Ioannis Reuchlin Phorcensis LL. Doc. ad Dionysium fratrem suum Germanum De rudimentis Hebraicis liber primus

171쪽

PRIMUS

I ar Excussit purgauit.Iudicum .vi Ctimc Gedeon filius eius excuteret atq3 purgaret seumenta. quod tamen Hiero . aliter traduxit. Deuteronom J.XXiiij. Si seiuges collegeri olivarum .pro exculteris. Sic Ruth secundo.Virga cedens et excutienS. 2 Excussit debitorem pignoris loco accepit.pignorauit. Deuteronomii xxiin Non accipies loco pignoris inferiorem et superiorem molam .et significantius transfert abstulit pro pignore .lob.XXu . Ab γstulerunt pro pignore bouem uidue Inde mair pignus Ezechier xxxii j Et pignus restituerit ille impius. ar Corrupit deuastauit demolitus est.dissipauit. disperdit.pu/trefecit Ecclesiastis .ii Dissipet cuncta opera manusi tuarii.lsate xiii. Vt disperdat oena terra .et Canti .h. diis demoliunt uineaS.translat onostra in Nehemia similitudine uocis seducta,traduxit a vanitate. id tamen per he scribit et no per heth pro eo enim quod diccre dcberct. Oeccauimus foeditate foedati sumus seu putresedit uel corrupti fuimus tibi duo si nificato ipsum in Isaia quoch reperies a X. Et coputrescetiuoum a facie olei.tanae sic posuit Nehemis.i .Peccauimus uanitate se/duc sumus.&mclius omnibus reperire licet Michee.'. Propter immundiciem eius corrumpetu putredine pessima. bi ponitur tuer/

bum et nomen.

ar mensus uel partitus est. obligauit.irrctivit .illaqueauit. Pro uerbi iv xiii Ipse se in futursi obligat.Inde liniculus regula pertica.

furiis .laqueus.Zacharac.1J.FUniculus mesorum. et AmOS V J.las liu mus tua funiculo metiet.& Isaie xxxiii Et oes fimiculi eius no rupent. et Ezechielis xvii. hic obuolute et astriete erant funibus.

ar Parturivit seu peperit Is .vq.Ecce parturit iniusticiam.Inde partus ad Isaie lxvi Antequa hicniret partus iuS. R Canticoruoctauo .pro eo quod nos habemus.Ibi corrupta est mater tua ibi uiolata e genitrix tua.hcbrci lcgdit.lbi parturire iust, st.1de nonae cilicet Dolor sortassse a pariendo dictus.Isaic. xiii Torsioncs ct do

172쪽

LIBER

lores tenebulat.

Nauta seu patronus nauis,qui gubernator dicit Ezechiesis

xxvii Sapietes tui Tyre suertit in te,qui sunt gubernatores tui didius fortati e funibus regedis in naui a quibus et arbor nauis quam maludicunt ita nominatur.

Verstitia. nslium.astutia .malum ingenuim ut Pro/Uerbiorum.Y1j.Consilia impiorum est fraudulentia Cuneus societas. congregatio .conuentUS. rex.I.Reoum obuium habebis grege prophetalia.et eodem .Et ecce cuneus Dphe/tarum.&pro eo quod nos legimus psalmo iniX.Funes peccatorum circumplexi sunt.Uertu exponunt,caterus Peccatorum. Prssides et caput alicuuis couentuS seu cogregationis .sed tranflatio .lxx.sicut et trassat nostra legit funiculos Zacharie, Et altera uocatu fianiculos. qd expondi Veia dolore.uela malo invenio vela deuastatione. cilicet rege malli.Expondi autem Zasaariam sic. unam uocati Noam dest dulcorem no decorem .intellio facerdote

alia uocaui'oblim 1.regem .sic Dauid hinali in libro de radicibus uosa flos.Canti rum secundo. o sos campi. exus est. Ecclesiastis .iii Tempus amplexandi et lepus

Ioge fieri ab amplexibus.signisidat et compli care.euisdem .iin.Stultus complicat manuS. a Coegit congregauit.coaceruauit.collegit. coniunxit. ciauIt.

Gen.xii 3.Omnes hi conuenerunt in uallem siluestrem, pro coorez Herunt.S VXOdi .XXUui. uas oras iunctas habebit. Inde. a Socius particeps.lls.cxiX.ParticepSegosium Ο1m timentiu te. 8c zmo genere.socia et particeps. Malachie.q.Et hocpticeps tua. Incantauit.Deute.xviii Ne sit maleficus nec incantator sis

173쪽

PRIMVS

alio in loco trastationra cicatrice uertit. sis. Putrueru corrupis sunt cicatrices meg.dicit autem sic secivadum magistros hebr rum.quod natali percussione congregetur sanguis,et talis coniunctio sanguinis post diu perstat apparet diuersis maculis. Macula. uarietas.et uidetur superiori derivatum geminato medio.Ieremis.Xiq. t pardus uarietates suas. Vinciuit.ligauit.translatio nos ra habetiposuit.Exodi.mix. Et impones eis mitras .sed re stius Isais. X.In die qua alligauerit do/minus uultaus populi sui.

et a Matina siue patella quod astumi quandoc mem princi pio de quo supra. et ar Frixorium sartago ubi carnes friguntur i. Paralippome

non nono.Prs eius erat eorumque in sartagine frigebantur. 1 Tripudiauit sestiuauit. celebrauit.seriauit. Levitici .Xxiq. Ce lebrabitis serias diai.via diebus et insea Celebrabitist solennitatem eius.Item et messe septimo festa celebrabitis .vbino significat serias. solennitatem et festa.

et ' Pavor tremor.Isais.xix.Et erit era Iuda Aegiptiis in pavore. 2, a Bruchus alii dicunt locusta. transsatio nostra uarie traducit. scilicet pro locusta bruchii et couerso Levitici.xi .at locusta Ingrassecundu genus suum.Vbi paulo ante pro Panis posuit bruchum.

ut est bruchus in genere suo quod tame laequetissime locusta uertit. Exodi.x.Et diuersia siue indicat antalia.Ioelis .i. Residuit locuste come di bruchus.sed Rabi Dauid himhi in libro de radicibus determinat d locusta sit genus,et bruchus species eius .aliqui dictit hoc uocabuluetiam significare lumbos .dorsum .seu posteriora hominis.Ecclesiastis Xq.Impita guabitur locusta.quod ipsi exponunt. onerabit dorsium. P a Scissura. ima. ranae.cauerna. CanticORr .h.Collaba mea in

174쪽

LIBER

foraminibus petre.et in Abdia.habitantem uasoriris petram, ubi innumero, urali mutat he finale in vati,quod est notandu.S Ionathanchaldsus msiua translatione chaldaica uertit inter duas petras. Circudedit. cinxit circuligauit Exodi mix.Cmgeis eos bastheo, Aaro scilicet et liberos eiuS.et eiusde.XIi Renes uros accinoetis. et Ezech.Vη .accinget se cili citS.Prosiliebrei.Induet cilicia sit ilignificat et cotrahi et costringi tis.1i Regni XXrj. Et contrahent in an gustiis suis .pro quo hebrgo dcclaudent in uinculis suis hoc de ponit in libro psalmotu per metathesin literaue Is .XUiq. Et claudicauersit a semitis suis pro quo hebrs &sormidabunt a claustris suis. Sed recte Claudicauertit secundum linguam chaldaicam catameiathesin. Acuit agilitauit uelocitauit Habaculi.i Et uesociores lupis vespertinis .ProuerbioN.XXVIj. Ferru serro acuit, et homo acuit facie amici si1.1ndenonae ebale Iia.xlix.Et posuit os meu si gladisiaculli.

r Gauisus seu letatus est.Exodi xviij. Letatusi est Iethro sust

omibus bonis.etns.xxi. stificabis eu in gaudio ob quidam libri he/Draice impressi uitio librariolu habet.Uiuificabis si sed male.hoc etiamodo exponunt magistrahebreoxum uersicillum Iob.m.Non com/Putetur in diebus anni .sic,Non gaudeat diebus anni.' Desit cessauit.dereliquit.dimisit.Gen.xli. pro eo qd Hiero. rhetorice circlitoque i traduxit Et copia mensura excederet. Ibebrarcaueritas legit sic. Ῥad id qd desit numerari erat nu/merus JOb.iq.Ibi ipii cessauerula tumultu.inde nometerminuS.finis. nouistimus iit Isaie.l111.desipediti et nouissimia uiroiu uade nomesub 1tantiim cessatio. P quo Hiero .quiete trastulit.Uais.xxx . asser .cia ho1em ultra et habitatore qetis .sed.l .verbalis traduxeriit sic. novidebo homine adhuc clim habitatibus.cesi uit generatio mea. ut sit punctus posthabitantes.quod est contra lingus hebraice propriet teria.Vbi ipsa orthographia requirit post se genitivum.

175쪽

Cubiculum.tertio Regum.xxIn cubiculum quod erat intra cubiculum.&reperitur positum more adverbii ad locum quod denotat inumhe oscribitur.Genesis.Hiq.Ecintroies cubichil

ponitur quand: pro penetralibus et partibus terioribus ut ob

no.Et interior austri.Scribit nam Rabi Abraham Ezraides. sunt uedam stelis in parte meridionali, qus cum non uideantur tia Via rhus,nominantur penetralia seu interiora austr1.ut sunt stelis antarctics,de quibus hoc loco Iob menc1onem facit. Renouauit.instaurauit.Isaieaxi.Et instaurabunt ciuitates desertas.&psalmo .ciii Renovabitur ut aquiis iuuentus tua. Inde nomederiuatur Ecclesiastis primo.Nihil nouum sub sola. dicitur sic mensis propter nouam lunam piscit initium mensis cuiuslibet apud hebreos.sicut ellatim mesema grsco meneidest luna dixero.&sngulere ginta dies dieruntur et 'di et potissimum prinius dies inens eodem uocatur iromine.quem nos halendas appellamus. ut Ezechielis Et adorabit pophilus terre ad ostium poris illius in sabatis et in kalendis coram do: ino.ubi prssens nomen ponitur de quo agimus. Debitor.Ezechielis.xviii .Pignus debitori reddiderit.

'ir Circuivit. rauit.circinauit.bade sphsra Gallu: um. iis Isaie xlitia .Et circino tornauit illud.et eiusdem.xl. Qui sedet susei LI s.&Prouerbiorum octauo.quando certa lege&giro vallabat abyssos

Q Proposuit.enigma.problema.exemplum .in quo aliquid arca

ti Satet quod dissicile explicatur ut Iudicum decimoquarto a

nam uobis problema.&infra.Propone problema tuu Inden Peniomasiue arcanum problema.ut in loco prsnominato. I et ostendit.explanavit.enunciauit.utIob decimoquinto. Ostenda tibi audi me quod aliter paulo alite interpretatur Hieronymus eiusdem decimotertio.Et igmata percipite auribus uestris proeliuciationes meas.aleph enim hoc loco in principio assumptum iacitno

176쪽

LIBER

men uerbale.m superiori aut prime persons suturi teporis est indiciu V Assumit in pricipio mem et lanificat.regsΟ.fini S.ducatus por tus ps.cUil. Et deduxit OS inportu uolutatIS OM.1. ad fine uel locur Spina de quo supra. ut Canticorum.h. Sicut liliu inter syinas I ilum .Hieronymus traduxit Vitta.Caticorum .n1J.Sicut illa cocinea labia tua. ed GenesiS.Xuh filum interpretatus est a filo subteγgminis,sic ad origam. Anxiatus est.cotremuit.parturivit. loluit.Isaie.xx11 Non parturivi et non peperi Isiate lilii .hliani pariebas. et Miche linUole et Latage filiasion.&ks.cxvii pro eo quod legimus A facie diai mota est terra .Hieronymus de hebraica ueritate sic A facie domini contremiscit terra. hebre sic. A facie dia parturita est terra cui no absimile legitur ps.xcVIJ. Vidit et comota est terra.&iras fertur pro cruciatu instar dolorum paritimentiS.ut laetis .ij. A facie eius cruciabunt populi .inde uerbum transtitium secundum .contremiscere secit ut ps XXIX. Vox domini concutientis desertu et comouebit dominus de rium cades.&geminat lamed.' ' Obstetricauit pi sparauit partum .pS.XXlX. VOX domini preparanti ceruos .pro quo Hieronymus de hebraica ueritate Vox dialrbi tetrica ceruos id legit Iob xxxix.parturietes eruas obseruasti. λ' Dolor.psalmo.xlviq.Ibi dolor sicut parturientis.Inde uerbum Isaie.xxiii. Oolebunt cum audierint.

r Doluit consternatus et dolore commotus es .ut Ester.Πij.

Quod audietas consternata est geminato scilicet uerbo. Inde nomen angustia.dolor.I aie dicesimoprimo.Et angustia possedit me.

Deirmit.infirmauit.truncavit.interemit ut I ais vicesimotertio.Vt detraheret superbiam omnis gloris.Inde nomen uerbale truncatus.Uulneratus .inter eiuS .ut threnorum secundo. Quas uulnera/tus in plateis.S eiusdem quarto. elius filii occisis gladio. Violauit.contaminauit.polluit prophanauit. ut Threnorus os

177쪽

PRIMVS

secundo .Polluit regnum S principes eius Malachie secundo.Violas pactum patrumna rorum.&insta codem.Contaminauit Iudas san

ctificationem Inde P idest absit tanquam polluidi alc pro/

phanu.Gen .XUiu. Absitate.Significat etia facere a quid comune

publicare .ut Deutero .XX.Plantauit uineam et necdu fecit ea comune

.1.publicauit. Inde dicit Leui. xxi. Meretrix.vile istibulli.i. publica. Cecidit conquζeuit metatus est.uenit moratu.es .secundo Reoum tertio .Et ueniat super caput Ioab.&Ieremig.XXX.In capite impiorum conquiescet.in alio loco traduxit Veniet.ut eiusdem.xxiii Et tempestas erumpe super caput impiorum ueniet & threnorum tiri. Et non coeperunt in ea manus.quod hebrei Xponunt.Et non metata sunt in ea castra .uel non quieuerunt seu morabantur in ea loca. quia in momento et absq; mora subuersia est Sodoma.ut in eodem uersiupatet.S secundum hanc interpretationem exponit Rab Ionas hunc

versum Ecclesiastis quinto .Elt et alia infirmitas pessima sic. Est et malum ueniens uel cadens scilicet in hominem. - Expectauit sperauit. Michee primo pro eo qd nos legimus. Quia infirmata est in bonum. Rab Ioseph pater Dauidis himhi S

multi Iudgorum traduxerunt.Quia expectauit uel sperauit ad bonu. 8. Genesis octauo Expectatis autem ultra septem diebus quod per prothesin iod et apocopense sepius inuenitur. Fecit. rmauit.creauit.psalmo.xc.Atit sermaretur terra Scorbis.Inde nomen uerbale.Deuteronomii.xxxii. Oblitus es domini creatoris tui.et psalmo .li .Ecce enim iniquitatibus conceptus sum pro fidius seu formatussilm. Arena.Iob.vi .Qtias arcna maris hec grauior appareret 8; .i. Regum .Xiq.Sicut arena'us est in litore maris.

Profanu laicu.i .Regu xxi. Non habeo laicos panes ad manu.' Assiimit mem in principio et quando se in fine.S Ignificat

178쪽

LIBER

panis S choris. S Canticorum septimo. Quid uidebitis in Sulamite nisi choros castrorum.quod quidam ab instrumento musico derivaγ

d Rufum .stiscum .ut Genesis tricesino. Et quodcum rusum S maculosum.de quo plenius insea.d misertus est pepercit curauit pro quo Hieronymus doluit interpretatus est.Ions quarto.Tu doles per hederam quod septuaginta uerteriit sic.Tu pepercisti super curiirbita.sed melius sequitur. Et ego non parcam niniue. 8 psalmo lxxij. Parcet pauperi8 inopi. ubi hebro exponunt sic Miserebitur super pauperem et inopem. V P Extra preter Geness xlx.Eduxerunt eum et positerunt extra ciuitatem. 8c Ecclesiastis secundo. pro eo quod legimus. 'uisita deγuorabit et delitiis affluet ut ego .hebraicaueritas hel plus pCer me. Platea.Ieremis septimo. Et in plateis Ierusalem. Inde ' a ' atrium exterius quam nos cirriam vocamus Ezechielis.xlvij. Cum egredientur atrium exterius.quod assumit he in fine.et quandoci ponitur sine he.

lbun se, candidum quod Hieronymus traduxit hyacinthi

num .Ester octauo .Fulgebat uestibus regiis hyacinthinis uidelicet Raeriis.& eiusdem primo.Aerr coloris et carbasi i .alio loco transtulit farinam fortasse propter eius albedinem.Genesis.xl. tuod tria canis stra farine haberem. quod tamen partim Iudeorum ita transferunt ri 'nistra alba.hoc est ex uirgultis et uiminibus decorticatis et alabis facta.de quorum numero est David hinihi in libro de radicibus partim uero putant ea sic dici a soraminibus .eoquod tales corbes uir guttis contexti stat foraminosi.& hos sequitur Nicolaus de lyra.eo inhor etiam ramen significat.ut patebit.

' Optimus quis &liberalissimus.signis catur enim principes

capitane et magnate hoc nomine.ut Ieremis.xxvii .Et oes optimates Iuda et Ierusialem.qui apud Arabes ioben quasi candidati dicuntur. Spflunca. ranaen.CanticoN.V.Dile Bis meus misi manum luam perforame.et Nahu.ij.Et impleuit preda speluncas sitas.

179쪽

PRIMVS

u- m FestinauitDeutero.xxx Vt adem festinant tepora. DRe ad adiuuandsime festina.&us .cxiX. Paratus sumetrio sumtur γham duod Hiero in psalterio de hebraica ueritate melius traduxit. Festinaui et non neglaxi Inde nonaesierbale sestimantes pro quo translatio nostra habet accincti.Numeri xxxii. Nos amem psi armati Raccincti.et Ecclesiastis.'. p eo quod nos legimus. hiis ita deuorabit et deliciis affluet ut ego. hebre exponsit. qtus comedet et quis agilior festinantior aut promptior est plus quam ego. Apparetia macularum in uarietate nubili tempore pluuis qualm terpretati sunt phantasiam.Zacharisex Dominus fecit phalasias&pluviam hiemalem dabit eis.pro quo translatio nostra legit idias faciet nubes et pluviam imbris dabit eis. Vbi Hieronymus ait. Ne ociuiduoletes septuaginta phantasias interpretati sunt.sed Dauid hinselii in comentariis super duodecim causam qua mouer potuerunt assignat,quod a uisione talis dicti est apparitio in nubibus nam 'r' Qisionis uerbii est utinse sequitur,sciit et apud grecos a phanizo.i. p ouenit derivaticisi uerbuia phalassa et phalasma.1.apparitio Speculatus est vidit.contemplatus est Is lviii. tabitur iu/stus cum uiderit uindillam. Pectus.ut Exodi.mix.Sumest pectusculum de ariete. 1 res ter P Levitici .ix.Pectora eorum et armos. mr Concrtauit consolidavit sortitudinem addidit. vim intulit.

o Oressit,s.cxlvii .Quoniam confortauit seras portarum tuarum.

ount.Et inualuit fames in terra Aegypti. Inde sortis et sortitudo&cstera secundum artem grammaticam.

180쪽

LIBER

pciet recipit terminationes ut in arte.Inde signisica etiam expiatio et lacrificiu expiationis seu purgationis.Numeri. xi.Et aliquid in ute/silia prwaratum de caprarum pellibus et pilis et ligno expiabitur Semii excidit. scidit. 4debat. Deuteronomii XXIX.Exceptis lignorum cssoribus. Frumentum. triticum.Isaig. viij.Et ponet triticum peror dinem t Ioelis primo. Uulauerunt vinitores super frumento Obstruxit.occlusit.obturavit.qd Hiero.interpreta frenavit. Is ais.xlviii Et laude mea infrenabo te.sed hebro exponsit hoc de furo

re.1ra.et magnanimitate.qua flatus narium indicat. ut de equis scribit

Virgilius.ili georgicon.Collecti premes uoluit sub naribus one o nuiocabulo hebrsi et nares et Broris Demitu significari uolsit

icilicet tu similiter aut et dIn nares quo et serore significat. ut docet ab David inali in cometariis super Isaia et in libro dcibus. demni hebrgoiu sic traducdipdictu uersicui. Et spe lauγcie mea obturabo nares tibi.i.cotineboti ad laude mea. ΠΨ Rapuit cu uelocitate motus .psalmo .X. Insidia ut rapiat pauo Peremi pere pauperem dum attrahit eum. Virga.Ua0.xi. rediet uirga de radice Ies .et Prouer.xiiij. ore stulti uirga superbis.quod Rabi Ionas exponit. propter uerbaqus loquitur stultus .veniet super eum uirga superba .hoc est procera qua dabuntur in eum grandes percussiones. Vita .Gen.xxii . Vixit aut Sara .qdhebuit ut.Erat ut ipsus Saracentd.xxvq.anni.inde uerbilidest vixit.Gen.xi. Porro Aephach ad uixit trigintaqui annos.inde 'r'adverbiu iuradi. Nuerix iii Filio ego et implebit gloriadini uniuersa terra. et eode modo i egu XXV.Viuit dias et uiuit anima tua.significat etia uiuus, uiues ut

Baie.XXXmi .inuens uiuens ipse confitebitur tibi.et sis.lv descendant Initasernum uiuetes .et ut ait Rabi Iuda omnium illo priustitium

ei PII ut Genesis xq. Et uiuat anima mea. Indem'r animansfera.bestia.am mal.Genesis.xxxvij. Fera pessima comedi eum.bestia