장음표시 사용
81쪽
abundantia optimae mageriae; aut materiar qual1tas non naturalis; ita tamen ut partitam vires utrobique validae existanti Magnitudo parcium λ augetur a copia materiet benignε ζψ-O: de
nec non a potentiae robore. cap. .
Magnitudo partium imminuitur a causis contrariis vel obiectionem , vel ob exustionem ἰ vel ob putrefactionem; vel denique ob frigefactionem ingentem.
Praua partium compositio h se prauus situs contingit ... l. A'
interdum ob repentinam, Mimprobam agitationem inter io. Ρ' dum ob articulorum humiditatem immodicam e quandoque ob id,qciod vel cotylarum supercilia circumfranguntur; vel cotyla ipsae statim a principio supinae, incontinenteSque ac penitus in superficie factae fuere; unde artuum capita proptius excidunt e suis sedibus 3 quandoque ob rupturam;quadoque ob acceptum vulnus; quandoque ob vehementiores casus, aut compressiones quandoque ob relaxationem; quandoque ob alias causas. aut 'ta 22
Conueniens membrorum forma vitiatur is parte ner cap. r. uosae aut relaxentur, aut conuellantur , aut resoluantur, aut rumpantur Lipartes quaecunque, vel humorum copia distendantur, vel laxatae longiores reddantur; vel ob imminutam, aut auctam magnitudinem maiores, aut minores sint, quam deceata vel contrahantur aut ob exsiccationem nimiam aut ob cauorum oppletionem S aut ob vehemente
doloris sensum i vel sint nimium asperae; vel nimium laeves; vel sint nimis patentes, quo accidis saepissim cum pingu do, aut aliud quippiam colliquatione absumitur uel sint nimis occiuste, ut ob compressionem, aut propter obstructionem vel sint aut nimis molles, aut nimis durae vel sint solutae, quas deceret esse continuas ; vel sint coniunctae,&coalescentes, quas oporteret esse separatas. Alijs quoque modis membrorum figura laeditur nimirufi formatio conceptus in ipso matris utero vitiatur, vel in materiae multitudinem, vel ob qualitatem minime aptam; quae naturales seminis motus impediat ei si dum paritur, dum fascijs infans inuoluitur, error aliquis commiti tur;
82쪽
mollia siquidem,ac pene fluxibilia cum sint recentia corpora,facile inuertuntur si denique in ea, quae sequitur educatione intempestiui vehementiores motus labefacient artus; ac eos in eam, quae minime opportuna sit partem circumagant.
. 'r' vi eius, qui laeditur aut externis iniurijs;ac
propria vis vel voluntaria est , vel praeter
Vim voluntariam appello vehementiore aut sternutationem, aut clamorem, aut tuusim, aut vomituma corporis nimiam tensionem, aut in excretione secum , aut in tollendis grauibus aut in sustinendis ponderibus aut in partu, aut in trahendis non cedentibusa quibus addere possumus sanguinem feruidiorem , vel auctum, vel agitatum aut ira aut vehementi, tepentino gaudio aut acrium ciborum vi; aut vini generosioris liberiori potu, aut alijs similibus causis , tot enim modis fieri potest, ut vel vasa aperiantur , vel membrana vincula, merui disrumpantur. Vim propriam sed tamen praeter volutatem voco casum, lapsum, allisionem unde aut luxatio,aut fractura, aut contusi aut ruptura contingit. In externis iniuriis colloco coeli vel aeris iniurias , ut frigus vehemens, calorem nimium, diram grandinem &fulmen ac praeterea iniurias animalium , quae nos vel innatis, vel arreptis instrumentis, aut mordent, aut dilacerant, aut petunt, aut impellunt , aut vulnerant , aut feriunt , aut contundunt. De
83쪽
vi et o est res insigniter praeternatu a Galati ibineram, quae proxime , aut intercedentibus a 2 R 'I ό ό liis morbum sicut umbra seqUitur: proinde symptoti: Nauicque nullum est sym ptoma, Quod morbi lo
boles non siit; non negarim tamen sympto Medicae. --ma interdum Galeno agnificare tametsi id
ratissime,&minus propr a significatione quidpiam,quod ue 2
nullum morbum causam habct. cap. a. Subdidi insigniter quia niger ex lasolatu, candidior exum bra,&otio, rubere pudore, pallidi sex metu lo proprie symptomata O funx' ri, inritia
Symplomatres habet species ractionem mam, muta 2
tam qualitatem, quae in humano corpore consisten actio cap. a. ni neque commodat, neque incommodat excretasque vel excernendas materias sola tamen actio morbum immediatὰ consequitus; quae multis de causis reliqua symptomata disinitate,&grauitate Vincit Non me latet Galenum alicubi 4 induaStantum species II di Messio nimirum in actionem laesama, Din mutatam qualitatem sym ploma diuisisse; sed tum excrementa sub mutata qualitate comprehendidit. se . . ci ae symptomatice excernuntur vel tota substantia, vel uuantitate, vel modo exeundi, Vel tempore, Vel colore christoforii, aves odore praetcrnaturam sunt sanatural sq; habitu recedur. 2 i x. . de Symplomatice toto genere, vel iecuHdum totam lubita Δρυι. tiam excerni dicuntur aliqua vel quia aut crassiora, aut tenuiora, aut duriora, aut molliora sunt, quam natura pol ules vel quia aliena sint omnino a naturalibus excrementas; talia sunt bilis porraceae aut eruginosa languis linguedo; ramentum intestinorum, pus,&huiusmodi ii Min. Δὰ.
84쪽
vel quia deprauata sit; quarum species diffuse Galenus itionani propemodum actionis genere Percensuit. Quae concoctio, propter externos tantum errore laesa est, non est vere symptomatica ; quia non ratione rei obiectae, Ut eorum, quae ad illam spectant symptoma fit in actionibus sed ratione facultatis,4 instrumenti praeter naturam
Aucta praeternaturam actio cuiusmodi est nimia appetea - tia non facit proprium sumptomatis uenus, sicut actio immii sius lib. conmuta, Galem etenim dicimo acuitatem jt ixi reipse Quς si ἀμ- , clisis actio, quae fit a facultate omnino impedita, Mi P0- tente sublata est quae a debiliori imminata; quae a deprauacione ipsius facultatis, vel contrariae, ii contrariam habet, vel irritatione prauarit , deprauara dicitur constat autem auctam praeter naturam actionem fieri, aut ex irritatione nimia, aut ex labefactatione contrariae virtuti , nudaque ratione ad facultatis vitium primarium aliquod propria
c. in adaucti Osar praeternarurali consistens pertinere. far.sisainoma um actionem lymptomaticam diuitit Galenus se in eam quae est naturae , Min eam , quae est innae , naturali acti num ApDellatἔone vitales quoque complexus esit. 0mqtomae Ricticula est Argenteria ς comparatio contendentis p S--- ὸς v facultatem, quam actionem per morbum laedi aberactari quoniam facultatem non nisi formali, disparata consequutione actionem autem efficienter morbus laedit. Morbus etenim ad primam facultas, siue naturalis potenti ad secundam speciem qualitatis pertinet Actio determinata editura facultate ipsa per se salubritas coagit solum res tamen it dixi eadem tum facultatem , tum salubrit tem constituit ficut igitur quibusdam positis per necessaria consequationem facultas, ubritas pariter consurgunt. ita contrarijs positis per contrariam consequutionem con surgunt impotentia, Minsalubritas Morbus igitur perso malem oppositionem non cedit nisi salubritatem , facultate autem per consequutionem tantum disparatam laedit: quia
scilicet, quibus ponitur unum, ijsdem tametsi per dispar tam rationem tollitur alterutri Non morbus, sedis ore
85쪽
tia primo, se se actionem laesam efficienter edit secundario, coefficiente laetam actionem insalubritas, siue quod idem est morbus edit. Huic rationi quae solida est, e philosophiae sontibus
deprompta accedat alterata nimirum necessitas quae Medicis incumbit sensuum aestimatione de rebus, quas tractat di, iudicandi at ensibus actio notissima est facultas igno
Quid si dicam facultates laedi non poste,quod sint quemadmodum, forma, cuius proprietates dicuntur omnino inalterabiles In tio libri Quod si obijcias Galenum statuere, facultatem ipsam . p 'd pyὼ aliquando in morbi per suam essentiam laedi3 scias velim Tmarum caseCaleno facultatem nihil prope aliud signincare, quam temperamentum quod an uisitium formarum assertores facultatis organum verius , quam facultatem ipsam contendunt Non pauca malenus naturalia praesertim symptomata siti. . . C diuidendo omisit si laesum appetitum, qui apparet in dia troueri cap-betea laesiam affixionem , quae conspicua est in trophia ex hydropo ascite si laesam dilatationem quae haud dubie cernitur in puero intempestiue cessant ab increm*nxo sa. . . Fallitur Argenterius mon credens dolorem, voluptate, ti Experuigilium, soporem aliquo recenfitae ex Galeni doctri Nox: Dpmnasymptomarum diuisioni membro contineri. etenim so ' 'por imminuta est actio idolosivoluptas, seruigili actiones sunt deprauatae.
Fallitur doctissimus Tousbertus 4 cum actionis laesae dis : ζ 'ferentias sic statuit , ut prima sit abolitae, altera auctae, vel Gaio de bya
diminutar tertia deprauatae , quarta doloris, aut volupta zz - 'tis praeter naturam S tum quia auctam actionem e regione actionis imminutae sub eodem genere collocat tum quia dolorem, voluptatem negat aut ad abolitam,aut ad imminutam,aut ad deprauatam actionem referri posse.
Cum unius morbi symptoma morbos longinquam parie me ex consensu afficit aut eodem, aut diuere , sympathia dicitur. Quamquam
86쪽
Quamquam inorbbrumsympathia sustitatorum synaptomata non morbo parti in qua fiunt; sed alterius,qitae a principe morbo affecta est, vulgo adscribuntur; ut dolor capcaiSprauae ventriculi dispositioni non tamen fieri poteit, ut aliud sit subiectum symptomatum, quam quod morbi, VnGς illa proficiscuntur subiectum est. . Lib. . de M Scribit quidem Calenus aladiatorem quendam cui Q py - -8 8 na pars omen P praescissa fuerat,vitiatam habuisse ventriculi actionem, nullo ventriculum affectu afficiente, sed hoc nusignificare Galenus vult illius Gladiatoris ventriculum non per se,sed per consensum morbo laborauisse. Francisci Va Falsi sunt o qui aut in orbos aliquos ex sympathia gQBi': ita tos,nihil habere propriae dispositionis factum asserunt, aut idropathiam a protopathia hoc discrimine diuidunt quoailla affectus sit in genere faciorum, haec assictus fit exiit
Sympathiae causa est analogia quaedam aut naturalis, aut Mouisits similitudinis. contrarietatis ratione in membris repertes, quam iuuat maxime aduentitia dispositio propraquitas; rectitudo viae; acalia id genus rerum. Ex naturali analogi cum inflammatum est septum trani uersum, cerebrum illico delirat; cum ventriculio mo bo affectum est,cor deficit,4 deliquium patitur Ges lib.3 de Nullum membrum in alterius membri sympathia tra-ὶ --mαβς 7 hitur nisi aut transmissa in ipsum morbi causa; auxit OR Rresalicuius,qua egebat impedito. Stolide negant aliqui alicuius rei transmissione, aut pri uatione affici longinqua membra ab imaginatione. aiah, si Ati Stolidissime asseruit Avicenna 4 imaginatione numacem censui nam sine corporeo instrumento, &rebus mediiS nullae ravio ,- ' in ne commutatis tam propinquam,quam remotam maxςxiδmmouere posse. .
Nihil in corpore humano per consensum, ser conspirationem quae duo nomina imperite distinguunt aliqui lo- sedissitis membris accidere uno tempore potest, quintila
saltem rei alicuius interiectu contingant sese. Iantum abest,ut mouente anima potentiam aliquam conatibus
87쪽
natibus vehementissimis, caeterae potentis illius moueaturdi pis propter conspirationem; ut contrarium potius dicedum sit,& sensui constet manifestistitia: nimirum reliquarum potentiarum motioneS retardari,cum ex illis una vehementissimo mouet quoniam distracia,& uni tantum rei intenta anima, minuSalias potest. Sibi inuicem consentiunt partes, aut quod adeo vicinae sint,ut sese contingant,aut quod continuaedia aut et med ijs quibusdam coniungantur. Primo modo consentiunt in primo ventre cerebellum, spinae principium; in medio eire pulmones,cor, diaphragma, oesophagus,&latera in infimo ventre ventriculus,he-par,lien,intestina,septum traasuersum,uterus,vesica, rectum intestinum. Secundo modo consentiunt intestinum duodenum, ventriculus,gula,& palatum. Media, quibus consentientes partes coniunguntur sunt, aut capacitates,& ductusa aut nerui aut ligamenta ; aut partes intermediae.
Primo modo cesophagus o ventriculo; aspera arteraa os pulmonibus ; vasa retica vesicam renibus coniungunt V nae hepati,arteriae cordi totum corpus nerui autem optici oculos cerebro coniungunt. Secundo modo cerebro consentiunt partes,que sentiunt; spinae consentiunt partes, quae mouentur. Tertio modo uterus consentit coxarum ossibus.
Quarto modo spina, ventriculo succingente membrana mediante,manus pectori consentiunt; intestina cerebro ieeori stomachus,&hepaticlauicula . .
Intollerabilis est acutissimi Argeilterii pervicacia, di 'π
eentis cibum male consectum in febricitantibuS, impro pionium eo.
bum sanguinem in eisdem genitum aliud genus symptomatis constituere diuersum ab excrementis. Quae enim absolute excrementa non dicuntur etsi pro sus reiicienda non sunt,tame ea portione, qua corrupte: am sustinent, excrementa dici merentur, aliquando reiicienda erunt postquam scilicet alaudabili parte segregatan gotium
88쪽
gotium emtentrici lacessent. . Euacuatio jmptomatiua naturali,& criticae eracrationi contraria est diuersa tamen ratione. Omnes evacuationes h seu ut causae, seu ut signa maiae sunt, cum symptomatice, praeter naturam fiunt tametti fieri potest ut eadem interdum vacuatio tum critica sit,ium etiam symptomatica. Euacuatio ς vel qualitate,vel quantitate symptomaticnunquam aegro est utilis, inunquam non cohibenda. Euacuatio tempore solum symptomatica a hoc st, quae fit ante praescriptum concoctionis tempus, 4 quamquam nullius utilitatis gratia a natura intendituro est tamen interdum tilis,lum scilicet, cum non ex virtutis insigni debilitate,& languore sed solum ex humoris ingenti copia sit. Excretio toto genere symptomatica, prodest interdum cum critica est obest semper cum est tantum symptomatica .
De Morbis ob entibus actiones naturae ,
pinna II X partibus , quae naturalibus unctionibus
I S perficiendis proprio quaedam,& peculiari
munere destinatae sunt aliae concoctioni, alimenti delatior incumbunt, ut Cesoph gus , ventriculus, iecur,4 venaes aliae pur- - gandis excrementis dant operam, ut vesica fellis,renes,lien, vesica, vasa urinaria , Generationi denique dant operam aliae, testes scilicet, vas a permatica,&
Contrnendis membris naturalium facultatum dicata sunt abdomen, panniculus carnosus,musculi ascendentes,& descendentes, peritoneum, abdomen. Oesophagus ti m ser se afficitur, tumetia per cosensum,
89쪽
autcsim cerebro,vel phrenitide. vel lethargo,vel congela 'neajecto aut cum ore ulceribus obsessos aut cum mandibula contrussa aut cum collo tetano laborante aut cum spondylis auratis, aut cum latinge anginosa, aut cum uuanimis intumescente. Gesophagum per se solent afficere intemperies quaecumulae, Paralysiis, tumor quilibet praeter naturam i hirudinum Aeracutorum corpusculorum adhaesus, excoriatio. vlcuS.
Oesophagus per se affici dicitur cum vel ipse totus - il ius pars aliqua male habet: sunt aute illius partes duae eminicae interior villis rectis ad deglutiendum pridita ex ue icerior transuersis villis ais revomendum insignita quae pro . , t
pterea carnosior est,in naturae musculorum propemodum particeps
Oesophagi male affecti in tunica interiori, o illiu rinctio lis proprium symptoma est deglutitio, aut abolite, aut imminute, aut deprauate laesa Symploma proprium sophagi male astςcti in uniς s* a teriori, bis in illius villis transuersis, circularibusque ςit oe ai, e. reiectio laesa illorum,quae stomachum premunt. I . ς---
De Morkis oris tentriculi Cap. XIII
Quoniam vero pars haec exactissimo. acutissimo sensis mi
praedita est propter insigne par neruorum adopiam a cere de .supcirium: bro transmissum Phinc fit, ut dolores in ea per cardia igiam S up dς deplonae maximi excitentur; quibu rerenda cum ire non plat. p.8
Tufficiant e syncope stomachica,seu animi deliquium sub ἴατῖ'
90쪽
ateonardus Fa scribitur, a quo Galenus minime dismentit; proindeque ex , Ib': uant illi,qui cordiogmon procordis tremore accipiunt.
De Morbiis ventricis Cap. XIIII.
R intemperies,seu simplices,seu crupositas; seu cum materia,seu sine materia alii quoque morbi infestare ventriculum solent; mala scilicet compositio morbus in magnitudine Linflammatio,absccssus, statuosa distensio,quam empeumatosim vocant , alii tumores ulcus praeterea unicazisque solutio. Praecipuum symptoma morborum ventriculo insidentia ea concoci io;aut abolita,aut imminuta, aut deprauata post eam sunt actiones laetae aliarum faculiatu in ventriculi, qu rum aliquae ad laesam appetentiam aliquae ad laesam reiectionem seu ciborum,stu excrementorum aliquae adlisummotum,cuiusmodi est singultus conuulsiuas, ructus, mausea;aliquae ad laesam sensionem,hoc est ad dolorem referu tur de quibus omnibus mox. Gal. iba neoictio b abolita qualis cernitur indienteria dicitur
ra. pepsia, seu cruditas; concoctio imminuta, quae manifeste apparet in coeliaca passione bradipapsia dicitur deprauata concoctio dispepsia appellatur. cos 'th Ventriculi imbecillitas nihil est aliud, quam insignissus priae in intemperieS,propter quam ille male concoquit.
ibri Neme tamen id Galeno aduersatur scribente in libr. de' ' morborum discap. s. ventriculi sicut&aliarum partium imbecillitatem vel in meatuum immoderatione vel in inte perie consistere. Externi errores cuiusmodi est copiosior alimentorum imgestio vitiare quidem concoctionem possunt, vitio existente in obiecto minime apto ad recipiendam concoctionem;
a colligitur ex noniam 'silere per se concoctionem valent, quatenus ea
G λς' sib facultatisio fit nisi uentriculi intemperies accedat.per in--as capis temperiem ventriculi saeuitas apia concoctrix in ne -