장음표시 사용
231쪽
stah De Coenitisne in renere . . tib. IV.
mentis. Qua, quam primum notionibus, aut iiis quibusdam imbuitur, ideas suas dispicere, bc quatenus eas dispicit , scire , quid unaquaeque sax , atque eo
pacto discrimen illarum , atque alteram non alteram esse : Dercipere poteti . Hoc adeo necessarium est , utos ne eo mens neque cognoscere 78 , ne u . una zinari . neque ratiocinari, nec etiam ullos distinetos conceptus habere posset. Hine est , quod mens clareti cello perspiciat ideas singulas sibimet ipsis conue-n re., atque illud esse , quod sunt: Et e contrario dictitiestas omnes taeas non convenire, hoc eli, alteram non esse alteram. Hoc facile , & nullo negotio facit, nec rem unam ab alia inferendo, Verum primo intuitu, facultate sua naturali res percipiendi, dis iudicandi. Et licet, qui artibus, & scientias operam dant, hoc ad penerales istas regulas reuocarim .
G non esse ut , quoties opus fuerit , ad easdcurrant; eertissimum tamen est, facultatem hanc ,
cum primum eXercetur, cirCa particulares ι.leas. Versari. Homini exploratissimum est, quamprimum iliae Ξn mente aritantur, ideas albas quas vocat & rotundas: eas esse, quae sunt, & non alias istas, rubras Quas vocat, aut quadratas. Nec ullum pronunciatarna, aut axioma effcere potest , ut certius illud cognoscat aut clatius, quam antea , sne ulla istiusmodi xeoula generat in Haec itaque prima est conveniet ita, aut repugnantia , quam mens in Ide:s iuIs, Idquae primo semper intuitu, percipit: Et si quando dubi Iatio qua dam accidat. deprehendemus quoque ea ut semper circa Domina esse, non cuca fias iplas ; illae enim nec prius. nec dilucidius percipientur , quam identitas , di vel stas illarum ', nec aliter quidem le
232쪽
suis percipit, convenientia aut repugnantia, rela riua dicenda est , atque nihil est , nisi relationis com remplatio inter aeuas quodam ideas, sive substantiae snt, sive Modi, aut alterius generis cujusvis . Quandoquidem enim, distinctas omnes ideas non easdem esse, semper extra dubium haberi, ia proinde alteram constanter, atque uni feris de altera negari necesse est ; nullus omnino reali, M positivae scientiae locus esset, si inter ideas nostras relationem nullam, nec eam, quam 'inter se habent, prout a mente alio atque alio modo comparantur , convenientiam, audTErtium genus convenientiae, aut repugnantiae I ter ideas nostras, circa quas mentis nostrae operationes versanthr, coea issentia est, aut non coex
flentia in eodem subjecto ; & haec substantiarum tam tum propria est . Ita nimirum quando dicimus , aurum esse fixum , nihil aliud intelligimus, quam Nitatem , sue potentiam, qua vim famina m sne ullo detrimento patitur , ideam esse , quae semper conjuncta si eum peeuliari ista flavedine, pondere sustitate , & solubilitate in Ag Neria, quae conficiunt ideam complexam , auri nomine signatam.
233쪽
sso Lib. IV. De Cornitione in Peneri.
Quoto , .realis existentia . . O artum & ultimum genus est, actualis exissenis
riae Sc realis cum idea quadam congruentis . Intra quatuor haec genera convenientiae, aut Te
pugnantiae , Omni5, Puto , nostra cognitio continetur. De nostra enim Mea quavis , nescio. quid aliud scire , aut assirmare possumus, quam haec : eam esse , aut non esse eandem cum alia aliqua ; eam cohaerere semper , aut non cohaerere cum alia idea in eodem' subjecto ; eam huc, aut illo modo ad Meam aliam reserri; aut extra mentem realein habere exi- sentiam . Ita nempe caeruleum non es stivum, est Mentitatis . Duo rriangula', quae inter lineas parallelas f es hssent aeqvales , Itint aequalia, est relationis . Ferrum mayneris ι reintones suscipit , est coexistentiae. Deus ese, realis exilientiae est 79 . Et si identitas , & coexistentia nihil revera sunt aliud , quam relationes , istarum tanaen nostrarum convenientiae , aut repugnantiae peculiarem adeo rationem continent,
ut seorsim . non sub relatione in genere, mihi collocanda videantur ; assirmationis enim & negationis sundamenta plane adeo diversa stitit, ut illud facile perspicuum omnibus esse pussit , qui ea diligenter at tenderint, quae in Variis 'fractatus hujusce locis saepius 8ieta sunt . Cognitionis nostrae hic varios gradus Proxime investigalem, nisi necesiarium prius elset, explanare, voci Coenitionis quam diversi sei
234쪽
Cap. I. De Coenitione in genere. 23If. VIII.
ci nisio actualis, vel habitualis . Modi sunt diversi, quibus mens verum exquirit,
quorum unusquisque Cornitia' Vocatur . . I. Aditialis est' Cognitio , quando mens quarundam ita artim suarum convenientiam, aut repugnantiam, aut relationem , quam inter se habent, coram intuetur. II. Propositionem aliquam cognoscere quis dicitur, qui , quamprimum menti objecta erat , idearum, equibus coni lata est , convenientiam , aut repugnantiam clare fiat in persensit ; atque ita memoriae eatriastixit, ut quamprimum propositio ista mentem b oenuo subit , id, quod verum est , statim assequatur , atque isti, tanquam rei notae, & exploratii simae, assentiatur. Haec puto , dici potest eo nitio ha-situalis i8i . Atque hoc modo dici quis potest omnes ilias veritates cognoscere , quae persecte prius & plane adeo perceptae, ut, contemplanti eas rursos ani- .ria o , id extra dubium sit, in memoria reconduntur 82) . Quoniam eni in intellectus noster , cujus vis, & facultas finita est, non nisi rem unicam uno
l8oJ Habitus est se saeuitas qua actus tam internos, quam ex ternos anima expeditius edit s t. tom. i. J ergo cngnitio h .pi tualis ex dictis esti, facilis ac expedita animae actio, qua quid 1ibi Tepraesentat. i 8iJ Quando prius suere perceptae , si supponatur magna celeritate, ac promtitudine perceptae fuissent, actus quo percipiebantur, erit ne cognitio habitualis λ Habitus non requirit eosdem actus identicos sed respective eosdem ; quando anima adiplicitur, propter attςntionem praestitam , que est sibi habitualiter com- Parata, lacultatem rapide Obiecta percipiendi, dicitur tum. minori tempore, minorique labore illam attum perceptionis conficere, er--go tum cognitio habitualis est , etsi novi obieeti reputetur. Quid ego refert , quod si propositio nec ne in memoria repositae .s8ad Hac de re V. ian. t. γγ. ι . M. ι-. I.
235쪽
Lib. Ir, intuitu cIare & distinctae contemplari potest Sa in
summa nos rerum ignoratione versaremur , si praeter illud quod cogitatione actu complectimur, nihil omnino amplius sciremus ; sitque is, cujus cOpnitio latissme pateret , unam tantum veritatem sciret, ciuii non plura simul mente contrectare
Cognitionis habitualis, prout vulgo spectantur ,
gradus Se genera duo sunt: Primo. Altera est verstarum in memoria ira reconditarum , ut, animo qua octingue objiciuntur , is relaetionem inter ideas fus actu percipiat . Haec ita omnibus istis veritatibus occvrit, qnarum habemuscaenitionem intuitiυam,. ubi nimirum Meae ipsae eam; quam inter se convenientiam habent, aut repugnantiam , animo eas intuentibus statim palam laciunt. svvndo. Altera est veritatum, Ae quibus cum se mel fueris conuictus, illus in memoriam remanet, et o quae idem fecere , arRumenta forsitan excideriar . Itα nimirum qui certo reminiscitur , dilucide sbi seme olim demonstratum fuisse , tres avulos et avuli aequales esse duobus restis , illud se icire certissime credit: quoniam de veritate istius dubitare nequit. Quo niam vero demonstratio animo excidit, verius dicitur , fidem habere memoriae suae , quam rem c gnoscere; Potius dicendum est , persuasionem istam inedium tenere inter opinionem & cognitionem, i de nempe ista majorem, quae aliorum testimonio nititur , perfecta autem cognitione minorem. Quoniam
236쪽
Cap. I. De Comitione in genere. 233
enim comitio consistit in clara perceptione relationis duarum quarundani inartim, vel immediata juxta Fositione, ut in cornitione inruitiυa: υel idearum aliarum interventu, quae relationem, quam ad se invicem habent , immediate patefaciant, ut in demon-
Aratione 34) , mens proprie dici non potest, vel habituali cognitione imbuta esset, ubi argumentorum habitualem intuitum non habet ; ubi de inon strationis I Oli ita recordatur, ut, quando demonstratio ista inmemoriam iterum revocata fuerit, possit idearum. istarum connexionem percipere, interventu aliarum idearum, quarum immediata connexio, aut relatio ad se invicem, extremorum relationem ostendit 35 . Interim tamen, si dicendum quod res est, profiteor , me , hac re bene in animo volutata meo ,
non amplius dubitare , quin haec cognitio, de qua jam agimus, persectam certitudinem in se contineat , , ita reipsa sit vera cognitio. Id autein . quod principio nobis fucum facete in illa re potest , in
eo consistit, quoniam in hoc casu non eodem modo Idearum convenientiam aut repugnantiam percipimus , quo quidem id factum erat primo loco , scialicet per actualem omnium Idearum intermediat, rum visionem , quarum beneficio convenientia . aut repugnantia Idearum , quae in Propositione continentur , tunc cognoscebatur ; sed per alias mediatas ideas, quae nobis conUenientiam, aut repug*ntiam Idearum, in Propositione occurrentium, exhibent, cujus certaveritas nobis per reminiscentiam est cognita, de per sp
I8M Hoe sensu idiotae habituali cognitione carent, nec inum Mari potest, quam apud homines scientiis imbutos . Ulterius intra scientiam & cognitionem alicuius res, qualis esset differentia εArbitror, quod cognitio majoris gradus indicet scientiam.
s8sI Modificat suam propositionem , di ad nostram sententiaen
237쪽
234 De Cognitione ἰn renere. La. IV. specta. Exemplo fit haec Propositio anaetin ser avuli aequales sint duobus restis p quicunque vidit Ze
clarissime cognbuit hujus veritatis demonitrationem , cognoscet, eam propolitionem etiam tunc verissima nesse, cum demonstratio animo ipsus Anaxerit adeo. ut neque. eam. amplius Jntueri, neque etiam fortassereUocare in memoriam ullo modo possit, sed alia , quam mitea, ratione illud cognoscit. Duarum idearum , quae in hac propositioite conjunguntur, convenientientiam sentit, sed hoc fit aliarum Idearum i terve ltu, & non earum , quae primo loco hanc pereeptionem produxerunt. Rentiniscitur, hoc 'est, C
gnoscit, nain reminisci nihil . aliud est , quam reii cujusdam pia teri ne renovatio 3 quod olim fuerit
confirmatus in hujus propositionis veritate tres an
gulos rrianguli aequales esse duobus' rectis l86 . 1m-
864 Identilaris vocabulum harbatum est , sed communi usu receptum denotat illam affectionem, qua entia sunt eadem . Dicimus duo esse eadem , qualido sibi mutuo possint substitui , δε facta subiti tutione nulla oritur mutatio. Ex. gr. st A & B psi c4ntinet A omne id quod continet fi , vel 'reperitur in Arod reperitur in s. haee duo dicuntur eadem, sed ab late e em; si postea A continet tantummodo aliquid, quod est in S , tum A S B dicuntur eadem ,. sed respective earim. o. a Psunt absolute eadem, ut & absolute eadem sunt bis duo, & qu νuor. Brutum, & homo sunt respectioe eadem, quatenus vivunt, & sentiunt , per consequens quid quod est in homine , est ita
. Adest quoque nsuras sperisca, quae est convenientia plurium individuorum conceptu specifiso, ut ex. gr. Petrus , Covus, Me- ius , omnes conveniunt in conceptu hominis . Si postea plures species conveniunt inter se in conceptu , oritur identitas gene-xic' , quae est conoesentia plurium specierum in conceptu g horico . Ut anima, Angeli, Deus habent identitatem genericam, quatenus conve*unt in notione spiritus.
238쪽
cap. I. De GPnitione in genere. 23sDa ta tabit itas earumdem inter easdem immutabiles rea velationum eli in praesenti haec idea, quae illum cer iissimum reddit, quod, si tres anguli trianguli seinet fuerint duobus rectis aequales , fieri non possit, ut duobus rectis aequales esse unquam desinant. Exinde necessario relinquitur , ut, quod seinet suit verum, semper in eodem casu sit verum, &, quae se i Dei inter se convenerunt , ideae semper conU niant ; atque , quod inde sequitur , ut mens , quod semel agnoνit verum ., illud omni tempore tanquam Verum recognoscat , qtiamdiu , illud se olim eo modo cognovilla, reminisci poterit , atque ex hoc fundamento in Mathematicis demonstrationes singulares suppeditant cognitiones genera les. Et certe, nis hac perceptione tam firme niteretur cognitio , quod nimirum eaedem idere omni tempore easdem relationes habeant necesse sit , nulla daretur in Mathematicis propositionum generalium scientia; omnis enim Mathematica demonii ratio singularis tantum futura esset ; & si quando quis pro Positionem quandam , ad triangulum vel circulum spectantem , dei nonstrasset, ipsius cognitio ultra hanc
figuram particularem non extenderetur. Si vero vellet hane latius extendere, necesse haberet, ut de mqnstrationem suam in alio exemplo redintegraret,
Priusquam certuslesse posset, quod etiam in simili alio triangqlo ista sic se haberet , Se sic porro in reliquis hac ratione nunquam ad ullius generalis Propositionis cognitionem pervenire possemus . Neque Puto, quenquam inficiari posse, quod Newrontis certissime cognoscat, omnem propositionem, quam in
Prae- rate Permonali, ex. m. Pater , & Filius sunt idem essentialiter , sed Pilius Dei , Dei verbum & Christus sunt idem personaliteri ιι - - 3. DiversiIas opponitur notioni identitatis , ut sis
239쪽
praesenti in suo Libro legit, quocunque demum tem-Uore id fiat. esse veram, licet acta ob oculos non habeat admirandam illam mediatarum I dearum 1eriem, quarum beneficio primum illius veritatem detexit. Audacter & secure affrmari potest , talam
memoriam , quae ejusmodi catenam Ueritatum parti cularium retinere' posset , omnes humanas tralalce dere vires atque facultates ; quoniam experti vide
mus, quod detectio, perceptio M compages hu)us
mirandae Idearum connexionis, quae an excellentisΙ1mo illo opere occurrit, maxima ex parte Lectorum comprehensonem superet. Satis itaque perspicuum est . quod ipse Autor cognoscat, hanc vel illam pro rostionem in suo Libro esse veram , eo apio momento , quo in mentem ipsi venit se olim harum Idearum connexionem atque certo vidisse, ac scit , quendam hominem alterum vulnerasse, quia, se UI-dere ipsius gladium alterius transfigentem corpus , meminit. At vero cum simplex recordatio non semper tam clara si, quam quidem ipsa, quae actu lat, perceptio . & temporis successu plus aut.minus an plurimis hominibus eidem decedat , haec inter alias causa est, quae ostendit & declarat, Caenitionem δε- mo 'ranuam multo imperfectiorem esse Coenatione
inmutara, aut simplici visione, prout in sequenti R. pite videbimu .
240쪽
CUm omnis nolita cognitio , ut dixi , posita st
in ista mentis agitatione , qua ii has suas contemplatur , quo non majus lumen , aut certitudinem mejorem mens nostra in hoc naturae de cognitionis ita tui capit , operae Pretium erit, evidentiae istius gradus paululum expendere . Differentia vero ista . quae in nostrae cognitionis claritate deprenditur , in diversa ratione, qua mens nostra suarum idearum convenientiam, aut discrepantiam percipit , consistere mihi videtur. Si enim ad modos nostros cogitandi attendemus, videbimus , mentem is arum duarum convenientiam, aut repugnantiam immediate per se, fine alterius cujusdam interventu , percipere : atque haec , puto , cornitio in uirisa dicenda eli. 'In haeeniln, mens nullo probandi, aut examinandi aciem negotio occupata est, ted veritatem haud secus persentit,ae oculos lucem nempe suam versus eam dirigendo. Ita, Verbi gratia, mens percipit, album non esse nierum rimculum non esse griangulum, numerum rernarium min
rem esse binario, aequalem verbo binaris smul cum tintrare. Hujusmodi veritates mens statim, ideis sma perspectis , nudo inrυitv , sine ullius interventu, pet-- cipit 37 . Huic cognitioni, quae omnium ciarim