장음표시 사용
51쪽
stet, aut certe seruos publieos: difficile est eorum sequi sententii,qui in istis omnibus Pandectarum
locis uocem illam reponendam existimarunt.
BEsTiARir , qui ludis publicis cum bestiis depugnabant . Cicero pro Settio. Sed habet defensiones duas: primum, Do,inquit,bestiarios: lex est scripta'de gladiatoribus festive. Item, Praeclara Aedilitas, unus leo, ducenti bestiarii. uide A D
Bis sv x Tus, dies qui quarto quoque anno intemcalatur : inde ficto nomine , quia duobus diebus continuis bis dicimus hexto Kal. Mart. duos uidelicet dies pro uno computantes. qua de caussa Celsus in l.cum bis extus, 98.D.de uerb. sign. scribit, nihil referre utrum priore, an posteriore die uis natus sit: quoniam illud biduum. pro uno te habetur. quod Vlpianus confirmat in I. s. s. minorem a.de minoribus. Vide Macrob.lib.S
BO ET H I in l. ult. De tabular. lib.Cod.x. cσαθαὶ alibi Adiutores appellantur, qui officialibus uel mo bo, uel negociorum magnitudine impeditis additi laborem illorum subleuabantil. s.C. de diuers
BOMRYCINA uestimenta quorum meminit Vlpia. l. 2 i . I. D. de aur.arg.lcg. ex bombyci b. uomiculis dicuntumqui,ut Plin.lib. II . cap. 2 2. lcribit, telas aranearum more texunt, ad uestem luxumstix minarum,quae BGmbycina appellantur. Boux in iure ciuili generaliter appellantur ea omnia, quorum inter homines commercium est siue
corporalia, siue incorporalia sint:siue mobilia, Gue immobilia.l .uxori, ἰ 7. D. de usu de ususta leg. ubi Paulus est, u fructu bonorum legato & praedia, & mancipia, & stipellectilem, & uetb etiam
BONA uero sic diuiduntur , ut alia naturaliter se appellentur,alia ciuiliter.t.bonorum, 9. Digest. deuein. ligni. Naturaliter bona dicuntur, quae reu ra & cstectu bona sunt: quia ut Vlpianus ait beat,
id est beatos essiciunt, unde Beati dicti, qui ut
Varro libro De lingua it I i .testatuoinulta bona possident. unde Plautus in Poenul.Bonam ego quam beatam primo dici mavolo. In hanc sententiam illa sunt in t .subsignatum,3 9. De uerb.lign. bona intelliguntur cuiusque, quae deducto aere alieno supersunt. N l. non possunt, rI. D. de iurisse. id bonorum cuiusque esse intelligitur, quod aeri alieno superest. Ciuiliter bona dicuntur,quae
cum reuera bona non sint, loquendi tamen consuetudine sic appellantur: tantum, quod ius patrisse .uniuersum contineant. Itaque successio inius uniuersum alicuius quantuis damnosa sit, b norum tamen post cisio appellaturit. 3.D.de bon. p .l nam quod, i q. cum Ueq. D ad Trebel Hinc Asrieanus in l.bonorum, ro8. D. de uerb. signi f. Bonorum,inquit, appellatio,sicut haereditatis,uniuersitatem quandam ac ius successionis, &non
singulares res demonstrat. opinor, quia ύι-Nπλιχον res aestimantiirae denominantur.
BONA fides proprie dicitur, quum quod promis.
sum est, praestatur . nam is cui quid promittitur, eromittentis fidem sequitur r quam si promi Dior liberat,bona:sin minus,mala nominatur. Plautus Mostellaria, TR. De uicino hoc proximo Tuus emit aedes filius. T s .bona fide λTR. Siquidem es argentum redditurus, tu bona: Si redditurus non es,non emit bona.
Sueton. in Augusto, Eidem populo promissum quidem congiarium reposcenti, bonae fidei se es.se respondit. Hine Vlpianus in l.ex empto, II. D. de act. empl. praeclare scribit, nihil magis bonae fidei congruere,quam id praestari,quod inter co-
trahentes actum est.& l.cum uenderem, 2 l . D.locat. Bona fides exigit,ut id quod conuenit, sat.
BON A fide plerunsue id seri dicitur, quod sileeia.
eandide,simpliciter & aperte sit: cui contrarium est Dolo malo, tu te, astute, artificiose, ut apud Proeulum l.68. D. de coni. empl. Existimo te in
exigendo non solum bonam fidem. sed etiam diligentiam praestare debere:id est, non solum ut a te dolus malus absit,sed etiam ut culpa. item in l. 3 .in si. D.pro sec.& l. 6.de regu. ivr.l. 2. De s
Bou A fide possidere dicitur, qui ignorat rem alienam esse. l. 3. D.ad leg.Fla.de plagiar.& l. 22.F.phtitam, D. de pet. haere. Itaque bonae fidei pollesisor quis esse desnit,ex quo cognouit rem alienam esse.l.q8.D.de acq. retadom.qua de caussa pollec res omnes posF litem contestatam malae fidei esse intelliguntur. l. 28.F.etiam, D.de petit.hsred.
BovA fides, pro aequo & bono. Caius i. .D.de ob lig. & act. Palam est inter eos nasci ex contractu actiones mandati, quibus' inuiceni experiri posisent de eo, quod alterum alteri ex bona fide praestari oportet. T0phon. L 3 r .D.de pos Bona fides quae in contractibus exigitur, aequitatem summam desiderat. BONA eadu ea in iure dicuntur, quae deficiente eo cui iure ciuili debebantur, in alium ceciderunt. ueluti cum lex et dotem adimit, qui contra cius interdictum uxore in prouincia sua ducit, eamq; fisco attribuit: eaduca Dos dicitur a Paulo l. si uis, 38. D. de ritu nupt. quemadmodum cauca glans in aege x II. dicebatur, quae deficiente eo qui legat, ex arbore decidit. l. sylva,
3 o. Dei uerbor. signisc. Hinc ille Crassi iocus in 'lib. De Orat. II. Nostra est inquam omnis ista prudentiae doctrinaeque possessio, inquam
homines quasi caducam atque uacuam, bundan istes octo, nobis occupatis inuolauerunt. Hine
ille alter Ciceronis in C. Antonium Philipp. x.
52쪽
Quem nisi in uia eadueae haereditates retardassent,uolasse eum, no iter feeisse diceres. Caduras haereditates facete dixit,pro iacentes,que ips absenti relictae necdum ab eo aditae atque acquisitae
fuerant: Facete,inquam,ita locutus est, non uere
aut proprie. nam Caducum,auctore Vlp. proprie dicitur,quod quis sibi testamento relictum,ita ut iure est illi capere possit,aliqua ex caussa non ceperit, quasi ab eo ceciderit: ueluti si legatarius post
mortem testatoris ante tabulas apertas decesserit. Hee ille cap. Inst. xvij. Iustinianus autem in l. I . C. de eadu. toll. tribus modis ea quae testamento re
licta sunt,deficere demonstrat:si quid PRO NON
DUCr, aut si quid CAD vcvri sit. Pro non scripto ducitur, quod ab initio defecit, ut cum
mortuo legatum haereditasve desertur: In caussa caduci est, quod post testamentum ante testatoris mortem deficit: ueluti si legatarius testatore uiuo moriatur: Caducum est, quod mortuo i statore ante tabulas apertas descit, ueluti si tum legatarius moriatur. Atque haee quidem subtiliter a Iuristonsultis ita disputantur: cum ali qui Caduca omnia dieantur, quae illis excidunt quibus iure ciuili debebantur. ueluti eum lex Pappia Poppaea iubet, ut quae ad orbos ex testamentis perueniunt, eorum pars decima fisco attribue retur,pars illa caduca dicitur. unde illud Iuue.de uxore quae marito liberos ex adulterio pariebat: . Iura parentis habes propter me, scriberis haeres. Legatum omne capis, necnon & dulce cad
BONA castrensia,uide Peculium. BovΑ gratia dissolui matrimonium t formula iuris antiqui: ut ex Nouella xxi I. intelligitumin qua Iustinianus Graece scribens, eam formulam Latinis uerbis usurpauit: διαλυ--ι δ, ἐν--μ
culpam,animarumve offensionem,sed uel sua spote,uel legitima aliqua de caussa discedebat. ut Vlpiani uerba ost dunt l.cum hic status, 3 α. . si diuortium. D.de donat.int. uir. Plerique enim cum
bona gratia discedunt: plerique cum ira sui animi& ostensa.& l. 6M. de diuort. ubi exemplum huius diuortii proseriur, in eo qui captus ab hostibus quinquennium fuerat . itemini.utri, 6O.6 I. 63 .D. de donati int. uirunt. ubi nostri scribunt bona gratia dirimi matrimonium, ueluti si propter sacerdotium, sterilitatem, senectutem, ual
tudinem,militiam, satis commode retineri matrimonium non potest.
BONA uacantia dicuntur, eadem quae & caduca, nimirum quae illius fuerunt, cuius haeres nullus est. I. r. C. de bon. uacant. haec autem olim quidem publicabantur : sicut Vlpian. cap. Institui. xviij.sgnificat. nunc uero confiscantur, & quadriennii tempus iis nunciandis praescribitur. l. in intra quatuor, IO.D. de diuerstemp. & l.quamuis, I S. D. de usucap Vacantia autem dici quae N Ca
BONAn fidei actiones, uide Actiones bonae fidei. BONAg fidei emptor. este uidetur, inquit Mod
stinus, qui ignorauit eam rem alienam esse: aut
putauit eum qui uendidit, ius uendendi habere:
puta procuratorem aut tutorem esse.I. Io9.D.de
uerbor. s . BON r consulere, aequi bonique facete. Fabius lib. I. cap. 6. Sit ne Consul a considendo, an a iudicando: nam hoc Considere Veteres appellauerunt. unde adhuc remanet illud, Rogat, b
ni eonsulas: id est bonum iudices. Vlp.l. 3 . D. de decurion. Boni consulere debeat humanitatis sententiae, nec decurionatum recipiat. Vlp.l. .f. I.
D.de ivr.dot. Quia boni consulere mulier debet, quod suit aestimatus.
Borui uiri arbitratu ueteres dicebant, cum neutrius eorum quorum res agebatur, sed eius cuius nihil ea in re intererat, probatio crat. Cato de retustica, oleum cogi recte, satisdato arbitratu L.Manlii. Si quid redemptoris opera domino damni datum erit, resolvito. id uiti boni arbitratu deducetur. Item, Oleam facito recte a
bitratu domini, aut custodis. Si quid redemptoris opera domino damni datum erit, uiri boni a bitratu deducetur. Item, Vinum uenditum dabitur in triduo proximo, uiri boni arbitratu degustato. hoc est, neutrius eorum quorum res agitur: sed eius cui mentiri bono non esset. Item , Si quid dominus, aut familia, aut pecus emptori damni dederit, uiri boni arbitratu resoluctur. Si quid emptor, aut pastores, aut pecus emptoris,domino damni dederit,boni uiri arbitratu resoluat. Paulus i. 2 q. D. locat. Si in lege locationis comprehensum sit, ut arbitratu domini opus approbetur, perinde habetur, ac si uiri boni arbitrii, comprehensum fuisset. idemque seruatur, si alterius cuiuslibet arbitrium comprehensum sit.nam fides bona exigit, ut arbitrita tale praestetur, quale uiro bono conuenit. Atque hoc est quod Catonem puto illis uerbis significasse Bono domino,cap. Iq. Huic operi,inquit, precium ab domino bono,qui bene praebeat quae opus sunt, & nu-
mox fide bona solvat. Item, Loco salubri, bono domino haec quae supra precia posita sunt pestilenti, ubi aestate fieri non potest, bono domino
pars quarta precii accedat. Ulpianus l. I .D.de legat. lib. 2. Placet in testamentis legatum in alterius arbit tum collatum pro uiri boni arbitrio accipi. Hoc est,pro eius arbitrio, cuius nihil imteterit fallere. BONITA Ri us, uerbum est a Theophilo &similibus lictum : item ut eius contrarium Quirit
53쪽
rius. Duplex est, inquit dominium: legitimum , quod iure Quiritium competit,& appellatur dominus iure Quiritario: naturale, quod in bonis est, unde Bonitarius dominus dicitur. Caussam autem harum appellationum ex Vlpiani Institi tionibus subiiciemus, In bonis tantum alicuius semus est, uelut hoe modo, Si ciuis Romanus a ciue Romano seruum emerit, isque traditus ei sit, neque tamen mancipatus ei neque in iure ces.sus, neque ab ipso anno possessus sit. nam quandiu horum quid fiat, is seruus in bonis quide emptoris est: ex iure Quiritium autem, uenditoris est. vide, In bonis. BONOR vM,emptio, modus suit antiquus per uniuersitatem acquirendi,de quo disteritur in Instit. sub tit De success.sub. moris enim erat, ut in b nis debitoris uenilcndis, unus bonorum emptor constitueretur, qui semel atque uno precio ea uniuersa coemeret. cuius moras uestigia extantini. Aufidius, 29. 3. qui ex causi .cum bona, l6. eod.
tit. l. Imperatores,6o. D depact. Ex quibus illud intelligitur, quod nunc complectar paucis . nam
ille emptor aut unus crat ex creditoribus, aut e traneus . cum emisset, tum omnibus satisfaciebat
in solidum, reliquum sibi habebat. quod s diss-debat,ne paria facere posset, tum antequam em reticum creditoribus decidebat itaq; ad empti
BONOR v si possessio est ius persequendi retinendiave patrimonii, siue rci quae cuiusque cum moritur, fuerit.l. q. D.de bon.poss.caque in re haerediatati est similis, quod utraque S commoda & i commoda complectitur: & quamuis bona solue-do non sint, tamen & haereditas, di bonorum pocsessio dicitur, &utriusque una eademque uis&esseientia est. Discrepant autem in eo, quod iliata iuris civilis est, nee l/raetoris auctoritatem in adeundo desiderat: haec uero tota praetoria est, in eiusque beneficio posta: cum praetor haeredem facere non possit, ut ait Imp.f. .eod. Est autem a praetore iuris ueteris tum mendandi, tum confirmandi caussa instituta: eaque non tantum ab intestato, sed etiam ex testamento defertur. l. 6. D.de bonor.possess.ubi Vlpian. ait,eam a Praetore ad ius porcipiendarum haereditatum amplia scandum institutam csse. Lex enim xI I. tab. gentium familiarumq; conseruationem solam specta-rat: Praetor uerblanguinis ac naturae rationem habuit maiorem. Ex testamcnto duae dari solent,Cotra tabulas, d Secundum tabulas. Ab intestato, octo: luas deinccps breuiter enumerabimus.
BONOR v xi possessio , di possessio bonorum longe inter se dii ferunt. Illa ad bonorum uniuerstatem, id est, uniuersi iuris successionem pertinet, ct in perpetuum lcmpus dcccrnitur: haec non ad su cessionem, sed ad custodiam & ad tempus constutuitumueluti cum ii cntersit ut creditor, aut legatarius in bonorum postessionem mittitur. BoΜoRvM possessio eontra tabulas locum habet, cum Pateriam. testamentum quidem fecit, sed in eo liberos suos praeteriit: hoc est,neque nominatim instituit, neque nominatim exhaeredes fecit. indeq; dieitur a Tryphonino contra lienum dari. l.quod uulgo, i 9.D.de bon .po s.coni taST Bovostv M possessio secudum tabulas, est ea quam Praetor testamenti tabulas ac scripturam seques, eiq; obtemperans,institutis haeredibus largitur.l. I.& pasJ.D. de bon.po. s .iab. BONOR v M possessio unde liberi, est quae liberis tum emancipatis, tum suis ab intestato com ceditur , ut parentis intestato defuncti bona pos-sdere Praetore auctore possint. l. i. D. quis ordo in bon.l. t .s.sed uidendum, De successor.ediet. BONOR v M possessio unde legitimi,dicitur quae agnatis ab intestato desertur idq; ex lege xl l .la bu. Praeterea autem quotiescunque uel lex, uel f natus defert haereditatem, ex hac parte eam peti
BONOR v M possessio unde decem personae, dicitur quae decem personis quae manumissori extraneo praeseruntur, conceditur.l.si ad patrem, io. D. de suis & legit. Decem autem personas intelligimus infra scriptas, filium, filiam , nepotem, ne
pleni, fratrem, sororem, patrem, matrem auum, aulam.
BONOR v M possessio unde cognati, dicitur quae cognatis proximis ab intestato defertur: in quibus agnati emancipati, quibus unde legitimi
non competit, continentur. l. I. & pals. D. unde Cognati.
BONOR v M possessio unde qui ex familia, est quae liberti liberis, tam naturalibus, quam adoptiuis, itemq; uxori quae ipsus in manum conuenerat, ab intestato deserebatur. Sic enim hae posscssi nem intelligendam esse plurib. uerbis in Commetariis Institutionum demonstrauimus. BONORVM possessio Vnde patronus , patrona, Iuberi , parentesque illorum uocantur, est quae ab intestato liberto suprascriptis personis defer tur. s. sunt autem, Debon. pols. Napud Vlpia. cap. 28. & 29. Bovo Ru M possessio Vnde uir&uxor, dicitur quae uiro ab intestata uxore, Suicissim huic ab illo conceditur, quoties deficit omnis parentum, liberorumve seu propinquorum legitima,uel naturalis successio, s sco excluso. l. I. D. unde uir &
BONORvM possessio Vnde cognati manumissoris est,quae patroni cognatis ab intestato liberto co-eeditur quorum ius quoddam singulare suisse Iustinianus non obscure significat. F. pen. De succ. lib.& Vlp. cap. Inst. I.& 28. Bouo Rubi polscssio alia Edictalis dicitur, alia Decretalis . Edictalis est quae ita a Praetore in edicto promissa est,caussae cognitionem eum desideret: sed S: de plano, tanquam re certa di cxplorata, &
54쪽
quocunque die peti possit.l. I . . I. D. si tab. test. nul l .l. 3 o.f. I .D.de aeq. haer. Cuiusmodi sunt septem illae bon. po. quas superius enumerauimus. Decretalis uero est,que caussae eognitionem d siderat :ae propterea non nisi pro tribunali decerni potest. l. r. b.dies. D. quis ord in bon.po. l. I.g. decretalis. D. de succe.eaict. Huius generis sunt Carboniana, Ventris in pos mittendi ,eius qui captiui, furiosive nomine mittendus est. Illa ordinaria estillaec non est.l. 3 .F.ult.D. de Carbon.edict. l.sil ium,f. si quis contra.D.de legat. praest. BONOR v M possessio alia cum re, alia uiae re. Cum re, si is qui accepit cum effectu bona retineat:sinere, cum alius iure ciuili euincere haereditate posisit rueluti si suus haeres intestato sit. BONO Rubi possessio suae re,est cum suus hqres euin incere haereditatem iure legitimo possiti Haec V lpi. cap. Institui. 2 8. Eiusq: rei uestigia supersunt in l. filiis, C.de inoffie.test. l. posthum M. de iniust.
BONOR vM emptor olim dicebatur, qui cum debitoris damnati bona auctione uendenda essent, solus ea omnia bona per auersonem coemebat:ut, si facultas serret,in solidit omnibus satisfaceret: dein
si quid reliqui esset, sibi haberet . quod si disside
bat ne paria facere posset, tum antequam emeret, cum creditoribus decidebat:itaq; ad emptionem accedebat.f. I . De suce. blat.l Imperatores,6O.D.de pact.l. .C. de bon. aucti. iudi c. l. Aufidius, .D.quib.ex cau .in possBON vM nome,debitum facile,& idoneum,& quod exigi non difficulter possit. Paul. l. inter caussas, 26.3. 2. D. mand. Bonum nomen facit creditor,
qui admittit debitorem delegatum. Hi ne illud
foeneratoris Alsis apud Columellam lib. I. ca. 7. Bona nomina non appellando fieri mala. BPAasHAI , Vlpian.l. .D. deliis qui not. insam. Designatores autem quos Graeci appellant, artem ludicram non facere Celsus pro bat : quia ministerium , non artem ludicram exerceant. & sane locus iste hodie a principe non pro modico bencficio datur. Iul. Pollux libr. s.
Ae Musicis quidem iudices assident: Gymnicis uero praesunt Brabeutae, & Mastigononii, & Rha duchi. autem dicuntur, quod βραβειαν, id est, praemium uictoribus designent, hoc est decernant . Qua ex uoce Gallicam nostram Brauc,
di manasse mihi facile persuadeo: quod qui brauium reporiant, insolentes uideantur. BREPHOTROPHivM , - πω ν, domus sendis infantibus parata.l.illud, I 6.l.sancimus, I 8.C. De sacros .ecel. uide Curotrophium. BREv I manu,uide Longa manu. BREvIARIAE rationes, quae in breue contractae
sunt. Scaevola L ult.Digest.de pecul.legat. An peculio praelegato. centum aurei,di usurae eorum
debentur eum rationibus breuiariis, de sortem &usuras complexus sit. Ulpianus in l. 3. s. 6. tita. seq. Logarium opinor,hoc appellat. Suetonius Calig. Ordinario quidem dispensatori breuia fium rationum offerenti, paropsidem leguminis porrexisse. BREvis, libellus in quo quid scriptum est.Impp.l.
ult.de conuenien. fisci debit. lio. Cod. I o. Inter chartulas confiscati breuis quidam asseueratur inuentus, qui nomina debitorum contineret.
Lamprid. de Alexandro , Milites suos sic ubiq;
sciuit, ut in cubiculo haberet breues,& numerum, & tempora militantium. Sie in l. penult. in s. C. de canon. larg.I. ult. C. de conueniend. fisc
BUCCINvM, conchae genus, purpuris conficiendis idoneum. Plin. lib. λ. cap. 3 6.Concharum ad purpuras & conchylia eadem quidem est materiar sed distat temperamento. Duo sunt genera: Buccinum minor concha, ad similitudinem buccini, quo sonus editur.Vlps.7o. . s .de legatin fid. li. 32. Purpurae autem appellatione omnis generis purpuram contineri puto.sed coccum non continebitur : Buccinum ,& ianthinum continebitur. Florentinus liber FuCI N UM. BuCCELLAT v M panis ad usus diuturnitate excoctus, quo milites pasci in castris solenti uti scimibit Marcellinus lib. xv M. cius sit mentio in I. I. C.de erogat milit. BuCCvLAs, quarum structores Patemus uacati nem munerum habere scribit in l. ult. D. de iuri immun. instrumentum puto illud esse cuius meminit Vitruvius lib. ro. cap. I s. in quo succula inditur, catapultis exercendis parata. Bur GARus, Iurisconsultus, in Italia floruit ei reu
las Iuris ciuilis libris aspergere: quibus est Accursus postea multum usus, eiusq; honoris caussa persaepe meminit. BuPREsTIs, animal uenenatum ac pesti serum, ut scribit Plin.li. Io.ca. Itaq: inter uenena connumeratur a Marciano in l. .9. I .D.adleg. Cornel. de sic.ubi tamen nuBROsTIM uitiose legitur.
BVRDo. Laurentius Val. lib. Eleg. . Hinnulus dicitur,inquit , qui patre equo, matre asina genitus est, quem quidam Burdonem nominant. VI piau. 9. De legat. & sd. lib. I r. Item legato continentur mancipia: item iumenta, uel lectica, uel sella, uel burdones.
erat, quam Praetor in publicis iudieijs dare iudicibus solebat in tabella eae rata scriptam: ut si reus damnandus uideretur, eam in v na coni,cerent: quemadmodu in
55쪽
: Verri II I. Pedianus sigDiscat itaq; tristis a Cic. . rone appellatur in ea pro Milone: Quod nisi uia disset polle absolui euin qui fateretur,neq; quaeri unquam iussisset, nec nobis tam salutarem hac in iudicando literam, quam illam tristem dedistet.
c. litcra Gaius notatur , quae inuersa a mulierem declarat:quia tam Caias esse uocitatas,quim
Caios,etiam ex nuptialibus sacris apparet.Fabius
lib. I .cap. 7. CACABVs, uas in quo pulmentarium coquitur:.uti: Paul.docet in l. I 8.f. 2 .D. de inst. uel inst. & Vlpian.l. l i. s. s. De aur. N arg. Varro De lingias uas in quo cibum coquebant. CADERE caussa, pro litem perdere ab antiquis diccbatur,sortasse quod uti comoediae stare dicebatur quae placebant, sic & caussae. Terent. prolog. Phor.Quod si intelligeret, cum stetit olim noua, actoris opera magis stetisse, quam sua. Et Don
ius duobus in locis, Ad, inquit, dicitur fabula
.ctim recitatur: stare, cum placet. Sic Cicero in .epist ad Lentulum,Cum in Senatu pulcherrime staremus, quod iam illam sententiam Bibuli, dee.
Paulus autem lib. Sent. t. cap.x Caussa cadimus, in quit, mi loco ut summa,aut tempore,aut qualitate. Iustin.I. 2. De actionib. Si quis apens inten tione sua plus complexus suerit, quam ad eum pertineat, caussa cadebat: id est rem amittebat..Cicaib.de Orat. I .Hypsaeus maxima uoce a Praetore contenderet, ut ei quem defendebat, caussa cadere liceret. Paulus i. s.f. s. D. detur.fisci. De .quo cauem compellitur, ut si usus is contra inter dictu fuerit, caussa cadat. Papinianus l.T I .f. ῖ . D.
. Me condak demonst. Quod si maritus uitio suo caussa ceciderit, neq; soluendo sit, decet. Diciaetiam solebat, pro eodem. CADERE formula. Fabius libro Ili. In omnibussere caussis in quibus cecidisse quis formula dic,
itur, hae sunt quaestiones: an huic, an cum hoc, an hac lege, an apud hunc , an hoc tempore liceat agere. Sueton. in Claudio: Nec semper praescripta legum secutus, duritiam lenitatemq; multatum ex bono&aequo moderatus est. nam & iis
qui apud priuatos iudices formula excidissent,restituit actiones. Quo ex loco patet, Cadere sommula in stricti tantum iudicii actionibus usurpa- .ri solitum: Caussa ueris cadere, in omnibus.
CADvCA. bona uide Bona caduca. C, D vc Ar haereditates, uide Bona caduca. CADv CARI A lex, uide lex Caducaria. CADus, uass genus, quod Metretes dicitur, decem cogioruin capax, apud Vlp.l. I S.I. . D. Deu LN l.6a. Iq.& is . D.de trit .vin.
Cι MENTA, lapides fracti di rudes, quibus aedificia consurgutit. Iauol.l. 7. D. locat. Terram in eam aream amplius quam fundamenta caementitia locatoris crant, congessit.
CA E RIT F.s tabulae quae dicantur, Cellius lib. xvi. p.xiij. his docet uerbis: Primos municipes sine suffragii iure Caerites esse saetos accepimus: con cellumq; illis,ut ciuitatis R. honorem quidem caperent,sed negociis tamen atq; oneribus uacaret:
pro sicris bello Gallico receptis custoditisque. Minc tabulae Caerites appellatae, uersa uice, in . quas referri iubebant quos notae caussa suffragiis privabant. Pedianus in Divin. Qui plebeius erat,
in Caeritum tabulas reserebatur,& aerarius fiebat: ac per hoc non erat in albo centuriae suae: scilicet . ad hoc ut ciuis esset, sed tantummodo ut pro capite sici tributi nomine aera penderet. CREsAREs cur Imperatores omnes dicti sint, uide initio nostrorum comment. in institui.
CAEs Anthrusis & Caesariani passim lib. d.x. pro officialibus Caesaris.
CR I v s, Caia, nomina in matrimonijs quae per Co emptionem fierent, usitata: Vbi tu Caius, & ego. Caia.quib. uerbis, ut Plutarchus scribit, quasi p .ciscitur sbi comune cum uiro dominium , ae par
imperium domi r ac si diceret, Ubi tu es ninitiae princeps ac dominus: ecce ego adsti familiae princeps di domina. Quod Cicero iacete exagitas ira Murae mana, Quia Inquit,alicuius libris exempli
caussa id nomen inuenerunt,putaram Omnes mulieres, quae coemptionem facerent Calas uocari. Valerius Max. Caetem, inquit Caia,usu super.omnes celebrata est: sertur enim Caiam Caeciliato, Tarquinis Prisci regis uxorem, optima lanificam. fuisse.& ideo institutum luit, ut nouae nuptae ante
ianuam mariti interrogatae quae nam uocarentur,
iam esse se dicerent. CALATA comitia, uetusto uerbo dicuntur pro Ad uocata, de per praeconem indicta, λ Graeco-ώr unde Calendae dictae,ut Macrob. scribit li. Sat. I.
cap. xv.itaq; ueteres comitia omnia Calata nominabant:& Iustinianus Calatis comit ijs,testamenta seri solita tradit, pro Comitiis conuocatis.cu Gellius lib. i s.cap. 27. scribat, in concione populi ea fieri consuesse. CALENDAE, Calendarium, δύα uide Kalendae. CALANTICA est tegmen muliebre, quod capiti in .nectitur. Marid uitan Clodium, Tune quum uincirentur pedes fasciis,quum Calanticam capiti accommodares. Ex Nonio. Vlp. in l. 2 . I. . D. deaur. arg.Ornamentorum hae vittae, mitrae, semi mitrae, calantica. Florentini tamen CALAvT i CA.
CALCIA Riv M, quantum fatis est calceorum, pro personae qua de agitur conditione. Vip. l. 3.f.7.D.de traniact. De calciario quoq; arbitrio Praetoris transigendum est. Idem i.M.D. de alim.& cib. Diariis N cibariis relictis, neq; habitationem, neque uestiarium, neq; calciarium , debeti palam est. Tranquill . in Vespasian. Classiarios qui ab ostia de Puteolis Romam pedibus commeant, petentes constitui aliquid sibi calciarii nomine,quasi parum esset sine responso abegisse , iussit post Ihaec excalciatos cursitare.
CALCI A TvM apud Paulum in l. 3. f. s. D. de oss.
56쪽
aesuig.legi puto pro FALci Aruxi: id est,falcius muralibus de quibus Caesar S: alii memineve quae diruendis aedibus instaminatis parantur , instructum . Tacitus lib. ip. Paulum inde moraeduin e proximis agris ligones, dolabras δε alii tal
Nam huius quoq; est ministerium, si forte uellicibrarius,uel nomenculator,uel calculator sit. Modestinus l. Is . D.de excusat. Μη δἰ λιγαριης,-δἐ
σιαν .i. Ncq; librarios,neq; calculatores,quos Diaspephistas vocamus,habere immunitatem. Item in l. . De prosin med .lib.Cod. I o.& l. I .f. 2. D.
CALiCATus miles manipularis, gregarius.Vlp.l. 2 D.de iis qui not. inia. Dimillum accipere debemus militem caligatum, uel si quis alius usque ad centurione, uel praesectit cohortis. Arrius l.6.f. D.dere milit.Sed & caligatus,qui metu hostium languorem simulauit,in pari caussa eis est. Venul. l.9. D.de cust.de exhib. Is autem qui exercitum accipit, etiam ius animaduertendi in milites caligaiatos habet. CALIGATI autem a caligis appellantur, quod erat gregariorum militum calceamentum. Cornelius Tac. lib. I . Iam infamis in castris genitus in contubernio legionum eductus, quem militari uocabulo Caligulam appellabant: quia plerunq; ad comineiliada uulgi studiaeo tegmine pedu induebaturo CA L v I s I A N A actio,iride Actio Calvisiana-CALvi TvR ,inquit Marcellus Ast frustraturit ractum a caluis inimicis, quod sint omnibus frustratui. Plautus,in Cassina, Na ubi domi sola sum, sopor manus caluitur. Pacuvius in Haedo. Sentio pater, te uocis calui similitudine.led quid conspicio Z na lactans caluitur aetas Complura Nonius exempla protulit, ex quibus Cai, respousum facile intelli gatur in Let 3 3 .D.de uerb.sg.Si caluitur,& moretur& frustretur.ut Si CALvi Tun, uerba snt legis duodecim,quam interpretatur:caetera,sua: id est,glossae N interpretationis. Erat autem in lege
CALUMNIARI uerbum generale est , omne ingenii malleiam complectens.Cic. te Repub. I i .Vt Caeneadi respondeatis,qui saepe optimas caussas ingenii calumnia ludificari solet.Proprie aute ad fraudes reorum contrallitur:hoe est, tam actoru , qua defensorum:de tam publicorum,quam priuatorii iudiciorum.Unde Iuramentum calumniae, quod litigatores,cum iudicium acciperent, intcrponebant .Hinc Paulus lib. Sent. I. cap v.Calumniosus est, inquit, qui sciens prudensq; per fraude negocium alicui coparat. Hinc Calumniator in priueta re dicitur, qui no debitu petit.l. n.D. ne quis eum qui in & per calumniam petere, qui alterius negandi causa, no iure petit. l. 29. I. ult. D. de lib. causa. l.q6. D de petit.haere.l. s.f. . D. ut inpos. 3leg .Hinc Calumniae actio illa antiqua, de qua scribit Imp.6.hee aure. De poen. tena. litig.quae in partem litis decimam actores multabat: & post sci tentiam pronunciatam uictori aduersus eum qui
CAMEL Ast A, Camelorum curatio & praefectura: Pnisii sorte CA M EL A RI A legendu sit a Cametatis si ut Argentaria,Sagaria,ab Argentariis N Sagariis. Camelarii nanque qui camelorum curam habet,
melasia quoq; similiter personale munus est: nam ratione habita & alimentorum & camelorum,certa pecunia camelarijs dari debet, ut solo eorpo ris ministerio obligentur. Budaeus tamen Cain telasia, καμηλη - legendum putat. CAMvM , potionis genus apud Vlpianum in. l.9. D. de tritic.uin. mihi ignotum. CANCELLARE,delere, expungere, quod qui scripturam delent, ducto in arrectum & transuersum calamo quasi cancellos essiciunt. Scaeuola l.47. D. de pact. Si quod instrumentum apud me leman sit, uinum , εἴ pro cancellato habebitur. Vlpian. I. Σ.D. de his quae in test. Cancellauerat quis testamentum, uel induxerat. CANCELLARIV s, idem, opinor,qui actuarius inde duct onomine, quod cius ossicium, id est, cellula in qua scribere consueuit,eancellis munita sit.NSquum eius ossicium libellis, siue chartulis sit re fertum, de frequentes habeat interuentores, neq; ab illorum colloquio prohibetur, de ab amitte darum chartarum periculo abest.Nune subiungamscriptionem marmoream peruetusta,quam Romae repertam esse aiunt,ex qua de Cancellarii nomine coniectura seci. Exauctoritate Turci Aproniani v.c.praesecti urbis. Ratio docuit utilitate suadente consuetudine in icadi summota, b ex gio potius pecora uendere,quam digitis cocludotibus tradere ut appenso pecore capite, pedibus, Ee seuo lactante, & subgulari lanio cedentibus,reliqua caro cum pelle N interaneis prosciat uendatori sub eospectu publico fide ponderis compro- Phata, ut quantum caro occisi pecoris appendat,&emptor norit uenditor:commodis omnibus do praeda damnata, quam Tribunus, ossicium,ca cellarius de scriba de pecuarijs capere consueu
rant, quae forma interdicti de dispositionis subfladis periculo perpetuo custodienda mando Iriir. Extat de apud Fl. Vopiscum, in Carini ui tamentio de Cancellario, quam sescribam.Amio eos optimos quosque relegauit: pelsimum quenque elegit, aut tenuit.Praef. urbi unum ex camcellariis suis secit: quo foedius nec eo tari L potuit Digiti od b
57쪽
potuit aliquando .nee diei. Quam tamen lectione ut libere quod sentio exponam; concoquere non possum:uereorq; ne ANCILLARI Is potius sit legendum, quo nomine ipse idem utitur, lenocinii ae libidinis ministros siqnificans.
CANCELLARIus idem qui seruus publicus,siue tabellio,& actuarius.uncae tit. libr. Cod. De asesso
ribus,& domesticis & eancellariis iudicum. Is
enim commune omnium actuariorum nomen se eit suum.
CAND I DATI principis,uide Quaestores candidati. CANTHARi in l. r.3 7.D.delega.&sdeicommist. libro tertio,suisse uidentur imagunculae,& sigilla quaedam ex quibus salire aqua soleret: fortasse ad
eantharorum animalium, aut uero ad canitiari uasis quo potari Liber pater solebat, similitudinem
emcta.Sed Automatoria,inquit,aut si qui canthari per quos aquae saliunt,poterut legari.Ausonius in epistol. illis xv II .Harum uerticularu uarijs coagmentis simulantur species mille sermarum rElephantus bellua, aut aper bestia,ager uolans, de mirmillo in armis subsidens, uenator & latras canis. quin & turris cantharus ,& alia huiusmodi
innumerabilium figurarum, quae alii alio scietius
CAPERE, inquit Vlpianus,aliud est quam accipere . Capere cum effectu accipitur: accipere, & si quis non accepit ut habeatideoq; non uidetur quis capere, quod erat restiturus: sicut puenisse proprie illud dicitur,quod est remiseru l.7 t. D. de uerbis
sig.Quibus ex uerbis apparet, here, esse iuris e Accipere uero, facti. ut cum dicimus Capere ex testamento,Capere haerediorem, legatum, fidei comissumadem enim ualet, quod iure sibi acquirere.ut eum ita scribitur: LVC xvs Titius cia capere potuerit, haeres esto Lin tempus, 62.D. de haer.
instit. l.si is qui, I I D.de uulg.& pupil. l cum autem, 2 3 an fi.D. de aedit. edici. unde Solidum capere non poste dicuntur,quibus id aequirendi ius non est.Lsi quiscla .l.qui non militabat, 78. in s. Date haered cinstituend. l. si is qui. D. de uulg. 3e
pere iuris est, ut etiam pecuniam cepisse dicat ut, qui ab obligatione liberatus estu. 2.D.de calumniat.l. si quis, I Is Ia.de reg. iur. L Nesennius, 22.
pere sine ulla adiunctione: pro acquirere. I. ei a quo, et I.& l.eum qui, 29.D.de usurpata bonae tatii, 48.M. I .D.de ac.rer.dom. Hinc
CA P r o usu δε usucapio, & praecise ae simpliciter capio, ind.l bonae fidei,dedi bipas.sub.tit. de usur. CAp i dicuntur uirgines Vestales, Flamines Diales,
Pontifices, Augures, quum saccrdotes creantur ἀCapi aute uirgo propterea dici uidetur,quia Potificis Max.manu prehensii, ab eo parente in cuius potestate est, u luti bello capta abducitur. Gellius li. I. c. I 2
CAPTAR E aliquem Veteres dicebant,pro, Alieuius haereditatem captare,id est, blassiciis & illecebris aucupari. Martial.Scis te captari: scis hunc qui captat atrarum:
Et scis quid captat, quid, Mariave,uelit. Tu tamen hunc tabulis haeredem stulte supremis scribis:& esse tuo uis,furiose,loco, Munera magna quidem militi sed mist in hamo. Et piscatorent piscis amare potest Z Vlpianus in I. I . D. Si quis ali q. test.Qui dum captat saereditatem,prohibuit testamentarium introire,&e. Dicitur& Captare testamentum:Seneca lib. de Bene vi. An ut cos qui captandorum testamentorum
artem prosessi sunt,non putas habere eadem quae designatores S libitinarios uota Hinc CAPTAPTO RiΑ institutio dicitur,quae mutuae institionis captandae & quasi aucupandae causa facta est.cuiusmodi est haec in l. 2 o. in s. a.de cond. instit. Titius si me haeredem instituet, haeres esto: aut haec, Qua ex parte me Titius haeredem scriptum in tabulis luis recitauerit, ex ea parte tiar esto. L l . D.de his quae pro non script Quat e si de institutione iam iacta testator loquatur, non erit captatoria. ueluti s dicat, ua ex parte Titius me haeredent instituit, ex ea parte Maevius haeres esto illa institutio captatoria non est . quia in praeteritum non in futurum institutio collata est. ait Paulus in l. t.& 29. D. de haered. instit. Papinianus in l.7o.eod.Captatorias institutiones, in8uit,non eas Senatus improbauit, quae mutuis astectionibus,tudicia prouocauerunt: sed quartim conditio
confertur ad secretum alienae uoluntatis. CAPsARI vsserti sex capsarum. Paternus l. ult. D.detur. i inmun. Quibusdam uacationem munerum
conditio tribuit, ut sunt mensores, capiaris,&artifices. CAPsARI us, qui mercede seruanda in balineis u stimenta suscipit: inquit Paulus in l. I. S.I.D. de .praefui g.
CAPsA RIus,qui puero ad ludum eunti libros in capsula deseri. Ulpian.l. t 3.D.de manumiss.uind.Si collectaneus, si educator, si paedagogus, s n trix , uel alumnus, uel capsarius ad est, qui portat libros. Suetonius Nerone, Constat quosdam cum paedagogis&capsariis uno prandio pariter
CAPvT proprie dicitur quodcunq; in recensione numerum eisicit: quod dialectici individuum appcllant. Hinc in armentis ac gregibus,quot bestiae
res uindic.l. is. D. de pignorib. Vnde in locum demortuorum alia substituere , apud Vlp. l. 8.&l. 7o. D. de usi r. quo eodem modo Vlp. in I.pronunciatum,.I9 S. D. de uerb. fgn. ita scripsit: Et cum pateria. moritur, quotquot capita ei subiecta fuerint, singulas familias incipiunt l, bere. Hinc Tributum capitis dicitur a nostris, quod i tingulas personas imperata. 3 .& ult. D.dccensib.
58쪽
censi, Hine tensa dicuntur ciuium capita,' quum a Censorib. in lustris condendis, eoru nomina in tabulas publicas relata sunt. Hine apud Papinianul. I I .f. 2. D. de bon. poli. qui se arrogandum dat, cum capite fortunas quoq; suas in aliam domum ac familiam transferre dicitur, id est cum sua persona,ut uulgus loquitur. Hine diuisio in capita,
cui opponitur ea qus in stirpes dicitur,de qua sub IN explicabimus. Hi ne qua ordinis alicuius quoddam ius est proprium ac praeeipuum, si quis ex itilo ordine moueatur in quo caput siue numerum
obtinebat, capite minutus dicetur:id est iure illo quod illius ordinis erat proprium, priuatus ac deminutus . quomodo fortunis diminutus Latine dicitur,qui ijs priuatus ac spoliatus est. Hinc capitis deminutio apud Iurisconsultos. Nam in eo tractatu Caput, sine dubio ius significat, ex eo alicui quaestum,qubd caput siue locu in ordine aliquo, cuius erat illud ius, obtinet. Qua de caus, Paulus in l. 3 . in s. D. de ca. minut. Seruum capite minui negat:quia nullum, inquit ius habet.Exepli caussi, liberis hominibus, qui nondum tamen tribum obtinent, facultas est quae & libertas appellatur quidlibet faciendi .quare qui in eum ordinem sic enim Cicero loquitur coaptatur,caput iam habere dicitur. unde seruus qui pro libertate precium persoluit, preciu pro capite soluere dicitur apud Plautum di Iurisconsultos frequentissime, id est ut liceat illi caput in ordine libertorum, minutus dicetur l. ult. D. de cap. minut. Eadem est ratio in civibus, quorum est ius multiplex,propriu ac sii
gulare, ut nexorum,haereditatum, usucapionum.
Nam si quis ciuitate priuetur, ueluti per aquae de ignis interdictionem, capite, id est iure ciuitatis
diminutus dicetur.d. l. est.&apud Iustin. g. l. deca.diminut. Eadem praeterea eoru ratio qui in aliqua familia eaput obtinent. Familia aute duobus modis intelligimus: primum uniuersam aliquam agnationem,ut Tulliorum: deinde cuiusq; patrissa. domum, ut M. Tullii .ex l. I9s .f. I.D. de uerb.
sig.Nam iis quidem qui eiusdem gentis siue agnationis sunt,ut omnibus Tulliis,iura certa competunt ueluti legitimarum haereditatum, tutelarum
dic.ite ut ijs qui filisse. sunt, ueluti iura sui. Quod si uel pateriam aliquis, ut Clodius arrogandum se dederit: uel filius fa . emancipetur: eapite, id est eo iure quod ille in gente & agnatione Clodiorum, hic in patris familia obtinebat minuetur, eoq; neque Clodius Gentilis dicet,ut ait Cicero in Top. nem tutelas habebit legitimas, cauae agnatis debentur l. 6. D.de cap. minut.& apud Iustin. s. ult. De legit.agnat.tui. neq; emancipatus sui haeredis ius obtinebita ut ait idem in b. . De ex haere. lib.ut dubium nemini esse positi,quin si e suetudo tulis set,etiam Senatores qui Senatu movetur,& Equites quibus equus publicus adimitur, & uerb etiasseruuli, qui manumissione uel alienatione de s milia tolluntur,capite minuti regia dicetctur: ius
enim in ordine tuo eoru musquisq; quamuis or- guum obtinebat.Itaq; Paulus d l. 3. Seruile caput appellat, id est partem unam seruilis iamiliae:quomodo bouem,aut ouem,unum in grege caput, iis/est partem unam gregis dicimus. Uerum ut alijs in rebus innumeris, communis appellatio ad certas species restringitur,ae reuocaturisici hoc tractatu Capitis appellatio ad eos tres ordines h minum, scilicet liberorum, ciuium & familiarum
contracta est. CAPITIs minutio,est status mutatio. I. I.D. de cap.
. Inin. uel sic, Est adeptio iuris eius, quod quis uel
ex libertate, uel ex civitate, uel ex agnatione proprium habebat. de triplex esse dicitur: maxinia, media,minima. , CAPIT 1 s diminutio maxima est, quum & libertate,& esuitatem,& familiam amittimus. Media, quum it timus ciuitate mi, libertatem uerb retine- .mus. Minima, quum & libertas & ciuitas rotinetur, familia tantum mutatur. l. II. D. de capit. minut. CApi TE diminutus appellatur,qui ciuitate mutatus
est,& ex alia familia in aliam adoptatus: & qui si-- ber alteri macipio datus est: & qui in hostium potestatem uenit: & cui aqua igniq; interdictii est.
in P i TR L,inquit Festus, facinus quod capitis poena luitur. uetustὸ nimirum, pro Capitale. Arrius. l. s. s. q. D. de re militis Si quis commilitone uulnerauit, qui de lapide, militia resicituri si gladio, capital admittit. Gallistrat. l. ult. D. de term . min. Alia quoq; lege Agraria qua Diuus Nerua tulit, ea uetur, ut si seruus seruaue insesente domino dolo malo secerit,ei capital esset.Cic. de Leg. lib. 1. Quiq: no paruerit,capital esto. Plautus, Nunqua. aedepol fugiet, tametsi capital secerit. in Hinc CAprTALIs rei damnatus intelligitur is, cui poena mors, aut aquae & ignis interdictio sit. l. r 3 . D. debon. post. Hinc CA pi TA LI s res damnatu sic accipimus iquit VI p.
ex qua causa damnato uel mors,uel etiam ciuit iis amissio,vel serii litis contingit. l. 2. D. de poe- . nis.& l. q. D. Si quis caut. Hinc Capitis accusationem Labeo existimat eam esse, cuius poena mota aut exilium esset. l. IO. D.de iur. patro. & Capitis
accusasse libertum is demit patronus uidetur, qui tali iudicio appetit, cuius poena aut suppliciu ha- Ibuit, tu exiliu quod si uice deportationis, ubi ci. uitas amittitur. I. I g. 2.D.de oon. libere. Modestinus l. Io ;.D.de uerb.sg.Licet Capitalis Latiane loquentibus omnis caussa existiniationis uidea itur,tamen appellatio Capitalis, mortis uel amis. sonis ciuitatis intelligenda est. Item CAP I TALE M sraudem admittere. est tale aliquid delinquere propter quod capite puniendus sita itere res etaim Fraudem pro poena ponere solebant. l.
59쪽
CA P IT I A Vlpianus inter m uliebres uestes recenset.l. 2 q.f. I. D. deaur. arg. Nonius autem capitum tegmina interpretatur.
CAPur liberum pro la omine libero ueteres dicebant. unde illa Seruis definitio in l. r. D. de tui. Tutela est uis ae potestas in capite libero.& apud Gellium lib.v. cap. x I x. Tutoribus in pupillos tantam esse auctoritatem fas non est,ut caput liberum fidei suae commissum alienae ditioni subiiciant. Cicero aliam Verrina LVI. Hic alteram decuriam Senatoriam iudex obtinebit' hie de eapite libero iudicabit Et Vlpianus cap. Instit. x I. Qui liberum caput mancipatum sibi uel a parente, uel a coemptore, Sccet. Hinc CApvT liberum facere, pro manumittere. Plautus in Mercat. Liberum caput tibi faciam paucos menses. Hinc PRO CAPITE pecuniam soluere: id est, pro libertate. Cic.lib. de ossic. I H. Vt si praedonibus captum pro capite precium non attuleris , nulla fraus est, ne si iuratus quidem id non feceris. Plautus in Poenulo. Cum argentum pro capite dedimus,nostru dcdimus,non tuum : liberos nos elle oportet.Et in Perse: Ut des mihi numos sexcentos,quos pro capite pendam Et in Rudente: Docte atq; astutὸ ego illi pauxillatim pollicitabor
pro capite argentum, ut sim liber , ac me emittat manu. Quam eandem locutionem usurpat Iulia nus in I. semus. IO. D. pro empl.& l. eo tempore. O. s.ult. D.de pecul.
CAPvT noxa sequitur: prouerbium apud Iutistonsultos. l. i. g. Iq.D. depos & l. qui ex pluribus. a. o.& l.ult. D. de nox.act in quo uox CAPvΥ pro persona quae caput habeat, & cum qua lege agi possit, positum est. ucluti, quandiu Davus meus est seruus, eius sum caput: neq; enim serui eaput habent: ut ait l. s. infi.D.de cap.minut. At si eum Sempronio uendam, Sempronius eius caput eis. cietur: sin uero manumittam, iam ipse caput habere incipiet.unde pro capite pecuniam care diacuntur serui, qui libertatem a suis dominis emitta& in eandem sententiam Paulus scribit in l. tutelas. . D. de cap. minut. actionum ex delicto uenientium obligationem cum capite ambulare. itemq; in l. 7. D. de furi . quod dicitur Noxam caput sequi, sic interpretatur, obligationem ab initio contractam caput nocentis sequi. CARBO NuM appellatione neque materiam, neque
titiones, neq; alia ligna cocta ne stimum faciant, eontineri: Vlpiamis scribit in l. carbonum. t 67. D.de uerb. signis.& l. ligni. s. ins Dde leg. 3. CAR a NI AN A bonorum possessio, uide S.C. Carbonianum.
CA RC F R, inquit Seruius est, undecunque prohibemur exirezdictus secundum Varronem, quasi a ceri ab arcendo. locum autem in quo seruantur noxii, carcerem dicimus numero tantum lingulari. Haec ille lib. Aeneid. I. Se v. Vlpiamtaut damnum. 8.f. solent. De poen.solent Praesides in ea eere continendos damnare, ut in uinculis contineantur. sed id eos facere non oportet: nam huiusmodi poenae interdictae sunt. carcer enim ad continendos homines, non ad puniendos haberi debet. Haec Vlpianus.At Ciceronis tempore,hoc est, stante Republica, quoniam in carcerem da nati eonficiebantur, ibiq; de iis supplicium sumebatur: iccirco in Catilinaria ii. ipse sic loquitur, Sentiet in hac urbe esse Consules uigilantes, esse egregios magistratus, este fortem senatum, esse
arma,esse carcerem, quem uindicem nefariorumae manifestorum scelerum maiores nostri esse uo
CAREvM, frutex peregrinus, gentis suae nomine appellatus, culinis principalis: laudatissimus ex sua gente, id est Caria. ut Plinius lib. 39. cap. 8. testatur. Eius meminit Paulus in l. . D.de pen. lcgat. Ergo non CARREuri a Carris, ut Alciatus putat, neq; Caereum, neque Carynon legendnm. CARNiFEx populi Roman. non modo ciuis R. n.non erat,sed ne in urbe quidem domicilium habebat.Cicero pro C. Rabirio perducit.Sed moreretur prius acerbissima morte millies Gracchus, quam in eius concione carnifex consisteret, quem non modo foro, sed etiam coelo hoc ac spiritu Censoriae leges, ac urbis domicilio carere uoluerunt. Venit autem in mentem ex Pla
ti Pseudulo, sitspicati eum extra portam Metiam domicilium habuisse.
P. Iam hic ero: uerum extra portam Metiam currendum est prius. C. Quid eoὸ P.lanios inde accersam duo cum tintinnabulis, Eadem duo greges uirgarum inde ulmearum adet Q , .
Vt hodie ad litationem huic suppetat satis Ioui.
In malam crucem istic ibit Iuppiter lenonius. Crux autem non erat, sed ponebatur in campo Martio, ut ex illa eadem oratione intelligitur. Et cum damnatus collo in surcam inserto uirgis ad necem caesus esset, tuin unco gutturi eius in psecto a carnifice extra urbem trahebatur. Iuvenalis, Qua stantes at dent, qui fixo gutture finnant, Et latum media sulcum deducit arena. Propertius, Et bene cum fixum mento discusserit uncum, Nil erit hoe: rostro te premet ansa suo. CA R P E MT A R I V S, carpentorum artifex, apud T rentinum l. est . D.de iure immunit. CaspARi Aitaberna apud Vlpianum in l. 8. gQ. D.
Si seruit uind. dicitur, in qua sumigari solent casei. moris enim fuit in plerisque Italiae locis, c Iorandi , siccandaque caici gratia, tumum aut ex culmis, aut ex malignis uiridibusque lignis fac re. Columella libro 7. cap. 8. De casei faciendi ratione loquens, Est etiam, inquit, non ingrati saporis muria perduratus , atque ita maligni lis
60쪽
gni, uel eulmi sumo coloratus. Vlpianus, Non putare se ex taberna casearia fumum in luperiora
aedificia iure immitti posse. In Flor. lib. legitur
s. s. D.deseruit . urb. praed. Si seruitus stillicidii imposita sit, non licet domino seruientis areae ibi aedificare, ubi castare coepisset stillicidium. CAsSIANI, Sabiniani, Proeuliani, dicti sunt qui Cassii, Sabini, & Proeuli sectam institutionemq: secuti sunt: de quibus quae Pomponius scribit in l. 2.D.de orig. ivriad summam haec sunt. Fuit MTubero publici priuataq; iuris doctilfirmis. eius duo suere discipuli, Ateius Capito, de Antistius Labeo: quorum alter magistri praeceptis adhaerescens, alter ingenii fiducia pleraq: innovans, dissidium quoddam in iuris ciuiliscisciplinam inuexerunt. nam quum Alcio Massurius Sabinus,Labeoni Nerita pater successisset,acceptam a magistris discordiam uehementer auxerunt. quam p
stea eorum discipuli, Sabini quidem Cassius,Neruae autem Proculus co perduxerunt, ut duae iam tum familiae contrariae ex corum nominibus a
pellatae ac propagatae sint. nam qui Cassium loquebantur, Cassiani : qui Proculum, Proculiani dici coepere. post secuti sunt Cassium quidem Caelius Sabinus, Proculum uero Pegasust unde Sabinianorum de Pegasianorum nomina. Quo rum dissensionibus ac praeceptionibus contrariis imbuti postea Iurisconsulti Iauolenus, Neratius, Iulianus, di ceteri, quorum ex scriptis compositi sunt ii quibus nune utimur Pandectarum libra ,
mirificas concertationes, ut Iustinianus testatur,
in hanc legum disciplinam importarunt. CAsT p LLvM quid sit, Frontinus libro s. De aquae duct. sic declarat, Est fere nunc in usu, quum plures quinariae impetratae suerint, ne in viis tapius conuulneretur una sistula, excipiatur in castellum: ex quo singuli suum modum recipiant.. VLpianus autem interpretatur receptaculum, quod aquam publicam suscipit. l. I S. D. de aqua cotid.& aest. Festus tradit diuidicula fuisse , quae nune sunt castella , ex quibus a riuo communi aquam qui': in suum iandum ducit. Vlpianus
CAsus a Iurisconsultis dici consueuit pro controuersia quae nata est, quasi quae acciderit, & casu contigerit. Cicero uero Causam appellat. ut Verrina III aantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit. Item,Nus quam enim scribi suaeque tu aliud quicquam edicto amplecteris, nisi eam causam, pro qua pecuniam aeceperas. Hine Seneca in prologo Declamat. Declamabat autem Cicero, non quales Controuersas dicimus, nec tales quidem , quales ante Ciceronem dicebantur: quas Theseis uocabant. Controuersias nos dicimus : Cicero Caussas uocabat. CAsus fortuiti dicuntur in iure nostro, qui prae' uideri humano consilio non potuerunt. l. 2. g. 7. D. de admin. rer. quales sunt latronum, piratarumve insidiae, naufragia, incendia, illuuiones , mories non oblatae. l. in rebus , I 8. D. commod. Itaque fata de damna fatalia appellantur in l. i. f. si magistr. Digest. de magistr. coi ueniend. CATADROMus decurso , uel descensus concitatior. Paulus i. penuit. Digest. de acti empl. Si seritus ante uenditionem periculosam rem sacere solitus est, culpa tua id factum esse ui debitur. puta eum suisse seruum qui per catadromum descendere, aut in cloacam demitti solitus esset. Quo in loco Catadromi nomine puto significari descensum ex grue machina, admodum periculosum. ΚATAΠΛΟΥΣ, porius ad quem pIurimum appe ii solet. vlp.l. a. f. q. D. de off. procons. Ingressum etiam hoc eum obseruare oportet, ut per eam partem prouinciam ingrediatur, perquam inpressi moris est:& quas G lcia ἐπιδημὼς appellat, sue -- πλουν obseruare, in quam primum ciuit tem ueniat,ues applicet. magni enim facient pro uinciales,seruari sibi consuetudinem istam, & huiusmodi praerogatiuas. ΚΑΤΑ ΠΟΔΑΣ, iisdem uestigiis subsequendi quasi dicas,ad pedes, eorumq; uestigia. Iustinianus de composit. Digest. s. 37. Nisi tantum si uelit eas
in Graecam uocem transformare sub eodem omdine,eaq; consequentia, sub qua & uoces Romanae positae sunt:hoc quod Graeci κατα-dicut haec ille.Cicero autem Ad uerbum hoc appellat.
Xenophon De uenatione , θηρατεος ψ ιδὰς,
ἄπερ ί λαγο s: uenandus non iisdem uestigiis ins 'uendis,ut lepus. Plato lib. De legib. xi. vici m
δώματαr hoc est,Post praecepta de adulteratione, proxime sequitur ut de cauponatione praecia piamus. CAT Lus , est superior pars molae, ait Paulant. I 8.s.s .D.de instrue .ct inst. C ATON I AN A regula, est M. tonis sententia, siue axioma ex plurium legum mente notatum atque obseruatum. Quo o si testamenti facti tempore decessisset testator,inutile soret, id legatum quandocunq; decesserit non ualere.l. I .Re post D. de reg. Caton.cuius haec ratio atq; aequitas uidetur esse equia cum testatoris certam mente atq; uoluntate esse oporteat,cu praesentis teporis conditione spectasse, idq; ea statuisse iudicamus no aute incerto suturi cp.ris euentui re commisite. quippe cum