장음표시 사용
151쪽
triangulum componendi: ills prius, hae pollerius cocurrari sed ut ea,quq ad trianguli structura exigit tur, apertius ostendantur. Itaq; Platone mu- dum ex elementis quodam ordine coagmentatum dixi ste, non quasi acerto aliquo S pr finito tepore creatum putaret, sed ut, quibusnam ex partibus coaluisset, plane ossederet. Resutatio fHoe autem non I Resellit desen. superioris sionem illam, siue interpretationem interpreta Platonici dogmatis,ostendens: nontionis. eodem modo se habere,quq Geome. trae circa linearum designationes afferunt, de quae Platonis discipuli de mundi generatione pro iunciant . Etenim in descriptionibus Geometricis idem accidit, positis aut no postiis simul lineis , e quibus triangulus cosurgit,nec in eo vlla subesi r pugnantia: quae in inuoluitur in illa mundi essectione. Aiunt enim,ex elemetis tumultuatibus & inordinatis ordinatum fuisse mundum: cum tamen ordinatum no nisi ex ordinatis& inter se apto copositis coalescat. mira cos, g Gnssuuree vero J Tertiit dogma, qui naudii quod asserebat, mundum saepe in t 1 spe oriri, rire; atq; ita sciripiternum esse, dum
saepe occi- ortus occasui.occasus ortui succedit, dere dice- ea ratione consutat: quia haec alte banti natio & vicisssitudo constare nequit,
nisi superstite seinper mundi si hilatia & natura. hoc est, saluis elementis, quae semper in mundo per seu
rant: sed ita, ut interdum per amicitiam coeant, mundusq. occidat; aliquando lite regnante ab se disiungatur,' in propria loca redeant, atque ita in udus ab interitu reuocatus rursum ei forestat, vigeat. At si ita res sese habeat,&mundi substantia i eua per integra perseueret, non proprie
dicetur mussus interi tum subi re sed perinde erit, ac si quis ex puero fiat
vir,aut econtrario. Unde patet, hac sententiam a vero aberate. S pugnatia dicere: quandoquidem mundum simul ortum , & non ortum facit. Confutat li Hoc autem or umJSecundam Opi sente Nam nionem, quae erat Democriti, ex eo Democri- refellit: quod fieri non possit,ut muta . dus, praesertim si unus ianim sit, absque regressu intcreat; quamuis, si essent
f me autem non Da ess,eti dirimus: Text. Iosnam in designationum quidem essem o-ne,emnibus positis Ussmul aetidi in
in horum autem demon Irrationibus non idem sed impeg bile sanὸ accidi . -- Tex. Ios. que, qua prius posteriῖisve sumun rursu eo traria sili. Ex inordinatis enim olim. inqui s. ordinata fuisse. Vs au em M. ordinatumsissimul, atque ino iuvatil.
fleri nequit: sed generationem esse qua
separat, tempusve necesse es. In de In rion 1ἱus vero nihil est tempore separaizue igitur impossibile, perpetuum ipsum simul atque factum esse. ex his qua dιxι-
mus, a te .g Co Zituere. H mundum Text. Io viris m, atque di soluere, nil aliud esse videtur,quam ι sum siempiternum qui
rim. formam autem mutantem extru
re: pei inde atque, siquis interdum eo rumpi, in eratim es e putarer ruempia. qui vir ex puero, ' et iro fieret puer. Gyenim perspicuum ,s elementa inter sesaeonueniunt,non quemuissed eundem ordinem .eanae Desiera conssilutionem
prasertim secvnatim eos,qui hane senimi iam dicun/, qui quidem Diriusque dispositionis eo rarium ipsum causam i
quiser esse.Quaresitorum quidem eo pus eontinuum pri manens, interdia hor. inter tim illo disponitur modo. acpero Latur; tonstitutio et erὴ totius mundus es AEtq; coelum non utique mundus,sed diis Dositiori es issius uti ae eorrumpuntur. h Hoe autem oratim. inquam, mundum Text. I Gr.
Omnino eorruptum ιri , , non redire . si sit quidem et nur,t sibile ess. Nam an requam ortus esset, conititutio praecedens sum semper nimirum erat, uam quia
aera haud factam mutarι non poste dirimus . Sin verosior in iii.magis fieri potere. At Q her etiam an fieri post, Text. Ios. neene perspicuum ex hisce qua po re ius
Hiemu .euadere μον euim,qui ui fieri posse via tur, et ι ingenerabale quintam corrumparur, , ortum diacet eorrupti ne,ut ιn Timaeo asseritur. Iltie enim Tia maeus scaelum esse quidem oraum,non tamen esse ea rum , sed reliqua se resore tempo)e dici/: ad quos nasuraliter quidem de certosoli m ea dictum . si v si de omnibus et niue saliter eonsiderauerimus , de hoc quorue fuerit manife-
152쪽
sent infiniti, magis possent: quod tamen in serius discutiendum esse ait. Anamque unus mundus. si procreatus est, non ex nihilo,sed ex aliquo praeiacente suit conditus. Vel ergo id, ex quo conditus fuit,poterat generationi subij-ci, vel non. Si non poterat,non igitur ex eo mundus consistit: Si poterat, ergo etiam nunc ex eodem reparabitur, si intereat. Quare non ita occidit mundus, ut quodvis aliud milium : quod, ubi semel dissolutum est , reuocari non potest. Aduerte, illud principium, quo nititur haec ratio, nempe, si mundus pro-
fides vera Philosophia docent.
PRimum a aut m J Reiectis Veterum placitis de mundi origine,& interitu , antequam sententiam sualia aperiat, docet, quidnam dicatur generabile & in generabile, corrupti Aequivo. bile & incorruptibile. Id vero procu distin- pterea se docere ait, quia, cu aliquod guendum. vocabulum multiplex aut aequi uocuest, licet ea multiplicitas interdum nihil variet, aut re ipsa turbet rationem quae praeponitur, quia illud in una tantumn significatione usurpat tamen auditoris intellectus ambiguitate distrahitur & confunditur. h Dicitur imaueJ Tribus modis ait
dici ingenerabile. Primo, id quod
nunc est.& antea non erat; ita tame, ut absque generatione Semotu esse incipiat: ut tactus, & motus, quae, ut . constat ex lib. s. Phys. non acqui iuntur per generationem. morumve aliquem. Secundis, id quod gigni potest , nondum tamen genitum est. Tertio, id quod impossibile est ita fieri, ut interdum sit, interdum non sit. Deinde asserit, totidem modis dici generabile: totidemque corruptibile & incorruptibile .c si C A P. X LP Rimum a aurem distinguamus σπω 'uomodo generabilia se in Ieaerabilia , corruptibilia ct interruptibilia dicimus. Nam eum multiplici re ἀμeantur . etsi nihil ad rationem refert.
mentem indefinit sese habere necesse est, si quispia vi ιndiu sibili eo utatur, quod
mulus Lutitur modis . Non ent enim manifestumψer quam ipsorum naturam id accidit,quod et . b Dicitur itaque in- seuerabile uno modo. qui pia nune, quod antea nou erat . sine generatione musarioneve; ut ipsem tangi quidam inquiuut atque moueri: dimur enim in3po e tangens ganerari,veque subiens motum. Atio modo, siseri, vel ortum eo
quippiam possis, se non sis nam se hoc ingenerabile Arcitur , quia ortum subire patea. Alio modo, si quippiam omnino factum se imposbilest i ut in re dum sit. interdum non M. Impossibile autem
dupliciter icitur:aut enim .quιa non verum ess dicere, ortum esseposie; aut qui non facile.nee ei a nec bene oriri potess. Eodem modo a generabrie vno dicitur modo,
fisit quippiam ρο/riὰ , quod prius non erat, siue per genera tionem, e sine genera- risue, Alio modospossibilesit siua veritate e facili a te possibile ipsem sis definisum. Alio modos generatio si si s ex eo,quod non ess,ad ιd quod ess, siue iam M ter g nera ionem autemsit Me se nondum sit,esse autem pos . Corruptibile e iam , Dicorruptibilesimiliter dicitur . Nam si quippia prius erat,possea vero non e t. aut ea quide, non es aute potes. η per corruptione mutationemve, siue sine earruptione,cerruptibil. Eud dicimtis esse. Dirardum , id quodper eorruptione non esse ρotes .eorruptibile osse dirimus . Et insuper alio mouo id, quoi faci& eorrumpi iurauod quid m aut suam fati . eoouptib.lι dixιεit. De ιπcorruptibilι eadem est e tam ratio . Aut evim id, quad xl. IIo
153쪽
e si iri in hae ita. I Quia in ex plueanda significatione illorum vocabulorum usurpauit impossibile &. possibila, haec ipsa etiam, quam vim
habeant, declarat: simul l . Ex occursu docet, facultates naturales exponendas esse secundum terminum exsacultates cellentiae duit,per maximum quod naturales possunt vi,si maximii pondus, quod Per quem Socrates portare valet,sit centum li- termi num brarum, dicetur facultate habere ad explicadae portandas centum libras: qui enim sint. maxi inu potest, valet etiam iii,cuod
infra maximum concinetur. Unae ea omnia, quae intra ultimum alicuius naturalis potentiae terminum cohibentur, dicuntur secundum eam is cultatem naturalem possibilia. Rursus vero admonet. naturalem potetiam, quo ad id, quod non valet,d clarandam per minimum quod non Facultas potest. Qui enim minimum non v naturalis let, utiq, neq, maius praestiterit. Vt quo ad id, si Socrates centum duntaxat libras quod non ferre queat, minimum quod no p valet, per test, uni librae ro I. per quam decla- quid decla randa erit eius potentia, secundum randa. id,quod non potest. Obiectio. a Nisel aurem. J obiiceret quis: no videri facultatem naturalem diiudicandam lecudum terminum excellentiae, propterea quod sonti maximum exaudire qui'. valet, de rem item maxima videre; exiguum vero sonum Percipere, de rem parua aspectu dignoscere non poteli itaq; falsum videri,quod dictum fuerat, eum qui potest, quod maius est. polle etiaDilutio. minus. Occurrit,potentiam semper definiendam este per terminu excellentiae sed hunc in quibusdam facultatibus attendi penes excessum , &magnitudinem obiecti, ut in poteria motrice; in alijs penes paruitate, ut in facultate videdi, vel andiendi. Ea Qus vide- nam q. malor vis motrix dicitur,qus di potetia pari tempore per matus spatiumOPraestatior uel : ea perspicacior de praestantior vidcdi facultas, quae ininutiora quς-que cernit, &distinguli. quod e eorruptiona interdum ess, intem dum non ea, incorrupιibila diramus; quo pacto tactus incorruptibiles osse di-euntur tropterea quodpraias eran t, p Area non sunt sine corruptione. Aur i. quod quidem e LI. non este autem non po-remaus non es futurum unquam, nunc autem es. Tu enim es nune, tactus ea etiam nune e corruptibiles tameu esis, quia eril aliquando tempus, quando nec te se, nee hec rangere vere dicetur. Id
verὸ maxime propra; incorruptibιle diaeitur,quod quidem eis, non to es autem sie corruptum esse,ut nunc quidem sit. sea vero non fit.aut non esse posu. t O id quod nondum eorruptum H . non esse Mipo terius pauia. Dicitur et ineorru
ριιιιle dicitur, ex eo dicitur sanὸ, quia corrumpι non pote mee quandoque esse, nec quandoq; non esset c, ingenerabile
id pror μὴ dicitur , quod sic generari
non potiat, viri is quidem non sit, NHerius verosit; quatis es diameter commensurasιlis lateri. Si igitur quippiam per Text. I I 6. decem millia passom moueri potest, μυι
pondus leuare , id, quod maximum p uno ceresemper solemus ; velut/ ceuia leuare libras, aur per deeem Ollia ρομβῶ ambulare: quaqua o parara, qua cι- . Iira sun/ porret, sim excessum potest, Q pater inu Eatq; excessum definiri poι
ita oportere. Id igitur,quodpst tot per eo sum .stea, qu unt citra, uecesse est:
ceu se ceuta libras leuare /,9 duas posst, o si per dere millia passuia ambulare
prie t per sine excessio is, es se ue ιιώ.
154쪽
Postulat hic locus, ut controue fiam de potentiarum id Inis, quam paulo ante perstrinxit Aristoteles, auectus , minutiusque tractemus . Qua de re disserunt Scholasticae Theologiae prolestores super Magittium, partim in I. dent. d. 17. partim in s. d. 1 3. Item Niphus, M. Albertus, Thicnensis,& alii hoc
In primis vero repetendum erit cap 4. ex iis, quae tradidimus in ' i .phvsi- I. art. I. cae auscultationis libro : duplicem. uplex dari terminum, videlicet, magnitu- terminus dinis & paruitatis : & utrumlibet horum aut internum, au t externum esse Duplex po Deinde aduertendum , natur tentia. lem potentiam, de qua hic agimus iadiuidi in activam & passi iram. Passiauam rursus aut esse resistentem,
qualis est in igni ad recipiendum
frigus ; siquidem ignis per caloremfiigori obluctatur: aut non resistentem , cuiusmodi est in aere ad hauriendam Iucem. Varia con Tettio, nec illud est praetereundii,sderatio potentiam activam quod etiam de activae po- passiva suo modo dicendum erit γtentiae ia comparari posse cum intensione, iaextensione effectus : item cum resisten ita & spat io. Quod non de omnibus potentiis intelligi debet: suqui dena . etsi omnes circa taeetum
aliquem versentur, non omnes t men resistentiam in subiecto inuriniunt, ut ex dictis patet. Praeterea, noomnes sua etacta per spatium exte-dunt. Quae erum actione tu e terna materiam abeunte agunt, ut vis tale faciendi, & illuminandi, requirut spatii im, intra quod pertingant ita quod patitura qua vero agunt per
cir nem immanen Iem . non omnes
spatium, ut exiensionem depol t. ut in intellectu & volutate planum O. At enimuero nilid. immorabi- mut in explicandis impntentiae te minis , propterea quod ex terminis tpotentiae facile quivis impotentiae limites deprehendet. Vbi enim incipit potentia, ibi desinit impoten. Terminitia;& ubi potentia desinit. Qi impo- impotententia incipit: atque ille terminus, tiae. qui est intrinsecus potentiae, eit Impotentiae extrinsecus ,&qui illi extrinsecus est,hinc intrinsecua nuneta
HIs ita constitutis . quaestioni
propositae duplici conclusione L. Cones. faciemus satis. Prima sit: Actiuae ipotentiae, quoad intensionein cficis .i L ctus, non vendicam sibi terminum Parvi tuis; vendicant tamen magnitudinis internum. Haec conclusio potissimiana intelligenda est de ali ratricibus potentiis. Eius vero prior pars hunc in modum suadetur: Nequit effectus tam remissius ab aliqua potentia proficisci , quin reminios ab eadem proficisci queat: ergo hi iusmodi potentiae nullum habent 2L. . a terminum paruitatis quoad intensioneni. Antecedens inde patet: quia, quanto hae potentiae agunt in rcm tius, tanto legnius & remissius Ope- Naturalis. rantur. Posterior ita ostenditur: P 'potctia tentia naturalis, si ad agendum ap- git quan-plicetur. adsintque omnia requisia, im potest ia& nihil omnino obsit, agit toto conatu : igitur quoad intension m eia . fecti is circumscribitur termino intrinseco magnitudinis, quem vocat maximum quo sis. Conlectatio perspicua esti quia eiu linodi effectus ita productus erit maximus , quem Potentia potest attingere: si enam i
155쪽
etensiorem potuisset edere, intensio rem edidisset. Secunda conclu fio: Potenti actitiae quo ad intensionem eflectus habent terminum magnitudinis in te num, paruitatis autem omni termino carent. Prior pars huiusce conclusionis intelligeda est de unaqua- ne singulari potentia determinatunpleodem modo sese habente: aliter en im non obtinet eum terminum, quem dicimus; siqui dem ignis , quo longius protendi tu r, ob calorem in maiorem extensionem spargit. Est igitur intelligenda, v.g. ce calore huius ignis,du in ampliorem molem non excrescit. Probatur vero hunc in modum: Potelia natu ratis habet virtutem intrinsecus de- fi nitam, item. si ei nihil absit, neque obsit. agi t quato maximo potest conatu : ergo eneetias ab ea prodiretiis erit secundum intensionem maximus,quem proferre valet. Posterior pars conclusionis ostenditur: quia potentis actius,quae ei Iectum in magnitudine disiuncunt, non edunt ef- rectum extetionis tam minutae, quin adhuc in moris de contracti Oris edire queant . id ex eo sane confirmaturet quia, ut versus agens nulla
datur pars magnitudinis, qua non sit alia in infinitum minor, una Omne continuum infinite secari possit; ita versus idem agens nulla intelisio effectus iam parua designari potest, qua non possit dari minor; siquidem maInitudo, motus, tempus, & sorma producta eandem subeunt diuisionem, ut ' libro 6. Phusici Arist teles demon strat.
FRix tamen , qui contra primam
superioris articuli conclusioncm ita obiiciat: Cum elementa naturalia loca petula narrat ab eorum virtute mortua continuo dc naturali
Luxu impullus quidam, quo in ca A tendunt: hic autem nullo magnitudinis, siue intentionis termino definitum igitur potentis naturales noterminantur versus maximum, quo ad Jntensionem essestiis . Maior G-stendetur a nobis a. huiusce operis lib. Minor probatur :quia, ut testatur experientia, quo elementum versus locum naturalem longius iter Conficit,eo celerius seriur:non nisi quia istiusmodi uia pulsus maiora sumit B incrementa, sumtique absq. vllo fine, si diuina virtute orbis lunae in maiorem ac maiorem di ilat i ameleuetur,& inde gleba terrς dei Iciatur; uuandoquidem semper velocius descendet: v t des radetrvi docet Arist. s.cap. huius lib. rex. 88. hisce verbis: Ω- us esset in iussu perus lotur,in
C Item contra secundam conelusio. 1.obiectinem opponet aliquis: Lux Odio graduum, cum sit causa uni voca, & nihil obstare videatur, potest aliam lucem aeque intensam gignere,& Illa aliam similiter pati intensione et igitur lux quamdiu incurrit in corpus diaphanum, nullis te In Is coerceri poterit, quin ulterius sub aequali intensione porrigatur; proindeque non videtur lux llum liabe-D re terminum quo ad extensionem . Quod similiter de calore, alitique id genus qualitatibus pronunclan
Rursus eadcin conclusio huncin 3. obieci. modum oppugnari porcst: Formae
accidentariae iciminatur versus m nimum, quo ad extensionem : Crgo
datur extensio tam parua , in qua possunt esse ita, ut in minori non possint. Antecedens probatur: quia E eadem videtur cile ratio tu formis accidentarijs, quae in subliantialibus: at quod hae certo S intrinseco paruitatis termino, quo ad sua productionem, d finiatur, verisimi l ius est, ut in i. lib. I Vsic. de sententia 'c. 4. q. r.
156쪽
impulsus in infinitu crescere.
quas L 3. 5 aliorum complurium
statu imus. Pro explicatione primi argumenti sciendum es ex Hemico Ganda-uensi Quod lib. I. qua ' 22. Omnes
qualitates quod intellige de qualitatibus ordinis naturalis, cuius ino di eli calor: non autem de qualitatubus supernaturalis ordinis,ut degratia & caritate, quae nostris animis
diuinitus infunduntur, de in hac vita perpetuo augeri possum lciendum, inquam,omnes qualitates su pte natura circumscriptas esse,& terminatas versus r x linii quoad intensionem graduum : ita ut poliqua ad summam intensionem peruenere, non possint iam naturae vi magis intendi. Hoc ita esse, ex eo sane probatur: guia, ut persectio essentialis subie- orum finita est, ita de intensionem gradu alem accidentiu,quibus: ubi dicta petiiciuntur. lamitatam ei te conuenit, ut persectiones suo persectibili per se ac suopte ingenio respondeam. Deinde,si potentia nutriendi ex communi Philosopho opini ne, quam pertractauimus in ' Physicis, circumscripta est certis limitibus ἱ adeo ut,postquam molem corporis ad suram maximam perfecti nem prouexit. no iam illa ad mai rem quantitatem perducere valeat, esto ei alimentum aifatim suppeditetur: cur aliae eiusmodi qualitates non habebunt certam intensionem, quam ubi primum adeptae fuerint,no am amplius augescant λ Pra terea, i nconfesto est apud omnes, isque Philosophi in suis disputationibus passim usurpant, calore aliasisque pmnas qualitates octo aut nouem gradibus ad summum definitas esse. At quod deprimis dicitur, non est cur etiam de ceteris qualitatibus non dicatur: videlicet,quamlibet ex
iis, quae intensionem admittunt, ven
dicare sibi certos gradus suae uaten- sonis, ultra quos intendi nequeat. His positis, cum impulsus , quo corpora grauiata leuia sciuntur, sit qualitas terminabitur etiam ,ex communi aliarum qualitatum lHe. ce A ta intensione versus maximum, nee augebitur in infinitum syncaleg rematice; si lapis, v. q. e spatio synt tegorematice in infinitum longioriferatur ad centrum: sed ubi summii intensionis suae gradum descender
do obtinuerit, nullum iam increm
tum accipiet, sed deinceps aequali impulsu, pariq; velocitate dei cedet. Nec Aristoteles loco citato lib. r. huius operis oppositum docuit, si B recte perpendatur. Nam cum probandum sumpsilet, omnes motus versari inter definitos terminos, in tulit,nisi ita sit, concedendum fore, posse impulsum in infinitum augeri et cum videamus, quo, v. g. lapis magis ad suum locum naturalem appropinquat. eo illi magis increscere
impulsum , maiorique impetu co cuari. Itaque tantum abest . ut v
lit Aristoteles, impulsum nulla ha-C bere incrementi sui metam; ut ad id, tanquam ad manifestiam absurdum,
deducat Aduersarium . Quod si quis Obiectio .
obiiciat, Arillo telem vi Aert concedere , impulsum lapidis descenden- tis augeri pro mensura spatii , cum
ex decursu spatii infiniti impulsum
infinitum arguat. Respondemus,r tionem Aristotelis ira procedere: Lapis, uo propius accedit ad locum Dilutio . naturalem, eo maiori impulsu fera D tur, ut experientia constat: igitur sino vendicat sibi certum tominum, a quo tendat, habebit infinitum incrementum sui impulsus. Probatur consequentia: quia . si talis in pulsus prope locum naturalem adhuc augetur, profecto in toto spatio , quod lapis pertransit auctus fuit, proindeque in infinitum creuit. Ita vero proposita ratio ad incommodum adducit eos, qui, cum E videant, fateanturque, in pullum Iapidis adhuc crescere, dum ad terram appropinquat s aiunt, lapidem non habere definitum terminum, a quo tendat. Coguntur enim fateri, cre scere impulsum in toto spatio, etsi in infinitum porrecto, cum adhuc icrescat Prope terram : si enim iacia cret ceret, in toto spatio iam antea crescere desiisset. Nos autem asseri
157쪽
Quando cessare debeat incrementu impulsus.
Uerlmus, si lapidi diuina virtute
spatium,quod decurrat,ex tendatur, posse a tam remoto loco moueri,ur,
postquam certum illius spatij punctum attigerit. nihil iam deinde eius impulsus crescat, sed eodem tenore reliquum iter conficiat. ino in uentu non iam illi intendetur impulsus prope terram, etsi, ut nunc
res sese natant, intedatur: quia modo nunquam fertur e tam di sillo loco , Ut . antequam appropinquet ad terram, summum intensionis gradu,
quem assequi poteli, obtineat. Ita patet solutio propositς obiectionis. Ad secundum: cum qualitates nosint principes causis este titum, sed earum in strumenta: quo a principali causa longius abeunt, eo degen
rare magis, nec iam producere aeque
intensum effectum : sed uniformiditarinitate minus intensium . Et vera, ad rationem causae uni uocete sat est, producere effectum sibi similem in specie , qui perpetuo aequalem obtinet essentiae perfectionem cum sua causa; utcunque 1 e habeat quoad accidetariam persectionem. Hoc tamen, quod de uniformiter distor- mi extensione qualitatum dicimus, intelligendum est de luce quidem semper ; de calore vero, & trigore , alij iq; eiusmodi qualitatibus proprie alterantibus, & ad generati nem disponentibus . in principio
motus. Nam hae postea motu progrediente uniformiter extenduntur. quantum post simi, ut experientia patet: alioqui nunquam lignum Metione ignis ita perfecte incalesceret, Vt ex eo ignis generaretur. Ideo vero hoc in sese propagando.discrimen interlucem depraedictas qualitates a natura coniiuutum est: quia lux non est qualitas per se ordinata ad introducendas formas substantiales in materiam, sicuti sunt qnalitates illae: quae proinde eo modo, rito diximus, in re patiente extendicbuerunt, ut possient tandem materiam perfecte disponere ad introis ducendas sortiras. Ad tertium negandum est antec
densiti ad eius probationem dicendum disparem esse rationem in a cidentariis formis, & in substanti, Iibus; quod hae, cu perfectiores sint, plus requirunt,ut existant & opero. tur,quam illeret in libro de Oetu &Interitu fusus explicabitur.
od attinet ad potentias actiis
uas, facta comparatione ad' resis lentiam , sit prima con C clusio: Potentiae activae non habent Coactus Iex parte resistentiae terminum magnitudinis internum,sed exicrnum. Haec probatur: quia actio non est nisi a vincente, atque adeo a proportione maioris inaequalitatis ex parte agentis: quare nequibit potentia activa agete in eani re fili entiam. inter quam di ipsam intercedit proportio aequalitatis, poterit veroua quamcunque minorem; atq; adeo D aequalis illa resistentia definiet potentiam activam termino extrins
co, quem vocant mrnimum quod non.
Secundo idem confirmatur: quia, si
daretur maxima resistentia, excederetur a potentia activa aliquo excessu diuisibili ; siquidem indivis bile non reddit maius: igitur si resistentia excresceret ad dimidium talis excessiis, adhuc nihilominus estet actio , maneret enim proportio m
E ioris inaequalitatis ex parte potentiae activae. Quo liquet, resistentiam
prius datam non fuisse maximam, quam potentia posset vincere, cum adhuc maiorem vincat. His non obuat, quod Aristoteles Remotio proximo superiori cap. asseruit,po. obicet. tentias agentes definiendas esse maximo,quod possunt. Etenim vero bi
158쪽
mi inus comparatione alicuius po- Aremiae: uno modo. Per passo gradusve resilientiaecquales alicui certo: quo pacto communi usu loquendi numero libraru N,aut cuiusuis alterius certi pondeiis , veti in ensurae, resistentiam definire contuduimus. Altero ad normam Mathemticam, ita, ut omnes paries proportionales,quantumlibet exiluae. sensu inq; effugientes , ad calculum vocentur .
Igitur Aristoteles seciundum priore Bratior in de potentiarum terminis egit: quo pacto non i a ficiamur, dari maximum numerum graduum, siue paritum definitae resistentiae . in quas possit virtus aliqua, ita ut in plures quantitatis aequalis non pos-iit. Nos vero in proposita conclusione tecundu in posteriorem sensa locuti fuimus. Explica- Quod autem Aristoteles sic intel-tur locus ligi debeat. ex eo perspicuum est: CAristo t. quia si more Mathematico inqueretur, duae conc lusiones eodcua capite ab eo trad: tae inter se pugnarema videlicet,lari maximam resistentiam,
in quam virius aliqua possit: Se. dari natu imam, in quam non possit. Namq; aut maximum , in quod potent a potest, & minimum, in quod non poteli, sunt inter se aequalia; aut unum ab alio superatur. Si detur
primum, sequiti , Potentiam aut v- Dtrumq; p sse, aut neutrum: de ex co- sequenti, vel utrumq; csse molnau,
quod sic, vel utrumq; minimum, quod non . Si detur secundum. tum si id, quod non vincitur est nimi muquod non, tollatur dimidium excesius , qui haud dubie crit quippiam
diuisibile , siquidem insectile none scit maius. Vel ergo facultas p test vincere id, quod remanet, vel non. Si potest, non crat ergo maxi- Emum id, quod antea pro maximo sumebatur, cu:n potentia maius aliquid valeat: ii non pote it , non erat
igitur minimum quod non, id quod tale esse dicebatur; cum infra illud detur aliquid minus, in quod praedicta facultas agere non valet. Concl. 2. Secu n da conclu ἰio: Potent racti iis non habent certaui terminum res stentiae vcisus minimum, ut agere possint. Haec perseriquet: nam quom i nor est re si stentia, eo poten tiae t i . berius ac promptius operantur, &vim suam imprimunt; nisi quida. liunde obstet. Quod iccirco addumus, quia fulmen traiectu ensem liquat, nec tamen vaginam magnopere laedit : cum tamen ei minus vagina quam ensis obluctetur. Unde videri possit, requiri ad actionem expediendam aliquid resistentiae. Sed
nimirum hultisce euentus caula est,
quia, ubi fulmini minor sese ollari resistentia, quod tunc euenit, cum non incidit in corpora dura & solida , sed rara di tenuia, quae facilem exitum praebent illic breuiorem
moram trahit, atque adeo minus vim suam exierit: non ob eesectum resistentiae in se sumptae. sed ob defectu temporis ad talem ei sectum edendunecessaru: ut explicat Aristotelesti. 3. Meteoi. c. I. Theophrastus li. s. de causis plant. cap. i 7.& D. Damascinnus in suis PhF s. p. II.
hunc in modum licebit argumentari: Cum frigus & calor obtinent summam inter asionem, quam possunt, activitas caloris de resil tia frigoris sunt inter se pares; &calor potest tunc agere in frigus, de ex conlἡquenti vincere eius resis lotiam: igitur potentia acilua ex parte resistentiae non finitur termino extrinseco versus in agnitudinem. Maior probatur: quia tot sunt gradus caloris quot frigoris ι & tantae itfrigoris vis ad resistendum , quanta
eius intensio. Minor vero inde coti-
spicua est: quia ni si calor si immus
posset ita innatim frigus vincere, nequirent elementa in suo naturaliliatu constituta inter se congredi, A
vicissim transmutari ad gignenda
corpora mixta, cum tamen a natura
159쪽
terminarentur versus minimum ex
parte restilentiae non possent eadem potentiae definiri intrinsece versus maximum quoad inter sonem ess ctas: hoc autem pugnat cum iJs,quq superius statuimus: non eli igitur inficianduin, potentias acinias te . b. minari vertiis minimum ex parte resistentiae. Probatur maior: nam Bianto magis in re Patiente ei laetus' intenditur , quanto eiusdem patientis resistentia magis evanescit: ergos o on designatur minima resistentia, in quam potentia agat, i ed qualibet data adhuc po test i a minorem, utiq; nec quoad iniensionem dabitur maximuseilectus potentiae, sed quouis edito adhuc intensior ab ea produci poterit. Soluti I- Ad primum horum negandu est, C parem esse activitatem caloris sum- mi,&restilentiam summi frigoris. Nec enim activitas & resipientia primarum qualitatum tot gradus sortiuntur, quot sunt gradus com-- ponentes i mensionem : ut libris de ortu & Interitu planius dicemus. Iul. a. Ad secundum neganda eli maior
propositio prioris syllogi lini, & ad
eius confirmationem dicendum: ea tantum concludi, sicuti resistentia Ddurante motu continenter minuitur, sic effectum continenter augeri : non tamen probari, in infinitum abire incrementa efieetus. Si t. n. in diminutione resistentiae deueniatur usq, ad non gradum; ita in intensione effectus ad graduum abs lutionem. Quare ubi primum resistentia evanuerit, cellabit m tus , & eliseetus totam suain perfectionem Eobtinebit, atque adco
cire miseribantur potent altitiae . quo a. t. ln-
AEc conrrouersia duplici aD i. assertissertione dirimenda cii. Primina sit Potentiae activae quo adspatij distantiam nullo termino clauduntur versus nil ulmum. I'robatur:
quia ad actionem phy scam requiritur mutuus contactus inter agens &patiens s ut docuit Aristoteles 7-Phys. ca.1.textiao. At in Per illa, quae se contingunt, nulla est distantia,cueorum extrema sint simul: quare potentiae activae ad agendum non habebunt parui talis terminum; quia potius. quanto res,qux patitur, minus distita fuerit ab astente , tanto ceteris paribus agens illi vim suasu crius, ac vehementius imprimc t. Vt vero pateat, quid de terminis
earundem potentiarum versus maximum statuendum sit,obseruare O-
Portet, spatij distantiam duplicitet spectari polle: uno modo ita, ut sumatur certa aliqua extensio, v. g. v-nius aut trium stadioruin, excludendo ultimum indivisibile quo extensio clauditur. Secundo modo ita, ut accipiatur eadem extensio pariter cum indivisibili, quo tcrminatur.
Hoc posito sit secunda asterito : I'o- Σ .assertio-tentiae actiuq quoad distantia spati priori modo sumptam, definiuntLr termino interno versus maximum .uo ad eandem vero distantiam po-eriori naodo, definiuntur icimina
externo. Hoc est, potentia ta suum . 'Iecte tum per spatium porrigur, ut detur certa magnitudo, liue inelura . spat ia. ad quam pertingat lux, v. nec possit ad maiorem. Si tamen sumatur luperlici ci claudens magni -
160쪽
tudinem. in illa non erit lux, & Ω- Λmen erit in qua uis parte spatij versus luminosum. Probatur autem haec asserti', quoad prrorem partem: quia luminosufundit lumen per totam spherainmae acti uuatis, quam longissime P test. Quare eiusmodi spatium,quod sit, v. g. unius stadij, erit maximum
suod i c: quando quidem, si in in ius spatium potuistit lumen essundere,ci sudisset. Posterior autem pars Bita Ostenditur: Si lumen pioductum
non terminatur extrinsecus , sed intrinsecus aliqua superficie; aut lumen in ea superficie receptum esten tensionis indivisibilis. aut diuisibilis. Non primum,quia repugnat, intensionem esse indivisibilem, sicuti S extensionem e si diuis bilis, ergo, vitemus diffundetur lumen remissiori gradus cum omne accidens,
quod extenditur uniformiter,disser- Cmi ter in nulla parte subiecti habeat tam remissum gradum, quin remi iasiorem ulterius habere queat, porrigendo sese usque ad non gradum. . Quare fatendum necessario erit, dari aliquam superficiem terminantem
spatium, in qua nihil luminis sit, de ante illam versus luminosiani iaquauis parte sit.
eontra proxime dicta ob seipsunt,
Solent tamen aduersus conci siones proximi articuli haec o in obiee .co poni. Aduersus primam: Sensustra I. cocl. videndi non aspicit corpus imposi-ium ipsi sensitorio, siue organo; ut
experientia tellatur, docetq; Aristoteles a. de Anima cap. I I. tex. 7.er. Ego non omnes potentiae activae carent paruitatis termino quoad distantiam spatii. x. Obiecti Item contra secundam: In toto contra a. spatio, quod clauditur superficie , mas, quam diximus esse terminu extri tecum magnitudinis, est lux alicuius intensionis a ergo adhuc ea lux
ipsam intrinsece . Probatur consscutio: primum, quia eiusmodi s perficies non est in maiori distan-
tia, siquidem indivisibile non esitacit maius. Secundo, quia nulla videtur esse maior ratio, cur lux , quae
est in qualibet superficie, quim lux, quae est immediate ante praedictam
superficiem externam, ulterius eia fundatur.
Rursus coαra eandem conclusis a. Obiecunem: Non potest dari ultima si et ficies, in qua non sit species vis lis.&in tota extensione ante illam sit: ergo vis effectrix eiusmodi speciorum non clauditur extrinseco termino versus maximum. Antecedens
probatur testimonio Aristotelis i. de sensu Se sens. cap. vlt.aientis, d ri primam distantiam ,ex qua res c spiciatur: quod veritati consonumelle non potest, nisi species visitis sit vltimo in aliqua superficie . Haec ita diluenda sunt. At id, Dilutio
quod contra primam assertionem biec. cotia
obiectumeli, dicendum: potentiam I. concl.
videnta n6 aetere in obiectum quod percipit Ista ipsum potias obiectu
in eam agere, suam illi imaginem imprimendo: ut vero hanc impi mat dummodo luce collustratumst non requirere terminum paruitatis ex parte distantiae; sed quo pr D pinquius est,eo vehementius agere. At enim. quia ad eliciendam visione necessaria est certa qu*dam proportio, quo ad subtilitate in&crassitie inter speciem II potentiam 3 quae proportio deest plerumque speciei, cum res visitis est nimium fropi qua aspectui. Inde est, quod tunc actio videndi non datur, ac mulio mimis, cum res visitis est immedia te supra sensitorium. Ad primum contra secundam as- D lutio HIertionem dictio: omnem hacem ha - obicreas bere aliquam intensionem, esseque uersus
diuisibilem a sed ante ultimam su- aiicit. perficiem, sicuti non datur aliqua
pars extensionis tam parua, qua nodetur minor; ita non clari aliquam lucem tam intensam, qua non de turalia minus intensa in infinitum