장음표시 사용
131쪽
LI A R TY έ. ' te calamistis. Hoc genere Gomationis uel indunitatio, uel miserisordia potest commoueri,cum res consequentes comprehensae uniuersae perspicua breuiter exprimuntur oratione. Diuisio est, quae rem femouens a re, utramque absoluit ratione sub-DIIa, hoc modo: Cur ego nunc tibi quidquam obj-cium ζ si probus es, non meruini: su improbus , non commoueris. Item: Qud nunc ego de meis propriis meritis praedicem in si meministis , oblim-dam i in obliti estis, cim re nihil egerim, quid est, quod uerbis proficere possin in Item: Duae res siquae possunt homines ad turpe compendium com. mouere, inopia atque auaritia: te auarum in fraterna diuisione cognovimus, inopem atque egre' tem nunc videmus: qui potes igitur ostendere caus
sam maleficii non Dis ψ Inter hanc diuisionem,
illam, quae de partibus orationis tertia est, de quo in libro primo diximus secundum narrationem, hoc interes: Illa diuidit per emmierationem, aut per expositionem, quibus de rebus in tota oratione
disputatio futurasiti haec festatim explicat, Obreui duabus, aut plimbus partibus Abi ciens ratione , exornat orationem. Frequentatio est, cum
ires in tota cnussa dispersae coguntur in unm Emis grauior, aut acrior, aut crinimosior oratio tr. Diapacto: A quo tandem aben se uitio' quid est iussi- .ces, cur uelitis eumliberare ρ Suae pudicitiae, ditor en, insidiator alienae cupidus, rans, petulans ,superbuy, isnpius inparentis: h -
132쪽
Iratus in amicos, infinus in cognatos, in serma es contumax, in aequos O pares Dinidiosses, in inferiores crudelis,denique in omnes intolerabilis. Eiusdem generis is illa frequentatio, quae plurimum, coniecturalibus caussis opitulatur, cuυμ- spiciones, quaeseparatim dictae , minutae ct infirmae errat, unum in locum coadiae rem uidentur
perspicuam facere Inon susticiosam, hoc piato: lite igitur, nolite iudices ea, quae dixi,separatimstediare: sed omnia colligite , et confertein unum . i et commodum ad illum ex illius morte ueni bat, uita homnis est tu rissima, animus auari ι- Mus, fortuna familiaris rei attenuatissima,stres Ua bono nemini praeter illumfuit:neque alius quis
quam aeque commode, neque iste commodioribus AHs rationibus facere potuit: neclue praeteritum, quidquam est ab illo, quod opus fuerit ad male
cium: neque a tum, quod opus non fuerit:'cum docus doneus maxime quaesitus, tum occasio avgrediendi commoda, tempus adeundi opportunismum, statium c Melandi longilsmum Dmptumen, non sine maxima occultandi perficiendi madeficiis et O praeterea, Mite, quam occisus homo iis est, iste uisus es in eo loco, in quo est occi fas' bolus : pauli' post in ipso loco maleficii, uox illius, qui occidebatur, aud fideinde post occisionem, ulta nο Ie constat , postera
133쪽
LI B E R A R T v s. 68- si bus O virginentis omnia comprobantur, Oi rumore populi, quem ex argumentis natum, ne
is cesse est esse uerum ) Vestrum iudices est, his in
se locum collatis, cretam me reficientiam, nonis, Asticionem maleficii. unum aliquid aut alte rum potest in istum casu cecidisses 'iciostr ut om- is nia inter se a primo ad postremum conueniat maleficia, necesse est casu non posse fieri. Vehemens est
haec exornatio, o in contes Iurali constitutioneis ea pie ferme semper necessau ia,O in ceteris gen ribus caussarum, O in omni oratione adhibendari nonnumquam. ExpoluMest, cum in eodem loco mariemus, Gr aliud atque aliud dicere uidemur. . ea dupliciter fit, si aut eandem plane dicimus rem aut de eadem re. Eodem rem dicimus non eodem is modo: nam id quidem obtundere auditorem est, is noη rem expolire ,sed commutatis. commutabimus , tripliciter, uerbis, pronunciando,tractando.Vese his commutabimus, cum, re siemel dicta, iterum tu aut saepius aeuis umbis, quae idem valeant, e is dem res proferetur, hoc modo: Nullum tantam est
periculom, quod sapiens pro salute patriae uitanis dum arbitretur. Cum agetur incolumitas perpe'
134쪽
AD HERENNIUM tum hi alio atque alio genere uocis atque gesus, eadem verbis com Atando, prominciatione quoque uehementius immutabimus. Hoc neque commodissimescribi potest, neque parum est apertum.
quare non eget exempli. Tertium genus est commutationis, quod tractando conficitur sente turn trast ciemus, aut adsiermocinationem, aut ad
exu citationem. Sermocinatio est, de qua planius paulla post suo loco dicemus. 2 unc breuiter, ad hanc rem quod fatis sit, attingemus, in qlia constituetur alicuius personae oratio accommodata ad dignitatem, hoc modo, ut, quo facilius res co- si possit, ne ab eadem sententia recedamus rSapiens, qui omnia reip. caussa susicipienda periacula putabit ,saepe ipsi secum loquitur: Non mi--. hi soli, std etiam atque adeo multo potius natus sum patriae: vita, quae fato debetur, saluti patriae potissmet si luatur. Aluit haec me, tute, atque boneste produxit inque ad hanc aetatem, muniijt meas rationes bonis legibus, optimis moribus honestissimis disiciplinis . Quid est, quod a me satis ei persolui p st, unde haec acceptasunt uuia haec loquitur secum sapiens ,saepe ego in periculis reip. nullum ipse periculam fugi. Item mutatur res tracta lo,si tradescitur ad Guscitationes,c nos commoti dicere uideamur,'audit ris animum commovemus, me Quis est tam i nisi cogitatione praeditus, cuius an us tantis . angustijs inuidiae continetur, qui non hunc homi
135쪽
nem studiosissime laudet,.sapientissimum iudicet ἰ qui Ualute patriae, pro incolumitate cι- nitatis, pro reip. fortunis quamuis magmsm, atque atrox periculum studiose suscipiat, Olibe . ter subeat . Equidem hunc hominem magis cupio sitis laudare,quam possum; id q. hoc certo Acio,
vobis omnibus usu uenire. Eadem res eiur his. tribus in dicendo commutabitur rebus, uerbis , pronunciando, tractando: sed tradiando dupliciter, si ocinatione, O exuscitatione. Sed de ea dem re cum dicemus, plaribus utemur commuta tionibus . Nam cum rem simpliciter pronunciaueritares, rationem poterimus subiicere. Dcinde duplicem, uel sine rationibus, uel cum rationibns pronunciareHitentiam. Deinde asserre contra rium . de quibus omnibus diximus in uerborum
exornationibus. Delati simile est exemplum, de quo suo loco plura dicemus. Deinde conclusionem , de qua in secundo libro, quae opus fuerunt, dixi
mus , de onfirmites argumentationem quemadmota concludere oporteat . in hoc libro docuimus, cuiusmodi esset exornatio uerbi, cui conclusioni nomen est. Ergo huiusmodi uehementer ornata pote
rit essee expolitio, quae constabit ex frequentibus
verborum exornationibus Osententiaru.Hoc modo igitur septem partibus tradiabituar sed ab eiusdem sententiae non riceda us ex plo, ut scireptis quam facile praeceptione rhetorica res plex multiplici ratione tra Ietur. Sapiens nullum pio
136쪽
pro rep. periculum uitabit: ideo quod saepe fit,nt,
cum pro rep. perire noluerit, necessario cum rep. pereat. Et quoniam sunt omnia commoda a patria accepta, nullum incommodum pro patriagraue pstandum es. ergo qui fugiunt id periculum, quod pro rep.subeundum est, sulte faciunt. nam neque effugere incommoda poseunt, O ingrati in ciuit tem reperiuntur. at qui patriae pericula siuo perseculo expetunt, hi apientes putandi sunt; cum Oeum, quem debent, honorem reip. reddunt, O pro multis perire malunt, quam cum multis. Dienim uehementer es iniquum, uitam, quam a natura acceptam propter patriam conseruaueris, naturae, cum cogat, reddere; patriae, cum roget,
non dare:'cum possis cum summa uirtute honore pro patria interire, malle per dedecus O ignauiam uiuere: O cum pro amicis cor parent bus O ceteris necessariis adire periculum uesis ,
pro republica, in qua et hoc, et illud soctissimu
nomen patriae continetur, nolle in discrimen uenire. itaque uti contemnendus es, qui in nauigaim se, qua navim, mavult incolumem: ita uit
perandus, qui in reip. discrimine,Dae plus quam communis uti consedit. ruaue enimfracta multi incolumes fuerunt, ex naufragio patriae saluus nemo potes enatare: quod mihi bene uidetur Decius intcllexisse, quine deuouisse dicitur, pro legionibus in hocles immisisse medios . amisi vitam,as non perdidit: re enim uilissima O parua maxi
137쪽
ntam redemit: dedit uitam, accepit patriam: a misit animam, potitus est gloria; quae cum summa laude prodita uetustati, quotidie magis enitescit . udrodsi, pro rep. debere accedere ad periculum,Vratione d monstratum eri, exemplo comprobatum: ii apsentes sunt existimandi, qui ηullum pro salute patriae periculum uitant. In his igitur generibus expolitio versatur:de qua pro Itisimus ut plura diceremus, quod non modo,
cum crasson dicimus, adiuuat,'exornat oratio nem ,sed multo maxime per eam exercemur ad elocutionis facultatem . VIare conuemet extra caligam in exercendo rationes adhibere expolitionis; in dicendo uti,cum exornabimus argument
tionem; de qua diximus in libro secundo. Commoratio est, cum in loco firmissmo, quo tota caressa
continetur, manetur diutius,ineodem saepius reditur . hac ut axime conuenit, et id es oratoris boni maxime proprium . non enim datur auditori potitas mimura de re firmissima dimouendi. Huic exemplum satis idoneum subhci non potuit : propterea quod hic locus non es a tota causesa siparatus , cui membrum aliquod , sed, tam qua anguis, perfusus sp r totum corpus ora
tionis . Contentio est, per quam contraria reseruntur . ea es in uerborum exornationibus, ut ante docuimus, elusinodi. Inimicis te placabilem, micis inexorabilem praebes . In sententiarum,hu.
iusmodi: Vos huius incommodis iuretis, iste reip
138쪽
ealamitate laetatur. Vos uestris fortunis dissidiis, se solus suis eo magis confidit. Inter haec duo cotentionumgenera hoc interest: illud ex uerbis cele riter relatis constat; hic sintentiae contrariae:ex comparatione referantur, oportet . Similitudo est oratio traducens ad rem quampiam aliquid ex redit ari semile. Ea sumitur aut ornandi caussa, aut probandi, aut apertius dicendi, aut ante oculos p nendi. uomodo igitur quattuor de causs fumi tur, ita quattuor modis dicitur: per contrarium , per negationem, per breuitatem, per collationem Ad unamquamque sumendae caussam similitudinis accommodabimus singulos modos pronuncia di. Ornandi causa sumitur per contrarium, screnim, quemadmodum in palaestra, qui ta das candentes accipit,celerior 6ὶ in cursu continuo, quam ille qui tradit; ita melior Imperator nouus , qui accipit exercitum, quam ille qui decedit: pr pterea quod defatigatus cursor integro facem, hic peritus Imperator imperito exercitum tradit. Hoc
ne simili satis plane, est posticue, o probab
liter dici potuit, hoc modo: Dicitur, minus bonos Imperatores a millioribus exercitum acciperesole
re. sed ornandi causa simile sumptum es, ut or
tioni dignitas quaedam comparetur. DUIum in autem per contrarium. tunc similitudosumtur per contrarium, cum ei rei, qliam nos proba mus , aliquam remaegamus esses item, ut paullo ante, cuinde orsoribus disse rebamus. Per nega et . tionem
139쪽
tionem dicetur probandi caussa, hoc modo: que equus indomitus, quamuis natura bene compositus sit, idoneus potes esse ad eas utilitat ,-aptus , quae desiderantur ab equo: neque homo indo Ius , quamuis it ingeniosus, ad uirtutem poteri poli vire. Hoc probabilius factum est, quod magis essuerisimile, non p0se uirtutem sine Lectrina copar ri; quoniam nec equus quidem indomitus idoneus p sit esse: ergo sumptum es probandi causa. Di-LIum es autem per negationem: id cnim pers Ninum est de prim Uimilitudinis uerbo. Apertius dicendi cases a similitudo dicitur per breuitatem,
hoc modo: In amicitia gerenda ,sicut in certamine currendi, non ita convenit exerceri, ut, quo ad neces se sit, peruenire po sis; sid ut productus studio,
viribus ultra facile procurras. in hoc simile est , ut apertius intelligatur, mala ratione facere qui reprehendant eos, qui uerbi causa ps mortem amici liberos eius custodiant: propterea quod iucursore tantum uelocitatis esse oporteat, ut effer tur usque ad nem; in amico tantum beneuolentiae sudium, ut ultra, quam amicus sintire possit, pr currat amicitiae studio. Dicitum autom similc est per breuitatem. IVou enim ita,ut in ceteris rebus, res at re separata est ,Ad utraeque res coniun Ieo confuse pronunciatae . Aute oculos ponendi ne iij rauga, sumetur similitudo per collationem , sic: Vti citharoedus, cum prodierit optime uenitus , palla inaurata indutus, cum chlamyde purpuΚ rea
140쪽
m is fulgentibus gemmis illuminata, citharam tenens exornatissimam , auro oe ebore disinctam,
ristita ad dignitatem ,s, cum magnam populo commouerit his rebus exstebationem , repente silentio facto, uocem emittat acerbissimam cum turpio
corporis motu, quo melius ornatus, edi magis fuerit exste Iatus, eo magis derisus est contemptus eiicitur : itas quis in excelso loco, O in magnis ac locupletibus copiis collocatus fortunae muneribus, O naturae commodis omnibus abundabit, s ut, tutis artium, quae uirtutis magistrae sunt, gebit; quo magis ceteris rebus erit copiosius illustris, O exstediatus , eo uehementius derisus o contemptus ex omni conuentu bonorum eiicie tur. Hoc simile exornatione utriusque rei auterius inscitia artifici', alterius stultitia simili r tione conta, ub aspectu omnium rem subiecit. Diactum autem est per collationem: propterea quod , proρ sita similitudine , paria sunt omnia relata. Insimilibus obseruare oportebit diligenter, ur,cum rem asseramus smilem, cuius rei causa similitudinem attulerimus,uerba quoque ad militudinem habeamus accommodata. id est huiusmodi: Ita ut hirundines asiuo tempore praeflosunt,stigore piusae recedunt: ex eadem militudine nunc per translationem uerba imus: ita falli amici sereno ui tae tempore praeso sunt s simulatque hiemem fortuno