장음표시 사용
241쪽
cap. II. De Comitionis no rae erasbus. avf. II.
.Demo artua. PRoximus cognitionis gradus est, ubi mens tis rum quarundam convenientiam, aut repugnantiam percipit, verum non immediate . Etsi ubicumque mens quasdam ideas suas sibi invicem convenire animadvertit, ibi certa fit cognitio : nan semper tamen animus eam, ubi perspici potest, convenie tiam, aut repugnantiam perspicR. & exploratam habet; quare in eo casu, ignoratione adhuc tenetur aut, ad summu in , non ultra probabilem conjeeturam progreditur. Ratio, cur mens duarum Loartim convenientiam, aut repugnantiam haud statim inequatur, ea est , quod nempe Meae, de quarum convenientia, aut repugnantia quaeritur , haud ii a inter se jungi, copularique Pot sint, ut ea perspicua reddatur . In hoc casu quando mens ιAeas suas limul ita conjungere nequit, ut ex illarum compalatione statim . & quasi juxta positi ne, aut de se mutua applicatione, convenientia aut repugnantia earum laud innotescat, necesse habet idearum aliarum interventu un us nemze aut Pi . um , piout contigerat ) eam , quam quaerit, conve- tantiam aut repugnantiam patefacere . 8e hoe v camus ratiocinari s98. 'Hoc modo mens, scire e plena s
sol Dicitur ergo ratioeinari is quando ex duobus iudiciis ha-M bntibus notionem communem, tertia elicitur is ex. gr. com pa Rndo animam cum ente indestructibili, & simplici , posse ungi , ;ntelligis, illa duo , di tertiam elicere , per consequens ita ratiocinium consciur . O ens Fui ex est eas imosi sibist Anima eu ens simplex o Etao amnia ui res indesi sibile.
242쪽
ago de Cornitionis nosrae erat Ius . Lib. IV.
piens , quomodo trianguli anguli tres, cum duobus restis, quantitate conveniant, aut ab iis diicrepentprimo statim aspectu, aut comparatione illorum , id praestare nequit: Hie itaque mens haud immediata aliquam, aut intuitivam cognitionem habet ',' quoniam trianguli tres anguli s mul juxta collocari, & cum uno quodam, aut duobus aliis angulis comparari ne
queunt . In eo casu mens alios aliquos angelos n
cessario exquiri; quibus trianguli tres anguli sunt aequales, & ex illarum aeqyalitate cum duobus rectis , horum etiam cuin duobus rectis aequalitatem colligit. q. ΙΙl.
Consequentia , anima est ens inristructibile ex duobus judiciis derivat, nimirum ens simplex est ons indestructibile : anima e fens simplex . Haec duo iudicia habent notionem communem, scilicet eniti simplicis.
Hinc vides I. Ad ratiocinium non plura requiri iudicia . II. De quo ratiocinamur , ad genus vel species debere referri , Squidquid de specie, vel genere ad quid Objectum retiqimus assit matur, vel negatur, de ipso quoque objecto assirmari, vel negari. III. Notas & chara teres qui constituunt ri nitionem, cum percipimus. in quodam obiecto, ipsi convenire dotinitum, judicamus ; si pollea abesse videmus . tunc non convcnire dicimus. Pro Tyronibus exemplum addam. Amor ad assectus reducitur, quid quid ergo d&affectibus , neratim concderatis, tu sentis, ad am6rςm applic , di conficuratiocinium hoc modo
D. afectus sturbat attentionem . . o. Amor est Vesus. E. Oe Amor turbat artentionem . II. Observes Caium esse tranqu-lium in rebus adversis. Mise ranquillum esse in rebus adversis homin s Patientia esse chat cierem, per consequens hoc ratiocinuris.
O. Homo qui tranquillus est in rebus aduersis est patiens Aletia cibus est 3ranquillus in rebus a rem E. cadius est FHiςm. ' .ste reliquia vias ineditatiomin nostram de demonstratione ε .
243쪽
Cap. II. De Cornitionibus nosrae 'graduus . . a I f. II l. Aromensis nititur MEdire sue intervenientes istae ideae, quibus dua
Ium aliarum convenientia Oi tenditur , . Argumeneta vocantur; atque ubi hoc paeio, convenientis, aut repugnantia elare es manifeste percipitur , Demonstrario dicitqr , ex eo nimirum , quod rem in 1 e habere , menti plane dem iretur. PrompIa se parata animi celeritas ad intermedias hasce ideas inveniendas , quae aliarum quarundam convenientiam, aut repugnanti ia patefac tu rio sunt , atque acconrodate usurpandas, ea, rubitror, eli, quam Sadacitatem dicimus.
Cinnitio haec per argumenta larer media, etiam si certa sit, fion tamen clarae video ac manifestaeeli evidentiae, nec assensum tam promte elicit , agin cognitione intuitiua. Eis enim in demonstatione animus iaeearum, quas contemplatur, donvenientiam aut repugnantiam tandem assequitur; ad hanc tamen inveniendam , studium & attentio, plus qua n subit neus unus intuitus requiritur. Suscipienda enim est certa quaedam id earum progressio , sensim . bc gradatim facta, priusquam mens hae via ad certitudinem pervenire pollit.& animadvertere convementiam, aut oppositionem; quae est inter duas ideas, id quod non Potest cognoicere, nisi per argumenta ., mutuo neXuinter se concerentia , & per rationi, usu ur. Tom. IV.
244쪽
qa . De Cocritionis noserae erasbus. Lib. IV. g. U. Dubitatio semper antecedit.
riuam cvnisionem est , quod licet in polierlori dubitatio prorsus tollatur , quando inurum intermediarum interVentu Θonvenientia, aut repugnantia cernitur ante demoni irationeni ramen dubitatio erat, quae ia cognitione intuitiva. mentiaeque minus contingere potest, in qua facultas sentiendi distinctas ideas percipit, ac oculus, qui albuma nitro uptime internoscere potest, in dubio .est . utrum atramentum & chasta haec ejusdem sint eoloris . Oculi, si quem omnino visum habens, chartam hanc quamprimum intuebuntur, qu Odo a literis, in ea notatis , colore differat , uatim percipient rSimiliter animus, diuinete percipiendi sacultate praeditus, Geias quamprim qua intuebitur, quae Pariunt cognitionem intuitivam , convenientiam aut rePugnantiam illarum siri poetam habebit . Si oculi videndi, aut animi percipiendi potentiam amiserint , in illis visunt acutum, in hisce claram Perception v fiu Cra qnaeremuS.
Non esura adeo es . FAteor equidem, cognitionem istam, quatri De- mons lis Parit, valde Perspicuam esse ; sed
Vocabulum hoc Pereeptio sumitur Pro facultate . Ut quinque supia in codc in ser tu multis locis u1us fuit hac voce Autor noster, nempe lib. II. Cap. IX. quod caput etiam inseri- itur: de Perceptione.
245쪽
Cap. II. De Coenirionis no prae grassibus. 243. Lepius tamen obscurior est illustri ista evidentia &persuasione penitiis tua , quae illius, quam voco cognitionem intuitivam , semper comes oc .locia est ἔ qua in re prior cognitio potest comparari faciei, cujus imaginem plura specula ex altero ad ali rum repercutiunt, quamdiu objecti speciem es similitudinem retinet, cognitione n parit, in omni autem successivo repercussu claritas ἐκ ditiinetio ptimae imaginis paulatim imminuitur , donec tandem , post crebras mutationes multu ut obscuratur, nec primo intuitu , ab iis praesutim , quorum ocnti hebetiores sunt, sciri potest. Haud secus se res habet in ista cognitione, quae per longam argumentorum seriem producitur.
Quilibet eradus prostres ris per se s per caenitionem intuitiuam percipi debet. CEterum in omni eradu, qua ad demons artuam
Uentiam ratιO Promeditur, necesse es , tin inruitiva cognitione convenientiam , aut repugnantiam cujusvis ideae, quae diter se conjungit ideas, cognoscat, inter quas haec intercedit, ut monstret duarum extremo. loco positarum idearum convenientiam aut repugnantiam. Hoc si non fieret, 'adhuc esset opus argumentis, quibus convenientia aut repugnantia ,
quam quaelibet idea in per media cum iis, 'inter quas est collocata, habeo, ostenderetur: quandoquidemn si ejusmodi convenientia aut repugnantia fuerit percepta , mola ibi cognitio nascitur. SL ex se liquet, intuitiva est cognrtio: si non per so liquet, intermedia aliqua tria opus est, quae , commΠnis tania quam mensura , conUenientiam , aut repuellantiam
ostendat. Hinc patet, singulos progressia in ratiociniis , unde. cognitio fluit, parere certitudinem intub. Q u tia
246쪽
'ti Vana; quae quamprimum menti perspecta est, ni-hil , prae per rem iniicentiam , requiritur, ut id arum, de quibus quaeritur , convenientia, aut repugnantia clara S certa reddatur. Quare ut res aliqua demo stretur , sciendum est necessario , quomodo ideae in- te inaediar inter se Proxime conveniant, quibus duarum i fartim , quae in dii ceptatione versantur, quarum altera primum locum , altera Pol tremum semper obtinet convenientia aut Ixpugnantia innititur . Perceptio haec intuitiva convenientiae, aut repugnantiae, idearum intes mediarum in singulis demopstratio Dis gradibus, tam firme in memoria conservanda est, ut certi simus, partem nullam praetermissam esse . Quoniam vero in longa illationum ti argumentoriam serie hoc a memoria accurate adeo praestari nequit:
hinc fit, ' ut cognitio haec demonstrativa longe sit impertastior cognitione intuitiva , atque humines fa pe, quae salsa sunt, loco 'demonstrationum ample
Hsne error i e , omne ratiocinium esse ex praec ' gnitis, & praeconcessis . EX eo, quod cognitio haec intuitiva in singulis de . monstrati is pratibus, aut progrellibus necella-xia est , natum, puto , est fa0um illud axioma , Omne
Patet ergo. quod RQ cognitionem nostraiti constituendam ecesse non est, differentiam ipuctificans, isiternoscerin, vemimul ideas comparare . Sentis rose odorem et certum est, quod nullam charactetallicam , qua dici pulsit , esse odorem. hunc a titit odo re di fierestem, tum internosciS; tantum mutRUO quaedam in Ornano seus orio adoda . tibi enunciat evidentiam odoris, & omni comparatione Iligla cla . de odore ipso ult mens sibi constia, eum eo tincere dicitur, Adeo ut posito. Odore hoc, existentiam eius gnoscis . . . e
247쪽
Cap. II. De cornitio ra nostrae eraestatis. 245 nempe ratiocinium esse ex Praecognatis praeconcessis, quemadmodum in Scholis loquontur. Hu .e opinioni errorem subesse fusius mox ostendum, cum de propositionibus, iis praesertim, quae axiomata appellai tur, dicendum erit; ubi palam etia in fiet, eos errare , qui omnis ratiocinii & cognitionis nostrae laudamenta in hisce ponenda esse, statuunt. /6. IX. D mons rario non ad Quantitatem tantam restivitur.
EX communi hominum opinione vulgo dicitur,
res in M.thematicis tantum certo demonstrari . Quoniam vers, eam habere convenientiam aut reis
pugnantiam , quae intuitive percipi potest, numeri , extensionis , & sitime id is non peculiare esse videtur , ex idoneae fortasse Μethodi, & applicatiqnis animi in nobis, non evidentiae deserui in rebus ipsis,' accidit, ut, praeter Mathematicos, pauci admodum,taemon rationem ad se pertinere, crediderint : Ubicunque enim Meas habemus, in quibus mens iconvenientiam, aut repugnantiam' proximam intuetur , ibi cognitionem intuitivam recipit; atque ubi duarum quarundam idearum convenientiam aut repugnantiam percipere potest , eain , quam cum intermediis quihusdam id is convenientiam habet, aut repugnantiam intuitive percipiendo , ibi mens demonstrationis capax est; ti sic ea non ad ideas extensionis, figurae, numeri, & modorum strum tantum restringitur.
248쪽
246 De Cognitionis nosse eradibus, Lib. I f. X.
LL,in haec opinio . 'RAtio, cur in Mathematicis tantum Dentonstrationes vulgo qu erantur , inon ex scientiarum iii rum sumnia utilitate solum petenda est: verum quia aequalitatis aut excessus numerorum comparatio qu
ties instituitur, in eorum modis ministim muni quodque discrimen maxime rei spicuum est & naanisessum. Et licet in extensioue minutissimus quilibet
excessus non estae adeo cernatur ; a mente tamen rationes sunt inventae, quibΠs angulorum duorum , extensionum aut figurarum aequalitas demonstratur , atque ambo haec, numeri nempe se figurae, per certas stabilesque notas delignari possunt . g. XI. In aliis vero ideis simplicibus, quarum modi & discrimina fiant, & mensurantur per gradus,
non per quantitatem, quomodo inter se discrepent , non adeo exacte & accurate cernimus, ut aequalita-tatem Sc. discrimen illarum minutatim Se gradatina mensurare possinus ; cum enim istae ideae simplices , species sint Mut lensationes, in nobis excitatae per molem, figurant, numerym es motum corpusculorum subtilium . quae 1eois in cerni nequeunt, diVersi etiam gradus illarum e causarum. omnium , 'aut ex his quarundain fastena, variatione pendenti quae , quoniam in materiae particulis, quarum singulae su tiles adeo sunt, ut iςn uui sui ant , a nobis cerni nequiti fieri non potest, ut i plicium Meartim istarum gradus diversos adamussim mensurare possimus. Si dein us enim, Sensationem aut ideam, quam UO-ctimus Albo finem , excitari in nobis per certum que dam numerum globulorum, qui cuna circa centra sua volvantur, oculi reriuam 1e iurat, tam in circumrotationis, quam celeritatis progressivae gradu certo hinc facili sequetur, quo magis corporis cujusdam
249쪽
Cap. II. De Coζntrionis nostrae eradlaus. 247parres extimae disponuntur, aix, ut globulos luminis majori numero repercutiant, atque iis impertiant Cyrationem istam , quae apta est ad albi senstitione ini a nobis excitandam, eo albius corpus illud visum iri, quod ab aequali inter v llo, eodem genere motus , ejusmodi corpusculorunt numer nn majorem ad retinam mittit. Non dico, luminis in globulis minutissimis , aut albedihiis naturam, in ejusmodi partium contextu , qui certam quandam rotationem globulis istis impertit, quando repercutiuntur, esse positam , hic enim haud nostri instituti est, lumen, aut colores physice pertractare: Hoc tamen dicere ausim , me concipere non *osse, atque utinam alius quis os eudereti qua ratione corpora, quae extra non sun P, sensus nostros permovere' possint, nisi per sens hilium corporum ipsorum immediatum contactum ,
ut in gustu & taetu; aut per impulsum insenfibilium
quarundam particularum ab iis fluentium, ut in uisu , auditu , & odoratu , quarum particularum varii impulsus, ex illa um diversa longe mole, figura ,& motu orti, sensationum ingentem varietatem in
f. XII. Sive igitur globuli sint, nee ne; aut ea,
quae nos idea albedinis assiciunt, circa centra sua volvantur; hoc exploratissimum est , quo plures luminis particulae e corpore repercutiuntur, quod aptum
est ad peculiarem istum motum iis tribuendum, qui iis nobis albedinis sensum incit; & sortasse, quo celerior iste est motus, eo corpus illud albius videri ,
e .uo plures particulae renectuntur : quod palam exit ex una eademque charta si in solis radiis, in umbra , atque in caverna tenebricosa collocetur ; in diversis enim locis istis albedinis Meam diverso modo
250쪽
uo De CornisAnis nostrae erassus. LIb. II g. XIII: Quare cum nesciamus, quis particularum
numerus, aut quinam motus illarum satis accomminentus sit ad certum quendam albedinis gradum Pr ducendum , idcirco duorum quorundana graduum aD fodinis certam aequalitatem demonstrare nequimus , Neque enam exemplar ceIxum , quo mensuram illorum inite, aut Tatio aliqua suppetit, qua minutum
quodque discrimen discernere licet , soli sensius, quihus in hoc casu haud fides habenda est, nobis adjumento sunt. Ubi vero discrimen insigite adeo est , ut diversas plane ideas in mente producat, quarum gradus diversi perfecte 'in memoria retinentur , ibi colorum ideae istae, prout in diversis generibus , rubro nempe & caeruleo patet, . dei Monstrationem Perinde capiunt, ac numeri & extensionis ideae. Quod hie de albedine & coloribus dixi, de qualitatibus omnibus secundis & Modis illorum, puto, dici potest . g. XIV. Comitio senstiva particularis ex sentiae . DUO haeς , Intuitio nimirum & Demonsiraris ,
gradus sunt cognitionis nostrae; quicquid ab ho-xum alterutro non proficiscitur, utcunque etiam devexitate istius hominibus persuasum sit, Des tantummodo est , sive opinio, non scientia , saltem in veritatibus omnibus universalibus. Est, quidem. alia mentis perceρris, quae circa initorum entivm rate norum eximientiam particularem versatur; quae cἀm major si probabilitate, d sobus vero istis certitudinis gradibus minor, cognitionis vulgo nomen obtinet . De nulla re certiores esse possumus, quam de eo ,
quod idea ista, quam de objeeto sensibili recipimus. in mente st; haec intuitiva est cognitio. Utrum v ro aliquid amplius revera sit, praeter nudam ideam Sstam in animo nostro, & utrum exinde Probare