Ioannis Reuchlin Phorcensis LL. Doc. ad Dionysium fratrem suum Germanum De rudimentis Hebraicis liber primus

181쪽

PRIMVS

deuorauit Ioseph. 'bi hebraicaueritas habet.Restia mala comedit eu rapiens rapuit Ioseph.&per continuitate lectionis mutat he myliati. Genu Vt sint uobis inescam et Setis animatibuSterrs.pro omiani mali terre, pluralithaioth .Ezechielis .i. Et animalia ibat et reuerte bant Inde nonae propriu.havah.qd nos dicimus euasecundu rascosovisi asas irationes non pronuiciant sortiter .sic autem dicit eoquocist mater omnium inuentium,ut dicit scriptura.m quo uocabulo mu/tatur lod in vati.ut sepe alias. r Robur.uirtus .sortitudo .exercituS .Ezechielis.xxxvij.Exercitus

orandis nimis ualde.etus .XXIJ.Fiat paXm uirtute tua.et Isaie.lX.Fortitudo oetium ueniet tibi.et Ioelis.' Ficu et uinea dederunt uirtutem

suam quod septuaginta transtulerunt sortitudinem suam. Substantia.diuitis.mammon.Isais. X. PortanteS super humeros iumentorum diuitias suas.

Reperit sine io quandoq3.et significat etia congregatione siue

exercitum .sicut superius profectum cum iod.ut dis ultimo .Et trasmioratio exercitus huius filiorum Israel. 'r Paruus murus .uelantemurale. threnorum secivado. Luxit antemurale,et murus pariter dissipatus est. D Gratia.oratio deprecatio.ut Iob.xli.Et ad depcandli copositis. Rahi Iona scripsit hoc uocabulu inter primitiva. et iterpretatur firmi tatem seu ualiditate. luas diceret dias ipsi Iob.no obmutesca medaciis suis et uerbis potetibus,et ualida compositione sua.sic enim hebraice leoitur. Alii uero grammatici Iudeorum derivatum putant ab

vpinis patebites iterpositione iod .ut in aliis pluribus fieri soleo

'P' Medietas.sinus uti aie.lxv.Retribua in sinu Oxu.5.iri Reguxxi j.Fluebat aut sanguis plaggin sinu currus.qdhebre exponunt. In medii seu concauitate siue profundum currus .cui applaudit transi tio chaldaica Ionathe. γ' Sepes.murulus paries .ut Ezech.xiii .et ipse sdificabat parietc. II Palatum guttur.Canticoiv.vij.Gutturi in sicut uinum opti

182쪽

LIBER

mum .et Osegariti In gutture trio sit tuba. S threnorum .un Adhesiit lingua lactentis ad palatum eius.7 Hamus Isai e xi, Et lugebunt omnes mittentes in flumen hamum .et Iob.Xl.Leviathan hamo. I Expectauit ut nais xxx. Beati omnes qui expediant eum.&Habaciih.h.Si moram secerit expecta illum. J Candidauit fitcauit.colorauit.ornauit illustrauit Philchriores sitim oculi eius umΟ.I .colore illi Nehemanides eriindensis clarissimus hebreoru author in penta/teucho suo de hac dictione quod per metathesin primariliterard&gemmato lauerbo, Soriatur.quod significet rubescere oculose potu vini licet aliter translatum sit Ezechielis min. Circumlinisti

PSapuit.uel capietas fuit.ut prouerbiolusi, si sapiens sileris, ii bimetipsi eris. p eo quod hebraice legit. Si apias, sapias tibiips.lade sapiens et sapientia .ut in arte grammatica Placenta. panis.torta .assumpto he in sine.ue per continuitate scistionis thau proh e quod Hiero collyrida interpretaξ.n Reoli vi Singulis collyridam panis una.sunt aute placente lagana collyri L Vη .Et collyridas olei admixtione consipersas panes sic fermentatos. Assumpto e in principio coepit liacepit.Ut.i.Regu.I .lac Iare Oplebo.et paulo superi us Et oculi eius caligauerant. pro Q hebresugunt coeperunt caligare seu tenebrescere. et Genesis ii . Is e coepInuocare laomeiadni .pro quot ut hebm tunc coeptum est ad uocadum nonae domini.&.i.Regu.xxii.Nuna hodie coepi pro eo costulere dominu Inde nometa uerbalen, n dest exordium principiti initium ut Prouerbiorum .ix.Principium sapientis timor domini.

183쪽

PRIMUS

'Infirmatum est languitaeontairbat .vulneratus.interfectus. occis est.ps. ix.Cor meum conturbatum est intra me.quod Hiero. raicaueritate traduxit.Cor meum vulneratu est intrinsecus et taee q.κH.Vt daretis super colla uulneratorum. threnorum quarto.Melius fuit occisis gladio quam interfectis fame.

instrumentum muscum quod transsatio nostra tibia nomianat. .X Etlstitia cordis sicut qui pergit cithia inde

buccinator seu tibicen.ut:iii Regsi primo Canentisi tibiis et letantili. Fenestra ut Gen xxvi Prospiciens Abimelech rex Palestino' umo e senestram. Iuraliter declinat masculine ac foeminine Nan mino genere piatur iη Regu.vi Fecit in templo senesti obliquζs at uero in mino Ezechielis quadragesimo Etsenestras obliquas in thalamiS. se Rubigo fris secundum transtationea .et nostram. Sed qui Asthebro put esse spuma.Ezech.xxiiii.Olis cuius rubigo in ea est. iacuissessau. Emite ab argento et abs ulla commuta

deps scribitur quin punctisLeuitici.vii. an obtulerit sanouinem et adipem.&pluraliter masculine. ut eiusdem eth Posuit diazg.Si nificatasit omne pingue animalis quod Onhesus mria ne chaldaica indicat.Gen .ii'. el quo' obt

dine eorum.

mi P Galbane. aroma. Exodi.xxx. Sume tibi aromata stacten&onycham galbanen boni odoris. Substantia.vita ut sis.xxxix Etsubstantia mea tanqua nihiluant te ouod Hieronymus de hebraicaueritate traduxi Et uita mea

ta non sit in cons Lutuo.Sed hebrsi tradunt significari hoc

184쪽

LIBER

cabulo quandam durationern certi temporis. ustela. eum l.xi De j qmouent in terra mustela et mus. o Languit.sgrotauit Isaig.xxxix Audierat enim digrotasset S conualuisset.&CanticoN.h.Quia amore langueo.Inde nomen geesectio .egrotatio anxietas. Nahum secundo. Et desectio in cunetis renibus. Oravit.Exodi.XXXq.Moyses autem orabat dominsideu seu nile.et accipit teriaminatione he uel thau Osee.1i Et ornabatur inaure sua et monili suo.&mutatiod maleph .ut Canticorum .vii Itinetur. eminum tuorum sicut monilia. Vsurpauit appropriavit applicauit. rapuit lij.Regum .XX.

Rapuerunt uerbum ex ore eius.

Pauper ut ps .X.Oculi enis in paupere respiciunt. Item in eo dem Tibi derelictus est pauper.et scribitur in suae per para o ense. Nam quod precedit scilicet cadet cum dominatus ierit Luperum.

non uidetur esse redia translatio est enim istic, is dietioeo posita quas congregatio dolentium et oppressorum secundu David

185쪽

PRIMVS

istare quod gustatum affert mortem .cum nihil horum in hebrso po/natur.nec etiam sequens uersiculus.sed loco eius ueritas sic habet. An extat sapor in albo uitelli.quod quidem album excellens medicus RabiIςhac exponit putamen crassum seu phlegma oui quod insulsitim nauseamus .magistrinam Ndsorum de ovo sic d1cere consueuerul

si, h, ultra idest extra albugo intrauitellu vir de quidam putant nominari lapidem de quo inlitera

eseph.qui lapis est tertius terti j uersus siue ordinis rationalis iudicij. ut Exodi xxviii In tertio ligurius achates S amethystus. ilex petra sexum sorte.duru Deuteronomii.Vin. Qui eduxit riuos de petra durissima ubi per endyadis figuram duobus uocabulis idem dicitur,quasi diceret petra silex.quod uno uerbo cople istitur Isaias ca.LIdeo posui faciem mea ut petram durissimam. Fenestra Ieremis xxij.Qui aperit sibi senestras. 'r' Preterivit.transiit mutauit Canticoru.q.Himber abiit et recessit.S Iob.ix.Pertransierunt quasi naues.&ss.xc. an scut herba transeat.mane floreat et transeat.inde uerbum transitiuum secundum Gen.xxxii.Ac mutate uestimenta uestra.& s.cii. Et sicut opertoriumutabis eos et mutabuntur.Inde uestis mutatoria sera derivataque alterationem S innovationem significant.

Pro sic dictu a comutatione unius pro altero. Numeri.xviij. Quia precium est proministerio quo seruitis. S est scribendum sexpuncitis secundum Iudsorum grammaticoS Incidit percussit persorauit Iudicum V.Et tempus ualide perforans.&Iob.xx.Fugiet arma ferrea Nirruet in arcum reum . proqveritas habet.Et percutiet eum arcu freUS.

Im Culter .ut Ezreprimo.Cultri vigintinouem.ab incidendo sic dicti ut supra.

186쪽

LIBERd di m Cincinni siue ris Iudicum de aOsexto Si septem

crines capitis mei cum licio plexueris. Diuisit.partitus et distinetus est.secessit.ablatus est.Osee.v. Et non inuenient.ablatus est ab eis.' ' Extraxit nudavit abluit.ostendit. Threnorum quarto.Sed&Lamis nudaverunt mammam. Eruit tulit.deposuit exuit ut Deuteronomii.xxv. Tollet calciamentum de pede eius.& Levitici decimoquarto.Iubebit erui lapis des in quibus lepra est Inde diei issent uestes mutatoris,que depositis N exutis prioribus induut.ut Zacharie tertio.Et indui te mutatoriis.' , ' Eripuit liberauit Prouerbiorum undecimo.Iustus de anguinstia liberatus est.&psalmo .cvirj. Vt liberentur dilecti tui. S psalmo

sexto .Conuertere domine Neripe animam meam.

Lumbus.Iobtricesimoo statio.Accinge sicut uir lubos tuos. 8c Genesis tricesimoquinto .Et reges delumbis tuis egredientur.' , Expedivit in armatura .inde armatus.qus ambo uno uersicu lo comprehcndunt.Numeri. ih Expediti pergite coram dno ad pugna. 8. iis vir bellator armatus&c.Inde armatura et arma bellica Impinguauit quietavit. quiescere fecit.incinerauit.ut Isaiae ivli j. Et ossa tua liberabit. pro quo septuaginta traduxerunt.Et ossa tua pinguescent.secudum quod dicitur Prouerbiorum decimoquin/to .Fama bona impinguat ossa.Scribit autem Rabi Dauid himhi in libro radicum,smiliter et in libro comentariorum saper Isaiam quod magistri consaeuerunt hoc uerbum quatuor modis exponere.scilicet pro nudare .liberare.quietare Marmare.

Diuisit .distribuit parauit impertitus est Deuteronomii iiii. Pro eo quod legitur.Qus creauit dominus deus tuus in ministerium

187쪽

PRIMVS

cunctis oentibus.veritas schabet.que distribuit cin deus. 8 Onheylus chaldeus interpretatur parauit seu destinauit. S Iosue.Xvi'. ividite uobis terram in septem parteS. ars.portio ager.hereditas. Amos .iiii Pars una compluta est et pars altera superquam no pluuit aruit pro quo hebro quidam ager dicunt sed rectius per apocopen sic diceretur.' 'Ager .campus ut.iii j.Regu.ix.Iesabel quo comedent canes in agro Iezrael.

' Mollificauit.lenivit blanditus et adulatus est dolo suasit do/lose eoit.ut ps.xxxvi.Quoniam dolose egit in conspectu eius.&ys .v. Linquis suis dolose agebant, pro blanditi sunt. Is lv.pro eo quod nos leoimus.Diuisi sunt ab ira vultus eiuS .veritas habet.Leniuerunt plusqIam butyrum os suum Inde blandicis ac adulationes .us.xii. Labia dolosa.quod Hieronymus in psalterio de hebraica ueritate uertit labium subdolum .sed uerius dicitur labium blandiciarum. 3M ' P Lubricum leue us. xv. Fiant ut illorum tenebrae 8 lubricum. P Ar Leue et noscabrum.quod transtatio nostra uertit limpidu. primo Regum decimoseptimo Et elegit sibi quinq3 limpidissimos υpides de torrente.dictum a leuitate blandiciarum metaphorice. O Imbecillis debilis oppressus .collisus .infirmatus .Exodi.xvij. Fuo uit Iosue Amalech pro debilitauit.&Ioeli tertio. Infirmus dicat quia ego sertissum. Ua calefactum est incaluit.serbuit.Exodi decimosexto Cum Iine tu is et sol.&Isais quadragesimoseptimo.Non sunt prune quibus calefiant .Hagge primo.Operuistis uos on estis calefaeti inde putant deriuar Ur rufum&fuscum .ut Genesis tricesimo. de quo se pra diximus .nam ille color denigratione caloris fieri solet.ut scripsit

188쪽

LIBER

Aristoteles in libro de coloribus .cuius sunt ueri, a hec rece Melana pyrothenia,chromaphinicula .idest nigra ignita color rufiis.Inde hoe nomine dicitur,stus ut Genesis viii Frigus &istus scribitur tamen hoc cum holem .sed illud superius cum si ireh.

Piso 'utyrum Isais vii Butyrum et lac comedet. 8c ab eo quando pausertur aleph .ut Iob.XXiX Quando lauabam pedes meos butyro.&pluraliter declinatur sicut alia foeminini generis at Horme.utys.lx pro eo quod nos legimus. Diuisissent ab ira uultus eius veritas habet .Lenitierunt plusqua butyrios suum scribitur enim per leph. Concupiuit .des derauit Michee secundo. Et concupierunt agros.&Exodi .XX.Non concupisce.domum proximi tui .nec desyderabis uxorem eius .ubi utrumq3 significatum legitur Inde uenit des sederium. anielis nono.Quia uir desyderiorveS.8c inde derivationuvarie sorme quas legendo consequeris.

et 'ar Sol ut Canticorum sexto .necta ut soLsic nominatus scilicet propter estum. ' P Aestus calor. ks.xix. Nec est qui se abscondata calore eius Socer.Genesis.xxxviii Nunciatum est Thamar quod secer illius ascenderet.& paulo post. Misit ad socerum suum.&reperitur generi comunis Ruth primo.Orpha osculata est socrum suam. Ira furor psalmo xxxvi'. Domine ne in Prore tuo arguas

me nec in ira tua corripiamine.

2 r murus Caticorum .viii Simurus est.&msea. Ego murus. Genus animalis immundi.quod transsatio nostra lacertam nominat.Leuitici undecimo. Lacertas talpa omnia sc immunda sunt David himhi ipsum nominat limacam ceteri testudinem. Pepercit gratulatus est indulsit misertus est.Ieremiae declavioquinto.Quis enim miserebitur tui Ierusalem. Malachiae tertio. Et

189쪽

PRIMVS

parcam eis scut parciti ursilio suo. 'biali exponunt. Et gaudebo si pereo siclit gaudet uir super filio suo. 8c Ionathas chaldaeus indulsit

interprctatur.

1ς Imago. truncus sacer. simulacrum .Leuitici Vicesimosexto .Et simulacra uestra confringam. Dissipauit contempsit .excidit .amouit.rapuit.secundum Ua rias translationes.Nam nostra translatio habet contempsit Ezechie/lis vicesimosecundo. Sacerdotes eius contempserunt legem meam. Quod Rab Ionas exponit exciderunt funditus & extirpaverunt chaldaica tranflatio Ionathae traduxit rapuerunt seu raptim amouerunt scilicet eo l, non stabilierunt nec confirmarunt legem. 8 threnorusecundo .Et distipauit quasi hortum quod pastiue aliter traducitur Ieremi decimotertio .Pollute sunt plante tus.

Iniuria iniquitas.rapina .secundo Regum videsimosecundo. De iniquitate liberabis me. quod Ionathas chaldeus traduxit. e ma/nu omnium raptorum. David inali in comentariis superquatuor exponit. De manu hominum rapine Miniuriarum.

Utar tuis immunde species vesci prohibite quam nostra tran/flatio noctuam uocat. Sed iuxta thargum Hierosolymitanu apparet quod est genus accipitris ab accipiendo crapiendo sic dictum S ne valde a nostra translatione discedam. ego expono accipitrcm noctur num,que Plinius libro decimo naturalis historis cymindin nominat. Cui similem suisse somnum poetice fingit Homerus. Neam aucta lingua deorum chalcida nominari asserit. libro Iliados decimoquarto. Sic me interprete scribens. Chalcida quam superi dicunt homines cymindin.' ' Permentauit. stiuit.ut Deuteronomii xii.Neq; enim poterat fermentari et stipra.Tulit igitur populit conspersiam farinam an intequam fermentaretur. Inde nomen ut superius codem. Quicum νcomederit sermentatum ., omne fermentatum no comcdetis.Signi

190쪽

LIBER

speciem Aristoteles in libro de sensti drim ea uocat scilicet aliquantu/lum gustu asperum.de quo Numeri .M.Acetum e uino et exolibet alia potione S c quod ego de uerbo ad uerbum ita transferre Asperuum et asperum sicere non bibet .nam quod sequitures quicquid uua exprimit. non est detextu .voluit autem per ceram intelligi omnem psum qui no est uinii inebriare tamen potest.quem Vlpianus citromu seu cervisam appellauit quo condiendo utunt lupulo qui causam prebet fermentationis et Credinis Unde quod in sis lxxiii dicit quia inflammatum est cor meum rectius Hiero sic uertisset quia exacer/hatum est cor meum.quam ut contractum in suo, alterio de hebrai

caueritate traduceret.

Commixtum migma comedent .s septuaginta interpretes transtulerunt.paleas commixta Sordeo ventilato .sed Rabi Ionas exponit oraγtum gustui delectabile et amoenu.quomodo solet clauesse tum tis.

agentis et iniqui.quod Hseronymus insuo, alterio traduxit. De manu iniqui et nocentis hoc uerbo haldaica translatio utitur pro eo drios habemus consendit .Prouerbiorum. viij. Qui autem comessa tores pascit confundit patre suum unde expondi illud Amos quarto Et Lacrificate de fermentato laudem .aliter scilicet hoc modo. Et suffuγmigate de uiolentia sic enim Ionathas chaldaice transtulit.laudem,uellecundum Aquilam gratiarum actionem. V Vr Acetum sis lxix Et insiti mea potauerunt me aceto. V 2 3metus coloratus Uais.lxiq.Tinctis uestibus de boara .Flax.interprete uerterunt. luis uestibus de bosor. p in Vertit declinauit.Canticorum.V.At ille declinauerat. S Ie remis xxxi Vscpquo delicus distatueris filia uaga D quo restius .lxx. V1 quo conuerteris filia desipedia .S Canticorum .vij.Itinetiare QC minum tuorum. hoc est Uertebra coxarum qu apud recos Iuchia

2 i sthi xicus quem illiterati sciaticum uocant.

SQ Vinum merum psalmo lxx V.Calix in manu domini uini me