장음표시 사용
301쪽
realebat, naui, quoad posset, moderaretur; ille autem, cuius yncrces errat, in gladium in naui ibidem incumberet. Hic ille naufragus ad gubernaculum accessit, O naui, quoad potuit,eri opitulatus. Sedatis autem luctιbus, O tempestate iam commutata , nauis in portum prouehitur. Ille autem, qui in gladium incubuerat,ieuiter aurius facile est
ex uulnere recreatus. Nauim cum onere horum
trium sua quisque esse dicit. Hic omnes siripto
ad causs' accedunt, ex nominis ui nascitur controuerba. O relinquere nauem,strem - .nere in naui; denique nauis ipsa quid sit, definiti nibus quaeritur. Isdem autem ex locis omnibus , quibus definitia confiitutio, tractabitur. Nunc, expositis js argumentationibus, quae in iudiciale causarumgenus accommodantur, deinceps in deliberativum genus cir demonstrativum argumentaridi locos praecepta dabimus, non quo non in aliqua constitui ione omnis semper caussa uersetur,sed quia proprj tantum harum caussarum quidam loci sunt, non a constitutione si irati, sed ad fines bo rum generum accommodari. Nam placet in iud ciali genere finem esse aequitatem, hoc est partem quandam honestatis: in deliberatiuo aute- Ar soteli placet utilitatem, nobis O honestatem, erutilitatem: in demonstrativo autem, hon tem . uuare in hoc quoque genere caussae quaedam argumentationes communiter ac similiter tractabun- tui: quaedam siparatius ad finem, quo reserri om
302쪽
nem rationem oportet, adiungentur. Atque iniusscuiusque consiliuionis exemplum, supponere non grauaremur, nisi illud uideremus, quemadmodum res obscurae dicendo Hrent apertiores, sic res apertas obscuriorei fieri oratione. uncta desilcra tionis praecepta perga us. R E R v M expetendarum tria genera fiunt. paritem numerus Mirandaris ex contraria parte. 2, am
es quiddam, quod sua ui nos alliciat ad sese, non
emolumento captans aliquo, sid trabens sua dignitate; quod genus , uirtus , scientia, ueritas est. Aliud autem non propterfluam uim naturam, sed propter studium atque utilitatem petendum: quod pecunia es. Ea porro quiddam ex horum par tibus iunctum, quod σ suaui, oe dignitate nos inductos ducit, praesegerit quandam utilita i , quo muis expetatur , ut amicitia, bona x imatio. sue ex his horum contraria facile tacentibus nobis interigentur. Sed vi expeditius ratio tradatur, ea, quae posuimus, breui nominabuntur . Nara in primogene, e quae sint, honetia appellabuntui : quae autem in secundo, utilia.Haec -tem tertia, quia partem honessatis cointinent, O quia maior δ uis honestatis, iunctae res omnimo ex duplici gerere intelligentur: sed in meliorem. partem vocabuli conferantur, O honesta nominen- . Ex his lilud conficitur, ut appetendarum re .i rum partes set, honestas, est utilitas; astandax im, tu i pitudo, o inutilitas . uis igitur duabus reb,
303쪽
rebus duae res grandes sunt attributae, neces u - , emo: quarum altera ex ui, altera ex re effr personis consideratur. De utraque poIn aper lius perscribemus. Hunc honenatis rationes primum explicemus . Quod autem totum, aut aliqua ex parte propter se petitur, honestum nominabi- .mas . cum eius duae. partes sint, quarum
altera implex, altera iuncta sit , simplicem prius
consideremus. En igitur in eo genere omnes res una ui atque uno nomine amplexa virtus. uirtus est animi habitus naturae modo rationi consen taneus . Quamobrem omnibus eius partibus cognitis , tota uis erit simplicis honestatis considerata. Habet igitur partes quattuor, prudentiam, iuni tiara , fortitudinem, temperantiam. Prudentia est rerum bonarum O mesarum O utrarumqnescientia. Tartes eius memoria , intelligentia, pr uidentia . Memoria est, per quam animus repetitilla , quae fuerunt . Intelligentia es , per quam ea per icit, quae fiunt . Prouidentia est, per quam futurum alliquid uidetur arisequam factum sit . Iusti
ita est habitus animi communi utilitate conseruata, Dam cuique tribuens dignitatem . Eius initium est. ab natura profectum d deinde quaedam in consuetudinem ex utilitatis ratione uenerunt: postea res ab natura profectas, O ab consuetudine probatas, legum metus cor religio sanxit. Potura ius est quod non opinio renuit, sed quaedam innata uis in-Ieruit, ut religionem, pietatem,gratiam, uindi-V 3 cationem s
304쪽
1 DE INVENπ UNE cationem, obstruaritiam, ueritatem. quaesupcrioris cuiusdam naturae, quam diuinam. . uocant , curam caeremoniamq. assert. Pietas , per
quam sanguine coniunIIis, patriaeq. beneuoli ostia ciuin o diligens tribuitur cultus. Gratia, in qua
amicitiamum est ossiciorem alterius meminia, est alterius remunerandi uoluntas continetur. Vindicatio est , per quam uis O iniuria, O omnino omne, quod obfuturum est, defendendo aut ulcissem, do propulsatur. Obseruantia est, per quam homines. aliqua dignitate antecedentes cultu quodam nore dignantur. Veritas es, per quam immota taea, quae t , aut ante fuerunt, aut futura sunt, dicuntur. Consuetudine ius est, quod aut leuiter , natura tractuM aluit,'maius Iecit usus, ut religionem : aut si quod eorum, quae ante diximus ab natura profectum, maius factum propter conssetudinem videmus, aut quod in morem uetustas uulgi approbatione perduxit: quod genus, pactum, par, iudicatum. Pactum est, quod inter aliquos conuenit. Par, quod in omnes aequabile est. I dicatum, de quo alicuius aut aliquorum iam sententiis constitutum es. Lege ius en, quod in eo scripto, quod populo expositum s ut observet, coni vetur . Fortitudo eri considerata periculorum susceptio,.laborum perpessio. Eius partes, magni - cntia, dentia, patientia, perseuerantia. M gnificentia es rerum magnarum o excelsarum ,
cum animi ampla quadam splendida propol
305쪽
Let2RR IECUNDUS. 31ε , ne agitatio atque administratio. Fidentia est, per quam magnis oe honestis in rebus multum ipse . nimus in se fiduciae certa cum spe collocavit. lim et . tias honestatis, aut utilitatis caussa rerum arduivim ac difficilium uoluntaria, ac diuturna per- 'nso. Per erantia est in ratione bene consider . tastabilis, O perpetua permansio. Temperantia υ rtiata es rationis in libidinem, atque in alios non re tos impetus antat ma moderata dominatio.&us r. ' partes sunt, continentia, clementia, modestia. Continentia est, per quam cupiditas consilii gubern tione regitur. Clementis,per vam animi temere in odium alicuius inuectionis concitati comitate rei nentur. Modestia,per quam pudor honestus claram et flabilem comparat auctoritatem. Atque hacc
mnia propter se solum, ut nihil adiungatur emolumenti,petenda sitnt. Quod ut demonstretur, neque ad hoc nostrum institutum pertinet, a breuitate praecipiendi remotum est. Propter sie autε uitanda sunt, non ea modo,quae his contraria βnt, ut fortitudini ignavia,et iustitiae iniustitia; fersi etia illa, quae propinqua uidentur et finitima esse,absunt aut e longissime. quod genus, fidentiae contrarium est dissidentia, O ea re uitia est. Audacia non contrarium, sed appositum est, ac pi opinquum, O ta enuitium est. Sic unicuique uirtuti finitimum uitiureperietur, aut certo iam nomine appellatum: ut
audacia, quae dentia: pertinacia, qtsae perseuς- raritiae finitima st: Dperstitio, quae religioni pro
306쪽
nis Iuvs NTIO Nηpinqua est, aut ne ullo certo nomine. quae o m altim uti contraria rerum bonarum in rebus uita, dis reponemus . Ac de eo quidem genere honestatis , quod omni ex parte propter se petitur, sitis dis , est . N 'inc in quo utilitas quoque adium
gitur , quod tamen bonestum vocamus , dicendum uidetur. Sunt igitur multa, quae nos cum dignital ,. quoροσιο ducant adsie: quo in gene a 'e est gloria, dignitas, amplitudo, amicitia. Gl ia est frequens de aliquo fama cum laude. Digni-
tas , alicuius honesta , O cultu honore , 5 uerecundia digna au toritas . Amplitudo, potentiae aut maiestatis, aut aliquarum copiarum meti abundantia. Amicitia, uoluntas erga aliquem re-
rura bonaiam illius i rus causa, quem diligit,cum i eius pari uoluntate. Hic,quia de ciuilibus causs lo quimur, rudius ad amicitiam adiungimus, ut mis' quoque caussapetenda uideatur ne forie qui nos de omni micitia dicere existimant,reprehendere impiati quamquam sunt qui propter utilitatem modo .. Q petendam putant a icitia , mri qui propterses, x tussiunt qui propter se utilitatem: quom quid ueri me constituatur, alius locus erit considerandi. nunc hoc sic ad usum oratorium relinquatur,utroque propter rem amicitia esse expetendam. Amicitiarum aut em ratio, quoniam partim sunt religio nibus iunIIae, partim non sunt, O quia partim ueteres sunt, partim nouae, partim ab illorum, partim ab nosero beneficio prosectae, partim utili
307쪽
LI AER sECUN Dus. Is , partim minus utiles, ex catis arim dignitatibus, ex temporum opportunitatibus, ex ossici s. . ex religionibus, ex uetustatibus habebitur. Vtili u ue --tas autem aut in corpore posita est, aut in ext s
rebus: quamn tamen rerum multo maxima parsata corporis commodum reuertitur,ut in rep. qua
tam sunt, quae , ut sic dicam , ad corpus pertinent ciuitatis, ut agri portus, pecunia, classes, trau tae, milites , socii e quibus rebus incolumitatem
ac libertatem retinent ciuitates. Alia vero , quae iam quiddam magis amplum, nus nech υ iaconficiunt, ut urbis egregia exornatio atque amplitudo, ut quaedam excellens pectiniae magnitudo , amicitiarum ac focietatum multitudo. quibus rembus non illud solum conficitur, ut aquae O incola mes , verum etiam ut amplae atque potentes sinit ciuitares . Quare utilitatis duae partes uidentur ' esse, incolumitas,'potentia. Incolumitas est,s-lktis tuta atque integra conferuatio. Potentia eit, adsita conseruanda, , alterius obtinenda, idone rum rerum facultas . Atque inus omnibus, Paeante dicta sunt, quid disculter fieri,stquid1 acile feri possit, oportet considerare. Facile id dicimus, quod sine magno, aut sine ullo labore, umptu, molestia, qua reui o tempore confici potest . Discite autem fer quod quamquam latoris, su-ptus , molentae, longinquitatis indiget, atque aut omnes, aut plurimas, aut maximas cassas habet
docuitatis tamen bissusceptis docui ibuscom
308쪽
phcti, atque ad exitum perduci poteri. Quoniam ergo de honestate, O de utilitare diximus, nunc ν stat ut de sis rebus quas his attributas e e dic bamus , necessitudine est assectione perscribamus . ,- Tuto igitur esse hoc necessitudinem, cui nulla uiremi potest, quae neque mutari, neque leniri potes. Atolye ut apertius hoc sit, exemplis licetum rei, qualis O quavia sit, cognoscamus. Uri pose 'amma ligneam materiam nece se eri. Corpus mortale aliquo tempore interire necesse est, atque ita necesse, ut uis ea pollulat, quam modo describebamus, necessitudinis: cui nulla ui resisti potest, quae neque leniri potest. Huiusnodi necessitudines, cum indicendi rationes incident recte neces studines appellabuntur. Sin esiquae res incident
dissiciles, in illa superiori , possit ne fieri, quasi
considerabimus . Atque etiam hoc mibi uia
deor uidere, esse quod cum adiundtione neces dines, quasdam implices edi absolutas. Nam alia ' ter dicere solemus, necesse s Cassilinensisse ded re Hannibali: aliter autem necesse est Calsilinum uenire in Hannibalis potestatem. illic in Auperiore a
iunctio est haec, nisi malint fame perire: si enim id
malunt, non es nece1se. hoc inferius non item: pr
pterea quod ,sine uelint Castinenses se dedere, siue famem perpeti, atque ita perire, necesse est Cassilianum uenire in Hannibalis potestatem. uuid igitur perficere potest haec necessitudinis 'distributio 'prope dicam , plurimum, cum is locus necestudia
309쪽
hfa Ei sECUN Duc I 16 his uidebitur incurrere. 2 sim cum supplex erit necessitudo , nihil erit cpmd multa dicamus, cum eam nulla ratione lenire possimus. cum autem ita necesse erit, ut aliquid effugere aut adipissi uelimus, tum, adiunctio illa ouid habeat utilitatis,aut quid honestatis, erit considerandum. si uelis attendere, ita tamen, ut id quaeras, quod conue niat ad usum ciuitatis, reperias nullam esse rem ,
quam facere nec sit , nisi propter aliquam causesam, quam adiu tionem nominamus: pariter autem esse multas res necessitudinis , ad quas similis adiunctio non accedit. mod genus, ut homines mortales necesse est interire, sine adiunctione: ut cibo utantur, non necesse en, nisi cum illa excepti ne, extra quam si nolint fame perire. Ergo, ut d xi , illud, quod adiungitur ,semper, cummodis erit considerandum. Ham omni tempore id pertinebit, ut aut ad homstatem hoc modo exponenda
necessitudo sit, cesse est hoc faciamus ,si honesis
uolumus uiuere: aut ad incolumitatem hoc modo necesse U,si incolumes uolumus esse: aut ad com
ditatem hoc modo, P ecesse est , se ne intamodo uolumus uiuere. Ac summa quidem necessitudo uidetur esse honestatis , huic proxima incolumitatis , tertia ac leui sim comoditatis: quae cum his si
bus numquam poterit contendere. Hasce autem inter se saepe necesse s comparari , ut, quamquam praeIlet Donestas incolumitati, tamen, utri potissimum considendum sit, deliberetur. Cuius rei cer-
310쪽
tum quiddam praescripti uidetur in perpetuum dari posse. qua in re fieri poterit, ut, cum incolumitati consuluerimus, quod si in prasentia
de honesiale delibatum , uirtute aliquando Oindustria recuperetur, incolumitatis ratio videbi-' tur habenda: cum autem id non poterit 3-cctatis. Ita in eiusmodi quoque re , cum incolumitali uidebisur commere, stere poterimus dicere, uos hoM natis ratioηem tabere, quoniam sine incolumi re eam vullo tempore possismus adipisci . in re uel concedere alte, i, uel ad condicionem alterius desiendere, O in praeseruia quiescere, atque aliud tempus ex ediare oportebit. In co mossitatis v ro ratione, modo illud attendatur , digna ne cogat uideatur ea, quae ad utilitatem pertinebit , quare aut de magnificentia,aut de boneflate quiddam d rogetur. Atque in hoc loco mibi caput illud uid
i tur esse, ut quaeramus quid sit illud, quod si ad Asci aut effigere uelimus, aliqua res nobis si necessaria, hoc est,quaesit adiundito,ut proinde, uti qua que res erit, laboremus, Ograuismam quamque causam uehementis e necessariam iudicemus .e . sectio est, quaedam ex tempore , arat ex nego tiorum euentu , aut administratione, aut sudio h
minum commutario rerum, ut non tales, quales
ante habitae ut,aut plerunque haberi fleant,habendae uadeantur esse: ut ad ruses transire turpe uidetur esciat non illo animo,quo Vlnses transhi: et pecuniam in mare Ahcere inutile , at non eo con mi lio,