Ioannis Reuchlin Phorcensis LL. Doc. ad Dionysium fratrem suum Germanum De rudimentis Hebraicis liber primus

241쪽

PRIMVS

in Isse secundo Vt incuruauit se homos humiliatus est uir Minis. Et humiliabitur altitudo uirorum Sunt auteiae: hoc putanta fouea humi esse ortum. que hoc nomine P Udicitur.ut psalmo Ixxxxiiii Donec fodiatur peccatori fovea.' et ' Extendit emisit porrexit.Ester quarto. Nisi sorte rex aurea virgam ad eum tetanderit.& eiusdem quinto Et extendit contra eam

virgam auream.

' Deciillescit. ac incoelium uastatum at desertum est. Genesis xlv Me perente cultore redigatur terra in solitudinem. pro quolia

hebraica sic habet.Et non moriamur et terra non sordescat seu ualter. Rabi Salomon exponit non sit deserta Onhelus chaldaice non siqua lescat Inde nome Genesis. xii.In loco horroris et uasis solitudinis.

8cus .cvii Errauerunt in solitudine in deserta uia. 'I' Dormivit Gen.4.Rursum dormiuit et uidit alterii somnium. Glmo tertio Ego dormivi et soporatus sum Canticorii A .Ego

dormio et cor meum uigilat.Inde nomen uerbale per apheresin ioci. sopor .somnus.dormitio.PS .cxwη .cima dederit dile is suis somnu. Quod rectius Hieronymus traduxit.Sic dabit diligentibus se somnu. Et ponitur hic ale in fine pro helitera. quae per continuitatem le/ctionis in thau mutatur.us .cxxxi dedero somnum ovili meis. et ' Vetus uel uetustum ut Levitici xxv.Et comedetis ueteres seu/Hes, insea.Donec noua nascant edetis uetera.Inde uerbu senescere. Inueterascere.durare in longu.Deute, O .iiii. pro eo quod trant latio nostra leoit.Et moratisieritis in terra.hebraica ueritas habet in genere passiuἶ.Et inueterati fueritis in terra. I quo Onhelus chaldaice sic Et antiqui faeti fueritis in terra. 'o' Salus. ut Habaculi iii Egressus es in salute pppi tui .et in eodeloco In salute cu christo tuo et insponit vati cu ira finali he.us .cxviij. Et iactus est mihi in salute Reperit et in eo te significato cataothesin thau .ps.cxlvii Qui das salute regibusande ebu graue .i .Regu.xxv.et siluauit manu tua tibi .etbs .XX.Nuc cognoui qm salvificauit urialuu

242쪽

LIBER

secit domuitis christum suum .unde inis.xviij.legitur. O domine Liua obsecro. domine prospera obsecro. Quod hebralae sichab

iur sar hoschiana cuius loco m facta ficus inun

ciamus osanna.propter imperitia lingus sinM. Inde salitator. Iudicia tertio .Postea clamauerunt ad dominum qui suscitauit eis ualitatore. Nehemis.1 x.Dedisti eis saluatores .in numero plurali . 8 quamuis ab hoc derive nostra saluatoris sacratissimu nomen propriiniamecutot assumat literarum administrationes,meri tonon grammaticis sed cotemplantissimis uiris iudicandu relinqua de quo multa in captu γne nostro des eruimus.At uero poterit idem nomen a uerbo substan

os ortum ess .eoquod Christus Iesus dixerit Antequa Abraham fieret ego sum. aspis.Exo. viij.In quarto chrysolithus onychinus berillus. ubi pro berillo quidam uerterunt iaspide,vox enim consonat.sed no 1lis lectioni astipulat chaldaica translatio .nam pro lasep ta Onhelus quam Ionathas ambo chaldphuria traduxerunt, quod nostri berilluputant.Sic in omni lingua tantus est error in uocabulis rerdit in eis exquirendis plurimi etate mea diligetissimi exquisitores pene fi ustra mihi laborasta uideantur.cum quelibet natio rebus suis nouo seculo noua maponat nomina.&res etiam simul cum suis nominibus quotiγα mutent.iuxta Horatium in arte Ita uerborum uetus interit lasEt multa renascentur usiam cecidere cadentin Qtiod nisi accideret mxelligeretur.Sed et interpretes.lxx.&Aquila Symmachus et Theodotion .in hoc nomine discrepant teste Hieronymo in Ezechiele. 'O' Placuit.rectu suit.i.Regum.xmq.Placuit sermo in oculis Da/iud.inde nomen et rectum.Iudiciim ultimo Vnusquis quod sibi rectam uidebat hoc iaciebat.&cataprothesin em Canticorum Primo. ecti diligunt te. . N Clauus Iudicum iiij.Tulit ita jael uxor Haber clauum .declinatur in sceminino genere Exodi.xxvii. Tam paxillos eius qua atrn.

243쪽

pro quo hebraice sic.Et omnes clauos eius et oes clauos atriisneos. in ' Pupillus. s.cxlvi.Pupillum et viduam suscipiet. ithrenom v. Pupilli saeti sumus iust patre ocita exponitur.Etiam si parcies nostri uiuat,nihilominus facti sumus sicut orphani et pupilli.&acopuit hebrsi hanc expositionem ex sequetibus ubi mox sequitur. matres nostrs quasi uidus non uere,sed quasi. Excessuit. abundauit. superest.exuperauit.Prouerbiorum.ij. Et ices permanebunt in ea. pq hebro legunt.&probi super/erunt in ea.S eiusdem.xii pro eo quod nos habemus. in negligit damnum propter amicum iustus est.hebraicaueritas legit sic.exupe/ratinus Quam proximus suus iustus i. excellentior et magis laudatus

est histus quam quisquam alter & posset qufri Cur ergo non omnes setiuuntur uiam iusti.respondet sapiens id quod sequitur. Quia teximpiorum seducit eos Semper autem et superius.et plus et magis siγpnificat.ut Genesis.xlix.Principisi doloris mei prior in donis maior

inperio.hebraice siclegitur.Principiti uirtutis messuper Oromeratorio superior sortitudine. ld Onhesus chaldaice sensum e sensu non Verbum e uerbo exponit. Tibi inquit debebantur tres prsrogatiuae

primogenitura sacerdotium et regnum Inde Inde

Super tas mimietas .et abundantia uel plus amplius magis ccle fastis.iii. iid habet amplius homo de labore suo. Neiusde. . His amplius zmine requira Inde uerbum graue.EFisus sicut aqua notas idest non amplificaberis.&multa alia diuersarum sormarum derivata./Leuitici ii .Quod autem xesiqinim derit.i. quod sustest.

244쪽

c ac Exodi.xii Sic autem comedetis illum Ooluit. Iob xuii. Attamen caro eius dum u1uet dolebit.Inde nomen dolens ps.lxix. o lina pauper et dolens S psr Gen xxxiiii pro eo quod hebrs legunt.cum essent doletes.trastatio nostra habet periphrasticos quado grauissimus vulnerudo Hes .et in alia forma derivativom threnorum .i.Si est dolor sicut dolor meus similiter ps xxxviii Et dolor meus in conspecti meo semper. et ara Debilitas tristicia moeror Ezechielis.xiij. P eos moerore fecistis cor iusti medaciter et i significato pene par est superiori unde sequit prscedens uocabulum Q e ego non contristavi et in passivo Danielis ci .Et uenientsuper eam trieres romane et percutiet pro deinhilitabitur iuxta sensium Rabi Leu Ben persem Stella.Nueri xxiiij orie stella ex Iacob.etpli Gen.1.et stellata Grauescebatues grauenit.Gen xHq.A peccatu eoru ag a uatum est nimis .et Exodi.xvii Manus sit Moysi erat graues et Genxhii Fames omne terra uehementer premebat,pro quo hebraica ue ritas sic. Et fames grauescebat in terra.Inde O muItiplicato ditato ac

cumulato et ualido .inuenit Gen .Xq.prsualuerat enim fames in terra.

et eiusde.Yirj.Erat Abram diues ualde idest onustus .et significat ma/Tum .latii.eminens .ut Isais.x ii .Et Umbra petrς promIentis. Inde hoc uocabulum significat prseminentia honore et gloria Ps.l Sacri Mium laudis honorificabit me.Uaig.xl .Et revelabitur oloria domini.

Levitici xkt in conspectu omnis populi glorificabor Nonae eius reperit in masculino et foeminino sis xlv.Omnis gloria fili regis. ad Iecur Prouerbioiu.vit Donec transsigat sagitta iecit eius. Extinxit it Paralippomenon. ix.Et extinxerunt lucernaS.et Canticorum .inii Aqus mulis non potuerunt extinguere charitate. 22 Detentio compes .vinculum .clausura.IS . . Humiliaverunt in compedibus pedes eius.

245쪽

PRIMUS

teaiene in pedes ambulantiu comprehendanms ,ritur.quem allegat Rabi Dauid himhran comentarus regu &RIA, monteste Lyraterram sic nominatam a tenendis et Ia

garam Hicen. Lauit in vino stolam

Numeri.viii .Et laverim uestimenta sua.&ps.ls Amplius laua me abusi late ea&a peccato meo minta meande sello Isais.vit. Inuia agri fullonIS. Galerus.galea.Isaieaix.Et galea salutis in capite eius.& primo Remim.xvii Et posuit galeam eream super caput eius.&declinatur in mascillino penere Ieremis.xlvi .Et state in galeis.

mon soris tui. inde derivatur uerbum grave. ut Iob. m. Et abs scientia uerba multiplicat.quasi magniticat.

: a di pellis i.Regum.rix. Et pellem pilosam caprarum potat ad

caput eius.

- Stragula ues uestis densa uel tegimen lectulorum.&fit expilis arum in modum pellium. de nomen epit.iii. Regum viti Et tulit stragulum et infudit aquam. Ο Cribrum. Os ix.Sicili concutitur triticum in Ghro. v M lager stadium miliare.*acium.Gentaxw.Venit uerno te oore ad te ramqus ducit ephratam. quod hebraicaueritas legit. hue stadium terrseundi ad Ephratam quod Rabi Salomonao et superiori dictioneque multitudinem et magnitudine signat.

citias diceret multiplex spacium terrestierat ad Ephratam.

A L huit . utasti; .iq.Qciod factum est ipsum permanet.

duod reetius hebraicaueritas sic legit.Id quod suit ia est.et sequitur

246쪽

LIBER

Questu ra sunt iam fueriit.quod hebralae sngulari numero viseri. et ad Subegit.subiecit inditionem redegit.Zacharis.ix. Et subii cient lapidibus fundς.quod secundum Rabi lana intelligendu es .Et subiicient immicos suos per lapides funds.quasi diceret findibular13

capient inimicos eorum .et significatio huitis uerbi et stiorum deriua γtor e ponere stibter pedes iuxta mente David himhi in comentariis super.xit .vnde legitur Miche ultimo.Deponet iniquitates nostras. M.' .Regu. h.De uniuersis gentibus quas subegerat. et ad Primus ascensus pedalis uel initium graduum latiora pacio. vel scabellum .ii. Paralippomenon .ix Sex quoc gradus quibus asce debatur ad solium et scabellum aureum .etta ibitur sex pundiis. et ad Fornax .caminus Exodi ix.Tollite plenas manus cineris de camino.&Genesis.xix.Qhiasi fumum sornacis.

Padi Agnus Isaie xi Et habitabit lupus cum agno.&Numeri.Uh.

Agnum unum anniculum in holocaustum .et mouetur de masculino in scemininum iunetis terminationibus.

2 2 Lapis preteosius.quem aliqui unione seu margarita dicut. et album esse asserui.alii crystallum.alii ut sapiens Abraham subatra

seu se cana gemma esse aiunt.quam nostra translatio 1aspidem uocata Isais lilii .Et ponam iaspidem propugnacula tua .inde Hieronymum

in eius loci commento.

. 2 sda scintilla Iob.xli.Sicut tedsignis accenss.sgnificat etiam ceum seu ollam .ut in eodem loco. Si tolle succense at seruetis. Inde per apocopen castidest hydria uel urceus Gene .XXilii Habens hydriam in scapula sua.&.iii Regum.xvii .Hydria seruasno deficiet. S Ecclesiastis.xii. Et conteratur hydria super sontem.

Globus pila vertebrii seu uertibushi.Is ais.xxij. Quasi pilam mittet te in terra ubi deficit dictio sistudinis si ad uitanda amphonia ne geminet ea capti cohabet Iob xv. Sicut rege qui parat adfliii. O dicut alii ad globuscilicetur exercitu .sic exponit hunc ocii Rabi Sadia instar roteris uertit circuquam,ita globus militu in plio circui

247쪽

PRIMUS

angusti e circumdabunt et circumgirabunt eum perpetuo, sicut solet sphera perpeti motu circumagi. Obstiscatus est caligavit Deute.xxxiiii No caligauit octilus eiu Inde nome obscurus .caliginosus.Leuitici .Xii j. Et cicatrix subobscura et i .Regd.iri Et oculi eius caligauerat nec poterat uidere.pro infirmabant caligado .et Ninutatio.No est obscura tritio tua.ambo per pundiu ere .sic Isaie.xl 3 Et Iinsi stimigans no extinguet.Usce mHiero .in Omentariis alia obstu et tenebrosu trastuleru et rectus.' presedit.prsia Bis est sacerdotio functus est.uel facerdos ordinatus e.Nueri in Fucstic sunt facerdotio Eleazar et Ithamar et pau/lo superius.COsecrati manibus ut sacerdotio langerent. Inde ridplatus caput plebis siue plebanus.preses .magistratuS. acerdos .lere irate ultio.Saraia facerdote prinali et Sophonia sacerdote scaena laxoγdi iii Moyses aut pascebat oues Iethro soceri sui sacerdotis madia., eiusdeat Erat aut facerdoti Madias te filie.qd Onhelus haldaice interpreta per hoc uocabulliraba.i .mgroue prssidi seu plato madia erant septe filis.comunie aut dicit de eo qui sacris pyeest et deo mini strat.ut Gen xiiii Erat autem sacerdos de altissimi. Sic.Numeri.vi.Sic benedicetis filiis Israel. Mubicum in pro/phetis legimus .Hscdicit domius per hoc uocabulum, semper hebrsi

exponunt.Sic dicit dominus.quod et chaldei sic interpretantur. Inuenitur et capti gemmatum in eadem significatione ut Exodi .XXix pro eo quodnOS legimus.Omniaqus precepi tibi facies super Aaron Nfiliis esus .flic hebraicaueritas habet. Et facies Aaron et filiis eius sic iuxta omnia que precepi tibi.&magistri hebrsorum insu1 libris co/muniter utuntur hoc uocabulo per capti geminato detracta ultima

he liter sic vi ut Raban Iohannan filius Zache auditor precepto/rum Hillel5 Semei cum dixit. Si fecisti que sunt legis tus diligenter noli bonu tibiipsi ascribere.ad sic enim sermatus es ubi ponit et

Sionificat autem suprascriptum uocabulum coli etiam locum adque scisicet huc uel illuc.ut Genesiis.xxii. Ego S puer illucus properam

248쪽

LIBER

tes.sgirificat etiam tempus ad quod scilicet ad prssetis ut Exod1.vij. Et ule ad prssens audire noluisti rabi Ionas putat ab hoc uocabu/

lo compolita inueniri di: a de quibus in aleph

fecimus mentionem.

Incendit combussit.Isaie.xliii Cum ambulaueris in igne non

combureriS.

Virtus robur firmitas potentia seu potestas.sortitudo .Iob xxx.Quin uirtus manuit mihi erat pro nihilo.&Gen.xlix Tu sortitudo mea et principium doloris mei.&us. q. Aruitiaquam testa uir/tuSmea.et inuenitur positum Poperatione et labore. O quo nostra

translatio fructu legit.Iob.xxxi.Si fructus eius comedi absolemnia. Item alia significatione sumitur hoc uocabulum o animali immundo in lege Ohibito.quod uarie uari stransserunt.est enim limaca seu panthera .chamgleon sue stellio .Leuitici.xi Chameleon et stellio quod vocabulum non selum interptes diuersis modis transtarunt, uerum etiam ipi quoin magistri et pceptores hebrsorum uarie exponutesdtestatur rabi Dauid Limhi in libro deradicibus Valuit comphendere. potuit capere uel coiitinere.uel potuit ferre.tertio Regum .vit. Duo milia batos capiebat.&tertio Regum viii.Quoniam altare freum quod erat coram domino minus erat&. capere non poterat holocaustum quo hebraicaliter sic. Quia al/tare greum illud ante dominum paruum ultra quam osset capere holocaustum .sic per finalem terminatione iod .ii Paralip iiii Capie/l at tria milia metretas.Solet aut hoc uerbigeminari ut.' Parali. vi Si Glu et ccliisloiu, te capiunt.Inde nomen pposita litera mem. vi Malachis.ih Et quis poterit cogitare diem aduetus esus P quo seγptuaginta .Et quis sustinebit .et melius sequit.Et afferre poterit. Item Prouer.xviii Spiritus uirisistetat imbecillitate sita deinde signiscat etiam hoc uocabulu pascere. ibare.alere.ut Gen.xlv. Ibic te pascam idest sustetabo.&.iii .Regum .Xviii. Et pauit eos pane et aqua signifi/cat etiam depromere et dispensare seu disponereait sis .cxh.Disponet sermones suos in ivdscio .sed Hiero.re mus.Dispensabit uerba sua ii Parauit formauit Iob.xxxi. Et sormauit me in Uulua unus.re

illius hebraice sic.Et parauit nos et in passivo ses.vi. asi dilucu

249쪽

PRIMVS

nostra habet.U OV V hmonitin suis comentariis N p.ris . Firmissimo habitaculo tuo F opatus e diae.recipit

habet.Et sedem uel habitationem quam plantauitdexteratua.

250쪽

LIBER

Dauid imbi in libro deradicibus exponit de terra Israel. V Idoluna quod multi putat esse Saturni.eoquod ipse Saturnus

inlingua rabida et per arum tinominetur.Amos quinto .Et maoianem idolorum uestrorum. Sciphus.calix poculum.Genesis.xl. Calicemin Pharaonis in

manu mea.

Genus uolucris ululantis.quam Rab Salomon pellicanii alia nominant nycticoracem .utus.cii.Similis factus sum pellicanormis sicut nycticorax in domicil1o.In alio loco reperimus translatum

Dubonem .Leuitici.xi .hater aues ad edeiadu vetitas. Sed quia hebreis Ignota et auis .iccirco uarie transferunt. cus .fornax.Deuteronomi' iiij.Vos autem tulit dominus et eduxit de fornace ferrea Aegypti.est autem instrumentum halimiculet aurifabrorum in quo probant aurum et argentum.

3 2 mensura fi limenti.chorus. extarius.tertio Regiquinto gintimilia choros tritici in cibum domui eius.7 Σ' Colonia incolatus habitatio .secundit rabi hihi in come tariis et Ionathan chaldsum quamuis nostra trassatio radicem interγpretatur.Ezechielis in Radix tua et generatio tua de terra Canaan. idest colonia tua.et scribitur per holem. Propritim nomen filii Cham .undedi sta est ethiopia Genui Circuit omnem terram hethiopi g.inde derivaturethiopes .ut larem xxxvi'. Abedmplecti sthiops uir eunuchus per iod in fine culi e aliud iod adiungitur in derivativis ut Amos nono. Nunquid non ut fili aethiopuna uos estis mihi. Quod exponit rabi himhi secun/duna uersicultim Ieremie.xiii. Si mutare potest thiopquasi diceret.sicut ille pellem ita uos uitia uestra mutare non uultis

mini. quia non potuit Saul mutare cor eius odiendo David reuem quamuis dixist ei. regum.xxvi.reuertere fili mi David nequaquam

enim ultra tibi malefaciam.Scribit autem Dauid himhi in libro ledictus Φ thiopes et Madianite&scribitur Numeri.Xq.Propter uxorem estis ethiopissam. id intelligit