장음표시 사용
171쪽
LIBER P R I M V s. 87 dum fuerit, aut a narratione incipiemus, aut a
lege, aut ab aliqua firmissima ratione nostrae di-LIionis: vel, si uti principio placebit, beneuolentiae partibus utendum eri, ut id quod en, augeatur. In obsicuro caussae genere. per principium d tiles auditores licere oportebit. unc,quoniam, quas res exordio conficere oporteat, dictum es; reliquum est, ut ostendatur quibus quaeque res rationibus confici possit. Beneuolentia quattuor ex locis comparatur, ab nostra, ab aduersariorum,
ab iudicum persona, a caussa. Ab nostra ,si des, is factii , Hycijs sine arrogantia dicemus: si crimina illata, , aliquas minus honestas suspiciones iniectas diluemus :se, quae incommoda accia derunt,aut quae instent dissicultates,proferemus: si prece O obsecratione humili ac sypplici utemur . aduersariorum autem, si eos aut in odium, aut in inuidiam, aut in contemptionem adducemus. Iuodium adducentur ,si quid eorum spurce, Dperbe, crudeliter, malitiose factum proferetur. In inu diam , si uis eorum, potentia, diuitiae, cognatio, pecuniae proferentur , atque eorum usius arrogans intolerabilis; ut bis rebus magis videa tur , quam caussae suae considere. In contemptio nem adducentur , si eorum inertia, negligentia, ignauia, desidiosium studii , et luxurio otium proferetur. auditorum persona beneuolentia captabitur, si res ab his fortiter, sapienter, mansueter sae proferentur, ut ne qua astentatio nimia
172쪽
nificetur rosi, de his quam honesta ex iis ιω , quantaq. eorum iudici, Ectoritatis ex OZIatiosit,ulendetur. Abi is rebus i nostram caussam lacidando extollemus, aduersarioram caussam per conicvrptionem di primemus. Attentos autem
faciemus, si demonstrabimus ea, quae di turi or mus, magna, noua, incredibilia esse, aut ad omnes, aut ad aliquos illuures homines, aut ad deos immortales, aut ad summam reip. pertinere: O si pollicebimur nos brfui ncsram causam demon iraturos, atque exponomus iudicationem, aut iudicationes si plures erunt. Dociles auditores faci mus ,si aperte O breuiter summam causae expo- ncmus, hoc est, in quo colli lat controucilia . nam, cum docilcm uilis facta e , simul attentum facias oportet. nam is maxime docilis est, qui atten- tibi me es p ratus audire. Nunc, insinuationes quemadmodum tractari conueniat , deinceps di-ccndum uidetur. Insinuatione igitur utendum cs , i cum admirabile genus caesae etii, hoc cel, ut ante diximus, cum animus auditoris infectus est. id autem tribus ex causis sit maxime: s aut in se in ipsa causa quaedam turpitudo, aut si ab ijs, qui
aute dixerunt, iam quiddam auditori persuasum uidetur, aut eo i mpore locus dicendi datur, cum iam illi, quos audire oportet, desesi sunt audiendo . nam ex hac quoque re non minus , quam ex primis duabus, in oratione nonnumquam animus auditoris cinditur . Si causae.turpitudo contrahet
173쪽
contrahet offensionem; aut pro eo homine, in quo enditur, alium hominem, qui diligitur, intemponi oportet; aut pro re, in qua ossenditur , aliam rem , quae probatur; aut pro re hominem, aut pro hominerem, ut ab eo, quod odit, ad id, quod diligit, auditoris animus traducatur ; dissimulare id te defensurum, quod existimeris defensurus. Deinde, cum iam mitior factus erit auditor, ingredi pedetentim in defensionem, O dicere, ea, qNae indignantur aduersarii, tibi quoque indigna uid ri. Deinde , demonstrare nihil eorum ad te pertianere , et negare te quidquam de aduersariis esse diadiuris i , neque hoc, neque illud, ut neque aperte Iactas eos, qui diliguntur, O tamen id obscures ciens, quoad possis alienes ab eis auditorum uoluntatem; O aliquorum iudicium simili de re, aut au- Otoritatem proferee imitatione dignam. Deinde,
aut eodem, aut consimilem, aut maiorem, aut
minorem agi rem in praesentia, demonstrare. Sin oratio aduersariorum fidem uidebitur auditoribus
fecisse, id quod ei, qui intelligit, quibus rebus mdes fiat, facile erit cognitu : oportet aut de eo,
quod aduersiris sibi firmi simum putarint, P maxime ii, qui audierint , probarint, primum te diadlurum polliceri: aut ab aduersarii dicto exordiri, O ab eo potissimum , quod ille nuperrime dixerit; aut dubitatione uti, quid primum dicas, aut cui poti Umum loco respondeas cum admiratione. aram auditor inm eum , quem aduersarii perturba-
174쪽
tum putant oratione , videt animo firmissimo comtradicere paratum ; plerunque se potius temere asscnsisse , quam illum sine causa considere arbitratur . Sin auditoris sudium defatigatio abali nauit a caussa; te breuius, quam paratas fueris, esse dicturum, commodum di polliceri, i ou imitaturum aduersarium. Sin res dabit, non inui
te es ab aliqua renoua aut ridicula incipere, aut ex tempore quae nata sit , quod genus si ep tum, acclamationem ; aut iam parata , quae uel apologum , uel fabulam , uel aliquam contineat irrison m : aut , s rei dignitas adimet iocandi facultatem , aliquid trine , nonum , horribile, satim non incommodum en insistere . nam ni ci bi satietas ct fastidium, aut subamara aliquare releuatur , aut dulci mitigatur: sic amimus de fessus audiendo, aut admiratione integratur , aut risu renouatur. .ac separatim quidem, quae de principio , in uatione dicenda uidebantur, haec fere fiunt. nunc quiddam breuiter communiter de utroque praecipiendum uidetur. Exomdium sententiarum O grauitatis plurimum d bet habere, O omnino omnia, quae pertinent ad dignitatem , continere in se ; propterea quod id optime faciendum eri, quod oratorem auditori maxime comUendasvplendoris, O festiuitatis , concinnitudinis minimum; propterea quod ex hissulpicio quaedam apparationis atque artifici sae taligentiae nascitur , quae maxime orationi m
175쪽
LIBER PRIMVs. gydem,oratori adimit auctoritatem. Vitia uero haec ir. sunt certissima exordiorum, quaesummopere uit re oportebit, uulgame, com unci commutabile, lon gum, separatum, translatum, contra praecepta .ulgare es, quod in plures caussas potδ accommodari, ut conuenire uideatur. Commune est, quod nihilo minus in hanc quam in contrariam partem causae potest conuenire. Commutabile,quod ab advertario potest leuiter mutatum ex contraria parte dici. Longum en, quod pluribus uerbis aut sententi s ultra quam satis est producitur. Separatum, quod non ex ipsa caussa du ti est , nec ,sicut aliquod membru , nexu orationi. Translatum
est,quod aliud confici quam cauli aegenus postulatrui,si quis docilem faciat auditorem,cum beneuolenitam caussa desiderat: aut si principio utatur, cum insinuationem res postulat. contra pra repta H, quod nihil eorum elicit, quorum caussa de exordiis praecepta traduntur ; boc est , quod
eum, qui audit, neque beneuolum, neque attentum , neque docilem escit; aut, quo profecto nihil peius est, ut contrasit,facit. Ac de exordio quidem satis dictum est.
NARRATIO est, rerumgsarum, aut uige Aoum expositio. 2 arrationum tria sunt genera. - umgenus est, in quo ipsa caussa, oe omnis ratio ' controuersiae continetur. Alterum, in quo digresso aliqua extra caussam, aut criminarionis, auim militudinis, aut desediationis non esimae ab eo no
176쪽
utio, quo de agitur, aut amplificationis causa i
terponitur. Tertium genus cst remotum a ciuili bus cau sis, quod dele Iationis cause non intitilicum exercitatione dicitur,ostribitur. Eius pasetes sunt duae, quarum altera in negotiis, altera in personis maxime uersatur. Ea,quae in negotiorum expositione posita cs,tres habet partes,fabulam,hisoriam,argumentum. Fabula est, in qua nec uerae, nec uerisimiles res continentur. cuiusnodi est: . gues ingentes alites iunἱIi iugo. Historia est gestares, ab aetatis nostrae memoria remota. quod genus, Appius indixit Charthaginici ibus bellum. Argumentum est ficta res,quae tamen fieri potuit. huiusmodi apud Terentium. Nam is postquam excessit ex ephebis Sosia. Illa autem narratio,quae uersatur in perfnis,ei modi est, ut in ea simul cum rebus i sis perfnarum sermones,stanimi perspici possint, hoc modo: Venit ad mesaepe clamitans, id agis Mitio e icur perdis adolescentem nobis ocur amat ἐcur potat φ cur tu his rebus sumptus suggeris e
Vestitu nimio indulges: nimium ineptus es. 2simium ipse durus es, praeter aequum a bonum. Hoc in greere narrationis multa in spe debet; siuitas , consi Ia ex rerum uarietate, animorum dis militudine,grauitate, lenitate, spe, metu, δε--sticione, desiderio, dissimulatione, errore, misere cordia, fortunae commutatione, nil erato incommodo, subita laetitia fucundo exitu rerum. Vcr haec
177쪽
LIBER PRIMVs. oliaec ex iis, quae psea de elocutione praecipientur,omamenta sumuntur. 2 unc de narratione ea, quae , caussae continet expotionem, dicendum uidetur. Oportet igitur eam tres habere res, ut breuis, ut aperta, ut probabilis sit. Breuis crit, si, unde necesse est, inde initium sumetur, non ab ultimo repetetur, O se, cuius rei satis erit sum- mmm dixisse, eius partes non dicentur: nam saepe satis ect quod factumsit dicere,non ut enarres quemadmodum sit odium: O si non longius, quam quod
scitu opus est, in narrando procedetur: O sinu lam in rem aliam tram ibitur: ct si ita dicetur; ut nonnumquam ex eo, quod dictum sit, id, quod di-ἱ tam non sit, intestigatur: σὴ non modo id, quod Obs, uerum etiaU id, quod nec obest, nec adiuuat, praeteribituri si semel unumquodque dicetur ros non ab eo, in quo proxime desitum erit, dein ceps incipietur. iac multos imitatio decipit breuitatis, ut, cum se breues putent esse, Ligilsmi
sint: cum dent operam, ut res multas breuiter diacant, non ut omnino paucas res dicant, O non plures quam necesse sit. nam plerisque breuiter dicere uidetur, qui ita dicit: iacceis ad aedes , puerum euocaui: respondit: Quaesiui dominum, domi negauit esse. Hic tametsi tot res breuius non potuit dicere, tamen, quia satis fuit dixisse, Domi negauit esse, it rerum multitudine longus. Quare hoc quoque in genere uitanda est brevitat s imitatio,et non
178쪽
DE INVENTIONErum multitudinei supersedendum. Aperta autem narratio poterit esse,si, ut quidque primumgcstum erit, ita primum exponetur, , rerum ac tempo-rtim ordo seruabitur, ut ita narrentur, ut gestae res erunt, aut ut potuissegeri uidebuntur. Hic confiderandum erit, ne quid perturbate, ne quid contorte dicatur, nequam in aliam rem transeatur, ne ab ultimo repetatur , ne ad extremum prodeatur, ne quid, quod ad rem pertineat, praetereatur: omnino,quae praecepta de breuitate sunt,hoc quoque in genere sunt conseruanda . nam saepe res parum es intel ita longitudine magis, quam obsicuritate narrationis . Ac uerbis quoque dilucidis se tendum eri: quo de genere dicendum es in pra ceptis elocutionis. Probabilis erit nati ratio, si in ea uidebuntur inesse ea, quae solent apparere in is
ritate , se personarum dignitates seruabuntur, si caussae fastorum extabunt , i Dis facultates faciundi uidebuntur, si tempus idoneum , si stati stis, si locus opportunus ad eandem rem, qua de re narrabitur, fuisse ostendetur: si res ad eorum, qui agent, naturam, O ad uulgi morem, ad eorum, qui audiunt, opinionem accomm dabitur . ac veri quidem similis ex his rationiabus esse poterit. Illud autem praeterea confider re oportcbit, ne, aut cum obsit, narratio, aut cum nihil prosit, tunc nterponatur; aut non loco, aut
non quemadmodum caussa postulat,narretur. Obstum, cum ipsius rei aestae expositio magna exci-
179쪽
pis sensionem: quam argumentando, O caussam agendo lenire oportebit. quod cum acciderit,membratim oportebit partes rei glae distergere in 'caussam, cy ad unamquamque confestim rationem
accommodare, ut uulneri praesto medicamentum
sit odium Ratim defensio mitiget. 2 bil prodest narratio tunc , cum , O rduersari s re exposia abia, nostra nihil interes iterum, aut alio modo nam rare : aut cum ab iis, qui audiunt, ita tenetur negoti , ut nostra nihil intersit eos alio pacto doc re . quod cum acciderit,omnino narratione supersi dendum est. P on loco dicitur, cum non in ea parte orationis collocatur, in qua respoIlulat: quo degenere agemus tum, cum de distositione dicemus:nam hoc ad dispositionem pertinet. Non quemadmodum cassa postulat, narratur, cum aut id, quod aduersario prodes, dilucide, O ornate exponitur , aut id, quod ipsum adiuuat, obscure dicitur O n gligenter. Quare, ut hoc uitium uitetur, omnia torquenda sunt ad commodum suae caussae, contraria , quae praeteriri poterunt, praetereundo; quae illius erunt, leuiter attingendo sua diligenter,et nodate narrando. Ac de narratione quidem satis dictum uidetur. deinceps ad partitionem trafaraus . R E c τ ε habita in causa partitio, illustrem est perstimam totam es icit orationem. Eius pam res duae sunt, quaruU utraque magnopere ad aperiendam caussam, est constituendam pertinet controuersia . Vna pars est, quae, quid cum aduers
180쪽
D E I N v h, i ri s conueniat, O quid in contareuersia relinqua tur, ostendit: ex qua certum quiddam di gnatur auditori, in quo animum debeat habere occulsetu . Altera cI, in qua rerum earum, de quibus
erimus dicturi, breuiter expositio ponitur dicti ibuta: ex qua conficitur, ut certas animo res teneat
auditor; quibus dictis , intelligat fore peroratum
utroque genere partitionis quemadmodum 'conueniat uti, breuiter dicendum uidetur. Quepartitio , quid conueniat, aut quid non conueniat, oriendit, haee debet illud, quod conuenit, inclinare ad suae caussie commodum, hoc modo: interfectam matrem ese a filio, conuenit mihi cum aduersariis. Item contra: Interfectum esse a Clitemnestra Ag m non , conuenit. Nam hic uterque O id posuit, quod conueniebat; O tamen suae caussae commodo cons luit. Deinde, quid controuersiaest, ponendum es in iudicationis expositione: quae quemadmodum inueniretur, ante dictum est . hae autem partitio rerum distributam continet expositionem , haec habere debet breuitatem , absit tionem, paucitatem: si euitas cs, cum nisi necessarium nullum a tonitur vel bum . Haec in hoc genere iccirco utilis est, quod rebus ipsis, cst par
tibus caussae, non verbis, neque extraMeis orna mentis animus auditoris tenendus est. Absilutisen, pcr quam omnia, quae incidunt in caussam, genera, de quibus dicendum est, amplectimur. in qua partitione isdendi en, ne aut alic Pod