장음표시 사용
181쪽
nus utile relinquatur , aut sero extra partiti nem, id quod uitiosissimum ac turpissimum eri, inferatur . Paucitas in partitione struatur, si ge-rrera ipsa rerum ponuntur , ncque permiste cum partibus implicantur . nam genus en, quod plures partes ample Iitur . ut animale pars es, quaesubest generi, ut equus. Sed saepe eadem res ath genus, ali pars est. nam homo, animalis pars est; Thebni, aut Troiani , genus. Haec ideo dilige tius inducitur praescriptio, ut, aperte intellesta gemerali partitione , paucitas generum in partiti
ne seruari possit. nam qui ita partitur, Ostendam propter cupiditatem, is audaciam, O auaritiam
aduersariorum omnia incommoda ad remp. perue-etiisse; is non intellexit, in partitione, expoto genere, partem se generis admissu se . nam genus in omnium nimirum libidinum cupiditas : eius autem generis me dubio pars es auaritia. Hoc igitur uitandum est, ne, cuius genus posueris, eius sicam aliquam , diversam ac dissimilem , partem ponas in eadem partitione. Quod si quod in genus plures incident partes , id cum in prima partitione caussae erit simpliciter expositum, distribuetur eo tempore commodis e, cum adi- sum uentum erit explicandum in cassae dicti ne post partitionem. Atque illud quoque pertinet, ad paucitatem , ne aut plura , quem satis est,
demon aturos nos dicamus, hoc modo: OIὶ
dam aduerserios, quod arauimus, O pothis fac
182쪽
re, O uoluisse, O fecit sie: nam, fecisse, ostendere fatis est. cum in caussa partitio nulla sit , eo cum simplex quiddam agatur, tamen utamur distributione, idq. perraro potest accidere. Ac sunt alia quoque praecepta partitionum, quae ad hunctison oratorium non tantopere pertinent,quae ueses fantur in pbilosophia, ex quibus haec ipsa transtuli mus, quae conuenire uidebantur, quorum nihil in ceteris artibus in leniebamus. Atque his de partitione praeceptis, in omni dictione meminisse oportebit, ut O prima quaeque pars, ut exposita est in partitione , c ordine transigatur; et, omnibus explicaris, peroratum sit, hoc modo, ut ne quid poste rius praeter conclusionem inferatur. Partiturapud Terentium breuiter o commode senex in Andria, quae cognostere libertum uelit: Eo paIIo, gnati uitam, O consilium meum Cognosses, O quid facere in hac re te uelim . itaque quemadmodum in partitione proposuit , ita narrat primum gnati vitam r2 is postquam excessi exubebis Sosia, Liberius uiuendi fuit potestis . Deinde uum conflium, to nunc ia operam do. Deinde qaid Sosiam uelit facere, id quod postr mum possit in sartitione, postremum dicit: Nunc tuum est ossicium. admodum igitur hic et ad primam quam que partem primum accessit, O, omnibus absolutiss
183쪽
tis , finem dicendi fecit: sic nobis placet O ad sin
gulas partes accedere, O omnibus absilutis per rare. Dic de confirmatione deinceps, ita ut omo ipsi postulat, praecipiendum uidetur. CONFIRMATIO es, per quam argumentando nostrae causaesidem, is auctoritatem, firmamentum adiungit oratio. Huius partis comta sunt praecepta, quae in singula caligarumgenera diuidentur. Verumtamen non inconanodum uidetur , quandam siluam, atque ma riam uniuer- Iam ante permistam , est confusam exponere mni: argumcntationum: pori autem tradereo admodum unumquodque genus caussae, hinc omnibas argumentandi rationibus tractis , con-
rimare oporteat. Omnes res arxumentando confirmantur , Eut ex eo , quod personis , aut ex eo , quod negotiis est attributum. Ac personis has res attributas putamus,nomen, naturam,uictum, fomtunam, habitum, assectionem, studia, consilia , GLIa, casus, orationes. mcn est, quod unicu que perfnae datur, qVo suo quaeque proprio, effrcerto uocabulo appellatur. Naturam inam si-nire docile est. partes autem eius enume rare eas , luarum indigemus ad hanc praeceptionem, fac ius est. Hae autem partim diuino,partim mortali in genere uersantur. Mortalium autem pars in hominum,pars in bestiarumgenere enumeratur. ADque hominum genus et in sexu consec ratur, uirile an muliebre se et in natione atria,cognatione, es
184쪽
Mtate: natione, Graius an barbarus: patria, theniensis an Lacedaemonius: cognatione, quibus maioribus, quibus consanguineis: aetas pueriam adolescens, natu grandior an sinex. Praeterea
commoda-incommoda considerantur ab natura data mimo, aut corpori, hoc modo: ualens an imbecillis, longus an breuis , formosus an deformis , uelox am tardus sit, acutus an hebetior, memor an
obliuiosus, cinis, eliciosus, pudens, patiens,
an contra. Et omnino quae a nasura data mimo et
corpori considerabuntur, in natura consideranda sunt. quae industria comparantur, ad habi tum pei tinent, de quo posterius dicendum est. Inuidis considerare oportet, apud quem, O q 9 m re, O cuius arbitratu sit educatus; quos habu rit artium liberalium magistros,quos uiuendi praeceptores; quibus amicis utatur; quo in negotio,
quaestu, artificio sit occupatus; quo modo rem familiarem administret; qua consuetudine dqmestica sit. In fortuna quaeritur, seruus sit an liber, pecuniosus antenuis, priuatus aricum potesate ;s cum potestate, iure an iniuria, felix, clarus, an contra; quales liberos habeat. Aut, s de non uino quaeretur, etiam quali morte si asse tus, erit
consideradum. Habitum autem hunc appellamus animi, aut corporis constantem O absolutam aliqua in re perse Iionem, ut uirtutis aut artis perceptionem alicuius, aut quamuis silentiam. D item corporis aliquam commoditatem, non natura datams
185쪽
a I a E R P R I M V s. 9 datam, si taudio O industria partam . . fectis es, animi, aut corporis ex rimpore aliqua de caussa commutatio, ut laetitia , cupiditas, metus,m Iesia, morbus, debilitas , O alia, quae genere in eodem reperiuntur. Studium aut Il, animi assidua cir uehemens ad aliquam rim applicata magna cum voluntat e occupatio, ut philosophiae,poetriae, geometriae, litteraram. Consilii Uὶ ut quid Iaciendi avi non jaciendi uere excogitata ratio. Facta aut m, Ocaos, O orationes tribus ex temporibus cor derabuntur, quid fecerit, aut
quid isse acciderit, aut quid dixerit, aut quid Iaciat, quid issi accidat, quid dicat, aut quid fanurus sit, quid ipsi casurum sit, qua sit usurus orati ne . Ac per i iis quid m haec videntur esse attri-btita. P. zotiis authm quae siunt attribura , partim sunt continentia cum ipso negotio, partim inge Ilione n/gotii considerantur, partim adiunIta negotio sunt, partim g Ilum negotium consequuntur. Continentia cum ipso negotio sunt ea, quae semper et fixa spe uidentur ad rem, neque ab ea potiunt se- . parari. Ex his prima est breuis complexio totius negotii, quae summam continet fadii, hoc modo: Tarentis occisio, patriae proditio. Deinde causa eius summae per quam, O quamobrem , O cuius rei causa fiatum sit, quaeritur. Deinde anter vigestam quae fa Ia sunt, continenter usque adisssim negotiAm. Deinde in ipso gerendo negotio
quid a lom sit. Deinde quidpostea factum sit. Ig
186쪽
Ilione autem negotij, qui locus secundus erat de s , quae negotijs attributa sunt, quaeretur locus, tempus , modus is occasio, facultas. Locus consideratur, in quo res gesta sit, ex opportunitate,quam uideatur habuisse ad negotium administrandum. Ea autem opportunitas quaeritur ex magnitudine, interuallo, longinquitate, propinquitate , litudine, celebritate , natura ipsius loci, O uicinitate totius regionis. Ex his etiam attributionibus , sacer , an Drofanus; publicus, an priuatus; alienus, an ip ius, de quo agitur, locus sit, an fu rit . Tempus aritem es id, quo nunc utimur, nam
ipsum quidem generaliter definire discite e pars
quaedam aeternitatis cam alicuius annui, men-
sirui i diurni, noctumi ve stati j certa gnificatione. In hoc quae praeterierunt, c0nsiderantur, o eorum ipsorum, quae propter uetustatem obsoleverunt, ut incredibilia uideantur, O iam in fabularum KAmero reponantur:et quae ianidiu gesta,et a memoria nostra remota, tamen faciant fidem,u re tradita esse, quod eorum monumenta :certa in litteris extent: O quae nuper gestasint, quae scire plerique poni: O item quae instent in praeseu tia, qaae maxime fiant, quae consequantur. In quibus potest considerari, quid o res, O quid serius futistum .Et item communiter in tempore perspiciendo longinquitas eius est consideranda. nam saepe oportet commetiri cum tempore ne 'tiu, O uidere potuerit ne aut magnitudo negotii, aut multitudo
187쪽
1talisturi se in eo transigi tempore. Conside ratur autem tempus O amni, O mensis, O diei, o no lis, i uiliae, horaristin aliqua par. te alicuius horum. Occasio autem en pres temporis, habens in se alicuius rei idoneam faciendi, aut. non faciendi opportunitatem. quare cum tempore hoc dissert. nam genere quidem utrumque idem esse intelligitur: uerum in tempore statium quodammodo declaraturi, quod in amis, aut in anno , aut in aliqua anni parte stemsur: in occasione ad statium temporis faciendi quaedam oppretunitas in telligitur adiunEM. Quare cum genere idem sit, fit aliud, quod parte quadam, est specie, ut diximus, disserat. Haec distribuitur in tria genera, publicum , co mune, singulare. Publicum est, quod ciuitas uniuersa aliqua de caussa frequentat, ut i di, dies Ius, bellum. Com ume, quod accidito ibus eodem fere tempore, ut messis, vindemia, calor, frigus. Singulare autem est, quod aliqua de caussa priuatim Diet alicui accidere, ut nuptiae , sacrificium, fimus, conuiuium, somnus. Modus autem es, in quo quemadmodum, O quo animo factum sit, quaeritur. Eius partes sunt, prudentia ,
imprudentia. Prudentiae autem ratio quaeritur ex iis, quae clam, palam, ut, persuasione fecerit. Imprudentia autem in purgationem confer
tur; cuius partes sunt, inscientia, casus, necessitas; O in lectionem animi, hoc est, molestiam, iracundiam , amarem, O cetera , quae in simili geV nere
188쪽
nere uersentur. Facultates sunt ,aut quibus faci- . ius fit, aut sine quibus aliquid confici non poteri . . Adiunctum aurum negotio id intilli tur, quod
maius,qquod minus, O quod mile erit ei negotio , qlio de agitur,'quod aeque magnum, oequod contrarimn,'quod disparatum, σgenus, ἐν pars, ct euentus. Maius minus,'aeque magnum, ex ut , est ex numero , O ex figura negotii ,sicut ex statura corporis, con sideratur. Simile autem ex specie comparabili, comparabile autem ex conserenda atque alsimulanda natura iudicatio. Contrarium e l, quod positum in genere diuerso, ab eodem, cui contrarium esse dicitur, plurimum dictat, ut frigus calori, uitae mors. Disparatum autem est id, quod ab ali qua re per oppositionem negationis Icparatur, hoc modo ,sipere, O nonsapore. Genus est, quod panes aliquas amplectitur, ut cupiditas . Pars en, quae subest generi, ut amor, avaritia. Euentus cst, alicuius
exitus negotii, in quo quaeri Diet, quid ex quaque re euenerit, eveniat, euenturumq. t. Quare hoc in genere, ut commodius, quid euenturum tiante animo colligi possit, quid quaque ex re soleat
euenire, considerandum en hoc modo: Ex arrogau.:tia odium, ex inolentia Gregotia. Dareta autem pars est, ex ijs, quas negotiis dicebamus esse
attributas,consecutio. In hac hae res quaeruntur, quae gerium nego: ium consiquuntur. Prim ,
quod factum est,quo id nomine appellari conueniat Deinde
189쪽
Deinde eius filii Dioni principes
qui denique auctoritatis eius iuuentionis 'probatores atque aemuli. Deinde ecquae ea de re ,
aut eius rei sit lex, consuetudo actio, iudicium, silentia, artificium. Deinde natura eius eueiure uulgo soleat, an inflentςr ac raro. Postea , bom nes id sua auctoritate comprobare,an offendi in bis consseuerint, O cetera, quae factum aliquod similiter confessim, aut ex interuallo flent consi qui ἀDeinde postremo attendendum est,numquae res ex ijs rebus, quae sunt posit e se partibus honenatis aut utilitatis, cqnsequantur, de quibus hi delinberativo genere caisae distindlius erit dicendum. Ac negotijs quidem fere res eae, quai commenmorauimus , sunt attributae. Omnis autem argumentatio, quae ex iis locis, quos comm sera inimus, sumetur, aut probabilis, aut necessaria, debebit ese. Etenim, ut breuiter depibamus, rigura latio uidetur esse inuentum ex aliquos nere, rem aliquam aut probabiliter Genden , aut necessamie demoliros. Necessarie demonstransetur ea, quae aliter, ac dicunt'r, nec 3 r c pro bari possunt, hoc modo: Si peperit , cum uiro concubuit. Hoc gelius argu litandi, quod in neces
ria de montiratione u satur, maxime tractatur indicendo, aut per complexionem, qui per enumerationem, aut persim licem conclusionem. Com
190쪽
s probus, cur accusas e Enumerrtio est, in qua, pluribus rebus expositis,et ceteris infirmatis,una reliqua necessario confirmatur, hoc pastor P ecesse est,aut inimicitiarum caussa ab hoc esse occisum aut metus, aut spei, aut alicuius amiciDruia, int, si horam nihil est, ab hoc non esse occisum. nam ne caussa maleficium susceptum esse non potest.Sed
neque inimicitiae fuerunt, nec metus ullus, nec stes ex morte illius alicuius com odi, neque ad. mici huius aliquem mors rius pertinebat: relinquitur igitur, ut at hoc non sit occijus. Simplexcutem conclusio ex necessaria consecutione conficitur, hoc modo: si uos me istud eo tempore fecisse dicitis, ego autem eo ipso tempore trans mare sui; relinquitur, ut id, quod dicitis, non modo non fecerim ,sed ne potuerim quidem facere. Atque hoc diligenter uidere oportebit, ne quo paIIo genus
hoc refelli possit, o ne confirmario modi in stargumentationis Dium habeat, O quandam βωμlitudi rem necessariae contiumnis, uerum ipsa ami mentatio ex necessaria ratione consistat.Prob ite autem est id, quod fere feri flet, aut quod iis opinione positum est, aut quod habet in st ad haee quandam militudinem ,sive luasum est, De n rum. Verum in eo genere, quod ferstet fieri,n babile huiusmodi Utr Si mater est, diligit filium: si auarus est, negligit iusiurandum. In eo autem , quod in Opinione positum est, huiusmodi sunt pr Dabilia: Imris apud instros poenas esse pracpa