장음표시 사용
321쪽
. Genus reformam definiunt hoc modo: Genus est notio ad plures disserentias pertinens. Forma est notio , cuius disserentia ad caput grareris, quasi foureo referri poteri. Notionem appello, quod Gra citum εννοιαν, tum dicunt. Ea est insita ante percepta cuiusque formae cognitio motationis indigens. Formae igitur siunt eae, in quas genus sine ullius praetermissone diuiditur r ut siquis ius in lege m,morem, aequitatem diuidat. Formas qui putat idem esse quod partes confundit a te in militudine quadam conturbatus non satis acute, quae suntsiecernorda, distinguit. Saepe etiam definiunt O oratores O poetae per translatione uerbi ex militudine cum quadam suauitate. sed ego a uesti is exemplis nisi necessario non rec DU . Solebat igitur Aquillius, collega, Ofam liaris meus,cum de litoribus ageretur, quae omnia publica se uultis,quaerentibus hs,ad qκos id pertinebat,quid isset litus, ita definire, qua ludius eluderet. hoc es, quasi qui adolescentiam florem aet ris nectutem oc sum uitae uelit donire. Translatione utens discedebat a uerbis propriis rerum ac suis. Quod ad definitiones attinet, hiatenus: reliqua uideamus. Pretitione autem sic utendum en , nullam ut partem relinquas: ut si partiri uelis tutelas, inscientem facias, si ullam praetermittas: at sctipuIitionum aut iudiciorum pormulas partiare, non es uitiosium in re infinita praetermittere ali- Oid. quod idem in dissone uitiosium es. Forma-
322쪽
AD TREBATIVM rem enim certus eIn numerus, quae cuiqVe generi
subiiciantur. Partihm distributio saepe est inmitior,tamquam,riliori a fonte deductio. Itaque in oratoriis artibus quaeritonis genere propositD, quot eius formae nisubiungitur absplute: at cum
de ornamentis uerborum , sentcutiarumq. praecipitur, quae vocantur ina, non fit idem. Res
enim est inmitior, ut ex hoc quoque intelligatur , quod uelimus inter partitionem , diuisionem interesse. Quamquam enim uocabula prope iacm ualere uideantur: tamen,quia res disserebant, nomina rerum distare uolucrunt. Multa etiam ex nota tione sumuntur: ea est autem cum ex isi nominis argumentum elicitur, quam Gracci ετ ριολογίαν Π
cant, id est, uerbum ex uerbo, Eeriloquium. autem nouitatem uerbi non satis apti fugientes, gelius hoc notasionem appellamus, quia siunt verba rerum notae. itaque hoc idem Ar oteles συμ βολον appellat, quod Latine is nota. Sed cum intelligitur quid significetur,minus laboramdum est, de nomine. Multa igitur in dissutando notatione eliciuntur ex uerbo, ut cum quaei stur,postliminium qui Ut,non dico quae sint possimissi. nam id caderet in diuiso nem, quae talis eri: Posuiminio redeunt haec, homo, nauis, mulus clitellarius, equus, eqNa , Paesta a recipere let. Sed cum ipsius pontimi nil nisquaeritur,et uerbum ipse notatur,in quo Seruius noster, ut opinor, nihil putat coe notandum , nisi post, et liminium illud productione coe uerbi uult,
323쪽
nt infinitimo egitimo, aeditimo non plus inesset
m uni, quam in meditullio tullium. Scaevola autem
P tibiij filius iunctum putat esse uerbum, ut sit in eoo, poli, limen: ut quae a nobis alienata sunt, cum ad honlom peruenerint,'ex Do tamquam limine exierint, dein cum redierint post ad idem inmen, postliminio uideantur rediisse. adio in genere etiam Mancini caussa defendi potest,pinliminio re di se; deditum non esse, quoniam non sit receptus rnam neque deditionem, neque donationem ne acceptione intelligi posse. Sequitur is locus, qui constat ex iiis rebus,quae quodam n odo assectae sunt ad id, de quo ambigitur, quem modo dixi in plures partes
disti ibutum. Cuius primus o locus ex coniugati ne, quam Graeci συζυγέαν vocant, finitimus notation de qua modo die lum es: uti aquam pluviam eam modo intelligeremus, quam imbri collectam uideremus, ueniret Mutius, qui, quia coniugata uerba essent pluuia et pluendo, diceret omnem aquam oportere arceri, quae pluedo creuisset. Cum autem a genere ducetur argumentum, non erit necesse id que a capite arces e. saepe etiam citra licet,
dummodo supra fit ouod sumitur, quam id ad quod
si itur: ut aqua pluuia ultimo genere ea est, quae de caelo ueniens crescit imbri: sed proprie loco, in quo quasi ius arcendi continetur, genus est, aqua pluuia nocens: eius generis formae, loci uitio et manu nocens: quarum altera iubetur ab arbitrio coemceri, altera non iubetur. Commode etiam tractatur
324쪽
tur haec argumctatio, quae ex genere sumitur amex toto persequare partes, hoc modo: Si dolus malus est, cum a liud agitur, aliud simulatur, enumerare licet, quibus id modis fiat: deinde in eorum alia quem id, quod arguas dolo malo factum, includereri quod genus argumenti in primis firmum uideris ilet. Similitudo sequitur, quae late pat et: sed oraetoribus et philosephis magis, quam uobis. Et si enim onmes loci fiunt omnium disputationum ad argumeta suppe ditanda,i en aliis dis utationibus abundantius occurrunt,estiis angustius. Itaque genera tibi nota sint ubi te his utare; quaestiones ipsae te admonebunt.Sunt enim similitudines,quae ex pluribus collationibus pcimeniunt quo uolunt,hoc m do: Si tui or fide praestare debet, si ocius, cui man . daris, si qui fiduciam acceperit,debet etia procura-:
tor. Haec ex pluribus perueniens,quo uult, pella. tur ita Ito,quae Graece nominatur,qua plurimu est usus in sermonibus Socrates. Alterum smilitudinis genus collatione sumitur,cum una res uni,par pari comparatur, hoc modo: Queadmodum
si in urbe de sinibus cotrouersia ol,quia fines magis. agrorum uidentur esse quam urbis, finibus regen- dis adigere arbitrum non possis si si aqua pluuia in
urbe nocet,quoniam res tota magis agrorum est, aquae pluuiae arcendae adigere no posses arbitru. eodem similitudinis loco etia exempla sumuntur, is Crass/s in Curiana caussa ex iis plurimis usus est,
agens de eo, qui testimento sc heredem institus t ut,
325쪽
nt, filius natus esset in decem mei bus sq. mose tuus prius quam in suam tutelam uenisset,secudus
heres hereditatem obtineret: quae commemoratio exemplorum ualuit, eaq. uos in restondedo uti multum fletis. Ficta etiam exemplas ilitudinis habent uim: sed ea oratoria magis sunt,quam uel arquamquam uti etiam uos soletis sed hoc modosin re mancipio aliquem dedisse id,quod mancipio dari non potest, num iccirco id eius a tim est,qui accepit aut num is, qui mancipio dedit, ob eam rem Rulla re obligauit In hoc genere oratoribus oe philosophis concessum est,ut muta etiam loquantur, ut mortui ab inferis excitentur, aut aliquid, quod e ri nullo modo possit, augetae rei gratia dicatur, aut minuendae,quae hyperbole dicitur,o multa mirabilia Aia. Sed latior est campus illorum, eisdem tamen ex locis cui ante dixi in in maximis, oe in minimis quaestionibus argumenta tacuntur. Sequitur similitudinum disserentia, rei maxime con
traria superiori sed s eiusdem dissimile simile
inuenire. eius generis haec unt: mn, quemadmo dum, quod mulieri debeas,recte ipsi mulieri me tutore acidiore soluas; ita, quod aut pupillae, aut pupillo debeas, rerite poss eodem modo fluere. De
inceps locus est, qui a contrario ducitur. Contrariorum autegenera uni plura. Vnum eorum,quae
in eodem genere plurimum differunt, ut sapientiac stultitia dem aute genere dicuntur, quibus propositis occurrunt tamquam e regione quaedam
326쪽
contraria, ut celeritati tarditas, non debilitas, ex quibus contrariis argumenta talia existunt Si nultitiam fugimus , sapientiam sequamur: O bonit tem, si malitiam. haec, quae, ex eodem genere comtraria sunt, appellantur aduersa. Sunt enim alia contraria, quae priuautia licet appellemus Latine, Graece appellantur ς ερητικα . Praepositio enim I priuat uerbum ea ui, quam haberet ,si I N praepositum nonfuisset: ut dignitas indignitas, humanitas inhumanitas, O ceterageneris eiusdem. quoi si tractatio in eadem, quae superiorum: quae aduersa dixi. P a alia quoque uni contrariorum genera, uelut ea, quae cum aliquo conferuntur, ut duplum, simplum; multa, pauca; longum, breve; maius ,
minus. Sunt etiam ualde contraria alia, quae appellantur negantia. ea αποφατικά Graeci , contraria aientibus: ut, Si hoc est,illud no est.quid.v.opus οὐχ in totum intelligatur argumento quaerendo contrariis omnibus contraria non conuenire..
adiimctis astem posui equidem exemplum paullo ante, multascilicet adiungi, quaesus ipsenda est ent, statuissemus ex edictosecundum eas tabulas possessionem dari, quas is innituisset, cui testamenti se
Lila nulla esset. Sed locus hic magis ad coniecturales caussas, quae uersantur in iudiciis, ualet: cum quaeritur quid aut sit, aut euenerit, aut futurumst, aut quid omnino fieri possi. Ac loci quidem ipsius forma talis est. Admonet autem hic locus , ut quaeratur quid ante rem, quid cum re, quid
327쪽
I rem euenerit. Nihil hoc ad ius, ad Cicer n , inquibat Gallus noner, si qui ad eum ta Ie quid retulerat, ut de fasto quaereretur. Tu tamen patiere nullum a me artis institutae locu pra teriri, ne ,si nihil, nisi quod ad te pertineat, sir bendum putaris, nimium te amare uideare. o igitur magna ex parte locus hic oratorius, non m
do non iurisconsultorum,sed ne philo siphorum quidem. ante rem enim quaeruntur, quae talia sunt, apparatus, colloquia, locus, constitutum com iussi. Cum re autem, pedum crepitus, Inrepitus hominum, corporum umbrae , O si quid eiusmodi. At post rem, rubor, pallor, titubatio, si qua alia signa conturbationis conscientiae: praeterea restin-ZIus ignis ,gladius cruentus, ceteraq. quaesuspicionem facti posunt mouere. Deinceps est locus di te Iicorum propius ex consequentibus, ct antec dentibus , Gr repugnantibus, qui etiam ab adiunctis longe diuersus est. Nam adiuncta, de quibus paullo ante di tum est, non semper eueniunt, consequent ia autem semper. ea enim dico consique tia , quae rem necessario consequuntur. Itemq. O antecedentia ,strepugnantia: quidquid enim antec dit quamque rem, id cohaeret cum re necessario: quidquid repugnat, id, eiusmodi est, ut coha rere numquam Qit. Cum Tripertito igitur di Dibuatur locus hic, in consecutionem, antecessionem, repugnantiam,reperiendi argumenti locus implex
est, tradiandi triplex. quid interest, cum hoc sumpseris,
328쪽
sumpseris, pecuniam numeratam mulieri deberi, cui sit omne regentum legatum, utrum hoc modo concludas argumentum ' Si pecunia gnata argentum est, legata est mulieri: est autem pecunia gra ta argentum, legata igitur. an illo modo' Si numerata pecunia non est legata, non est numerata pecunia rege ratum: est autem numerata pecunia argentum , legata igitur est . An illo modo: Non et legatum argentum est, O non in legata numerata pecunia: legatum autem argentura es, legasa igitur numerata pecunia est. Appellant autem dialectici eam conclusionem argumenti, in qua cum primum assumpseris, cosequitur icquod annexum cst, primum conclusionis modum . Cum id, quod a nexum est, negaris, ut id quoque, cui fuerit onexum, negandumst; fecundus appellatur concludendi modus. Cum autem aliqua coniunIIa negaris, his alia negatio rursus adiungitur, est ex his primum sumpseris , ut, quod relinquitur, 'tollendam sit; is tertius appellatur conclusionis modus. hoc illa rhetorum sunt ex contrariis conclusa, quae ipsi thymemata appellant: non quod omnis sententia proprio nomine Enthymema dicatur: sed ut Homerus propter excellentiam commune poetarum n
men elicit apud Graecos suum ;sic, cum omnis s 'tentia thymema dicatur, quia uidetur ea, φιae ex contrarijs conficiatur, acutissima, sola proprie nomen commune pol det. Eius generis haec sunt:
329쪽
Tam , quam nihil accusas, damnas: Bene quam merita csse autumas,dicis male mereri.
Id, quodsiis , prodest: nihil id, quod nescis, obest. Hoc disseredigenus attingit omnino uestras quoque in respondendo distulationes ,sed philosophorumagis, quibus cs cum oratoribus illa ex repi tibus sententiis communis conclusio, quae a dialeIIi-cis ι ertius modus, a rhetoribus Enthymema numcupatur. Mliqui dia ecticorum modi plures fiunt,qui ex disiunctionibus connant: aut hoc, aut illud: hoc arate , non igitur illud. Itemq. aut hoc, aut illud: non autem hoc, illud igitur. Vuae conclusiones iccirco ratae sunt, quod in disiunctione plus uno u rum es e non potest. Atque ex iis conclusimnibus , quas supra scripse,prior quartus,posterior quinctus a dialecticis modus appellatur . Deinde addunt coniux Iionum negantiam, sic: 'no hoc est, O illad: hoc autem, non igitur illud. hic modus ei sextus. Septimus autem, 2 con O hoc, et illud: non autem hoc, illud igitur . Ex his modis conclus cs innumerabiles nascuntur, in quo est fere t ta dialec Iica. Sed ne eae quidem, quas exposui, ad hanc inIlitutionem necessamiae. Proximus en locus rerum licientium, quae caussae appellantur: deinde rerum essectarum ab licientibus calsis . Harum exempla,ut reliquorum locorum, paullo ante posui, quidem ex iure ciuili sed haec patent latius. Caussarum igitur genera duo simi. Vnum,
quod uisua id, quodsub ea subie tam est, certe et in
330쪽
rit, ut ignis accendit: Alterum, quod naturam e
fciendi non habeat ,sed ne quo elici non possi: uts quis aes causam nasuae uelit dicere, quod ne eo non posit esci. Huius generis causarum dine quo non vicitur, alia sunt quieta, nihil agentia, Hol
da quodam modo, ut locus, tempus, materiae, se ramenta : O cetera generis eiusdem ratia autem
praecursionem quandam adhibent ad esciendum, et quaedam asserunt perst adiuuantia, etsi non necessaria, ut amori cograsso caussam attulerit, amor flagitio. Ex hoc genere causarum, ex aeternitate pendentium,fatum a Stoicis nectitur. Atque ut earum caussarum, sine quibus esci non potest , genera diuisi,sic etiam ocientia diuidi possunt. Sunt enim aliae caussae, quae plane esciant nul et re a iuuante; aliae, quae adiuuari velint ut sapientia
escit sapientes Dia persi: beatos esciat nec ne laperse, quaestio est. ne cum d putationem inciderit caussa ociens aliquid necessario , ne dubitatione licebit quod oscitur ab ea caussa concla re . Cum autem erit talis caussa,ut in ea non sit esciendi nec stas; necessaria conclum non quitur. . que illud quidem genus caussarum, quod habet uimeociendi necesaria, errorem afferre non fere flet: hoc autem, ne quo non escitur ,saepe conturbat .
Non enim , si sine parentibus iij esie non possunt, propterea caussa fuit in parentibus gignendi necessaria. Hoc igitur, sine quo non fit, ab eo, in Gu0 certe fit, diligentero sparanda. Illud enim stamqua. Vtinaru