장음표시 사용
61쪽
alioqui testamenta non exiestatorum mentessus
in ii s dominari debet, sed ex sortuna & casu penderent. Plura in mearum obseruat.lib. II. cap. I.
C4vpR uerbum fuit Iurisconsultorum proprium ac praecipuum:quippe qui aliis cauere dicebatur,
cum ne ab aduersario caperentur,certis adhibitis
sermulis prouidebant. unde illud Ovidii libro
illud saepe loco capitur consultus amore:
Qui i: aliis cauit,non cavet ipse sibi. Et Cicero in epist.ad Trebatium: Tu qui caeteris cauere dedicisti, in Britannia ne ab essedario deci.piaris,caueto. Hine illud Plauti in Epidico: Hie
poterit cauere recte,iura qui & leges tenet.
CAvΕRR , est sibi prospicere,& se contra fraudis aeperfidia: periculum munire. Hinc CAvT io, pro tabulis in quibus contractum negocium perscriptum est. Paulus in i .lecta, qo. D. si sert. petat. Lecta est in auditorio Papiniani cautio huiusmodi: Lucius Titius e decet. Cicero Verrina Di. Etenim qua stultitia fuissem , squam diem qui istum excipiendum redemerunt, ;n cautione uiderunt, cum ita caucrent, s post
Kalend. Ianuar. in consilium iretur: in eam diem ego, cum potuissem uitare, incidissem . Item pro Domo: Sed uno tempore cautiones fiebant Pecuniarum , &cet. Seneca libro de Beneficivit. Video isthic diplomata Sc syngraphas de
'cautiones, uana habendi sunulachra. Hine Vlpianus in l. s. s. 6. D. commod . Si tibi codicem commodauero, de in eo chirographum t debit rem tuum caucre iusseris, decet. Et in l. in com modato, I7. f. q. Digest. eod.L Digest.quae res pign. lig. post.l. φ. Digest. Amil. ercise. l. 2.C.de non num pecula. l. penuit. ν. ult. Digest .adleg. Falcid. Cauetur ergo preditoribus illo mo do: cauetur praeterea pignoribus. ut I. ult. s. si
legatarius , Digest. quor. legat. l. I 8. g. poemib. de pig.act. Cauetur etiam praedibus de praediis i id est, fideiussoribus & hypothecis . ut apud
Ciceronem Verrina ita. Praedibus 8e praediis populo cautum est. Et apud Livium lib. x x ii. Animaduertendum est autem, eum cui fideius.
sores dantur, dici proprie Cauere. Vnde illud
Ciceronis in Bruto, At uero tibi ego Brute non soluam , nisi prius a te cauero, amplius eo nomi-nc neminem petiturum. Vlpiamisi. si rem,9. F. 3 .D.de pigner.act.Satisfactum autem accipimus 'uemadmodum uoluit creditor r siue aliis pignoribus sibi caueri uoluit, Scel. Sic Caius i. I .D qui satis d. cos. Satisdare dicimur aduersario nostro qui pro eo quod a nobis petiit, ita cauit ut cum hoc nomine securum faciamus. Atque
haec quidem propria ivnificatio est.Vulgo tame. CΑvrstr de satis dare Iurisconsulti sic distinguunt, ut qui datis fideiussoribus ac sponsoribus er
mittat,satis dare dicatur: qui uero sine fideiussori-hus, caue re.Vlpianus. l. 246 .D.de iudi Sed utra
nuda cautione,an satisdato, Marcellus dubitat. mihi uidetur sola promissione se l. 2. f. sed utrum. D. de iudic. l. .& l.pen. D.de petit.haered. l. I. D. de ripa muniend.
CAvss A in iure nostro uarie usurpatur. Interdum enim. pro lite ponitur: ut cum dicimus Cadere causa: quemadmodum superius silo loco docuimus . Interdum uero pro hypothes, id est argu- mento unde iis nascitur. I taq; in l.caussas, I 6.C. de transact.&l. l. C.dereb. cred .alite distinguitura eiusq; significationis testimonia ex Cicer ne & Seneca paulo ante protulimus sub vocec Asus. Ridiculum est autem in l. i I.D.deue bor.signific. & l. 9. D.si cert. petat. ac similibus existimare, Caussae uocabulum usurpari pro contractu aut obligatione. nam illis locis & sexcentis similibus plane Ae latine caussae uerbum positum est. I nterdum autem C A v s s A significat, quod iroseri titulum, hoc est dominii pollessionisve auctoritatem appellant. ut cum dicimus, Causa lucratiua,uel caussa onerosa. Nonnunquam.
CAvss A significat ius & conditionem rei: ueluti net usucapta sit,item scelum & partum, & partus partum,omnem deniq; rei utilitatem. Itaq: intelligedus est titulus,de fructib.& omni caussa.Vnde iuud Pauli in l. cum fundus. I. D. si cert. petat. Cum fundus petitus est, post iudicium acceptum caussa omnis restituenda est: id est, omne quod habiturus esset actor,si litis contestandae tempore solutus fuisset. Item in l. praetere 2 o. D. de rei
uendie. Nee enim susscit corpus ipsum restitui, sed opus est, ut & caussa rei restituatur: id est ut omne habeat petitor, quod habiturus foret, si eo tempore,quo iudicium accipiebatur,restitutus ille homo fuisset. Sic accipitur in l. lulianus, 9. .
uantum, D.ad exhib.f. . De offic. iud. l. 2. l. .l. . D. de Usur.l. .f. unde, 6.L I .f. hanc actione,D. depos l. 7. C. ad exhib. Quare cu dicimus seruit tes omnes caussas habere perpetuas, i. forame 28.
D de seruit. urb.sic intellisendum est: earum ius atq; conditioncm hanc esse oportcre,ut iis perpetuo assidueq; uti liceat. CAvss A alia dicitur Lucrativa,alia onerosa. Lucrativa est, propter qua acci picti nihil abest: veluti siquid ei legatu aut donatu st.l. . D. de usuc. l. q. D. de manum.l.82. s. iandus, De legat. I.l. 83. .sire,de uerb. obi. Onerosa uero estisqua aliquid abes metu ti eum quid emptum aut conductu est. IC A v s sa, forma, modus, ratio. Paulus i. q. D. de o. bl.de act.Obligationia fere quatuor caussae sui:aut
enim dies in his est, aut coditio, cet. id est,OMi. gationum concipiendam sernia in qliadruplex.
Idem i. 8s. De uerb. oblig. In executione obligationis sciendu est quatuor caussas esse:id est,executionis formam ac rationem esse quadruplicem. CΑvssA,i l. I .D.de obi.& act. quasi pro negocio usurpat ubi Caius scribit obligationes nasci aut ex
62쪽
eontractu,aut ex maleficio , aut ex uariis caussa
rum figuris. quod sic intelligo: Ex iure quoda apum contractu, puroque maleficio secreto, perseque ac proprie constante: ex uariis caussis, quae neque contractus, neque maleficia sunt, sed illoruomnes.
CAvssAM propriam eam esse palam est,est Vlpian. cuius emolumentum uel damnum ad alique suo nomine pertinet.l. I .g. 8. D. quando appel sit. CavssARi A missio, uide Missio. CAvTIo iuratoria, est promissio sine sdeiussori, bus, solo interposito iureiurando praestita, fore ut reus in iudicio adusque litis exitum permaneat. uti docet Imp. g. I De satisdat. Et de Cautione tu bratoria mentio fit in l. 17.C.de dignit. l. i 2.C.de
CAvTIo de rato, est, cum defensor alterius promittit dominum ratum habiturum id quod suo nomine egerit me si forte iudicio uinceretur, reuersus dominus rem qua de actum est, suam esse peteret. l. seruum, .in fi.D. de procurat.
CavTIo de dolo erat ut opinor Aquiliam 'illa
formula tantopere a Cicerone celebrata : quam euerriculum malitiarum omnium appellat. nam
Actionis nomine sormulam Cicero signiscat. t Locum autem habebat, eum petita iudicio res es.set, uerereturque petitor, ne quid dolo malo possestor interea committeret: itaque apud iudicem postulabat ab eo, ut sibi repromitteret,se nihil in ea re dolo malo iacturum: hoc modo , Spondes ab ea re qua de agitur,dolum malum abesse, absuturum este eCAvTro non numeratae pecuniae,dicitur chirographum debitoris qui sibi creditam pecuniam scripsit,quae tamen numerata non fuit.l. I. De cauta ocnon numerat.Cod.Gregor.
CAvTro Mutiana est, qua legatarius cui quid subeonditione non faciendi legatum est, id se nil quam facturum promittit: a Q. Mutio Iurisconsult. instituta. Cum enim de illius conditionis
euentu nunquam ante legatarii mortem constare posset: ac propterea ipse testatoris beneficio
per totum uitae suae tempus carere cogeretur: ne - cessario Q. Mutius eam cautionem in usum indi
xit. Quo uerbo quamuis nuda promissio vulgo contineatur, l. prima D. qui sati M. cog. uidetur tamen etiam satisdatio in hoc genere intelligetlada esse . partim quia in l.hoc genus, IO6 I.cum sub hac, 67.D.de condit. A demonst. Satisdatio diserte appellatur: partim quia in legatis graui ribus, probabile est fideiussionem interpositam fuisse. Itaque Iustinianus Novell. HI I. ubi copio,ὰ de hac Mutiana cautione. loquitur, interdum etiam iusiurandum de hypothecam exquirit. Illius autem ea uis est, ut stipulatione commissa, qui conrra secerit,uel rem cum fructibus,uel quati ea res est,restituata.cu sub hac,6 7.l.haeres, 79... f. 2 .D.eod. Et si autem de legatis a Mutio eonc pia sit, ad haereditates tamen transferri potest.. Itaq; Vlp.in l. 7. D.eod. M utianae,inquit, cauti nis utilitas consistit in conditionibns, quae in non faciendo sunt conceptae. utputa, Si in capitolium
non ascenderit: Si stichum non manumiserit. nccsolum in legatis placuit, uerum in haereditatibus quoq; idem remedium admissiim est. CEDERE proprie est, abire. Hinc
CEnνRg foro dicuntur argentarij in I .ult. D. de curat.bon. l. quoties, D. de pos qui tabernam deso runt. argentariam facere deserunt.& apud Iuvenal. Satyri II. Hinc
CpDxRn lite dixit Caius, pro uictum se fateri, & a iudicio uictum abire: Si haeres scriptus,inquit, restituerit haereditatem, S postea de haereditate cotrouersiam passus,uictus iit,aut lite cesserit, durare actiones constat, dcc.sic in I. si de communi, D. si seruit uindic. Hinc Crox Rs in iure diccbantur,qui rei suae dominium in alium transferebant, a quo ipsi abibant. Vlpia
.nus cap. Instit. 19. In iure cessio fit per tres ρομsonas, in iure cedentis, uindicantis, addicentis. in iure cedit dominus: uindicat is cui ceditur: addicit Praetor. de Boetius in Topica Ciceronis, Apud Magistratum is cui res in iure cedebatur, eam tenens ita uindicabat: HvDC ego hominem ex iure Quritum meum esse aio. deinde postqualite uendicarat, Praetor interrogabat eum qui cedebat, an contra uindicaret: negante eo, aut tacente, tunc ei qui uindicarat, rem addicebat. Haec ille. Opinor autem ex uindiciarum consuetudine sumptum hoc fuissean quibus alter uirgi la quali hasta pellebat,alter ueraecedebat. Hine
Cttigas dicimur etiam in rebus corporalibus, cuearum ius in alium trasserimus ueluti cum Actioncs,aut Seruitutes cedi,passim in iure nostro legimus. Nam ut Vlpianus suprad. capitul seri
bit; in iure cedi etiam res incorporales possunt: uelut usu fructus, de haereditas, & tulcia legitima,
C ssi Cus tutor, ab eodem dieitur, cui tutela in iure cessa est. Et Cestitia tutela, quae ita cessa Zetranslata est.
CADERE proprie est, abire. Itaque Cicero in lubro de Senecti Horae, inquit, cedunt, de dioeae
menses , & anni: nec Praeteritum tempus unquam rcuertitur. Hinc cedere tempora dicuntur in iure nostro, quorum pars abiit i. i. D. detur. Be facta ide adult. de l.6. D. de Calum. I
C t o x R E diem Iurisconsulti dicunt, cum re ii temporis pars esiluit . ueluti cum quis Kalendas Ianuarii die stipulatus est , sibi proximis . Kalend. dati: uel cum in locatione dies operi faciundo
63쪽
faeiundo praestituta est Kalend.reb. triduo quatriduove exacto, recte tres quatuorve dies cessisse dicentur.qua de caussa Ulpian. in l. 213. D. deuein.sgn. Cedere diem,inquit, significat incipere deberi pecuniam. Similiter si quis ita sit haeres
institutus, Cemito in diebus centum,quibus scierit poteritque: quot dies effluxerint, ex quo scierit atque poterit, tot illi dies cedere recte dice tur : at quibus nescierit, non dicentur: neq; enim illi computantur. Sic in libris nostris dies legatorum cedere dicuntur, cum pars aliqua legitimi temporis ,quo illa legatariis quaesita sint, effluxit e b. tit. Quando dies legat. ced. Positum
igitur illud si, quod ex superioribus constat, die
tum dici cedere, cum praestituti alicuius temporis pars eiu it. Vbi uero praestitutu in tempus
nullum est, dici nullo modo posse. Quod cum
ita sit,uehementer equidem mirari me sateor, tantopere usque adhuc celebratam illam subtilitatem fuisse, quam ind.l .cedere, sub Vlpiani nomine legimus: quae mihi sane frigida atque insulsa ui detur: neque ex Vlpiani ingenio, sed ex I liboniani potius audacia emanasic: Vbi pure quis stupulatus fuerit, inquit, & cessit, & uenit dies. Quod si pro Cns si T, legeremus, ABI IT, nihil obtusius dici posset: cum tamen eadem utriusque uis ac significatio sit. Quod autem sequitur, v Et in diem quis stipulatus est,cessit dies,jed nodum uenit:quam acutum hoc uidetur & tamen pro Cassi T legendum potius esset CEDIT. neque enim omnes adhue cesserunt: sed quotidie abeunt. Illud autem postremum , usi subeonditione, neque cessit,neq; uenit dies: ecquonam, quaeso, argumento di tum est cum abire dies non possit, ubi nulla in . nam in puris & coi
ditionalibus,quae potest ratio abeuntium dierum subduci, cum dies nulla sit3 an non hoc esset, sine numeris Arithmeticam facere e at in stipulatio.
nibus iii diem .dierum numerus computatur :&recte dicitur,Vnus&alter,ite Tertius aut quar
tu dies abiiciquanquam etiam in his ipsis diem
quae uenit, cuinea quae cedit comparare, & in ea
re arsutum uideri uelle, nunquam mihi Vlpiani eruditione dignum uisum est. Quare ut istas Triboniani ineptias omittamus,& ad pensum nostru . reuertamur, CEDERE, operae eadem significatione dicuntur, qua cedere legata. praecisa enim
utrobiq; loeutio est: quae plena sic effertur,Cedere dies, quibus operae aut legata debebantur. Vnde illud Vlpianil.si quis, I s. D.de oper. libe. Iudicium de operis tunc locum habet,cum opere
praeterierint. Praeterire autem non polluntant
quam incipiant cedere: & incipiunt, postquam fuerint indictae . Et l.Quoties, 2 . D.eod. operae in stipulationem deductae, ex die stipulationis cedunt: at eae quas patronus a liberto postulat,coi
festim, non cedunt, sed postquam indictae sunt. id est: quia stipulationes operarum tacite ae ui ipsa praestitutum tempus habent, atque in diem
conceptae sunt, diebus tribus quatuorve sine prestatione operarum elapsis recte dicemus, tot cies aduersus libertum a stipulatione facta cessisse. Quae uero operae sine stipulatione debentur, ea rum dies non ante inditiionem cedunt: quippe cum tempus earum praestandarum non ante inductionem praestitutum fuerit. CEssi M ire, apud Alfenum pro retro cedere: uel,
ut ipse paulo post loquitur, retro redire.in l. si ex plagis, GD ad leg. Aquil Sic Iustinus lib.
2 .commisso praelio ite cessim, inhibete remos,S a bello discedite. CELLA RARivs ab Ulpiano. in l. quaesitum, Q. .s in aliqua, D.de instruct . di instrum. interpretatur , semus ideo praepostus ut rationes saluae sint. Quadere nusquam me legisse memini r&cium in antiquis libris Cellarius legatur, haud
scio an ita rectius eo loco reponetetur: is seruus intelligatur de quo Plautus & Columella mei tionem faciunt, quique praepostus erat ut cella rationes saluae essent. de quo etiam legitur apud Caium in l. nominatim,di . Digcst. de manum. testam.& I. uxorem , qa. s. i. Digest. de legati
KE NOTA. ioN, inquit Florentinus, est monumentum memoriae caussa factum, quo neque corpus,
neque reliquiae illatae sunt. l. r. D. de relis. Verbum pro uerbo significat, inane de imagis rium sepulcrum. κεν enim graece inanis, τα sepulcrum appellatur . Tale describit Vergil. li. Aeneid. 3 .cuius uersus significat Marcianus in L6. g. q. D.de diuiscrerum,Solennes tum sorte dapes & tristia dona Libabat cineri Andromache, manesq; uocabat Hectoreum ad tumulum, uiridi quem cespite
Et geminax causam lacrymis sacrauerat aras. CENfERE, inquit. Iabolenus, est constituere de
raecipere. Vnde etiam dicere solemus, Censeooe facias: Ze senatum aliquid censuisse. inde Censoris nomen uidetur esse traetum. l.censere. II P.
D.de uer risignis. CENfERI , in praeeio haberi, & aestimatione ali. qua dignari . Vlpianus l. l. D. ad municipalem. Sed si ex patre Campano,matre Puteolana aequὸ municeps Campanus est.nisi sorte priuilegio aliquo materna origo censeatur:id est, dignata de decorata sit. Idem i. io r. D.de iust.& iur. Videmus enim cetera quoque animalia, seras etiam istius
Huris peritia censeri: id est,quasi iuris istius peritas celebrari,eximia laude ac praedicatione orna. ri . Papin.l.ult. D. de suis & legit .priuatorum cautionem legum auctoritate non censeri:id est, proprie non dignari,uci non dignas duci qua parem
64쪽
CENsus, proprie est actio ipsa Censorum, ciues.
R.& eorum bona recensenti u. de quo apud Pop. in.l. 2.f. post deinde, D. de reg.tur. Duplex enim census fuit: unus personarunt,cum ciues singuli in sua tribu,classe, centuria nomina sua, uxorum, liberorum, libertorum seruorumque suorum, ite cuiusque aetatem & quam urbis regionem habitarent,iureiurando dato profiterentur. Alter census erat bonorum: cum iidem patressam .sua praedia tum urbana,tum rustica,seruorum pecudumque numerum,fundorum instrumenta, supellectilem, pecuniae deniq; numerum prestebant .Quod& Dionys. Halic.tradit lib. .de Liuius lib. I.&7.
CENsus pro bonis fortunisque omnibus. ce.pro
Q .Roscio:Quem tu si ex censu spectas, ciuis R. est Vlpianus i cogi. i6.D ad Trebell. Hoc idem& si patrimonium fuerit rogatus restituere, de si facultates,& si quid habeo, & si censum meum , di si sortunas meas, di s subflantiam meam. Hinc Cstis v manumitti dicebantur serui, qui lustrati cessi Romae iussu dominorum inter ciues R.ccntum profitebanturiait Vlp.cap.Instit. r. Hine CrNs vi censendo agri proprie appellantur, qui de emi & uenire iure ciuili possent. Festus lib. s. Cicer.in ea pro Flacco, Illud quaero, sint ne ista praedia censui censendo e habeant ius ciuile λ sint, necne sint mancipi λ subsignari apud aerariu,apud Censorem possint λ in qua tribu denim iita prae
CxvsvALE ossicium,l. I 8.C.de teILCEMTENAR II dicuntur a nostris,qui centum millia 1 -s in bonis Eabent, ut scribit Imper. f. 2. de sueeess. lib.qui, ut ait Asconius, more ueteruCensi dicebantur. Decentenarijs Vlpia.frequenter in I. I 6.D.de ivr.patr.3c sub tit.ad leg. Falcid. qua de causa Suidas, υτ νοον, inquit, νε-α '. Quod autem apud Imper. . seq.legitur Centum millia H-s, centenis aureis comprehendi,falsum est.non enim centem,sed milleni aureisue solidi centum sestertium millia eonficiunt. quapropter aut Eallucinatum esse Tribonianum, aut locum eorruptum in Instit.commentariis docuimus.uide Aureus. CfNTEsIMAR dicuntur usurae, quum singulis ea
Iendis pars sortis centesima usurae nomine persoluitur. Vel sie:
CENTxMMA usura est, quum ob centum aureos Pro toto anno peduntur aurei duodecim, hoe eitPmpter centum aureoS,unoquoq; mense aureui
unus:qui si cum centu istis aureis cosideretur, omnino centesimus est:quare nec imuria talis esura Centesima appellatur.eade uero ratione intestigi portet usura quadrate,triente,semissem, bestem. Harme.tit.de usur.uide Usura centesima.
CENTE s IM v s annus sinis uitae logi ut hominis est, ait Caius I. 6.D.de usus. CENTI Es aureorum, praecisa locutione pro Centies centena millia aureorum . Celsus l. 88. de uerb.signisTantum quisque pecuniae relinquit, quantum ex bonis eius refici potest.sic dicimus Centies aureorum habere: ui tantum in praediis, ceterisq; similibus rebus habet. Paul.l.97. D. de legat.&fid.lib. 32. Pone,inquit,in condito centies aureorum esse, quae in usum sumi solerent.Sie Decies sestertium, pro Decies centena millia H-s. ut in Verrinas deinonstrauimus. CENTONEs fasciculi ex pannis aut linteis sordidis compacti,quibus aedium instrumenta deterguntur. Apud Vlpianum l. I 2.9. I 2D. de inst. uel instrum. positum uidetur pro ijs qui perticis impositi aceto immerguntur ad incendium extinguen
pendice. Cp. N Tu Mui RALE iudicium nostri dicunt, prosectione,sine querela inofficiosi testamenti,in l .ult. C.de petit.haer.l. Titia. I 3.D.dei nom. testam.l. petitor. Io.D. de liber.legat. CERNO dictum a creo, id est a creando: ab eo quod quum quid creatum est, tunc denique uidetur. hinc illud in testamento, Facito uideant te esse haeredem. Itaque in cretione adhibere iubent testes.Varro lib.de ling.v. itemq; lib.ur. Apud Plautum,Cum ego antra te amavi,& mihi amicum esse crevi:ualet constitui. Itaque haeres quum constituit se haeredem esse, dicitur cernere: & quuid fecerit, creuisse. Hinc CRATIO, certum dierum spacium desnitur ab Vlpiano cap.Instit. 22.quod dabatur haeredi institituto ad deliborandum,utrum expediret ei haereditatem adire,necne. Et Isidor.. lib.v. Etymolo. Cretio,inquit,est certus numerus dierum,in quo institutus lueres aut adit haereditatem, aut finito tempore cretionis excluditur . nam ita dicitur, Ille haeres mihi esto: cernitoq; intra dies tot. Hince .loco Vlpianus,Canere,inquit, est uerba cretionis dicere,ad hunc modum: Curi me Maevius haeredem instituerit, eam haereditatem adeo cer
CERNERE, & pro haerede cerere hoc differunt, quod qui cernit, uerba cretionis pronunci at,quq retulit Vlpia .lit. 22. Quum me Maevius, &c. qui pro haerede serit, re tantum ipsa haeredem se esse
declarat .ut si auctionem faciat, seruis cibaria madet. Itaque Paulus in l. nona .D. de acquirenda haereditate. Pupillus,inquit, si fari possit, cum tutoris auctoritate potest haereditatem acquirere. Si faris ossit, id est, si uerba cretionis pronunciata Polsit. CERTAM
65쪽
C. R TAM legem in rem afferre,quod vulgus dicit,. Allegare legem in propriis terminis. Ad Heren.
lib. i .Hie certa lex in rem nulla affertur,& tamen multae afferuntur,e quibus ratiocinatio nascitur. C E RT R A E cum usuris fructibus praediorum, dicuntur, quorum uectigalia uix aut ne uix quidem usuris persoluendis paria esse possunt. Cic. Catil. 2.
Meo beneficio tabulae nouae proserentur, uerum
auctionariae . neque enim isti qui possessiones lia. bent, alia ratione ulla salui ei te possunt. quod si maturius facere uoluissent, neque id quod stultissimum est certare cum usuris fructibus prediorum: locupletioribus his & melioribus ciuibus
CERTIORA RE , pro Certiorem ficere. Vlpi. l. 2 o. 6.9.D.de haered .pet. Nili sorte is eui denunci tum est,eum certiorauerit: sed non si certiorare potuit, nec secit. Idem in I. D. de inter. act. Simul etiam p rtionis pro qua quisque haeres extisitit, ex interrogatione certi Orctur.
CERTvM in iure dicitur id, ius qualitas & quantitas apparet, i. mpulationii, 7 . D. de uerb. oblig. ubi Caius scribit, Certum este, quod ex ipsi pronunciatione apparet quid ,quale, qitatunq; st: ubi tamen uox Quid, quae ad substantiae categoriam pertinet abundare uidetur: quia qualitas substantiam praesupponit, ut vulgo loquimur. Hi ne C RTvΜ corpus proprie Iurisconsuli appellant, uod dialectici Indiuiduu: Incertum uero, quod illi genus. qua de cauti inter se opponuntur,in I. I. s. non solum. D.ad leg. Falcid. Hi ne Cς Retus locus dicitur, cuius qualitas & quantitas definita est; ueluti iandus Tusculanus: uel iandi Tusculani tria iugera I.ita stipulatus. II s. D. deuein. obli. l. D. Pro em p. l. I. de cui c. l. 6. D. deserui tui. Incertus uero, cuius aut qualitas, aut uantitas non apparet. l .cum post , 69. . gener. D.
eiure dot. Veluti qui pro indiuiso dicituri qui
propterea certae parti opponitu si in I. I. f. hoc interdictum . D.uti possid. l. I .D. de euic. l. placet, 2 s. D. qui b. mod ususi. amittit.&l. si is cui, 9 . D.de solui.ubi Papin. aperie quantitatem opponit ei, quod pro indiviso habetur. Hi ne Clarus homo dicitu , cuius qualitas definita est:
nam de quantitate non laboratur: qualitas autem aut nomine ostenditur,aut demostratione. nomine: ut Pamphilus, Davus: demonstratione, ut si digito notemus: ueluti cum dicimus, Hunc homi, rem meu esse aio. uel natione: ut Syrus,aut Phryx,
aut Lydus: uel loco, ut seu metu, quod in illo horreo est: uestis,quae in illa arca est:aut alia quadam
nota,ut situs Arestucae . l. Quintus, I o. D.de auris arg. l. plane, 'O f. I. l. cu res, q7.s. I . l. sed si,s r. l. si
seruus, i o8.3. qui quinq; . D. deleg . Contra ue-r5 Incertus homo dicitur, cuius qualitas definita non est: veluti cu in genere testator scriptit, H minem illi do lego. l. ubi aut, s. D. de uerb. obli de l. cum incertus. Is . D. de leg. I . l. haerςderi 2s . Si incerto. D. Am.ere. neque enim quali significe 'tur, intelligitur. Sic
CERTA dies dicitur, cuius numerus definitus est ueluti kaledae Ianuariae centesime. Incerta aut, uius
lepus incertu est: veluti cum pubes erit, cu in ia- milia nupserit, cum magistratu inierit.l. si dies. M. D. quad. dies le g. qua de causa V l p. in l. talis scrip
tura. D. deleg. I. diem incertum conditionem appellat. Sic
CERTvM uinum aut seu mentum dicitur, cuius &qualitas & quantitas apparet: Incertum, cum aut nctitra, aut alterii tra tantum definita est: veluti siquis dicat, uini amphoras centu, uel et i a, uini Capani amphoras centu: Incertu dicit, propterea Pquantitate tantii exprimit,qualitate praetermittit.
Campani. n. uini multa genera sunt. Quod si adiiciat, Optimi uum qualitatem ex prellerit. sed si Boni diceret, nequaqua. bono enim aliud est melius. QuinetiamCER TvM dicit,qui uinum quod in apotheca est, attriticum quod in horteo est, licit. hoe enim idem est ac si diceret, quale quatumq; in illa apotheca, 'aut illo horreo est: que omnia traduntur in l. stipulationum,7 q.& l. seq. l. triticum, 9 q. D. de uerbo. Obl. l. cum res. 7.f. l . de legat. primo.
CERTA pecunia dicitur, cuius qualitas cum qua titate expressa est: veluti, H-ς decem millia, ut pecunia quae in illa arca est. idem enim ualet, ac si diceret,qualis quantaq; in illa arca est,t. 7. f. pcn. de
I. ult. D. de cot .empl. Incerta uerb cuius aut qualitas aut quantitas expressi no est. ueluti, aureos dare spondes Θuel, Numoru dece millia dabis e num orti n. genera sunt innumera. Eoq; pertinet I. cum post. 69.6 gen. D.de iur. dot. l. plane, 3 q. s. et . l.sed s,si . l. si seruus, i o 8. .qui quinq; D.de legat. I. CERVICALIA, uestis nomine cotineri Vlp. scribit in l. 2 s.f. . D.de aur .arg. quod si ad muliebre mur, du ea pertinet, significari putare eo nomine quae : Graeci περιμαχ υα nominant, quae lui. Pollux in
nisi do muliebri recesct . sin uirilia sunt,ea dici putare quae frigoris uit adi caussa ceruici circu datur. CER v I si λ ,potionis genus ex leguminibus conis ditam. Vip. in l. 9. D. de trit.ui .Ceruitiam uini legato contineri negat.
CERYCl A, ea sunt quae legati Graecorum sere solebat, ne quis eorum corpora uiolaret. l. 8. D. de di
CffsARE improprie pro nunquam fuisse. Papin. l. 97. D. de solui. Quu ex plurib .caussis debitor pecuniam soluit,utriusq; ac monstratione cessante, idest, sine ulla demonstratione. Cs s s i o in iure comunis alienatio est de mancipi rerum,& nec macipi: quae sit per tres personax, in iure e edentis,uindicantis, addicentis .uide Vlp. cap. iInstit. i9.dc supra in uoce Cedere. CE s s I c v s tutor, de Cestitia tutela:uide Tutor Cessicus,item Cedere. CETERO QVIN , alioquin.Vlp.l. 29. D. de iure fit .
66쪽
Sed enim haec poena magis est, ut aduersus Ipsum locu habeat,qui delatore redemit.ceteroquin adiauersus hqrede eius transire no debet. Ide l. 3 .f. 3.D.de haered.inst. Intelligendu erit rem Italicarusgnificatione eas contineri, quas perpetuo 'uis ibi habuerit,atq; ita disposuit, ut pemetud haberet. eteroquin si tempore, quo transtulit in aliu
CETEROR vM & Reliquorum appellatione ait Vlp.
etia omnes continentur, ut Marcellus dixit circaeum,cui optio serui legata est,ceteri Sempronio. na tentat,si non optet,omnes ad Semproniu pertinere l. 16o.D.dς uer.sig.LI7.dc opt. leg. CHARTA E appellationemnoua & deletitia continetur . l. m. de bon. po is secund.tab.Chartis autem legatis neq: libri iam facti, neq; coepti scribi,
do dictu uidetur quo Cerarium, Verrina v. quod
procera pendebatur. CHAsMA, , terrae hiatus,Ciceroni Iabes dicitur.Vlp.l. I I .s.q. D. de minor. Praedia suerul,que chasmatc perierunt,insulae exustae sunt, &c. Idem l. . D.de censib. are & si agri portio chasmate perierit, Sce.sic LM.F.ult.de legat.primo . I o.D. de perie.& commod. CHIROGRAPHUM ο αφφν. priuata cautio manu alicuius uel scripta .uel subscripta. itaq; generale nomen est, ad oes eiusmodi cautiones pertines. l.pen. D.de testa.&saepe apud Cicer.& alios ueteres.fecit aut cosuetudo,ut chirographu propriὰ appelletur mini Ἀο,αυιι υἰον ,ut ait Hesyehi ustid est,cautio ad contractus pertines: Sc proprie libellus quo quis pecunia se debere scripsit.
Itaq; Asconius in Verrina I. Inter syngraphas&cetera chirographa hoc interest,quia in ceteris ,
latum quae gesta sunt scribi ibi enit in syngraphis
etiam contra fidem ueritatis pactio uenit,& non Immerata pecunia,aut no inteSre numerata, pro
teporaria uoluntate hominu scribi solent, more institutoq; Graecoru.& ceterae tabulae ab una parte seruari solet:syngraphae,signais utriusq; manu, utriq; parti seruandae traduntur.haec ille. Hinc CHIROGRAPHVM inane dicitur,quum id quod debitum,persolutum ., i p. l. I 8.D.de solui.Solutione chirographo inani facio, & pignoribus liberatis nihilominus creditor, ut initrumenta ad eum contractum pertinentia ab alio quam debitore exhibeat, agere potest Ide l. i. D.ad leg. Asuit. Veruntamen inhaerede uel legatario diuersum: quibus testamenta, pene chirogralipa sunt:id est, cautiones debitarum pecuniarum.loquitur de coqui testametum deleverit. Ide I. s. .6.D. com d. Si tibi codicem commodauero,& in eo chirographum debitorem tuum cauere feceris,dec. ubi ta men CHIROGRAPHo legendum potius arbitrarer nine
CHIROGRAPHAR i us creditor dicitur, qui sibi chirographo cauit Paulus i. 8. I. I. D. de priuileg. ered. Respublica creditrix omnibus chirograph riis creditoribus praesertur. Opponunti r autem iis qui Hypothecarii dicuntur .l. cum tibi, Io.C. qui pol.in pign.de l. q.& 6.C.de priui.cred. Hinc CHIROGRAPHA Rivs debitor, qui sua manu cautionem creditori dedit.in l. pen.C.de novat. EdCH I Roc RA PH A R I A pecunia, quae sine pignore per chirographum solum debetur.tit. Cod. ctiam ob chirog pecvn. CHLAMYDEs, Ulp in I. 23.5.2.D.deaur.arg. receset inter uestimenta puerilia . Et sic Varro deli beris educadis,apud Nonium, Ut puellae, inquit, habeant potius in uestitu chlamydas,&c. CHOMATA, Vlpian.int . pen. D. de extra. cri.aggeres interpretatur,qui aqua Nili coercet. Ci RA RI A dicuntur,quae ad quemque alendum satis sunt. sub titulo de aliment.& cibar. itaque ne que uestiaria,neque habitatio eo nomine conti
Ex auro arma dedit,capit aerea: at ista novenum, Celenu illa boum precio aestimata. Proverbium est,quo Iustin.utitur in praefat.ad Antecessores rQuia,inquit,uestris teporibus talis legit inuenta est permutatio,quale & apud Homerum patrein omnis uirtutis,Glaucus N Diomedes inter se sa-ci ut, dissimilia permutantes. Hμει ἀρολκ- ν&c. Fabula est apud Hom.l.Iliad. 6.de Diomede Giae eo,qui quum singulari certamine cum Glauco Troiano pugnaturus uideretur, ab illo gentis ipsius nomen quaesiuit.quumq; se antiquam suoru maiorum hospitii cum illa gente necessitudinem agnoscere dixisset, ueterator Diomedi suadere coepit, ut renovandae necessitudinis caussa arma inter se commutaret Iustinianus ergo suorum librorsi cum illis antiquorum permutationem, simillimam esse dicit eius permutationis qua Glaucus cum Diomede usius est:quod mediusfidius ab illo Cyclope uerius dictum est,quam sperabat.
re translucida, ut ait Plin.lib. y 7. cap. 9. quasi dicas Lapis. aureus:cuius facit Vlpianus mentione
Ci LICIA , inquit Asconius,texta,de pilis in castrorum usum atque nautarum. Hinc uela Cilicia dicuntur Vlpiano, quae ideo parantur, ne aedificia uento uel pluuia laborent, i. i 2. F. t 2. de inst. ueliust. & l. i s. s. r. de aci . empl. Servius in illud Georgic. 3. Nec minus interea barbas, incanaque menta Cinyphii tondent hirci, setasque comai tis Vsum in castroru , di miseris uelamina nautis. In
67쪽
In usum,inqtile,castrorum ideo dixit: & quia de
ciliciis poliuntur loricae,& teguntur tabulata turrium,nu iactis facibus ignis possit adhaerere. C i N CT v s, pro eo qui ad militiam conscriptus,miles factus est. Marcellus i. Titius, 2 S.D.de testam. mil.Titius priusquain Tribunus legionis factus
ellet, testamen tu in fecit, S postea cinci us manente eodem testamento decessit. Paulus i. quod dicitur, 38 s. primo D.eod. Miles linamentum fecerat deinde no ignominiae caussa missus, rursum
eineius est in alia militia. Moris suit antiquis ut togati ciues Romani essent in militia: sed proeliuinituri , praecingerentur . Inde Testamenta in procinctu, quemadmodum Plutarabus in Coriolano testatur. sed eo more sublato, cingulum mansit perpetuo. unde qui ab Imperatore ignominia assiciebantur, plerunque discingebantur. qua poena usum Marcellum Liuius li. 7. testatur:
CINGERE arborem, uetuste pro deglabrare, siue delibrare: ut ait Paulus in I .caedere, .D.arb.furi . caesa. qua significatione usurpat hoc uerbum Via planus in l. furtim, T. g. 2. eod. Sive aut quis suis manibus,siue diu imperat seruo arbores cingi,subsecari, caedi.& Alseu l .in lege, 29. D.locat. Re demptor sylvain ne caedito , neve cingito, ne e
CII cITOREs, circuitores: sic enim antiqui loquebant it r. unde A: Circites apud Festum, circuli ex a se facti: & Circites anni apud Varronem,a bruma ad brumam. Vlpia. autem in l. s. D. de inst. act. Vulgo,inquit,circitores appellamus eos,quibus Vestiaris uel Lintearis dant uestem circumserendam&distrahendam. CisCvLATOR Es, περ διυται,uagi homines, & cireumforanei, qui circumplicati colla serpentium amplexu terrorem spectantibus incutiunt: apud
Paulum in I.ult.D.de extraor. crina. Cr RcvMDvCERE, inducere, delere. Hinc Cir
euduci caussa dicitur,cuin ob id quia deserta est,
eius nomen ex caussarum albo eximitur. Paulus i.
s . D.de re iud, Aeta apud se habita, si paries contentiant,&iudex hoc permiserit, potest iubere ea die circunduci. Vlpianus l. 7 φ.F. l . D.de iudi.
Tum circumducendum erit edictum peremptorium,neque caussa cognoscetur,&c. Sic in l. 27. g. .de liber.causi. 6.C.quomod.&quand.
CiR v MLIN lv Μ , ius praedioruin,inquit Fest. CiRCvMLvvlo , inquit Festus,est ius quoddam praediorum ubi fortasse, Praediatorium legi d bet . Est autem Circumluuio,cum parte aliqua diuisum flumen,agrum alicuius ita ambit, ut inferius unitum illum in insulae formam redigat .l. deb, 7.f. quod sit.D. de acqiar.rer domin. CincubasCRiRERE Plerunque fallere significat, ut apud Graecos Paulus l.exceptiones, .I. i .de exception. i quis fideiusserit pro mino re uiginti quinque annis circumscripto. Plerun-.que autem in minoribus hoe uerbum usurpatu Cic.l. 16.os. χ .Circus eriptio adolescentii l. Letoria uindicata est. Pro Cluent.Cum omnis ab his fraus,omnes insidiae,circumscriptionesque adolescentium nasceretur. Sic in l. 1 o .f. l .& l. I 7.D. de minorib.l. t 7D.de dolo. CI s i v M, uehiculi genus est biroti inquit Nonius unde Cisiarius,qui cisi ductor, atque auriga. Vlpianus l. I s. D.locati. Item quaeritur si cistarius, id
est,carucharius dum ceteros transire contendit,
cilium euertit,ta seruum quassauit.Cic. pro Sex. Roscio, Decem horis nocturnis sex de quinqua ginta millia passitum cisiis peruolauit. Cir Α haereditas. liuisa uide Erectum.
CiTARE praeco dicitur,quem iii iudicium euocat. Cicero pro Flacco, Citat praeco magna uoce legatos Aemonenses. Citabat autem iudicesacos,
S testes. Marcellus L7m. de in intes. restituta Itaque si citatus non respondit, & ob hoc more pronunciatum est,confestim autem pro tribuna-
lite sedente adiit,existimari potest non sua eulpa,sed parum exaudita uoce praeconis defuisse: ideoque restitui potest.Vlp. l. 7 . D. de iudie. Et
post edictum perumptorium impetratum, quum dies eius superuenerit, tunc absens citari debet in sue responderit,sive non respoderit, agetur cauia si S pronunciabitur. Sicl. ro. D. de testib. I. I o. γD.depub.iud. CivILi A uerba,quae etiam directa in iure appellantur, uerba sunt sermularum ciuilium . hoc est quae ad ius ciuile accommodatae olliri a Iurisconsultis fuerunt. ex eo nimirum quod haec pars iu ris, proprie nonunquam Ius ciuile appellatur: uti ta Pomponius docet l. 2. de orig. iur. siue quoduemaculum esset, neque ab exterarum gentium
institutis sumptum : liue quod i oli ciues in legis actionib.ac formulis uti pollent. Papiniauus l.7. Dc vulg. de pup. Verbis ciuilibus substitutionem post quartum decimum annum aetatis frustra si ri conuenit. VI p.cap. Inst.xxv. Fideicommissum est,quod non ciuilibus uerbis, sed praecative re linquitur. hoc est, non ijs formulis quae ad irae-.redum institutionem accommodatae sunt, sed
Civi Li A iudicia, uide Iudiciorum alia criminalia. Ci v I LIT ER , co modo, eaque sormula quam Iaeris consulti excogitarunt & tradiderunt. Hi net Pomponius in l. pen. D.de solui. scribit uerborum obligationem ciuiliter per acceptilationem tolli, non rei naturam ae substantiam : id est, consensem di pactum spectans: sed modum ac formam aduentitiam . quum Vlpianus in l. 8. infin. D.de acceptil.aperte dicat Accepti lationem esse iurissentium: quatenus scilicet, pactum conuentum,id est substantiam ipsius actus consideramus.ut accepti lationis materia sit iuristentium forma uero iuris ciuilis. ,
CLAM factu uide vi factum. CLAM
68쪽
CLA M sacere id dicimur,quod eo insciente facimus quem id prohibiturum esse suspicabamur.uti pa
CLAM possidere dicimus eum, qui furtiue ingressus est possessionem eo isnorante, luem sibi corutrouersiam facturum suspicabatur, de ne faceret timebat. l. 6.D.de acquir.posscs. CLARiGATIONEM uidetur Liuius lib.vir t.dixistse pro iis quae nunc Repre alia vocamus:Veliter ni, inquit,iussi trans Tyberim habitare: ut eius, qui cis Tyberim deprehensus esset, usque ad mille pondo clarigatio esset : nec prius quam aere persoluto is qui cepisset,extra uincula captu haberet. CLARIssi Mi, & Clarissimatus,vide Dignitatum. CLARIS si MARum sceminarum nomine Senatorii filiae, nisi quae uiros clariss.sortitae lunt,non habe tur.tamdiu igitur clarissima foemina erit quandiu Senatori nupta est,uel clarissimo: aut separata ab eo alii inferioris dignitatis non nupsit.L8.D.de lenatoribus.l. .f. I. d municip. CLAvi, in uestibus retinacula dicuntur, gemmae vi teginstar habentia, quibus tanquam clauis pars uestis alteri parti coniuncta retinetur, quos si inititudine geminarum Boutons Galli appellat. Vip. l. I9.6. I .D.de aur.arS. Quemadmodum claui aurei & purpura, pars sunt uestimentorum . idem Pomponius libris epistolarum, Et si non sunt cla ui uestimentis consuti,tamen ueste legata conti neri. Idem i. 23.f. I . Et quae his accessionis uice cedunt: quae sunt insitae picturae, clauiq; qui uesti bus insuuntur. CL Rus, sodalitas & collegium clerorum apud Impp.l.generali. a s .C. de sacro eccles. CLIENT Es nostros, ait Proculus,intelligimus liberos esse, etiam si neque aucto late, neque digni 'tate, neq; uiribus nobis pares sunt. l.7.D.de capi.&postlim .l. 3.D.de usu&habit.l. .C.de nouat. 1. 89.D.de furi . l. .f. r. D.de his quidete. uel effv. Romulus plebeis ordinis hominibus a Patribus discretis,ne qua inter cos dissentionum materia relinqueretur,unicuique ex plebe permisit,quemcunque ex patribus uellent, patronum cooptare. Haec autem inter eos iura constituit. Patroni quidem ut quae clientes iura & legitima ignorarent, eos docerent.quod signiscat Horatius Epistol. libro. ii .Romae dulce luit, de solenne reclusa Mane domo uigilare, clienti promere iura. Eorum absentium aeque ac praesentium,neq; secus,quam parentes liberorum curam gererent: usas ta priuatae & publicae rei susciperent: denique tum priuatim,tum publice eorum commodis & rationibus consulerent. Vicissim autem ut clientes ad collocandas patronorum filias dotem, si opus es set,conferrent: patronos, aut ipsorum liberos ab hostibus captos redimerent: multas, si quae deborentur, emum nomine persoluerent: si qui sum-
plus publicu faciendi sint,partem contribuerent. Vtrisq; autem hanc lege Imposuit, ut neq; intelse accusare,neque aut testimonio aut suffragio ledere, inimicitiasve exercere iis liceret.haec lare c. Dionys. Halic.lib. I. CL ipsus & scutum significat,& imaginem: uti docet Charisius libro I.& Plinius li. 3 3. ca. I. atque in hanc fgnificationem usurpatur ab Vlpiano in l. si uerb, . si id quod. D. de his qui estu. Nam&cum pater in pergula clipeum uel tabulam expo sitam habuisset ,&c. CLOACARI Ubi, pecunia purgandis cloacis attribu t Vlp.l. 27. . q. D. de usuis. Si quid cloacarii ta mine debeatur,uel si quid ob forma aquaeductus , Sc.&ini. 39. . de legat.& fid. lib. 3o. Haeres cogitur legati praedij soluere uectigal praeteritu, uel tributum,uel solariv,uel cloacarium, uel pro
COAcro REs olim in auctioni b. dicebantur quasi quaestores quidam, qui ab ijs quibus singulae resin auctione atrribute suerant, precium exigebant: quas collectores,quia pecunias cogebant, id est, λcolligebant. Scaevola in l. o. s.'s. de statu lib. Arsentarius 'coactor, cum pene totam sertunam in nominibus haberet,seruis actoribus libertatem ita dedit. Horat. lib. Serm. I.Nec timuit, sibi ne uitio quis uerteret, olim Si praeco paruas,aut,ut suit ipse,coactor Mercedes sequerer. ubi Acron, Praecones dicebantur,qui stabant ad hastam: nunciabant enim precia oblata. Co actores autem mercenarij eorum,qui habebat ar sentariam . Sunt autem Argenta ij, qui habent summam rerum uenalium. Argentarium dici mus eum qui habet summam diuitiarum, a quo ac γcipiunt rani. Coacto qui exigit numos a ci
cum ranis. Alite Coactores dicuntur argent
rij in auctionibus, qui pecunias cogunt. ipsi sunt conuectaris. Haec Acron. De his quoque Cluentianae locus quem subiiciam , intelligendus es '. IQuidam ex amicis Sassiae recordatus est, se nuper in auctione quada uidisse,in rebus minutis aduimcam ex omni parte dentatam de tortuosam uenire serrulam, qua illud potuisse ita circunsecari uideretur.ne multa, perquiritur a coactoribus, inuenitur ea serrula a Stratonem peruenisse. Alii uero in ea pro Posthumo coactores appellantur ut in Commentari js exposuimus. COACTILIA, quae uesti cedere Vlpianus seribit in l. 2 s.f. I. D.deaur.arg.Baysum uirum doctissimum secutus,eas liestes interpretor, quae ex lanis & uillis coactis sunt,quas vulgo Peltros appellamus. Lai .inquit Plinius, de per se coactae uestem faciunt. CoΑDv NARE colu gere,unae pluribus facere. VIp- l. 9.i s. D. de pac.Na in huc casu spectabimus summas plures:sia ille excediit i una suma coadunate. Coc TiATORIA uasa apud Paulu in l. 6.D. depen. Ieg. legi uidetur pro Cocinatoria, id est,Coquina Iom. .C. o infrequc ter i Antiquis libris rei'
69쪽
riri notum est. Vasa autem coquinatoria eadem esse palam est,quae Plinius Coquinaria nominat in lib. I s .ca. II .a uerbo Coquinari, quo Plautus est usus. item ut hoc a Coquina. Meam coniecturam vulgata lectio conlirmat, in qua legimus CONCI NNATORIA : & Accursit glossa, qui si legisset Concinnatoria,nunquam ita interpretatus esset,id est,deputata ad coquendum. Sed omnem Vlpianus dubitationem adimit, apud quem in l. I 9.g. .D.de aur.3c arg. sic plane legitur. C c v M, Dutex fullonius,ait Bay fius,cui adhaerent grana, quibus fit color ille lanarum praecipuus, cuius copia summa in ea parte Hispaniae, quae Tudertania appellatur. Vlpian. l.7o.9. I . D. de legat.& fid. lib. 32. Purpurae autem appellatione omnis generis purpuram contineri puto: sed coccum non continebitur. Paul.l. 7 8.f. s. D.de leg. de fid.lib. 32. Coccum quod proprio nomine a tellatur, quin uersicoloribus cederet, nemo duitauit. Conicss a libris Vlpianus separat in I. librorum', 2.D.de legat.tertio. Proprie autem de tenuibus tabulis dicuntur. Seneca lib. singulari Debreuitate uitae, Hoc quoq; quaerentibus remittamus,quis Romanis primus persuasit, nauem conscendere.Claudius is suit, Caudex ob hoc ipsuin appellatus, quia plurium tabularum contextus Caudex apud antiquos uocabatur. unde publicae tabulae Codices dicuntur, de naues nunc quoque quae ex antiqua consuetudine per Tyberim commeatus subuchunt, Caudicariae uocantur.
Hinc Conic I LLI diminutiue,qui ex tabulis cera illitis, sed multo quam illi breuioribus & paucioribus conficiebanturiob eam causam,ut facile quo cuique commodum esset,circunferri & in sinu gestari possent. Hine Coni CILLI , scriptura qua defunctus leuiter aesine ulla solennitate uoluntatem suam testatus
est, de eo quod post mortem suam fieri cupit . Eorum autem alis sunt fideicommissarii, alii directi, Fidei commisiarii sunt, in quibus scriptor
uerbis utens praecariis suam de rebus omnibus quae testamentis comprehendi solent, haeredi suo petitionem exposuit. Directi, in quibus directis ciuilibusque uerbis scriptoris uoluntas de legatis duntaxat alicui relinquendis exposita est. Haec ex Instit.sub tit.de codicit. summatim. Codiciuli etiarro diplomatis siue scriptura qua Princeps
magistratum uel honorem alicui mandauit: apud Hermogen.l administrates, I .D.de excusa. tui. I. I .C.ut omnes iudi c. COERC E R E , tum de pecuniaria, tum de corporali
poena usurpaturinam & Coercere pignorib. dicit in l. .f. I .D.de dam.inf& lib.de Orat. 3. Pignoribusq; ablatis Crassum instituit coercere.A t in ii.
de I egib. I. Magistratus ciuem nec obedientem multa, uinculis,uerberib.coercento. Sic in I.6. D. de pCen.I.nemO,7O.D.de reg. ivr.l. 2. in s. D. de Pub iudie. Hinc GERCITIO, animaduersio in facinorosos: que duplex cli,Grauis N Modica.Grauis est,ueluti cum gladio,aut metalli poena, aut deportatione, aut uerberibus animaduertitur:quae etiam Capitalis dicitur in I.noxis, 2 .D.de uer. sig. Modica est. ueluti ut quis in carcerem ducatur,aut uirgis caedatur. l. 2. D.de in ius uoc.l.ult.D.de om. eius cui mand. l.si quid. D.de ossic.proconsCOEMPTio dicebatur,cum uir& uxor sese inuice emeret . unde matrimoniti per coemptionem, de quo alibi diximus.Serv.in illud Geor. i. Teq; sibi generu Tethys cmat omnibus undis. Quod ait Emat,inquit,ad antiquum nuptiarum pertinet ritum,quo se maritus & uxor inuicem emebant: scut habemus in iure. vide Uxor. COENACvLvM, Varro De lin. .sic interpretatur: Ubi cubabant,Cubiculum: ubi ccimabant,Coenaculum uocitabant. posteaquam in superiore pare coenitare coeperunt, superior domus uniuersa, C acula dicta. Vit r.etia li. 2.c.8. testatur aedes Romae prius unius colignatiois fuisse, sed postea propter incolarii multitudine, multarum. Ad auxilium,inquit, altitudinis aedificioru res ipsa coe-
fit deuenire. l taq; pilis lapideis altitudines extru
ae,camaculorum summas utilitates perficiunt. Ccenacula autem tenues homines coducere atq;
incolere sidebat. Vnde Iuue. Rarus uenit in comacula miles:quippe ad homines agetes. quorum in
aedib.expilari nil Possit.Vlp.l. 1 .f. s. D. de his qui effud.uel dete. Si filiussa. ccenaculu conductit habuit,& inde deiectu uel effusiu quid sic, Sc. ite g.
8. Si plures in eode coenaculo habitet.&ex l. s .apparet in coenaculis cubicula sutile,cxedras, coci uia,ceteraq; habitationi necessaria. COENACvLAR i us , qui coenaculum conduxit. VIPlan.l. I I .f. s. D.depiseact. Hinc COEN ΑCvLAR I AM exercere dicitur, qui quaestus sui caussa conducta coenacula alijs locat. Vlp.l. s. D.de his qui deiec. uel eff. Nam etsi quis coenaculariam exercens,ipse maximam partem coenaculi habebat,solus tenebitur. ERRARE, Paulus in l. I. I. D. de oss. praefuig. usurpat pro Oberrare,&, ut opinor, cum aliquo comitatu . Sciendum est, inquit,Praesectum uigilum per totam noctem uigilare debere,& coerrare calciatum,cum hamis & dolabris. Vbi tamen FALCi A TvM mallem:id est, falcibus muralibus, quibus aedes inflammatae diruerentur,instructu . COAEsTi MARE, simul aestimare:apud Celsum L67.9. I.D.de furt. Coc NATIONIS nomen, ait Paul. a Graeca uoce dictum uidetur. Συγγ ms enim illi uocant, quos nos Cognatos appellamus. Agnati sunt per patrem cognati ex eadem familia: qui autem per taminas coniunguntur,Cognati latum nominant. Inter agnatos igitur.& cognatos hoc interest,
70쪽
quod inter genus & speciem .na qui est agnatus,
ct cc gnatus est . non utiq; autem qui cognatus est,& agnatus est.I. Io.. . I .D.de grad.& adfin.
COGNATI , ait Modestinus, ab eo dici putantur, quod quasi una communiterve nati,uel ab eodem orti,progenitive sint.l. q.f. I. D. de grad. & adfi. COGNATI, inquit Vlp.appellati sunt, quasi ex uno nati,aut,ut Labeo ait, quasi commune nascendi initium habuerint s. I.D.unde cognati. Coa NAT IO cst ius quoddam inter certas personas, quae natura uel legis fictione inter se cognatae sunt, institutum . eius enim duae sunt species:Naturalis & Ciuilis .l.l7.9. I .D.de adopt. Naturalis cognatio est, communio sanguinis quam habent ij inter se,qui ex eodem progenitore orti, quasi rivuli ex eodem sonte deducti dimanarunt . Ciuilis autem, quae per adoptionem contrahitur, non sanguinis,sed iuris communio est l. .f. I. D. de gradib.quae se fortas. non incommode definiri poterit, ut dicatur este comminio eiusdem iuris quod habent ii inter se, qui naturaliter c gnati sunt, per adoptionem contracta. sed quoniam ea non ueta, sed ficta de adumbrata cogit tio est,iccirco definiri neq; a nobis solet,neq; u ro satis absolute potest.
COGNAT i proprie dicuntur, quasi cum aliquo na ti .I. I .D.nnde cognat.quare non immerito dubitabatur an nepos post aut mortem conceptus,auo cognatus esset. Iuli inus tamen in I. 8. D. de suis & legit. Nam quod in consuetudine, inquit, ne potes cognati appellantur, etiam eorum post quorum mortem concepti sunt,non proprie , sed per abusione,uel potius ιυ αγρικως accidit: id est,
relatione ad uitam aut facta. Nam quod Alciatus libro Disp. primo disputat, his posterius uerbis Iulianum dixisse: Generis uerbum per abusionem dici de specie,uideamus ne satis caute dictum sit . quum ad argumentum quod ex defini tione uocabuli sumi posset, Iulianus haec reserat:
neque horum uerborum additio faciat, ut genus in specie κατ' ponatur, sed uere per abusionem id dicatur : concinnius tamen per relationem ad aut uitae tempus factam. Et eadem rati nc Ulpianus inl.7. D. de senat. disputat eum qui posteaquam pater senatu motus est concipitur,senatoris filium non esse. COGNITOR est, qui litem alterius suscipit, cora eo cui datus est. Procurator autem absentis nomine auctor fit. Fest .vide Advocatus:ite Procurator. COGNOMEN, uide Nomen. COC Nos Cp Rr , proprie dicitur iudex,qui litigatores audit,eorumque caussam disceptat.l. I. D. de const princ. l. .b. I .D.de eo quod ceruo. l. 2. C. de interd. Hinc COGNITIONxs, dicuntur Praetorum ac iudicum, rui caussas audiunt, i. I .g. per hunc .D.de rei uin-ic.l. I s .f. I .D.de minorib.l.q. D.de ossi.eius cui
Coci Nostri re&recogCOIRE in alienam litem cicuntur, qui alicui calum I 12
niose litem struunt, ut quod ex conde natione in P
rem alterius redactum fuerit,inter eos communicetur. l.6. D. de ui priuat. Pli .li. Epist. v. Quaestus L Hi est uenire aduocationes,uenire praeuaricationes, torrin lites coiri,& gloriae loco poni ex spoliis ciuium . magnos & statos reditus. In eade sententia dixit FNacer, Coire in accusationem innocentium .l. 2.D.de conces.
Ko i NON , pro Respublica,ut Comune apud Cic rone periaepe. Callistratust. I7. D. de iud. Diuus Hadrianus τω Mινω rῶν Θι-- Graecὸ rescripsit. COLLAT Io bonorum de qua tractatus duo sunt in libris nostris est contributio certae partis bonorum inter fratres,propter paterns successionis rationem a Praetore instituta. nam cum Praetor contra ius ciuile emancipatos,una cum suis ad paternam haereditatem admisisset, sui autem bc naomnia a se quaesta consuti cum haereditate paterna haberent: emancipati uero quae extra familiam quaesierant,seorsim sibi asseruarent: iniquum uidebatur suos conferre,emancipatos autem nihil conferre,sed auserre tantum.quare Praetor edixit, ut emancipati uolentes ad participandam patris haereditatem accedere, tantam panem c suis bonis conferrent,quantam ex haereditate auferrenimon singuli,sed omnes simul.quippe cum omnes Emacipati unius locum obtineat. Itaq; si duo sint sui, duo emancipati ,qua uis emancipati singuli ex haereditate quadrantem auferant,tamen ex suis bonis non singuli,sed ambo quadrantem conferret. COseruntur autem antiquo iure Aductitia& Prosectitia .hodie ex Iustin. constitutione,Prosectitia tantum I.ult.C. de collat. Emancipati inter se nihil conserunt. nam cum alter alteri nihil auferat, non ipsorum caussa simpliciter, sed propter suorum rationem de respectum, Praetor collationem instituit t. si emancipati.C. eod.l. I.&pag. D. eod
ἀλλα- ενος, inquit Suidas: id est argentarius campsor,& pro argento monetam uicissim tribuens. Acron.'uoque in Horatium collectatios pro coactoribus argetariorum accipit. Imp. I. r6.C.s cert. pet. Quisquis iudici scenebrem p cuniam mutuauerit, si in prouincia fuerit uetiatus, quasi emptor legum atq;prouinciae,uel si quis collectarius, honoris precium dederit ambienti, exilit poena una cum ipso iudice plectetur.id est,siquis argentarius crediderit pecuniam ei que scio bat ambire honore,& eu hac pecunia empturum. Haee doctissimus Alciatus lib.Dispunct. . . 22. COLLEGA RuM appellatione hi cotinentur, iit Vlp. qui sunt eiusdem potestatis.l. I 7 3.D.de uerb.sig. COLLEGAR, inquit Varro, dicuntur,qui una lecti sunt. itas omnibus sese in rebus collegae dicebat: