iurisconsulti coniugum uitia,& minus honestas actiones appellant. Vlpia.
cap. Instit. 6. Mores grauiores sunt, adulteria tantum: leuiorcs,omnes reliqui. Maritus propter maiores mores, prs sentem dotem reddit: propter minores Anu mensum die. Scevola i q7. D. sol. inat. eode uerbo utit . uide l. un. . taceat, C. de ux. re acit. Mostillus constitutumius: uide Consuetudo.
N OR s alia Naturalis dicitur, animae scilicet a cor pore discessus:alia Ciuilis,hoc est, clim iuris ciuilis ratione aliquis pro mortuo numeratur. In toreunt enim homines media & maxima capitis deminutione ,aeque ut morte. l. 6q.F.ult. D. pro sec.
MORTIs tamen nomine, in re dubia, sola naturali intelligitur. l. quadragesimaoctaua,f.ul D. detur. fisc. l. III .f. ult. D. de uerb.oblig. MORTI s Quila capitur, cum propter mortem alicuius capiendi occasio obuenit et exceptis his capiendi figuris quae proprio nomine appellantur.
l. mortis. 3 I. D. de mori. caus donat.
MORTI s caussa capimus, no tunc solum cum quis suae mortis caussa nobis donat, sed eis propter alterius mortem id faciat: ueluti si quis filio uel fratre suo moriente, donet Maevio ea conditione, ut si conualuerit alteruter eorum, reddatur sibi res: decesserit, maneat apud Maevium. Mon T i s caussa donatio: uide Donatio mori. causi MovENTI vM,inquit Celsus, item mobilium appellatione idem signiscamus: s non apparet de tunctum animalia duntaxat, quia se ipsa mouerent,
mouentia uocasse. quod veru est .l.9 3. D. deuer. fgn. uide Mobiles res. M v LlEREs dicuntur omnes quaecunque sexus sceminini sunt, cuiuscunque sint aetatis. l. argumen to ,2 S. f. 2. D. de aur. de arg. itaque mulieris appellatione uirgo uiri potens continetur. l. mulieris, Is .D. de uerb. sigia.& mulierib. legatis etiam uirgines debentur. l. ieruis,8 I .D. de legat. φ .Consuetudo tamen tulit,ut nuptae,mulieres: innuptae, uirgines appellentur. Itaque Cic. Verrin. i I I.Negocium, inquit,dat illis suis comitibus, ut uideant Minuestisent, ecquae uirgo st, aut mulier digna, quamobrem iste Lapsacis diutius 'commoretur. Et paulo post: Eius esse filiam, quae cum patre habitaret,propterea quod uirum non haberet, mulierem eximia pulchritudine . Significat enim ilialam a uiro suo diuertisse I tem aliquanto post: Qui lege sita haereditatem ademit nulli neque uirgini. neque mulieri .Sanxit in posterum, ne quis haeredem uirginem, ne ue mulierem faceret. IavLIER , pro uxor: apud Scaeuolamini. 99. I. I. De
legat.& cd. l. 3 1. Semproniae mulieri meae reddi iubeo ab haeredibus,&c. De Graecis fontibus d riuata locutio uidetur. MuLTA , pecunia quae a magistratu dicta, ut exigi possit ob peccatum . quod singuis dicuntur,appellatae esse multae: quod olim unum dicebant, Multa Itaq; clim in dolium aut culleum unu addunt rustici, prima urna addita, dicut etia nunc, Multa. Haec Varro lib. De lin. v. Festus aute sie: Multa esse dici putant poena quada: M. Varro ait. poena esse , sed pecuniariam . Et alibi , Ouibus duabus multabantur apud antiquos in minorib . crimisenibus
182쪽
nibin:in maiorib. aut, triginta bubus: nec ultra hunc numeru excedebat multatio.quae , posteaq; aere si nato uti ciuitas coepit,pecoraq; multatilia, incutia corrumpebantur unde etiam Peculatus
crimen usurpari coeptum est facta est aestimati
pecoralis inultae, & boues centenis assibus, oues
denis aestimatae. Inde suprema multa, id est maxima,appellatur tria millia aeris. item uicesis minoribus delictis. MvLTAM quae appellatur suprema, Gel .scribit institutam in singulos dies duarum ovium, triginta boum,pro copia scilicet boum, proq; ovium ponuria . Sed cum ciusmodi Multa pecoris armeti ;a magistratib.dicta erat,adigebatur boues ouesq; alias precii parui , alias maioris:eaq; res faciebat inaequalem multae punitionem, idcirco postea le-e Aterina constituti sunt in oves singulas aerisent, in boves aeris centeni. Minima aut multa est ouis unius. Suprema multa est eius muneri cuius
diximus:ultra quam multam dicere in dies singulos, ius non est: &propterea suprema appellatur, id est, senima de maxima. Quando igitur nunc a magistratib. Pop. Ro.more maioru multa dicitur uel mini rha uel suprema, obseruari solet, ut oves genere uiri appellentur.Atq; ita M. Varro uerba
haec legitima,quib.minima multa diceretur,co cepit: M.Terentio quando citatus neque respondit, neque excusatus est, ego ei unum ouem multam dico:ac nisi eo genere diceretur, negauerunt iustam uideri multam. N v LT A,species poenae est, pecuniaria duntaxat,quae arbitrio eius qui multam,pro suo iure dicit, cum specialis pcima constituta non esset, imponitur. nec ante debetur, quam si aut non est prouocatu, aut prouocator uicius est.nec aliter, quam si is dixit,cui dicere licet l.aliud, I 3 I .de l. si qua, 2 M. D. de uerb.sig.uide Poena.
MuLΤΑΜ dicere, pro multare Iurisconsulti nostri ubiq: usurpant,Vlpian.l. 2. S.8.D.de iudi c. His datur multae dicendae iv s, quibus publicum iudiciuest,& non alijs: nisi hoc specialiter eis permissum
est in P. Flor. legitur Pu BLICE.nulla,aut certe absurda sententia'Iam Qv IEvs P. I. EsT, Vlpianus
dixit, pro qui publici iudicii habet exercitionem,
ut Papinianus l. I. D.de ost.eius cui mand . Venuleius I. I o. D.de cust. reor. Si quos ex his qui in ciuitatibus sunt, celeriter & sine caussa solutos a magistratibus cognoueris,uinciri iubebis,& his qui soluerint,multam dices id est,multam statues,multabis Sic enim Vlpia.l. I .D.de ter. sug. Senatus censuit ne fugitivi admittantur in saltusmeque protegantur a uillieis,uel procuratoribus postessorum:& multam statuit.Venul.l. 2. D.quis & a quo app. Appellari a legatis Proconsul potest:& si multam dixerit,potest Proconsul cognoscere. MuLTAM irrogare, est rogare populu in multa alieui uelit i ponere. Irrogabit aute soli magistratus:
Cic.li. I .de Legib.Cum magistratus iudicastit, irrogastitve , per populum multae poenae certatio esto. Idem in Orat .pro domo ,rationem harum irrogationum fuist e tradit, ut ter ante magistratur accusaret interna ista die , quam multam irroget aut iudicet, quarta sit accusatio trinundinum prodicta die qua iudicium sit futurum. M v N Dus muliebris,est quo mulier mundior fit:inquit Vlpia n. l. 2 .f. q. D. deaur. argent. Cato apud
Liuium, Munditiae,ornatus & cultus sceminarum indicia sunt:his gaudent & gloriantur. Hinc Mundum muliebrem appellarunt nostri maiores . Sic Varro lib. de ling. q. Mundus muliebris, dictus a mundiciam. Hinc enim maxime sumi tur, quod ea deceat. Postea ornatum a Mundo distinguit. Ῥidem Iurisconsulti faciunt. na in mundo muliebri
haec numerant:speculum,unguenta,uasa unguentaria , argentum balneare:non etiam ornamenta, uestes,monilia,annulos l. 27.9. mundus, & l. qq. S.
Titia, D. de aur. & argen. Sic Paulus lib.Sentent. 3 .cap. 6. Mundo,inquit,muliebri legato ea cedu t, per quae mundior mulier,lautiori: efficitur,uelut speculum conchae , situli item buxides unguenta, di vasa in quibus ea sunt. Ornametis legatis ea cedunt, per quae ornatior efficitur mulier: ueluti annuli catenae, reticuli,&cetera quibus collo, uel capite,uel manib.mulieres ornantur. Sie Tertuli.in
in lib. De habitu mulieb. Habitus, inquit,sceminae
duplicem speciem circumfert, cultum Sc Ornatu. Cultum dicimus,quem mundum muliebrem uo cant.Ornatum,quem immundum muliebrem c5
uenit dici.Iste in auro,& argento,& gemmis,& uestibus deputatur ille in cura capilli,& cutis, & e
rum partium corporis quae oculos trahunt.
Muuxxi significare certu estosficiosum. unde eccitrario Immunis dicitur , qui nullo iungitur officio.Festus.
M v NERA, sunt procurationes quedam Reip.quae sine imperio potestateve alicui madantur: quarum aliae industria de opera, aliae sumptibus faciendis
administrantur, aliae communiter. Patet ex l. I .&ult. D.de munerib.& honorib.
MuMERA ciuilia, inquit Arcadius , aut personalia sunt,quaedam patrimoniorum dicuntur, alia mixta. Personalia sunt, quae animi prouisione & eorporalis laboris intentione sine aliquo gerentis deat rimento perpetrantur .ueluti tutela, uel cura .Patrimoniorum sunt munera,quae sumptibus patrimonii , Ze damnis administrandis expediuntur. l. I S. D .de mun.& honorib. M v NERARI , pro munus serere ac sustinere. Vlpian. l . prima. s. seconao. Digest. de uacat. Se excus. Qui in fraudem ordinis in honoribus gerendis, cum inter eos , ad primos hon res creari possint , qui in ciuitate munera
M. NICEPs , ut ait Aelius Gallus, qui in municipio liber natus est.Ite municipes erat, qui ex aliis ciuitatibus
183쪽
ciuitatibus Romam uenissem,qitibus non licebat
magi sitatum capere,sed tantum muneris partem.
At Servii filius aiebat initio suis. qui ea conditione ciues Roin .finsent, ut semper Rempub. separatiin a populo R. haberent Comanos uidelicet. Acerranos, Atellano; qui aeque ciues R. erant, &in legione merebant , sed dignitates non capiebant. Haec Festus. N vsicrpps sunt ciues Romani ex municipiis, suo iure & legibus suis utentes, muneris tantum cum
populo Romano honorarii participes:a quo munere capessendo appellati uidentur, nullis ullis necessitatibus,neque ulla populi Ro. lege adstricti rquum nunquam populi Roma .eoruin fundus factus esset.Gellius lib. I S. p. t 3. M v vi CiΡrs dicuntur .e cuiusque ciuitatis ciues:ex eo qudd munera ciuilia capiant. I. i. D ad
Mvvicipi s intelligendi sunt, & qui in eodem municipio nati sunt. l. municipes, 22 8. D. le vcr.sig. M v v ic ipALi s lex dicitur, in Rubrica ad munici.
quae cuiusque municipii propria est .l. 3.D. de se- puluiol. I. 9 plane D.quod iii aut. Mu vici Piv M id genus hominum dicitur, qui
quum Romam uenisscnt,ncqtie ciues RO. essent, participes tamen suetunt omnium rerum ad munus fungendum una cum Romanis ciuibus, praeterquam de sussiragio sercndo, aut magistratu capiendo: sicut fucrunt quondam Fondani, Formiani, Cumani, Acerrant, Lanuuini, Tusculani, qui post aliquot annos ciues Rom. effecti sunt. Alio
modo quum id genus hominum desinitur, qu
rum ciuitas uniuersa in ciuitatem Ro. uenerunt rut Aricini,Cerites, Anagnini. Tertio desinitur. quum id genns hominum, qui ad ciuitatem Ro. ita uenerunt, sic ut municipia essent sua cuiusque ciuitatis & coloniae:ut Tiburtes, Praenestini, Pisani, Arpinates, Nolani, Bononienses, Placentini, Nepesini Sutrini, Lucrenses. Haec Festus.
stella, conciliabula, sora, basilicae. Haec in legibus
coniungi& singulatim enumerari consueuille, duobus ex locis intelligitur. primus est apud Paulum libro Sentem. quarto,cap.sexto:alter est in Iege Fabia de terminis, quam suo loco in Indice te gum R descripsimus.
Nururpi cxs milites dicuntur . ait Paulus, ut munera militaria subeunt . l. I 8. Digest. e uerbo. signis. Festus, Munisces, qui non uacabant , sed principi munus faciebant . contra Beneficiarii dicebantur , qui uacabant muneristisscio. Muruus,inquit Vlpianus, proprie est,quod necessarie obimus,lege, more, imperiove eius qui iubendi habet potestatem. Dona autem propriὰ sunt, quae nulla necessitate iuris, ossicii , sed sponte praestantur,quae si non praestetitur,nulla reprehensio est:& si praestentur, plerunque laus inest. sed in
summa in hoc uentum est , ut non quodcunque munus, id de donum accipiat ur: at quod donum fuerit.id munus recte dicatur. L 2 l .D.de uerbo. Vide hac de re quae dixi sub voce, Donum. M Nus, spectaculum gladiatorum.Cicero Varroni, Etsi munus flagitare,quam uis quis ostenderit,ne populus quidem solet, nisi concitatus. Paulus i. I 22.D.de leg. & fid .libro qo.Ciuitatibus ad honorem legari potest. puta, quod ad munus edei dum, uenationemve, ludos scenicos, ludos Circenses relictum suerit. Quibus uerbis Paulus i
dorum genera manifest 5 distinguit. Marcellus i. 6. l . de cond. 2 demo. Uiuo Maevio Seius Consul des gnatui est, & munus edidit. Paulus l. 9.in s. D de leg. tk iid. Si testator dari quid tulisset,
aut opus seri, aut munus dari, pro portione sua,&c.Quibus omnibus ex locis apparet, MVNus generale nomen esse, quo genera omnia ludorum complectuntur. tametsi Lactantius lib. De itero cultu vi. cap xx.scribat, Muneris nomine proprie uenationes intelligi.qua de caussa homines carpendi cupidi scripserunt in Sextianae commentariis non latis intelliginterfecisse , qui illud in Verrem, Ullum munus Aedilitatis, de ludis dictum existimarunt, suasi: in scripta retulerunt.Sed uidea mus ne Cicero manifestissi me Muneris nomine quosvis ludos lignificeticum in lib. De osti. ita scribit Crassus stinctus est Aedilitio maximo munere non enim solam, ut opinor, uenationem Crassus praebuit. Quin etiam Paulus m d. l. i 22. apertissimc munus a uenatione distii mit Senecet autem lib.De benefic. I .& gladiat res & uenationes eo uerbo comprchendit: Nemo inquit tam stultur est, ut monendus sit. ne cui gladiatores aut uenationem iam munere edito mi tat.Suctonius autem in Nerone,Vespatiano, Domitianom alibi persaepe, munus pei ipicue dixit, cum de gladiatorib sentiret. Hinc illud Saenecae initio libri Declamat. rii. Quod Muneraris solent facere ad expectationem populi detinendam,noua patia per omncs dies iuspensant, ut sit quod populum de delectet,& reuocet: hoc ego fi
M v Nus publicum est, ait Pomponius, ex quo commodum ad singulos uniuersosq: ciues , rem que eorum imperio magistratus extraordinarium peruenit. l. 23 9.f. 3. D.de uerb.sg.
Mu Nus personese, inquit Hermogenianus , illud est, quod corporibus , labore, cum solicitudine
animi ac uigilantia solenniter extitit: patrimoni uero in quosumptus maxime postulatur l.prima,
Mu Nus,inquit Callistratus, aut publicum, aut priuatum est. publicum munus dicitur, quod in admianistranda re publica cum sumptu sine titulo di gnitatis subimus.l. q. D.de munerib. M v Nus,iquit Paulus,trib. modis dicit:uno donu,&inde munera dicitari, tu ve:stexo onus, ii qua remittatur,
184쪽
remittatur, uacatione militiae mi inerim; praestat rinde immunitatem appellari.tertio officium: u de munera militaria , & ouosdam milites munifi
NvRA, pro Myrrha,apud Pomponiti in ta .LI. P.
de aur arg.ite ut suis Ionice pro U- ρα.Poponius recenset interea unguenta quae ualetudinis causiparata sunt.Ergo significat unguentu ex eo liquore cosectu , qui ex myrrhae arboris cortice inciso defluit, qui etiam Myrrha uocatur: ut auctor est Plin lib. t 2.cap. 1-I6.
M v R R M A , lapillus sidendidus & in precio habitui.
inde Murrhina uasa, uasi e murrha apud Paulu in l. 3. S. 2.D.de supp.lepat. Vlpia. aute in l. I9.in si. D.de aur.arg. Murrhina autem. vasa, inquit , in gemmisnon esse Cassius scribit. MuTIANA cautio, uide cautio Mutiam. MuTvATIO , sumptio mutuae pecuniae.Cicero pro Flacco, Quu multos minutis mutuationibus fraudauiset.Et sic in S.C.Veli rapud Vlpianum l. I .D. ad S.C.Veli. Quod ad fideiussiones & mutuatio nes pro alijs quibus intercesserint sceminae pertinet. Sie enim legendii esse in Obseruationibus nostris iampride docuimns no aute M vetv I DATIONE s. Prohibet enim S.C. mulieres pro aliis mutuam pecuniam accipiant: non autem ut ne dent. M v TOM, est contractus quo rerum quae pondere, numero,mesura constat, usus ita coceditur, ut postea non eaede, sed alia potius generis eiusde reddantur.l. 2.Si cer.pet. indeq; appellatu est.quia ita a me tibi datur, ut ex meo tuum fiat,ideo si nosiat tuu,no nasciitur obligatio. LI .s. 2. D. de reb. cred.Quaquam ita ludere Iurisc5sulti splacuit, in quorunda uerboru notatione: ut in Testamen tu, Sacellu, Sc alijs non paucis.Varro autem libro Delin. Lat. I I H.Si datur,inquit,quod reddatur. Novum,quod Siculi ματον Ita scrib Siphron Ion νώπιδημεν. re aute sic se res habet, ut Mutuuin eius persona proprie sit, ui reddit. Pla . Trinu. Lesbon quid agit filiusqP.Bene uult tibi. L. Aedepol. mutuu mecu facit. Ide in Cur l.Ea uult meretrice sacere,ea me deperit.Ego aut cu illa facere uolo mutuu . a. luiditaλpH.Quia propriu facio,amo pariter simul Cicero in Metello:Quod aut ita scribis:Pro mutuo inter nos animo:quid tu existimes esse in amicitia inutuum nestio.equidem hoc arbitror. cum paruoluntas accipitur & redditur. MuTu ubi ergo, non eius est qui credit,sed eius qui
reddit. ut mutuo dare non sit,ex meo tuum sacere:sta credere re ut mutua ab eo cui creditur fiat.11vΥ v v M a credito quid differat, uide Crediti a
inquit, appellantur,qui natura qus prope sistat cernunt:qua uero procul,non uidenti Senes uero cottiae iustitiosi affecti sunt. na quae proxima sunt non uidentes, quae procul sunt perspiciunt.
L. nota erat, non liquere signiscas, qua iudices in ampliada causa ut bantur.uide A.litera.
Nam,pro sed apud ueteres usurpari solitum,in Verrinarii cometarius exposuimus . itaq; Paulus locutus esti inter stipulate, 8 s.f. sacra. Deuer. bli.& Papinianus in l.Stichu 9 s.f.usumfructu, D. de solii.
NA RDvM, Pomponius in l. i. s. I .D.de aurarg. nu merat inter ea unguenta, quae ualetudinis caussa parata sunt.Ex nardo igitur confectum unguetu
significat:quod Plinius li. is .c. t. Nardinii appellat.scd pu RuM addidit, ut ab illo Pliniano distingueret, quod ali spermixtis costat, & uoluptatis
ac suauitatis causia talummodo paratur. tametsi
hoc quoq: puro elegantiores ungi mulieres suauitatis ratum caussa subiungat. quod etiam ribuulus libro secundo,Eleg. r. perspicue significat, Illius puro dissident tempora nardo. N AT A Li a v s restitui dicebatur liberti,qui beneri cio Principis ingenuitatis ius ac dignitate adipi scebatur.Natalia enim sum iis libertatis quod natura principib generi humano aequabiliter tribuit ut alter alterius ne pareret imperio: quemadmodum docet Marcianus l. 2. D. de natat .restit. Punius ad Traianum:Postulantibus quibusda, ut de agnoscedis liberis restituendisq; natalibus, secui dum epistola Domitiani scripta Minutio Rufo , de secundum excpla Procosulum ipsa cognoscere, respexi ad S.C. pertines ad genera caussarum.Qiuergo natalibus restituti erant, eo loco habebant, quas serrui nun tiam suissent. l. 3. D.de bo.lib.L
NATi accipiuntur etiam ij, qui execto uentre editi sunt:quin etsi no stegrum animal editum sit, cum spiritu tamen ,natum dicimus,l.quod dicitur,duodecima, D.de liber.& posthum. praeterea qui sta tim posteaqua editi fuerunt, mortui sunt, nati dicuntur.l. tertia, C. de posthum. haered. at qui mortui, aut insistruosi, aut prodigiosi editi sunt, pronatis non habentur. dicta i tertia, & l qui mortui. I 2 Q. D.de uer.sg. Natum tamen ab eo qui ex secto matris uentre extractus est,distin ut videmus in i sexta ,Σ .D.de inof M.testa.l.decimatertia,s. omni b. D.de publician. NAT i ,liberi:ut apud Terentium persaepe. Iurisco: sulti tamen ad eos qui ex ancilis nascuntur uoce hanc contraxerunt. Imp. s. 18.De legat. Si fixus ancillas cum suis natis legauerit,etia si ancillae mor viae fuerint nc. NATxRALIA
185쪽
NATvRALIA quem 2dmodum a ciuilibu et passim in librix nostris distinguantur, operae rectu arbitror, accuratius exponere:presertim cum qui eam
re pro dignitate explicarit, uideriin adhuc nemine . ea uerb disput itio tripartita est. Tribus enim modis de naturali & ciuili iure disseritur. Primus modus hic est. Res omnes, de quibus Iurisconsulti disputant,aut Naturales esse dicuntur, aut Ciuiles,aut Mixtae. Naturales dicuntur,quae cum uerξ sint,&extet, tame populi Romani legibus & sorma Reipu. qua populus R. usus est, reo ptaenon sunt. ueluti cognatio ex eo cocubitu cotracta, ga legibus Romanis, phibitus est.l.q.s. 2. Degra. Nam siue liber ex seruasuri tutor ex pupilla, siue seruus ex ancilla, siue scitator ex liberta liberos suscipiat, ii naturae iure atque ordine,& uere liberi sunt illorum , de uicissim illi eorum parentes: sed quia contra populi Rom.leges id fa ctum est, propterea simpliciter naturales liberi de parentes a Ppestantur.l. adoptiuus, De ritu nupt.& toto titulo Cod. De naturalibus lil, Naturaliter enim fieri dicitura nostris, id quod reuera factu est:& ut uulgus loqui tu r de facto. unde naturaliter aperte &naturaliter clausae tabellae dicuntur ab Vlpan l. s. s. m. D. de sen. Silan.& naturaliter interrupi ponsessio dicitur,quii no surculus dicis caussa, ut moris erat,destingitur:sed si de possessione quis dei j-ciatur,uel alicui res eripiatur,l. s.D. de usurpa. de passim ea quae naturaliter fiunt, in iure dictitur esse facti, ueluti traditio,i.si rem, 28.S: I.in conue-tionalibus, S 2.s. 1 .D.de uer.oblig. ite post eisi O,l: decimanona, . Iteq; D.ea quibus caussis maior.l. I .s.si uir,l. I .cum haeredes. 2 3. & l .posscssionem, 29. D.de acquir. posse ite solutio, uenditio, traditio,Heptima,D.de cura. fur. item legatu in annos uel menses singulos, i. I o.D.de capit. minut. Civiles dicuntur eae res, quae cum reueta no sint,
in ijs tamen qus sunt, iure Quiriti ii habentur atq;
numerantur, ueluti cognatio ex adoptione cotra
.d.l. . de gradibus.Et hoc exemptu ita persiticuum est, ut explicatione no egeat.Constat enim Aeschinum Mitionis liliu no esse uere, sed iure factu & fictione. item ususfructus pecuniae , l. 2.D. de usustuet. ear.re. Mixtae dicuntur, quae cu rcue in sint, tum etia a iure Quiritium coprobatae sunt: ueluti cognatio ex legitimis nuptiis cotracta pi ta ex Cicerone & Terentia. d.l. eodem . sic Matrimonium naturale dici pol, uod cra reuera contractum sit, a iure tamen Quiritium approbaturn non est, ac propterea iniustum uulgo appellatur. ita uxor, i s. f. i A .de adultera.si quis, r7a.si Senator, si . de ritinupt. ueluti si senator libertinam duxerit:aut tutor pupilla, curatorve adolescente. Ite si liberta quae patrono nupserit,diuortio ficto alteri nubat. Lul.D. dc diuor. Ciuile est, quod etsi reuera,id est eo modo que natura instituit: cotractum non est,tamen pro cotracto habetur: ueluti cum in absentis & uolentis domum uxor deducta est, adeo ut ii rediens mosatur, ab uxorei pendus sit. l. s.&6. De rit . nupt. Ite cum apud hostes est maritus l. 6. De diuort.ubi lauole.ait, uxores corii qui in ii ostium potestatem peruenerunt, poste uideri nuptarum locum retinere eo solo , cquod alij temere e nubere no possunt. Nuc exemplum de possessione proponamus Dosscssio naturalis dicitur, cum quis corporaliter quidem,boc est manibus ae pedibus,sed tanti aut iniuste, aut non accommodate ad iuris ciuilis rationem rem aliquam obtinet. Iniuste, ut qui liberum homine uinxit d.cum haeredes,2 q. s. a. D. de acqui taposci qui ui possessionein inuasit, aut uxor,cui constate
matrimonio maritiis quod prohibitum est donauit a. I f. s .D.de ui & ui arma.si tu, 26.D. de do
nec ulla, D.de petit .haered. Non accomodate ad Piuris ciuilis rationem id est, utiliter ad usucapi nem: ut coloni, tuquilini , fructuarii, depositarii,
Nam hi omnes usqueadeo ciuiliter non possidet, ut plerunque dicantur non possidere quod tameita intelligendum est non possidere ciuiliter. Vide l. sciendum est,9.creditor,D. qui satis d. cog .l si
seruus deposituς,9. I .D.de nox. I Gei. l. 6. f. i . D. precario,l. I.C.comun .de usu. magis quippe tene ire dicuntura. l. f. i.D. quos legatorum. Hinc possessio naturalis dicitur esse facti. l. I. s. si uir l. cuinhaeredes, et .l. possessionem, 29. D.de acquir.poc
Ciuilis possessio dicitur, cum quis non corporaliter quidem, sed tamen de animo S accommodate ad usucapiendi sinem possidet.ueluti debitor qui pignus creditori dedit.l. serui, i 6.D. usurpat.'.qui Pignoris,l. i . D.de ac l. post. Item qui ab host ibus captus est l. in bello, i 2. s. facti, D. de capi. Z po- Alim.Item qui ad nundinas prosectus est l. clam Possidere. 6.9. I . D. de acq. po. Mixta aut posessio est, qua quis & corpore dc animo, iustὰ & cogi uuter iuri Ciuili possidet. Deinceps exemptu de naturali obligatione proseramus. Naturalis obligatio est , quae cu in uere contracta sit, a iure iam Quiritium non approbaturi ueluti semus aliquis civi Romano mutuo centum aureos dedit .s naturam spectemus quae parem omnium hominia coiiditione statuita. 3 2. D. de res iv. nemini dubium est, quin eluis ille eruo illi sit obligatus. Id quod ex praesenti rerum statu qui nunc Eurcpa est,clarissime quiuis pol intelligere.At ius populi Romani quod seruos nullo numero habebat. l.quod attinet, D. de reg.tur. l.seruitutem,eode tauqua
ctione & iudiciu dedisset seruo aduersus illii debitore. Praetor enim Vrbanus, no seruis, sed ciuibus Romanis ius reddebat. Hinc ergo dictitur serui in ccotractibus naturaliter & oblisari & obligare , .serui, i q. D.de obligation.&acii l.si qa dominus, 6 . de condiet. indet,. l. nec seruus, qi. de pecul.
Hinc debitum quod dominus seruo debere in tabulis
186쪽
bulis scripserat, non ciuile,sed naturale esse dicitur in I.quibus, O.9.dominus,s: de condit. & demonstr. Hinc Ulpianus in I.fide russor, i s.f.secundo D.de sdeius I.scribit abusionem elati uocabuli, cum dicimus seruum debere,uel seruo deberimi- mirum quia deberi propriὸ id demum intelligitur, quod apud Praetorem peti potest. seruus autem nec agere apud Praetorem nec conueniri potest.eade est ratio si qui eiusde familiae sunt, inter se contrahant. ueluti duo fratres,qui in eiusdem patris potestate sunt: uel pater eum filio uel filius curri patre, eruus eum herili filio, uel hic cum il-Ios. frater a fratre,& alibi *pe, D. de cond in leb. Meminisse autem oportet,in ista disputatione regula cuiusdam ab Vlpiano nobis traditae in LStuchum,9s.s naturalis, D.de solui.ubi ait, Firma mentum quo solo nititur naturalis obligatio, esse
unicam aequitatem. facit.l.eas obligationes,octa M. D. de capit.minut.ubi Caius scribit, actionem de dote in bonum de aequum conceptam esse, eiusq: obligationem habere naturalem praestationem facit. l. lino li, tr. D. de pecul .l.uam hoc,
De condict.indebit quapropter ubicunque squaest, ibi naturalis obligatio esi: tanquam eius obligationis caussa esliciens, aut certe caussa sine qua non, sola sit aequitas. Hinc Illud apud Sallust. in
Catil.Ius bonumq: apud maiores nostros, non legibus magis quam natura ualebat. Quo ex praecepto triplex eiscetus naturalis obligationis nascitur:primum,ut solutum ab imprudente,non repetatur.da.fideiussor,d l .si quod dominus , item l. naturales,De obligat.& act. secundum, ut compesandi ius piaebeat. l.etiam, D. de compensat. ter cum ut ad constitutum ualeat. l. l .D. de const. pecvn.Ciuilis autem oblisatio et , quae uel nunquarevera contracta est, uel eum reuera contracta eL
set, facto tamen aliquo, sed ad iuris Ciuilis rati nem non accommodato, di luta est. Quae nunquam contracta est, ueluti ex inani chirographo. nam si se ipsi me centum abs te mutuo accepisse, quae tamen nunquam credideris, tamen chirographum atq: cautione mea habeas, re quide uera tibi obligatus non sum: at ciuiliter obligatus sum. s.idem iuris est, De except. lib. Inst. εItem obli Latio ui,metu,dolo ue malo contracta propterea naturalis non est,quia aequitati contraria est. Dicebamus autem paulo ante obligationis naturalis robur & firmamentum esse solam aequitate.l. Stichum. De solui.attamen obligatio haec ciuilis contracta est: ut 3.3 .& quarto, De excepta. Ι .dc pass.
D. de doli except.unde constat propter istas obli tiones actionem dari.pacto ue aliquo naturater quidem di luta obligatio, eluit ter autem manere dicit,ueluti cum pactu est ne petereunam pactu nudi4,id est,sine stipulatione factu,ciues R. neque obligabat,neq: ab obligatione dissoluebat. L iuris en D. de pact. de tamen propter istud facta. et aliter di ex equo & bono ditatuta erat. Nihil enim magis aequum 8c naturale est , quam pacta seruari .l. I .de pact .l. i .D.de const.pee. Item si iudicatum est, de uere qLidem iudicatum, pecuniam non deberi. nam etsi aequum est omnem Obligationem dissolui, manet tamen ciuilis.l. q. D. de except. l. I .de pass. D. de excepi. rei iudic. Mi ta autem obligatio est,quae clim reuera & aequissimὰ contracta sit, tum etiam a iure Civili comprobatur,& confirmatur. Postremum exemplum s qui tur de solutionibus. Naturalis solutio est,quae cum reuera facta sit , rata tamen a iure ciuili non habetur. ueluti cum pactum de non petendo factum est , aut iustum iusiurandum datum .l.Stichum, 9 naturalis, De solui. Solutio civilis est, quae cum reuera facta non st,tamen pro facta numeratur. ueluti cum dies actionis praeteriit. l. 2.3c passim, D.de diuers& temp. act. item cum salubiudicatum est non deberi. l. iudex, l. Iulianus. D. de condict indebit. item cum falso iuratum est rem petitoris non esse,uel nillil ei deberi. l.ult. De iureiur. Item cum debitori maxima de media capitis diminutio contigit. l. si debitori , 7 . D. aesdeiuss.l. seruus, 'O. D. de oblig. & act. l.ultima, D. de duobus reis. Mixta solutio est,quae cum uere facta sit, tum a iure ciuili rata habetur:ueluti solutio pecuniae,uel acceptilatio,quae ideo iuris e- tium appellatur, .an inutilis,8.in fine,D.de accepti l. cum tamen per stipulationem quae ciuilis est fiat:&a C.Aquilio luriscon . primum excogitata sit . Secundus modus quo Iurisconsulti de naturali de ciuili iure disputant , non ad res omnes , sed ad paucas , & certas duntaxat pertinet et eas nimirum quae utriusque iuris sunt participes . In iis igitur duo considerantur, ortus de materia, quae naturae attribuuntur: dei de incrementum de forma, quae a iure ciuili prosecta sunt. Cuius rei aliquot exempla subiicicmus. Matrimonium dicitur esse iuris naturalis in Li. D. de iust. & iur. constat enim uiri & uxoris societatem a natura institutam, de a gentibus Oinnibis comprobatam atque usurpatam fuisse. itaque maturale ius 3e pudor in matrimonijs contrahendi Ddominari dicitur in I. adoptiuus , l .s. I. De ritis
nupt.uerum ut matrimonia fierent per consa reationem, coemptionem, usum, ut aliae matressa. essent,aliae matronae tantum, ut per coemptione
contractum matrimonium ius sui & uiro & ux ri tribueret, per usum contractum non tribueret, ut nuptiae sint consortium omnis uitae, diuini Schumani iuris comunicatio, sicut ait Modest.l. r. D.de fit nup. ut senatores, eorumq; liberi libertinam uxorem ne ducant,l. 2 3. od .haec ,inqua, mnia quae se a quanda matrimonijs afferunt, nequaquam a natura sunt,aut gentiu plurimaru comunia,sed ab ijs qui Rei p. Romanae formam instituerut,excogitata, & suoru ciuiu eaussa propriEintroducta sunt. Sequitur alteru exemptu. Patria
potestas a natura sine dubio instituta est , dc ab omnibus
187쪽
omnibus gentibus usurpata seu ius rei p eclara dispillatio est apud Arist. lib. Politie. r. cap. q. Iustinianus tamen sub tit. De patria pol. & Dionysius
Ualle. lib. 1. 3: Caius sub tit. De his qui sunt sui
uel al. nomitiatim amrmant cam esse Iurix ciuilis. etenim ut pater in filium uitae necisci; potestatem haberet, l .ult. C. de par. pol. l. r. D. de lib.& post h. ut ter posset filium uendere,eundem possiet noxae
dedere, abdicare, emancipare, nunquam a natura
institutum sed a Romulo ut ait Dionys. excogitatu,& in suae ciuitatis usum introductii est. Eodepertinet patris cosensus in filijsa. nuptiis, quae potestatis illius pars est Iustinianus aut ait ei i& naturalis & ciuilis iuris esse. s. I . De num. Na hoc fieri debere, inquit & ciuilis & naturalis ratio suadet -Αc de naturali quide & sentita iure inter oes constat. Vetum ut in silisse. nuptiis consensus ille desideretur,in emaci pati uero,nequaqua. I. filius, Derit. nupt. ut patris captiui aut in peregrinitate redacti colensus no si necessarius. l. in bello, medio, D. de capi.& postli. haec inqua, omnia ex iure
Quiritiu manasse, nemo no uidet. Sequitur exemplii de tutela . Tutela naturae maxime colentanea esse,& ab omni b. getibus usurpata,nemo ignorat.
itaq; iuris naturalis dicitur a Iusti. f. ult. Delegit. agnat. tui. Quid igitur estu, in l. i. D. de tui. dicimus tutela esle iure ciuili data ac permissime Respodetur hoc ad forma a Romanis I trisc. excogitata reserendii esse: ueluti ne quis peregrinus si uis Romani tutor sit: ut certae tutelae sint legitimae siduciariae . quali legi sinas, Attilianae, tutor sua in papilla uxore ducere, aut filio uxore accipere no possit. l. tutor, i s. De sponsi tutoris unius auctoritas. uel satis sit, uel no satis sit. l. ult. C. de audi. tuti ut capitis diminutione nonnullae pereant, nonnullae uero amittatur: haec ,inquam, Oia aliaq: innumera Iuri se . Romanorii intacta esse collat: Ia uero agna
tio iuris ciuilis dicitur este ab Imp. s. ult. De legit. agna.tui. Atqui dubita nemini est, quin comunio sanguinis, quae uerbo ipsi, significat,a Iurisc. Ro excogitata non sit. quinetiam certum est ante sundamenta urbis Romae iacta gnomen illud agnationis in Latio usurpatu suisse pro sanguinis commanione. veru ut agnatis remotionib. potius quam
cognatis propinquioribus haereditates & tutelae
deferantur, ut agnationes per omnem capitis di minutione intercidat, no a milii aut naturae iure,
sed a pop.R. institutis prosectu e . Eiusde generis est Suitas,hoc est ius illud quod habent siti se . in
parentu suoru intestatorti haereditatib. hoc . n. ita naturae cog ruit,ut nihil magis.patet ex l. ult. D. debon. damnat.& Arist. in E i. veru ut ea per adoptione & per coemptionc ac uisatur, ut P emancipatione & peregrinitate amittat, ab ingeniis Iu riscos. R.excogitatu est. Cognatio quoq: cu si minis communione significat, naturalis est s. ult. De leg. agna. tui. Itaque natMale est, ut si lius intestatus matri succe quo apti tamen per leges
num & iertyllianu introductu est, propterea dicimus , cognatione ista matςria & ortist a natura, incrementum autem a iure ciuili accepisse.Nemo
.n. haec quae scribit Vlpia. initio legis. r. D. de S. QTertyll. dicet ex naturae instituto fluxisse. Si stalius, inquit. uel filia libertini fiat ei secti, mater legitima hae raditate uindicare ito poterit: quonia mater esse huiusmodi filio tu desiit. Ite illud ex eadel 9. si mater. Si materno petierit tutores idoneos filiis suis, uel priori b. excusatis reiectisve non confestim altera nomina ediderit ius non habet uindicandoria tibi bonorii intestat 'ru silioru . Tertius modus quo Iurisconserti de naturali & ciuili Iure
disputant, eo pertinet, ut Naturalia dicantur ea , quae gentiu oliantu communia sunt: Civilia uero, quae ciuium R. propria. Communia gentium omnium in libris nostris commemorantur haec : Legatorii sanctitas l. ult. D.de legation. Et apud Cl. multis locis. Emptio, uenditio, i. ex hoc iure, Dei ust.S iur. Locatio & coductio, ibid. precarium, l. I. D. deprecar. Societas Mandatu , Muthau, Commoda tu, Depos tu, Pignus raditio nuda, Possesso naturalis, natio,Pactum, l. iuri entium Uiunus, De pact. Tia factio, Domini u in bonis, Coatio. Ciuilium aut tria genera reperio: Legis a-ones, priuatas siue extra iudiciales ciuium actiones & iura ciuilia. Legis actiones sunt sormulae agedi in iure apud eu qui iuri dicundo praeest; uelu
Manumissio p uindicta, t. q. C de iii . lib. In iure cessio, apud Vlp. in Instea. 26. N Boetiit in Top. Cl. tibi nominatim ait hanc fuisse legis actionem, Tutoris in iure datio, na primit magistratuu ma. ioru suit propria: post in pupilloria fauore ct oibus nia sistratibus municipalib. permissa est, i. r.& 3.Det ut . danis. Postulatio iudici; recuperatori j: quae propterea legis actio saepe nominatur proprie, ut Verr. ι .Lapud Valerium, Plinium,alios .
Cicero pro Caecina, Iam uero ut omnes qui in ea
dem caussa sunt, & lege agant, & sivum ius pers
u. mur, & oes ture ciuili sine cuiusqua aut magiratus, au t iudicis, aut periti hominis,aut imperiti dubitatione 'tatur,quid ego commemore λ Ite, Postulatio bonorii ex edicto, stipulationes & satisdationes tu praetoriae, tu et iudiciales : qm quod apud Itidire fit, fieri apud praetore uidelicuius imperio & auctoritate iudex sedet. na de Praetoriis quide Vlp. sic loquit in t actionis, 3 7. D. de oblig.& act. Actionis uerbo, inquit, cotinctur et stipulationes quae Praetoriae sunt, quia actionum iustas obtinent. Privatae autem ciuium actiones a nobis dicuntur, quae extra iudicium sunt, ueluti stipulatio uulgaris, id est neq: praetoria, neq; iudicialis . nam in solos ciues R. conuenit ea obligatio ,
l. ult. De duo b. reis,l. si debitori, 7. de fideius Istiu
188쪽
Item mancipatio & nexus, auctore Cic. in Top .in orat .pro Caec.Varr.li. De re rust.2. In manu conuentio,icstanaeti factio,irsurpatio,id est, usucapionis interruptio cum surculus defringeretur. Te stamenti faetio per aes de libra,Cretio, Accepti latio Aquiliana,Manumisi. r censum, & I es tametum. l. 1.de interd.& relcg.Acquisitio per legem, auctore Vlp.in Inst. Operis noui nunciatio,& reo missio, Bonorm omni u emptio,& Sectio Uar.auctore Ii. De re rust.2.Iura aut ciuilia nuc dicimus non actiones,sed uim quanda ciuiti R. propria,cuius peregrini omnes expertes sunt . huius generis
sunt Agnatio,& Gentilitas, Patria potestas, Suiatas siue ius sui,Vsucap.id est ius per usum capie di, Dominium iure Quiritium,Testamenti factio id est capiendi ex testam. ius, Acquisitio lege, de qua Vlp. in Inst. loquitur, Postliminium. Atq; hqc quidem hactenus. Nunc illud animaduertendum
est,eorum quae ciuilia sunt,quaedam magis, quaedam uero minus ciuilia dici posse. Minus ciuilia sunt,quae per solam ciuitatis amissionem intereut quae media capitis diminutio appellatur: uoluti cognatio quatenus ciuilis est,hoc est ex nouis Legibus siue Senatusconis .instituta: mater.n. liiij in peregrinitatem redacti, mater esse desinit.l. 2. de L .F. capitis, D .ad Tertyli .l. 7. D. de cap. min. item Tellamenti factio,i.8.D.de testam utela praetoria de testamentaria, l.7.de cap.min.Vsucapio, auctore in Oisc.Cic. Obligationes ciuiles. I.ult. de duob.reis.I si debitor, 7. de fideius. Item Soci ras.l.uerum est, 69.in fine, D. pro socio .nam illa emancipatione non tollitur. l. actione,6 S.,.societas. D. eodem. Item Matrimonium, quatenus est iuris ciuilis,l.in bello, Ir .F. 3. l. 8. N l. I . D. de capi.& postli. l.si quis, s. D. lui.nat. nam quatenus naturale est, per ciuitatis amissionem no tollitur.l. I.C. de repud.l. res uxoris 2 . C. de dona. int. uir. l. I .D.de bon. lamnat . Atq; hoc est quod ait Paulus in l. sunt quidam, is .D.de poe. Ciuitate spoliatos ea quae iuris gentium sunt, retinere :quae uero Ciuilis iuris sunt,amittere. Magis uero ciuilia dicuntur, quae no tantum ciuitatis, uerum etiam familiae amissione, id est emancipatione quae minima capitis diminutio uocatur θ intereunt : cuiusmodi sunt Agnatio. s. ulti m. De I git. agnat.ttit. Patria potestas. l. I 2.D.de cap. &postlim. 9.cum autem,Quibus mod.ius. Suitas, i. sed eum.6. f. i .D.de bon. postes s. Testandi facultatas.f. I .Quibus non est promisisTutelae legitimae de fiduciariae,Vlasfructus olim auctore Paulo, libro Senten. tertio,cap.6. Postremo quas corollarii nomine illud adijciemus: In hoc disputationis
genere contraria contrariis tolli,quae modo eiu dem generis sunt.Nam,exempli caussa,cotractus
iurissentium per distractunt. id est per solam contrariam conuentionem extinguitur. l.ab empti
ne, I 8. D. de pact. Item pactuni per pactum contrarium.l.si unus.s pactus,D.de paci. l. Stichum, 9 s.f. naturalis, D. de solui. Item obligatio naturalis per iustum iusiurandum,d.l.Stichum, & l. ulta D.de iureiur. Item'; per accepti lationem: quat nus no sermulam,sed materiam spectamus: id est remissionem. l. 8.in s n.De acceptilat. EOde modo etiam Nuptiae per diuortium, quod uerbis certis,s septem testibus adhibitis fiat,dirimuntur. . I.& 7.D.de diuort.& apud Ciceronem libro. de Orat. I. Item ciuilia per contraria ciuilia dissoluuturni eluti,obligationes ciuiles per accepti lationem & nouationem. l. I.3c pass. D. de acceptil. de De nouat. At neq; ciuilia naturalibus, neq; naturalia ciuilibus extinguuntur. I.ult. De legit. agn. tui l. 8. D.de cap.minut. NAvALIA uasa, in quibus onera recondita in naues imponuntur. Vlpianus l. I9.I. S . D. de aur.
argent. Vasorum appellatio generalis est: dicimus uasa uinaria, de navalia. Nonnulli reponebant Niv AL A, pro colo niuario i quod& Vlpiani sententia repudiat , & loquendi co suetudo. NIvARI A enim per R. legendum
NAUCELLA,uide Nauicella. NAvEs actuariae , naues quae praeter uela remis etiam aguntur . sed propese sic dicuntur que uoluptatis caussa paratae sunt. Marcellus Let. D. de eapt. N postlim. Nauibus longis atque onerariis propter belli usum postliminium elimon piscatoriis,aut si quas actuarias uoluptatis caussa pa
NAvis oneraria, quae oneri serendo parata est, quae non remis, Led uelis utebatur. Vlpianus l. prima. f. quinto, D. de exercit. act. Quaedam enim naves onerariae, quaedam, ut ipsi dicunt , πιωτηγοι Marcell.l. 2. D.de capi.& postlim. Nauib. longis atq; onerariis propter belli usum postliminium est. NAvis piscatoriae,naues piscibus capiendi accommodatae. Marcellus i. i. D. M pt.de postlim. r
vers. Nauibus longis atq; onerariis, propter belli usum postliminium est: non piscatoriis. Liuius li. 3 3 Ni Mare propinquum, de haud procul littore naves piscatoriae pleraeq; conspectae petitis nandi dedissent effugium.
D de inst. uel inst. Instrumento piscatorio contineri A risto ait naui cellas, quae piscium capiendorum caussa comparatae sunt. Legitur tamen Naucella. NAvLvM , merces quam uector nautae dissoluit. Ulpianus l. 6. D. Qui pol .in pigu. Si quis in merces sibi obligatas crediderit, uel ut saluae
fiant , uel ut naulum exoluatur. VI pianust. 9.D. de legat. & sid.libro 3 o. Et id in operis seruorum, uel uecturis iumentorum,uel mulis nauium dicendum. NAvPEGus x. Di, nauium architectus: apud Tarruntenum in Lult. D.de iur imi nit.
189쪽
NAO AM accipere debemus eum, qui nauem exero cet,quamuis nautae appellentur omnes qui nauis nauigandae caussa in naue sint, i. prima , 9. I. D. Naut.caup. si ab .
NA v T i C A pecunia quae & Traiectitia dicitur ,'est, quam creditor usq; ad certum locum, uel in omne itionis & reditionis tempus suo periculo praestat. qua de cauila permissum est, ut eius nomine N ex pacto usuram petat, & usuram grauissimam
petat. l. i.& pass. D.de nata. foen. Dicitur & Nauticum scenus,& usura maritima.l.6.D.illo. tit.' IEC raro,pro Et raro, positum uidetur a Celso geminata negatione ex Graecorum consuetudine,
pro simplici.Si tibi nupsero,inquit,dece dari sp
desλcausta cognita denegandam actionem puto.
nec raro probabilis caussa huiusmodi stipulati
nis est,t. 8 7. 9. 2. D. de uerb.obl. ubi optimus Ae- eulsius insolentia locutionis offensus, Nec raro ,
inquit,id est nunqua: sed & NE C RARA legi quibusd1m in libris testatur: quod absurdius muluto est.
NgcsssARI i sunt,ut Gallus Aelius ait, qui aut cognati , aut aflines sunt, in quos necessaria ossicia
conseruntur, praeter ceteros. Haec Festus. ut tu irari aliquis possit, Necessarios haeredes diei liberos, in quos necessario ex officio hareditas co sertur.uide Haeres suus cu necessarius. NEC EssARIus t res, est seruus haeres institutus.
ideoq; sic appellatur, quia siue uelit, siue nolit, omnino post mortem testatoris protinus liber & necessariushqressi. ait Imp. b. I. De haer. quat.& diis. NEΚPOQANTH ο τ . . rara .e θααῖων,id est qui momtuos scpelit.Vlpianus Libitinarium Latine dici testatutiSi Libitinarius,inquit,quos Graece θαπους uocant, servum pollinctorem liabucrit, Sec. L .f. I. D.de ins .act.
NEGAT IvA , siue Negatoria actio dicitur, actio in
rem negantibus uerbis concepta, per quam aut libertatem an seruitutem uindicamus.ld.D. si usus se. petat. l. r .& q. D.si serui. uindi. formula. tr. illius
haec erat:Nego tibi ius esse uti frui,inuito me: Nilus tibi no sit,uti frui. Si pateret Titio ius non esse utendi fruedi:Nego tibi ius ese altius tuas ides tollendi.
NpcOGENTIA ,magna culpa ost magna culpa,dolus est.ait Pau. l. 226. D. de uerb.sg. uide Culpa. NE coCI v M proprie est, cu quid reru contrahendam caussa ultro citroq; geritur:hoc est cu quid datur,uicissimq; accipitur.cu enim seu tantu accipitur, non dicitur negociva. si in area, s s. D.de condict.indeb.Sic in Lis. I9.22.D.de praestri. uerb. NEGOCIuM autem generaliter pro eo omni quod ad rem alicuius familiarem attinet usurpatur.l. I.& pass. D.de negoc. gest. Hinc Nxcoci AT i o dicitur in mercaturis faciendis, ueluti Negociatio Sagari assis 2.9.quidam, D. pro δε- eio. Hi ne NE coc IATOR Es serui, qui negoch exercendi eaus.
sta,ueluti ad emendum locandum, conducendum
NEGoc i ATOR Es non ijdem sunt,qui Mercatores rut uulsis creditur. Negociatores enim dictitur ciues R. qui in prouinciis sedem ac domiciliu sortunarum suarum laabent : neq; Roma sere iii sicesus tepore, hoc est quinto quoq; anno ueniebant. At Mercatores sunt qui cu Romae domiciliu familiamq; sua habeat,interdiu ad aliquot meses in prouincias excurrui, merciu exportadarii aut importandaru caussa. Ex negociatorib.aut in prouinciis eouentus costabat, hoc est, Propraetores ac Pr
eosules cu soru haberent,ac ius dicebant, in priuatis quide caussis,Recuperatores ex eo numero dare solebant:in capitalium uero rerii questionibus eos in consilium adhibebant .si cui patronus dandus esset,ex eodem numero togatum aliquem dabant. Haec ex longa obseruatione Verrinae quarte in qua rerum istarum usus perspicitur.Nunc quaerendum est Negociatorum nomine,an etiam Publiciani de Argentarii, qui in prouinciis domicilium habebant,contineantur. Sed de publicanis facilis & expedita ratio est.nam & in epist. I. ad Fratrem apertisiime distinguitur, ubi sic scribit: Constat Asia ex eo genere ciuium, qui, aut quddpublicani sunt,nos summa necessitudine attingui aut quod ita negociatur,ut locupletes sint,&e. Ite
in Maniliana:Na si publicani suas rationes & co pias in illam prouinciam contulerunt: deinde ceteris ex ordinibus homines naui & industrii parti in Asia negotiantur, partim suas& siorum in ea
prouincia pecunias magnas collocatas habet. Deniq; tum ex illa orat.tum ex ea pro Fonteio planEconstat,Negociatores dici Aratotes,presertim de pecuarios: Publicanos uero eos Hisse, ut ab Aratorio.decimas,a pecua ius scripturam,a mercatOrib.aut portoriu exigebant. Nunc de Argenta ijs N Foeneratorib. uideamus. na hic sane locus,que modo ex Maniliana protulimus, Arsentarios a Negociatori b.distinguere uidetur.Sed hoc restricta & angusta ratione intelligendum est. na in ea pro Fonteio Foeneratores & Argentarii perspicue Negociorum nomine significatur, A quibus uerturas tantari. pecuniarum factas esse diculur pReferta Gallia negociatorii e . plena ciuiu R. ne mo Gallorii sine ciue RO.quicqua negocii gerit. numus in Gallia nullus sine ciuiti R.tabulis comouet.unae tabulae proferatur, i quib.uestigiu si ali-qd, ν signi licet pecunia Foteio data. unii ex toto
negociatorum colonorum, publicanorum, aratorum .pecuariorum numero testem producant.
NEpo s ex fratre,ide e qui nepos fratris: neq; unquialiter obseruare potui.tametsi uulsata opinio sit, Nepote ex fratre aut sorore ec,q filius fratris aut sororis seper ab antiquis appellatur.Paul.in.l .ult. D.de gradib. Illud notandum est, non quemadmodum
190쪽
modum patris malias 'e fratres de sorores, patrui,amitae .auunculi, matertei dicuntur, ita si tris sororisque filios filias nomen speciale cognationis habere: sed ita demonstrari. tratris sororis que filios filias. Nepote aut ex fratre post fratris filium costitui,docet aperte Caius in l.7 .D.de legit. tui.Veluti, inquit, frater eode patre natus,se tris filius,neposve ex eo.ite Iinp.I. I . De legit. agriat tutitotide uerbis. Ite in l. nemini, II. C.denupt.Nemini liceat cotrahere matrimoniu cu s rore, roris filia,Se ex ca nepte: praeterea fratris
tui filia,& ex eo nepte.ut facile appareat Nepote ex fratre elide omnino este,qui nepos fratris dici tur.Neq; satis intelligere possum, quid eruditis quibusda hominibus in mete uenerit, cum in testa meto C. Caesaris, id ita scriptum est, Sororii nepotes haeredes instituit C.Octauium,&c.ita interpretantur,Nepotes ex sororibus, id est, sororum filios,cum satis costet Octauiu ex Aecia Iuliae C . laris sororis filia natum esse. qua de caussa paulo supra Suetonius Octauiam sororis eius neptem appellarat. NExvM , inquit Varro,Manilius scribit, omneqsper aes & libram geritur,in quo sint mancipi. Fortasse Res mancipi, legendum .Festus autem: NEx v M ' est,inquit,ut Aelius Gallus ait, quodcun-
que per qs& libram geritur: idque Necti dieitur
quo in genere sunt haec, Testamcti factio, nexi da illo,nexi liberatio.Nexum aes apud antiquos dicebatur,pecunia quae per nexum obligatur. Cic.autem in Topic. Abalienatio,inquit,est traditio al-iteri nexu,&e.Quibus ex locis ueni in suspicione, moris suis se,ut manceps,id est is cui res abalienabatur, dicis caussa alterum alligaret ac nectered unde obligationis uerbu apud Iurisconsultos. nam qui non satisfaciebant texi addicebatur, abducebanturque. Liuius lib. 2. Nexu uincti soluti' que se undique in publicum proripiunt. Quum iautem rem Manceps accepisset,debitorem soluebat.Hoc patet cx libr.Cice. De leg. 2 . ubi legatarius qui non uult accipere quasi ex tellamento, stipulatur ab haerede,& per aes & libram ab eo accipit.Ita legatarius,influit,haeredem soluit. Rubuero abalienabat,aes a libripende, ut Caius osten .dit,accipiebat. NEx A res,& Nexa pignori dicitur, quae pignoris nomine obligata est. l. t .s.si quis.D.ne uis sat ei, qui in posse l. 22.9. i. D. de iur.fisc.l. 2.& 7. C. de
NExus , prouinculu obligationis.Vlp.l.26 . I.7. D. de cod.indebrii emptor landi damnauerit haeredem seu ut uenditorem nexu uenditi liberaret . NOCERE noxa. Paull.63. D.ad Irg.Falcid. Eadem caussa est eius ferui, sui noxam n cuit . nec enim delinquendo quisque preciosior sit. INOMrra generalis appellatio est,qua & praenome. de nomen Limiliae, de coῆnoine eoplectitur. Scneca lib. De benef. I Ia t.bi quod a Senecae accepi DNises, Annaeo te diceres debere,vel Lucio, no creditorem mutares,sed nome.Quonia siue prae nomeeius, siue nome dixisses,siue cognome, ide tame ille esset. Proprie tame Nome a praenomine,cognomine,agnomine distinguit: uti patet ex l. q. C. detesta.& S. siquide, 27. Inst.de legat. itemst: ex his Charisii uerbis: Propria nomina, inquit, in quatuor species diuidunt:praenome,nomen, cogno- me,agno me. ut Publius, Cornelius,Scipio,Africanus. Praenome est qJ nomini praeponitur, ut Publius Nome,qis familiae origine declarat,ut Cornelius: Cognomen quod nomini lubiungitur, ut Scipio: Agnomen, quod extrinsecus adiici solet, ut Africanus.
bat, qua opus esset pronunciabat. lis ueteres dum ambitioni seruiebat,utebant. Cicero in Muraeniana Monitores cos appellat.Vlpia.l.7.I. 2. D. de
librarius, uel nomeculator,uel calculator sit. Venuleius l.ult.in si. De lib.eau. Potest tamen & impubes operas dare: ueluti si nomenculator sit, uel histrio.Cicero in illa qua ante nominauit Quid λquod habes nomectatoreAn eo quide fallis, & d cipis mam si nomine appellari abs te ciues tuos honestum est turpe est eos notiores esse seruo tuo, quam tibi:s etia noris, tame per monitorem appellandi sunt' cur non ante petis,quam insusurra-nh,aut quid, in admoneris,tamen quas tute no ris ita salutas e Nou esse capitis,pro delatum esse 5e receptum in reos capitis. Plaut. Asinar. Nam iam ex hoe loco Ibo ego ad Tresviros,u straque ibi nomina Faxo erunt capitis. Noxii Ni avs obligatio, scripturatiebat: ut ait Iustiti sub tit. De liter. obligat. Ea ut intestigamus, illud scire oportet,Romae moris fuisse, ut unusquisq; pateriam. tabulas domi haberet, in quib. quicquid o singulos dies aut acciperet, aut expc- ret,perscribebat: ut Cicero in ea P Cluetio domostrat. De earu tabularii sile Censores quinto quoq; anno ciues ad Iusiurandum adigebant: uti Dionysi alic.lib.4.testatur. Hi ne fide in iudieij, ficere solebat:ut in Orat.pro Ra oscio demonstrauimus. Vinia.in I. . D.de pecul.Si uero nomina ita sece it dominus, ut quali debitore se seruo faceret,cum reuera debitor no est et, n5 obligatur. re enim n6 uerbis peculiii augedum est. Pomponius i. I. D.de annuis leg.Cum in annos singulos quid legatu si,neq; adscriptum quo loco detur,. quocuq; loco petetur,dari debet sicuti si ex stipulatu,aut nomine facto petatur. Extat etiam apud Scaevolam saciendi nominis mentio in i . Thais, i .in sin. D.de fideico.liberi.& alibi nonullis locis. In quibus Tribonianu hallucinatum, nec satis specularibus suis usum fuisse, uerisimile est: cu