장음표시 사용
141쪽
LIBER Q A R T V s. 72tunae viderit, deuolant omnes. Sed inuentio fimialium facilis erit,si quis sibi omnes res animatas Oinanimatas, mutas loquentes, feras O man-Detas, terrestres, O caelectes,'maritimas, at tibicio , casu, natura compatratas, usitatas atque inusitatas, frequenter ante oculos poterit ponere, ex his aliquam uenari similitudinem, quae aut ornare, aut docere, aut apertiorem rem facere, aut ponere rate oculos possit. non enim res tota to
tae rei necesse est similis sit; sed ad ipsim, ad quod
conferetur ,similitudinem habeat, oportet. Exemplum es alicuius facti, aut dicti praeteriti cum certi auctoris nomine proposito. id sumitur ijsdem de caussis , quibus militudo. Rem ornatiorem facit, cum nullius rei nisi dignitatis caussa sumitur: Apertiorem, cum id, quod sit obscurius, magis diluc dum reddit: Trobabiliorem, cum magis uerisimilem facit: Ante oculos ponit, cum exprimit rinia perspicue, ut res didia prope manu tentari
post. Vniuscuiusique generis singula subiecissemus
exempla , nisi , exemplum quod genus e isset, iuexpolitione demonstra stemus, O causas sumendi
in similitudine aperuissemus: quare noluimus neque paκω, quominus intelligeretur, neque, re intellesia, plura conscribere. Imago est, formae cum forma cum quadam similitudine collatio . haec si mitur aut laudis, aut uituperationis caussa. Latidis caus a ,sic: Ibant in proelium corpore tauri u lidismi, impetu leonis accerrimi similes. Vis r Κ a perationis
142쪽
perationis, ut in odium, aut in thuidiam, aut in contemptionem adducat. Vt in odium, hoc modo:
Ise quotidie per forum medium tamquam iuba ius draco serpit, asyectu uenenato, 'iritu rabido, circumstectans huc edi illuc, si quem reperiat,cui aliquid mali fautibus a sitire, quem ore attingere, dentibus in sicare, lingua Oergere posit. Vtin inuidiam adducat, hoc modo: Ise, qui diuitias syas iactat, sicut gallus e Thruia, aut ariolus quis'iam depressus, o oneratus auro clamat, Odeierat. Vt in contemptionem adducat , ic: Ue, qui tamquam cochlea abscondens, retentat se se tacitus, quo sit tutus, comeditur cum domo sua ,e aufertur. fictio est, hum exprimitur is es fingitur uerbis corporis cuiuspiam forma, quod satis si ad intestigendum, hoc modo: Hunc dico
iudices rubrum, breuem, incuruum, carium, sub- crispum, casMm, cui sane magna est in mento cicatrix, si quo modo potest uobis in memoriam redire. Habet haec exornatio cum utilitatem , si quem uelis gendere; tum uenulas m,si breuitero dilucide facta es. tatio vi, cu alicuius natura cenis describitur Ainis, quae, sicuti notae quaedam, naturae sunt attributa. Vt se uelis non diuitem ,sed ostentatorem pecuniosium desci i-bere, sile, inquies, iudices , qui, se dici diuitem, putat esse praeclarum, primum nunc uidete, quo
uultu vos intueatur: non ne uobis uidetur dicere ,
Dai cm ,si mihi molli non essetis cum uero '
143쪽
stramentum abietiyit, existimat se gemmae nit re, O auri splendore aspedius o uium perstringere. Cum puerum respicit hunc unum, q/sem ego noui, Acts non arbitror nouisse, alio nomine appe lat, deinde alio atqYe alio: Heus tu, inquit, ueni Sannio, ne quid illi barbari perturbent: ut ignoti, qui audiunt, unum putent eligi de multis. ei dicit in aurem, aut ut domi lectulisse antur, aut ab avunculo rogetur Aethiops, qui ad balneas u niat, aut A lurconi locus ante ostium suum detur, aut aliquid fragile falsae choragium gloriae comparetur. Deinde exclamat, ut omnes audiant: Vid to, ut diligenter enumeretur, si potes ante noctem. Puer, qui iam bene hominis naturam nouit, tu iulo plures mittas oportet, inquit , si hodie uis trans numerari. Age, inquit, duc tecum Libanum , Sosiam. Sane. Deinde casu ueniunt hospites hominis , qui inum liendide, dum per rinaretur, receperunt . ex ea re homo hercle faue conturbatur, sed tamen a uitio naturae non recedit. Bene,inquit,
facitis, cum uenitis: sta re Iius fecissetis ,si ad me domum recta abiissetis. Id fecit semus , tu quiunt illi ,si domum nouissemus. At illud quidem facile
fuit undelibet inuenire. uerum ite mecum. sequuntur illi. sermo interea huius consumitur omvis in ostentatione . quaerit, in agris cuiusmodi sirumenta sint: negat si, quia uill . incense sint, accedere posse, nec aedificare etiam nunc audere e tametsin Tussulano quidem coepi insanire in iisdemas 3 sundamentis
144쪽
sindamentis acdificare. Dum haec loq&itur, uenit in aedes quasdam, in quibus si litium erat eodem die futurum, quo se pro notitia domini aedium in-Wreditur cum hospitibus: Hic, inquit, habito: pems icit argcntum quod erat exposui , uisit triclianium stratum, probat. accedit seruulus, dicit homini clare, dominum iam uenturum, si uelit exire . Ita ne, inquit in Eamus hostiles, frater uenit ex Salerno, ego illi obuiam pergam euos huc decima uenitote. hostiles discedunt. se se raptim domum suam coniicit: illi decima, quo iusserat, ueniunt: quaerunt hunc: rFeriunt, domuscula sit: in diuersorium deris coinci uni sist. uident hominem poIlcra die, narrant, expostulant, accusant. ait ine eos similitudine loci deceptos angiporto toto deerrasse, contra ualetudinem sum se admu tam noctem exstectasse. Sannioni puero negotium
dederat, ut uas, usimenta, pueros corrogarct:
seruulus non inurbanus satis frenue O concinne comparat, Ute hospites domum deducit. Ait se
aedes maximas cuida amico ad nuptias accommodasse, nuntiat interea puer argentum repeti: pertimuerat enim qui commodarat P. Mete, inquit, aedes commodaui, familiam dedi: arge tum quoque uult e tametsi hospites habeo, tamen utatur licet, nos Samiis delectabimur. Quid ego , quae deinde esciat, narrem' eiusmodi est hominis natura, ut, quae singulis diebus esciat gloria atque ostentatione, ea uix annuo sei mone ena
145쪽
L I B E R QI A R T V s . τε rire posm. Huiusmodi notationes, quae describunt quid consentaneum sit uniuscuiusque nasu rae, uehementer halent magnam delectationem: totam enim nasuram cuius iam ponunt ante oculos, aut gloriosi, ut nos exempli caussa coeperamus, aut in uidi, aut timidi, aut auari, ambitiosi, amat oris,
luxuriose, furis, quadruplatoris: deniqae cuiusuis sudium protrahi potes in medium tali notatione. Sermocinatio est, cum alicui persenae sermo attribuitur , exponitur cum ratione dignitatis , hoc satio: Cum militibus urbs redundaret, est mnes timore oppres domi continerentur , uenit secum sago,gladio succinctus, tenens iaculum, quinque adolescentes hominem simili ornatu subsequuntur, irrumpit in aedes subito, deinde m gna uoce, Vbi s se beatus, inquit, aedium d
minus quin mihi praesto sit ἰ quid tacetis ψ Hic
alii omnes stupidi timore obmutuerunt. Uxoriulius infelicissimi cum maximo Ietu ad illius p des abiecit sese. Parce, inquit, O per qui te tibi, dulcilsma fiunt in uita, miserere vostri, n li extinguere extin tos. Fer mansuete fortunam . nos quoque fuimus beatit nosce te esse hominem . At ille: Quin illum mihi datis, ac uos auribus meis opplorare definitis ἰ non abibit. Illi nuntiatur interea, uenisse ictum, lamore maximo mortem minari. uuod simul ut audiuit, Heus, inquit, Gorgia pedisequa puerorum , absconde pueros, defende, fac ut incolumes ad adolesce X 4 tiam
146쪽
tim perducas. Por haec dia erat, cum ecce isse pracflo, Sedes, incuit, audax t non uox mea tibi hilam adimit texple inimicitias meas,est iracundiam satura tuo singuine. Ille Gun magno spiria tu , Metuebam , inquit , ne plane uistus es vir
nc uideo in iudicio mecum contendere non uis ,
tibi stuperari turpi simum est, superare pulcherrin time interficere me uis: occidar equidem ,sed uia ZIus non peribo. .At ille, In extremo uitae temp re etiam sententiose loqueris, ncque ei, quem Πι-
des dotatuari , vis supplicare/ Tum mulier, Immo quidem ille rogat , si/pplicat: sed tu quaeso com- imouere ,sttu per deos, inquit, hunc amplexare. ldominus est, uicit hic te, vince tu nunc ani m. Cur non desinis, inquit , uxor loqui, quae me digna non sunt ἰ tace, O, quae curanda sunt, ra : tu cessas mihi uitam, tibi omnem bene uiuendi spem mea morte eriperes Ise mulierem reppulit ab se l. entantem: illi nescis quid incipienti dicere, quod dignum uidelicet illius uirtute esse,gladium in latere defixit. Tuto in hoc exemplo datos esse unicuique ones ad dignitatem accomm datos , qMod oportet in hoc genere obseruare. Sunt item siermocinationes consequentes hoc genus :quid putamus illos didIuros , hoc iudico ritis /no=ine hac omnes utcntur oratione 'deinde subiicere fermonem. Conformatis est, clim aliqγa, qtrae non adest, phrona confingitur quasi adsit, aut cum res muta , aut informia sit eloquens, Grformata
147쪽
LIBER O FARTV s. 7s mala, est ei oratio attribuitur ad dignitatem accommodata , aut acIio quaedam , hoc pa toruuod si nunc haec urbs inuidii sima uocem emi tui, non hoc paIIo loquatur ἐ Ego illa plurimis tr pharis ornata, triumphis ditata cenissinus, ct rissimis locupletata uicto rus , nunc uestris sediti nibus o cives vexor. quam dolis malitiosa Camihi. go, uiribus probata sci ratia, disciplinis erudita Corinthus labe adtare non potinit, eam patiemi ni nunc abi manculis 'deterrimis proteri at puconculcar 'Rem: Quod si nunc L. ille Brutus re viviscat, Obicante pedes μenros adsit, non hae
utetur oratione ' Ego reges eieci, uos tyrannos in troducitis r ego libertatem, quae non erat, peperi, nos partam seruare non uultis: ego capitis mei periculo patriam liberaui, uos liberi ne periculo ese si non curatis. Haec conformatio, licet in pluine res mutas atque inanimatas transferatur, proficit
plurimum in amplificationis partibus et commiseratione. Significatio en, quae plus in susticione relinquit, quam positum est in oratione. ea fit per mera tionem, ambigurem, consiquentiam , ab--m , similitudinem . Ter exuperationem, cum plus ribum est, quam patitur veritas, augendae se icionis caussa, sic: Hic de tanto patrimonio tam cito testam, qua bipetat ignem, non reliquit PTer amn biguum, cum uerbum potest in duas plures Mesententias accipi , sed accipitur in eam partem , quam vilit is, qui dixit: ur de eo si dicas, qui mu
148쪽
tas hereditates adierit, Pro pice tu, qui plurimum
cernis. Ambigua quemadmodum vitanda sunt, quae obscuram reddunt orationem; ita haec cons quenda, quae conficiunt huiusnodi gnificationem. Ea reperientur acile,si nouerimus oe animadue terimus uerborum ancipites aut multiplices potesates. Per consequentiam significatio fit, cum res, quae sequuntur aliquam rem, dicuntur, ex qui-Dus tota res relinquitur insisticisne, ut Mai amentarii filio dicas: Quiesce tu, cuius pater cubito Demungere solebat. Per abscissonem ,s, cum incipimus aliquid dicere, praecidimus, ct ex eo, quia iam diximus, satis relinquitur susticionis , crista forma O aetate nuper alienae domui, n Io plura dicere. Per militudinem, cum, aliquare simili allata, nihil amplius dicimus, sed ex ea significamus quid sentiamus , hoc modo: Phli S tumine nimium populi frequentia stetus esse: inuuti iacent Gracchi. Haec exornatio plurimum femuitatis habet, interdum O dignitatis . nis enim quiddam, tacito oratore, ipsium auditorem se pica
ri. Brevitas en res ipsis tantummodo uerbis necessariis expedita, hoc modo: Lemnum praetra iens
cepit, inde Tarsi praesidium reliquit,posi urbem in Bithynia si j lit, inde pulpus in IIcltas ontum,
satim potitur Abydo. Item: Modo consul, quondam tribunus , deinde Π imus erat riuitatis .
Item: Tum proficiscitur in Asiam, deinde exsul , bollis est distus , post imperator, porcina
149쪽
breuitas multarum rerum expeditionem. I uare adhibenda saepe est, cum aut res non egent longae orationis, aut tempus non sinit commorari. D monstratio est, cum ita res uerbis exprimitur, ut geri negotium , O res ante oculos hse uideatur.
id fieri poterit,si, quae rate post in ipsa
re Uta erunt, comprehendemus , aut a rebus co sequentibus,aut a circumstantibus non recedemtus,
hoc modo: Quod simul atque Gracchus pro 'exit, 'LIuare populum, uerentem ne ipse auctoritate stratus commotus asententia desisteret , iubet aduocari concionem . Ise interea scelere malis cogitatisnibus redundans , evolat ex templo I uis, O Jdans, oculis ardentibus , erecto capillo, intorta toga , cum pluribus aliis ire celerius co pit . Illi praeco faciebat audientiam , hic subselli-- quoddam calce premens dextra pedem destis git, o alios hoc idem iubet facere. Cum Gra chus deos inciperet precari, cursim ini impetum faciunt, ex aliis alijsq. partibus conuolant, at que e populo unus, Fuge, inquit, Tiberi, fuge , non uides e respice inquam. deinde uaga multitu do, subito timore perterrita, fugere coepit. At iase spumans ex ore scelus, anhelans ex infimo pe- ιctore crudelitatem, contorquet brachium, et dubi- 'tanti Graccho quid est,neque tamen locum,in quo consit eras, relinquenti, percutit tempus. Ille nurula uoce delibarus insitam uirtute concidit tacitus:
150쪽
iste uirifortissimi miserando sanguine a persus,quas facinus praeclarissimi secissa, circuns ectans,
O hilaris sceleratam gratulantibus manum pomrigens, in templum Iouis contulit sese.Haec exo natio in amplificanda est commiseranda re pluriamum prodest , coer in baiusnodi narrationibus sa tuit enim totam rem,'prope ponit ante oculos. Omnes rationes honestandae elocutionis sudibo collegimus:in quibus Herennisi te diligenter exemcueris , O gratuitatem, dignitatem, Osuauitatem habere in dicendo poteris, ut oratorie plane loquaris; ne nuda atque inornata inuentio uulgari sermone efferatur. M identidem nosmet ipsi nobis innemus, res enim com unis agitur, ut si quenter O Uidue consequamur artis rationem stadio, exercitatione: quod alij cum molestia tribus de cauisis maxime faciunt; aut si, cum quibus libenter exerceantur, non habent; aut si ibi di fidunt aut si nesciunt quam uitam sequi debeant:
quaed nobis absiunt omnes discultates . nam os ut tibenter exercemur propter amicitiam, cuius initium cognatio fecit, cetera philosopbiae ratio confirmauit: O nobis non disti limus: propterea quod oe aliquantulum procesimus, ct alia meliora sunt, quae multo intentius petimus in uita, ut,etiamsi non peruenerimus in dicendo,quo uolumus,parua pars uitae perfectissime desideretur. et uiam,qttam sequamur,habemus propterea quod in his libris nibit praeteritum es detoricae praeceptionis.