장음표시 사용
291쪽
Haescripto ciuitatis unamqumnque rem administrabit. Postea quaerere a iudicibus ipsis, quare in alienis detineantur negotijs, cur reip. inlinere Impediantur , cum saepius sivis rebus o commodisseruire possint, cur in certa uerba iurent , cur certo tempore conueniant, certo disicedant ; mbii qmPcu erat caussae, quominus si equenter operam resp. det, nisi quae caussa in lege excepta sit : ID limbus obnrictos in tantis molesi s esse aequum censeant, aduersarios nostros leges negligere co cedant . Deinde item quaerere ab iudicibus di eius rei carisam, propter qaamst reus contra legem I
es e dicat, exceptionem ipse in lege adscribat, paD suri ne sinit. Ponea hoc, quod faciat, indignus crimpudentius esse, quam sei adscribat . se porro , quid sit ipsi uelint iudices adscribere, palpurus ne sit
populus atque hoc esse indignius, quam rem Aesebo O litteris mutare non possint, eam re ipsa, iudicio maxime commutare. Deinde indignius ese de lege aliquid derogari, aut legem abrogari, aut aliqua ex parte commutari, cum populo cognosiendi, et probandi, aut improbandi potestas nullabat, hoc ipsis iudicibus inuidiosissimum Iuturum. N.unc hunc locum es le neque hoc tempus legum corrigendarum, apud populum hoc, o per populim ara conuenire: quod si nunc id agant, uelle se siste quilator sit, qui mi accepturi , si actiones videre dissuadere velle. Quodsi haec cumsiumme inutilia, tum multo turpissma int, segem,c ioc odi ii, iu
292쪽
is praesentia conseruari a iudicibus, post , siceat,a populo corrigi conuenire. Deinde sistriptum
non extaret, magnopere quaereremus: neque isti,
ne si extra pιriculum quidem Eseet, crederemus: nunc cum scriptum sit amentiam esse eius rei, qui peccarit, potius, quam legis ipsius uerbi cognosse re. His et huiusmodi rationibus ostenditur caussam extra scriptum accipi non oportere Secunda pars est, in qua es ostendendum ,s in ceteris legibus o- porteat, in hac non oportere. Hoc demonnrabitur , si lex aut ad res maximas, utilissmas, hon si simas , religiosi simas uidebitur pertinere : aut inutile, aut turpe, aut nefas elyse tali in re non dii gentisme legi obtemperare: aut ita lex diligenter perscripta demon abitur, ita cautum unaquaque de re, ita quod oportuerit exceptum , ut minime conueniat quidquam in tam dilecti scriptura praeteritum arbitrari. Tertius locus est ei, qui proscripto dicet, maxime necessarius per quem utendutoportet , si eo ueniat, caussam contra scriptum accipi, eam tamen minime oportere, quae si adium. riis afferatur. qui locus iccirco est huic necessirius, quod semper is, qui contra scriptum dicit, aequit tis aliquid asserat oportit. Nam summa imprudotia est, eum, qui, contra quod scriptum', aliquid probare uelit, non aequitatis praesidio id facere conari. Si quid igitur ex hac ipse accusator deroget, ymnibus partibus iustus et probabilius accusare ui catur. 2 superi'rρrati' hoc omnis faciebat,
293쪽
nii iudices , etiam si nollent, necesse esse; haec autem, etiamsi necesse non estet, ut uellent contra i dicare. Id autem siet, si quibus ex locis culpa demostrabitur non esse in eo, qui comparatione, aut remotione, aut relatione criminis, aut concessionis pamtibus se defendit, de quibus ante, ut potuimus, diligenter perscripsimus ,si de bis locis , quae res p sulabit, ad caussam aduersariorum improbandam transferemus : aut caussae ct rationes asserentur, quare o quo consilio ita sit in lege, aut in testamento scriptum, ut siententia quoque O uoluntate scriptoris, non ipsa solum scripturae causa confirmatuesse uideatur: aut athis quoque constitutionibus D LIum coarguetur.Contras riptum autem qui dicet, primum eum inducet locum, per quem aequitas caussae demonstretur: aut oriendet quo animo, quo con lio, qua de caussa fecerit: O quamcunque caussam assumet, assumptionis partibus se defendet, de quibus ante dij tum en . iatque hoc in loco, cum diutius commoratus fui facti rationem, O aequitatem causae exornauerit; tum ex his locis fere . contra Uuersirios dicet, oportere causas accipi: demonBrabit nullam esse legem,quae aliquam rem inutilem aut iniquam fieri uelit: omnia Dpplicia, quae a legibus proficiscantur, culpae ac malitiae uindicandae caussa constituta esse. Scriptorem ipsum ,si existat , odium hoc probaturum: idem ipsum ,si ei talis res accidit et , acturum fuisse: Grea re legis Ariptorem certo ex ordine iudices certa
294쪽
aetate pracditos constituisse, ut essent, non qui scri um suum recitarent, quod quiuis puer facere posset ,sta qui cogitationem assequi polbent, O uoluntarem interpretari. Deinde illum scriptorcm, si scripta sua stultis hominibus, O barbaris iudiciabus committeret omnia summa diligentia perscripturum fuisse: nunc uero , quod interigeret quales uiri iudicaturi essent, iccirco cum, quae perspicua videret esse, non adscripsisse: neque enim uos scripti sui recitatores ,sed uoluntatis interpretes fore putauit. Postea quaerere ab aduersariis, quid si hoc fecissem' quidsi hoc accidit belliorum aliquid, in quibus aut cogasit honestissima, nec turi certiissima, tum ne accusaretis/ Atqui lex nusquam excepit. 2qon ergo omnia scriptis ,sed quaedam, Paepe 'icua sunt, tacitis exceptionibus caueri. Dein de nullam rtim neque legibus, neque scriptura ulla, denique ne in sermone quidem quotidiano atque imperi s domesticis re Ie posse admininpari, si unuse quisque uelit uerba lyectare, O non ad voluntatem eius, qui u ria habuerit, accedere. Deinde ex utilitatis O honestatis partibus ostendere, quam inutile, aut v turpe sit id, quod aduersarii dicant fieri oportuis te, aut oportuere id, quod nos cerimus aut postulenuus, quam utile aut quam honerium sit. Deinde leges nobis caras esse non pr pter litteras, quae tenues obsurae notae sint uoluntatis, sed propter earum rerum, quibus descriptum cI, utilitatem, est' eorum, qui sit crint,
295쪽
Dpientiam O diligentiam. Ponea quid it lex
scribere, ut ea uideatur in sententiis, non in uerbis
confisere: O iudex his uideatur legi obtemperare, qui jententiam eius non qui scripturam sequatur. Deinde quam indignum it eodem assci jupplicio G, qui propter aliquod scitus O ranciare contra k-gem fecerit, O eum qui honesta aut necessaria de caussa , non absententia ,sta ab liticris legis recesserit: atque his bula odi rationibus O accipic syam, O in hac lege accipi, O eam caul am, quam ipsi asserat, oportere accipi d onstralis. Et quemadmodum ei dicebamus quia scripto diseci ret, hoc fore utilissmum , si quid de aequitate ea, quae cum aduersario flaret, derogasset: sic huic, qui contra scriptum dicet i plurimum proderit, ex ipsa scriptura aliquid ad suam caussam
conuertere,aut ambigue aliquid Ariptum ostende re. Deinde ex illo ambiguo eam partem, quae ibi prosit, defendere aut uerbi definitionem inducere , O illius uerbi uim quo urgeri videatur, ad serae caussae commodum traducere, aut ex scripto non siriptum aliquod inducere per ratiocinationem, de qua post dicemus. Quacumque autem in re, quam
his leuiter probabili siripto ipse si defenderit, etiacum aequitate caussa abundabit, necessario multum proficiet: ideo quodsi id, quo nititur aduersariorum caressa ,s bduxerit, omnem illam eius uimo acrimoniam lenierit ac diluerit. Loci autem communes ccxti ex assumptionis partibus in utraque
296쪽
que partem conuenient. Praeterea eius, qui ascripto dicet leges ex se non ex eius, qui contra commiserit, utilitate spectari oportere, legibus ant quius haberi nihil oportere. Contra scriptum, leges in consilio scriptoris'utilitate communi,nun in uerbis consillere. alam indignum sit, aequit tem litteris urgeri, quae uoluntate eius , qui scripserit, defendatur. Ex contra His autem legibus controuersia nascitur, cum inter se duae uidentur leges, aut plures discrepare, hoc modo: Lex,Qui, tyrannum occiderit, Olympionicarum praemium capito, oe qua uolet sibi rem a magistratus po-' scito, O magistratus ei concedito. Et altera lex ,
Tyranno occisio quinque eius proximos cognatione magistratus necato. Alexandrum,qui apud Phaereos in Thessalia tyrannidem occuparat, uxor sua, cui Thebe nomen suis, nodiu, cum simul cubaret, occidit. Haec silium suum: quem ex t anno habebat,sibi prae j loco depsit. Sunt qui ex lege puerum occidi dicant oportere. Us in iudicio est . In hoc genere utranque in partem si dem loci, atque eadem praecepta conuenient, ideo quod uterque suam legem confirmare, contrariam infirmare ii bebit. Primum igitur leges oportet contendere, considerando utra lex ad maiores, hoc est ad utiliores , ad honestioses ac magis necessarias res perti Neat . Ex quo conficitur, ut, si leges duae, aut si plures, aut quotquot erunt, consit uari non possint, quia discrepent inter se; ea maxime conseruanda
297쪽
putetur, quae ad maximas res pertinere uideatur.
Deinde utra lex posterius lata sit. nam postrema quaeque grauissima est. Deinde utra lex iubeat aliquid , utra permittat. nam id, quod impera tur, necessarium: illud, quod permititur, uoluntariumen. Deinde in utra lege ,si non obtemperatum sit,
poena asciatur, aut in utra maior poena flatuatur. nam maa ime conseruanda est ea, quae diligenti s- me sancta est. Deinde utra lex iubeat, utra vetet. Usaepe ea, quae rectat, quasi exceptione qua dum corrigeme uidetur illam, quae iubet. Deindent ra lex de genere inni utra de parte quada, utra communiter in plures, utra in aliquam certam refcripta uideatur . nam quae in partim aliquam,
O quae in certam quandam rem scripta es, propius ad caussam accedere vidctur, O ad iudicium magis pertinere. Deinde ex lege utrum statim fieri nec 1 est, utrum habeat aliquam moram , Osustentationem . nam id, quod statim faciendumst, perfici prires oportet. Deinde operam dare, ut sua lex ipso scripto uideatur niti. Contraria autem
aut pcir ambiguum, aut per ratiocinationem, aut
per definitioncm induci, quo sanctius O firmius id uideatur esse, quod apertius dscriptum sit. D inde suae legis adscriptum ipsam sententiam quo-
Ae adire Cere, contrariam legim itcm ad aliam Anteno iam trad cere,ut, fieri pote rit ne discrepare quid M vidcantur inter sic. Posti cmo facere, si causa dabit fac ustatem, ut nostra ratione utraque
298쪽
DE INVENTIONE lex conseruari videatur,Vaduersariorum ratisne alicra sit necessario negligenda. Locos autem con vires, oe quos ipsa caus a det, uidere oportebit , O ex utilitatis , honesatis amplissimis partibus sumere, demonstrantem per amplificalione ad utram potius legem accedere oporteat. Ex ra-i tiocinatione nascitur controuersa, cum ex est,quod
uspiam es, ad id, quod nusquam scriptum est, pervenitur, hoc pacto: Lex cs: Si furiosus cs, agnatorum gentiliumq. in eo p cuniaq. eius potestas e so. Et lex: Paterfamilias uti superfamilia pecu niaq.Da legauerit, ita ius esto. Et lex: Si pater se milias inisato moritur , familia pecuniaq. eius agnatorum gentiliumq. eno. uuidam iudicatus
cst parentem Occidit te, O satim, quod effugiendi
potestas non fuit, ligneae soleae in pedes inductae sunt: os autem obstolutum est folliculo , O prael gatum : deitide est in carcereis dedu tus, ut ibi effsit tantisper, dum culcus, in quem conte Ius in profluentem deferretur, compararetur. Interea qR dam eius familiares in carcerem tabulas asseruxi, O t 'stes adducunt . herciles, quos ipse iubet ,scribunt: tabulae obsignantur: di illo post suppliciunt sumitur. Inter eos qui heredes in tabulis solpti sunt, inter agnatos de hereditate controuersia est. Hic certa lex, quae testamenti faciendi iis, quila eo locosint, adimat potestatem, nulla profertur. EX ceteris legibus, est quae hunc ipsum supplicio huiusmodi a17iciunt, quae ad te lamenti Iacien
299쪽
in potestatem pertinent, per ratiocinationem Aeqniendum eri ad eiusnodi rationem, ut quaeratur, hasuemit ne testamenti faciendi potestatem. Locos Mut em in hoc genere argumentandi bos, huius modi quosdam esse arbitramur. Primum eius sir ni, quia pro eras laudationem S consermati ne . Deinde eius rei, qua de quaeratur, cum eo,
de quo constat, collationem eiusnodi, ut id, de quo quaeritur, rei, de qua constet, simile esse uideamin Postea admirationem percontatione, qui fieri pose .st, ut, qui hoc aequum esse concedat, illud neget i, quod aut aequius, aut eodem sit in genere. Deinde iccirco de hac re nihil ei se scripti , quod, cum de illa re esset scriptum,de hac re is, qui scribebat, ne 'minem dubitaturum arbitratus sit . Postea multis 'in legibus multa esse praeterita, quae iccirco prae rerita nemo arbitretur, quod ex ceteris, de quibus 'in sit , intelligi possint. Deinde aequitas res demonstranda est, ut in judiciali absoluta. Contra
sititem qui dicet, similitudinem infirmare debebis quod faciet, si demonstrabit illud, quod confer
tur : ab eo, cui conferatur: diuersum esse genere , . natura, ut, magnitudine, tempore, loco, persona ,
rivione si quo in numereo illud, quod per militu
inem asseretur: O quo in loco illud, cuius causa geretur, haberi conueniat, ostendetur. Deinde quid res cum re disserat, demonui abitur ; ut non idem uideatur de utraque existimari oportere .
s ipse quoque poterit ratiocinationibus uti, iisdem
300쪽
ratiocinationibus, quibus ante praedictum entetur: si non poterit negabit oportere Didquam , nise quodscriptumsit, considerare: periclitari omnia iura,si militudines accipiantur: nihil esse paene , quod non alterisimile esse uideatur: multis di similibus rebus, in unamquamque rem tantum ingulas esse leges: omnia posse inter se uel similia, uel
dissimilia demonInrari. Loci communes a ratiocinatione , oportere coniectura ex eo, quod scriptumst , ad id, quod notat scriptum, peruenire: is neminem posse omnes res per scripturam amplecti, sed eum commodissime scribere, qui curet ut qua dam ex quibusdam intelligantur. Contra ratiocinationem, huiuscemodi contes Iura diuinationem ef- .se , O sulti scriptoris esse non posse omnibus de rebus cauere quibus uilis. Definitio est, cti inscripto uerbum aliquod est positum, cuius de ui quaeritur, hoc modo e Lex , uui in aduersa tempestate navim
reliquerint , omnia amittunto: eorum nauis Onera sunto , qui in naui remansierint. Duo quidam, cum iam in alto nauigarent, or eorum alterius nauis , alterius onus esset, nausiragum quendam n tantem , Or marius ad se tendentem animaduimie runt: misericordia commoti, nauim ad eum applia
cauerunt, hominem ad se fistulerunt. Poea aliquanto ipsos quoque tempestas uehementius iactare coepit, usque adco lit dominus nauis, cum idem
Iubernator esset , in sicapham confugeret , O inde Iuniculo, qui a puppi restatus scaebam annexam