장음표시 사용
181쪽
-ου De Verborum Ab M . . -- . . . sinctis in animo ideis, quarum fgna sunt; Secundo, cum nomina in lingua aliqua communiter receptataeis imponunt, quibus in linguae istius usu communi haud tribuuntur ; Tertio , cum ambigue usurpantur , adeo , ut nunc unam , mox aliam risam deia
Seeuadus es prompte illud celeriterque facere .
SEeunso, homines cogitationes suas tam celeriter facileque adeo quam fieri potest, cum alus communicant, complexas quando edeas habent, sine illa-Yum nominibus distinetis. Hoc nonnunquam e linguae iosus uitio accidit , in qua lanus nondum inventus est ad rem istam significandam : nonnunquam vitio hominis, quem laetae numen adhuc latet, quam alte ii ratefacere vellet.
Tersius es, rerum cognῖtionem promovere.
TErtio, Nulla rerum cognitio vocibus ad animum
desertur quando ideae rerum veritati non respondent. Etiamsi deiectus hic nascatur ex trias nostras ,rauae ad rerum naturam minus accomodatae sunt , ciuam per attentionem, studium, , animi cogitationem fieri potest; tamen ad Voces etiam Pertinet, quando utimur pro notis entium realium , quae in rex in natura nunq-am existebant.
182쪽
Cap. X. De Verborum ASUM . 179
Quomodo voces in omnibus hisce vacillant. PHimo , qui in lingua aliqua vocibus utitur , di si inctis sne ideis in animo , quoties eas in ser-n Ones adhibet , toties sonos tantum inanes fundit ;de s vel maxime quispiam vir dodus , ideo . quod libros terminis referserit perobscuris & dissicilibus , quique in eruditorum scriptis tapius occurrunt, singularem prae se tulisse scientiam putaret, non tamen O
Pacto rerum cognitionem magis assequituri , quam is in eruditione proficeret , qui librorumi, quos habet in Musaeo, interiorem materiam & eruditionem ne ligens , in titulis tantum evolvendis operam poneret . Ejusmodi enim voces omnes , utcunque in quo dam traetatu collocatae fuerint juxta regularum Gram maticalium apiam conti uetionem , Eet ornatam sententiarum concinnitatem , tamen nil nisi sunt inanes
f. XXVII. Secundo, s quis complexas habet ideas, sine illarum nominibus haud is meliori loco est, quam Bibliopola , cujus in taberna: libraria ingens est Imbrorum multitudo, quos titulorum expertes , nec in Ordinem redactos , Bibliopegus nondum integumentis circumdedit'; & quos proinde aliis non nisi solutas
is 3 Mirum est, quod magis ad terminos quam ad conecvtus attendatur Opera quae si ecisione, ac enodatis ideis in lucem eduntur, utplurimum nota Plucen : quae mirificis verbis, ac contra cietionibus plenR sunt contrarie alliciunt animum , & pro raris tenentur . In mentem mihi venit quod ni per audivi de opere in quo , methodo mathematico conscripto, omnia etant definita, o quid non demon' latum in eo erat relidum; nimirum inter riara, mo aque Pretusa, vina nonin .extare: pro Milibus imetelligebantur dehnitiones , distinctiones, uno verbo, rerum idea rumque Praecisiones, ut mathematicorum more fieri convenit.
183쪽
Li5. III. papinas exhil, ndo , & illorum.. Numerum .ineundo , coanitos reddere potest . Hinc eiusmodi homo in sernaone maxime impeditur , quo minus prompte animi sensu expones, quod vocabula desunt ad complexas ideas suas cum aliis communicandas has itaque designat , simplices tantum enumerando , e quibus conflatae sunt; atque ita saepius necelsum habet , illud viginti ver rum circuitu exprimere, quod alius
unico tantum ueris, enunciat .
XVllΙ. T rtio , Uni non uno eode inque signo semper utitur ad unani ςandemque denotandam-Llearn, veru in voces easdem nunc hac , nune illa fgnificatione accipiit, tam in Scholis, quam colloquiis hominum aeqt e candidus ac sincerus homo cemendus est ac is , qui in foro merces diversas sub uno nomine
. XXlX. Quarro , qui l i uae cujusdain voces aliis
applicat Meis, quarta communis gentis illius fert consuetudo , eis serrasse clara satis veritatis lux 1uo ipsus animo oboriatur , non tamen aliis , sine terminorum definitione , hanc Veritatem impertire Pn- terit. Utcunique enim sint quotidiano sint in usu , Mad aures illorum , qui iis ais uenusti sunt , aditum sa-cile reperiant; csina tari seri in aliarum ideartim locum. . 1 ublii inantur , quam vulgo solent in audientium ani- .inis excitare , loquentis cogitationes aliis aperire ne-
XXX. Quinto , Coi substantiarum ideas habet ,
quae nunquam extitere , vel nullam cum rebus e
pnationem habent , iis nihilominus certa & definita Domina imponit : iis , licet scripta sua , & fortasse aliorcin intellectuna castis, & inanibus fgmentis animi sui resticiat, nullos tamen in sudiis verae cognitionis & scienti e pro pressus eo pacto facturus est f. XXXI. Qui nominibus utitur sine ita is , ejus verbis, quae ioni tantum inanes sunt , sententia init lx subest Qui sine' nominibus illarum, complexas. Ii
184쪽
Cap. X. De ν exso1tim AD 9. I 8 Ihabet id as , huic non prompta & ararata satis est in loquendo celeritas , verum nec este labet, ut periphrasi utatur . Qui verbis non eodem sensu . constanter utitur, quid dicat, alii vel non attendent, vel non intelligent . Qui nomina i iis adjungit, secus quam communi in usu heri solet , is emendatae locutionis ignarus esse , atque effutiae plane videtur : Et qui substantiarum ideas habet. rerum veritati non cognatas , hujus intelleetum eo. . respeetia verae cognitionis supelle fili & subsidiis carere, atque eorum loco chia me is repletum este , puto.
q. XXXII. . Quomodo in fus antiis . IN notionibus nostris Oirca substantias , in omnia
haec , quae . modo exposui , incommoda sacile ἱncurrimus :. U. R. I. Qui verbo Parantula utitur, sine ulla ejus rei idea, quam haec vox significat , sonum vocis iundit literarum notis redie terminatum , nihil fero significatem. 2. Qui in terra , recens invenia , . in varia animalium & vegetabilium , prius ipsi cognitorum , genera incidit, illorum non minus Veras, quam equi, aut cervi, Meas habere possit; de iis vero si loqui velit, id feri non aliter posset , nisi per omnium partium descriptionem , usque dum nomina didicerit , quae apud indigenas in usu sunt , aut ipse.
iis nova imposuerit . 3. Qui per nomen corsus non nunquana nudam extensionem , ῆlio autem tempore
extensonem & soliditatem simul , denotat iti, is loquendi modo ad decipitandunt composito & plane lo-phistico utetur. q. Qui nomen isti idei tribuerit, quae communi in usu , mulus dicitur , is improprie loquetur, nec ab aliis intelligetur . D Cui, n0 men Centauri verum aliquod ens de sigilare ' huiat ,
185쪽
ms bimet imponit , atque voces pro rebus inscius Zeimperitus usurpat .
g. XXXIII. Quomodo in Modia oe Relationibus IN modis & Relationibus inalgo non nisi in qua
tuor priora vitia , aut incommoda labimur , Ug. Fieri potest, ut memoria comprehendam nomina MO-dorum , Nujusmocli eit pratitudo , aut charitas , cum tamen nullae in mente mea Meae nominibus istis ilibratae sint . u. . Nihil obstat , quo minus Heae sint in animo, illarum nomine ignorato ; υ. r. potest mihi idea hominis observ i, eo usque bibentis : donec in facie novus color, atque in ipso aliud ingenium elu-ν xerit, donec oculi rubuerint, atque ipse neque mente, neque lingua, neque pedibus coniti terit, nescienti tamen, id ebrietatem esse dicendam . a. Fieri Potest , ut quis ideas habeat virtutum , aut vitiorum , & illarum etiam nomina , qui tamen ea ad res notandas perperam adhibuerit : uti si quis frwalitatis nomen ideae imposuerit , quae ab aliis dicitur Auariaria . q. Potest quis in nominum istorum usu varius esse M inconstans , ut mox hujus , mox illius idemsgna pretestent. 5. In Modis vero & Relationibus nequeunt ideae esse, rerum existentiae non consentaneae ecum enim Modi complicatae sint ideae , quas mens Pro arbitrio suo finxit ; cumque Relatio nihil nisi Tatio contemplandi , aut res duas inter se comparandi , & pes consequefis linea etiam sit , quam mens fabricata est, inter id as hasce & res ina universo ex stentes vix ulla repuguantia esse potest ; cum non in mente sint, ut res representent , quae regulari artificio saetie a natura sunt , nec tanquam Proprietates
ab initina constitutione, aut substantiae cujusvis eia iam sen-
186쪽
Cap. X. De Verborum Ab v. I Sasentia necessario manantes ἰ verum tanquam e XUm-pIaria in memoria culi Odita , simul cum nominibus annexis quibus actiones & relationes , quam primum uetu exiliunt, denotandae sunt. Error vero hie vulgo nascitur , quod conceptus nostros falsis nominibus lignamus ; hinc fit, ut voci hus in sensu utentes ab eo , quem aliis iisdem vocibus assignant, plane di ver , non intelligamur ab audientibus, qui non ideo , aeque ac. nomina, falsas habere, putant . Sin vero pugnantes itas, in Modorum mixtorum aut Relationum itaeas iam stras congeramus , hoc modo intelledium chimaeris confundimus tales enim i se nequeunt in mente exiliere; tantum abest, ut ensaliquod reale denot re possint.
Septimo , Murata locutio sermonis etiam ab uS . OUoniam eorum , in quibus magna vis atque se
cult*s ingenii elucet, quique in re st excogitandis acuti & se silui sunt, consuetudine homines plerumque magis Oblellantur atque ducuntur , quam quidem illorum, quos siccae veritatis , & V rae cognitionis studium, sine splendore, festivitate Meoncinnitudine aliqua commendat ; vix quisquam mihi hoc largietur, ii dixero. eoa in semionem abusus & imperseetionem invehere, qui, alio atque alio modo alludentes, multas similitudines afferunt, atque Lo loribus ti figuris Rhetoricis sermonem exornant. Feleor
equidem in sis sermonibus . in quibus deleetatio magis
quaeritur, quam veritas. aut rerum cognitio, ei in Vix
cu)Pandum esse, qui verborum istiusmodi ornatum suae orationi conciliat. Si vero , quod res est te ad Vari tatem, loqui velimus, fatendum est, Artem Rheto Ticam universam , praeter ordinem Sc perspicuitatem , elaboratam concinnitatem omnem, de schamata is δ,
187쪽
184 De Verborum Ab u . Lib. III. quibus in vel bis. pingendis, de illuminandis sententiis
attificiosa eloquentia utitur , ad nullam rem utilia esse, nisi ad salsas ideas in animo imprimendas, ad concitandos assectis , & per consequens ad mentis aciem a veritate at ducendam; id quod plane dolus est malus. Utcunque igitur luc omnia artem Oratoriam profitentibus laudanda in iis concionibus, & aPProbanda videamur . in quibus populariter loquuntur p at certis udii vivendi praecepta traduntur , ubi Veritas 1 peetarirr, & rerum cognitio, ibi non vitanda sotam, verum in vitiis etiam habenda lunt, vel linguae ipsus vel sermocmantis . Quaenam schemata ista sint,& quam varia, hic commemorare, nostri instituti non est; haec qui scire cu unt, velim , adeant libros Rhetonicos, quibus Lit Aria Respublica refertissima est . Hic vero annotandum est, quam parum siduliciti de veritatis tuendae,& scientiae excolendae nudio sint homines, cum ars illa, qua nos ad praestiarias & sallacias instruunur, aliis excellere & palma digna esse, censeatur. Exinde etiam apparet, quam jucundum sit hominibus, alios decipere, & decipi , cum Rhetorica, insigne illud erroris dolique instru-3nentum , magno sen per in honore fuerit, atque summi Doctores praecepta dicendi publice tradiderint Haec quidem ita vera sunt, ut nullus dubitem , quin homines rTe non arrorumiae tantum , verum inisumanitatis 'iam propterea sint accus uri, quod eam artem ita
insectari ausim . Elo tientiae , uti mulieribus sermosis, tanta venustas & pulchritudo inest, ut, in eam si quis inveheretur, tolerari non possit: Et quidem fallax ti fucosum hoc dicendi artificium nequicquam exagitamus, qirandiu decipi jucundum est 58).
sui Ut omnia colPgamus maiori. qua possumus, brevitate, a Perspicuitate , dicimus l. Quod nos vocibus utimur tantum ad
188쪽
Remedia imperfectionis & Abusus
Operae pretium es remedia exquirere. Id persectiones sermoni natura sua conjuncta', a que aliunde accersitas sum a fusus explicavi; quoniam itaque sermo vinculum, quod hominum intechomines societatem devincit, & alveus est, per quem rerum cognitio ab aliis ad alios manat, operae pretium erit, circumspicere ad haec incommo a , quae
nam remedia adhiberi possint. f. II.
oonceptum nostrum indicandum, per consequens stoces tanquam fgna habentur M . t . r. in , quapropter cum sῖgnum debeat in Rnimia cxcitare praetcr suam, adhuc ideam alterius rei, sic voces , hac ratione aiahibitae termini dicuntur . H. Adnotandum, quod juxta nonnullos distinguntur verba, &ωoces, , illa sunt signa quae sono articulato proseruntur , & quae in scriptis repetiuntur ; voces vero ad sonos actu prolatos tantum reducuntur; est ergo differentia non in conceptibus , sed in modo, quo conceptus eΣpyimuntur. III. Cum Nos verbis utamur, ut aliis mentem nostram explicemus , Oportet conςeptus s ros ita verbis conjungere , ut ab aliis, quibus loquimur, intelligamur, per consequens, debemus cum conceptibus alterius & verbis verba nostra conjungere . Si ergo Gallicis loquimur idiomate Italico, quod non est ab iisdem captum, vel peculiaribus verbis nobis tantum cognitis, certum est , orationem nostram frusti ne am csse, de voces a nobis adhibitae n. e=nte castae, vel fo ni sine mente dicuntur si in . IV. Ut erso mentern nostram recte exsticemus , tennini ob
189쪽
Lib. III. aso Nemedia imperfectionis A. II.
HAud me latet, quam ineptum esset, s quis
linduas omnes ubique terrarum. aut eam quidem , quae intra patriam mani in usu est, a te emendari posse, putaret. Qui volunt, Voces omnes ab hominibus in eodem semper sensu. & non nisi pro elaris, distinctis, & unius modi i seis usurpari, perinde
scuri eliminandi sunt . Haec obscusetas duobus causῖs oritur I. TRtione 1 cribentis , vel loquentis . a. Ratione legentis . vel audientis . r. Si dicam ferrum aureum . vel Ilanum minerati : exco quia non est conccptus qui his verbis inst . a. Si non mathematicis de rebus mathematicis scribam , vel loquar , isti me non intelligunt , non mei defectu , sed ipsorum U. Meae. de Puthr. tom. 2 Pag. ras. 3. V. Cavendum pariter ne sub una voce plures comprehcnda. mus conceptus, nam aliter qui illam audiunt, vel legunt possunt ad alium conceptum teferre vocem, quam uni nos tribuimus, &aliud comprehendere; & ex eo quia plures sunt voces quae Zm higuae esse possunt , debent praescribi , vel quodam modo determinari . ut ex vagis 'atque indeterminatis , determinatae ae lfixae evadant,Scilicet respondeant semper ad invariatam no
UL Termini equiboei dicuntur quoque homosmi , & quibus
iunt fixi significatus, tinivodis dictis, opponuntur: veteres Voca hant terminum uxi vocum univocum univo Ium, & terminos qui-VOcos aequivoca aequivocata .
Vt I. Cum de vocibus a veteribus adhibitis hie per accidens dixerimus , haud inutile puto hae de re nonnulla alia reserre . Veteres quoque dicebant terminum analogum , quem , ajebant , obtinere locum inter uniooeum , & aequivocum terminum . Dividebant pol ea in analogum proportionis, & analogum attributi vis. Illud est cum uni competit primario, alteri secundario ex. m. ridere, competit primatio homini, secundario, atque impro Prie, Propter quandam similitudinem, prato ac tempestati : Prarari ret , Caelum ridens saepes ius auditis , per consequens ridens Ost Raalbium proporriναι . Vocabant poli ea analogum oιIribu . M Diuitiam by Gomic
190쪽
Cap. XI. O Abusus Verborum. ISI
de faciunt, ac si requirerent, ut omnes iisdem notionibus imbuti e1sent . nec de rebus verba facerent,
nisi quarum distinetas habent clarasque id as; hoc vero a nemine sperandum est, nisi qui ea est opinionis levitate. ut persuasum sibi habeat, se posse
homines inducere, ut admodum intelligentes, aut taciturni sint. Atque is rerum valde imperitus est, qui linguae volubilitatem actis tantum ingenii sociam, iacomitem esse pisat ; hominesque magis minusve intellectu pollere, prout plus minusve loquuntur 59 .
F. III. . Hoc in Philosophia usum habet.
ETiamsi in mercatu & nundinis . atque in usu vitaque communi , pristina loquendi formula hominibus permittenda est, et si , qui in Scholis dece tant , Logici aegre fortasse ferrent , si qui brevia diis
sputandi compendia inonstrarent; tamen, illos decet, qui de ueriture se sollicitos esse profitentur , circuni-
ionis, quando nomen est comune, sed ratio iuxta illud nomen diversa est : huius naturae est terminus sanus , diversa ratione pluribus competit, ex. gr. animalibus Urinis &c. urinae dicuntue sanae, ut sana animalia dicuntur. Praeterea erant termini earo-σ1γmi , iuxta veteres logicos deiiDiebantur . per eos qui dei se minationem habent ab aliquo, a quo differunt casu se ut j stus a iustitia; hi tres termini doctrinam antFraessi camcntorum , quam aiebant, constitnunt . Accedit & alter classi, in qua re. periunrur termini universules & singulares : Termi ius universalia est , qui universalem L Otionem exhibet , ut P aris, Ammal, direminus rommunis quoque dicitur; singularis postea, qui snturi Iarem, ac individualem notionem excitat, ut Mimosa, Petrus deo. icx, hae terminorum classe veteres doctrinam prae abilium conusti tuehant . Erat adhuc tertia classis in qua collocabant termis minos praedicamentales, & traj. laizaisso; at de hoc satis . F9ὶ U. a . 27. urn. 2.' i ,