장음표시 사용
311쪽
lio, quo Aristippus fecit. Sint i tur res quaedam
ex icmpore ex consilio, non exsitar natura co
siderandae: quibus in omnibus, quid tempora petant , aut quid perfnis dignuis sit, coliderandum es: oenon quid, sied quo Aut que anu, piicidi quo tempore, va diu fat, altendendus His . ex part ibus ad sententiam dicenim locos sumi o-Rγytere arbitram r. Laude asst uituperationes ex iis locis fumentur, qui loci personis sunt attributi, de stibus a die dictum ii . Sin distributius traciare quis nolet , partiat Arin animum O corpus et extrarias res licebit. . 'nimi ol virtus, cuius de partibus paullo auteri mnm ιs. Corporis ' unaletudo, dignitas, vires, uelocitas. Extrariae M .
honos, pecunia, a finitas, genκs, amici, pila, potentia, O cetera quae mili esse in reuere intex uentur. Atque in his id qκod in omnia valet , ualere oportebit contraria PoqAe, quae, γ Ilia int, intelligentur. Videre a stem in laiaava ct in vituperando oportebit, non tam quae in corpore, an in extrariis rebus habuerit is, de quo agetur, quam quo pacto his rebus Uus fit. fortuna ni quidem lasore inultitia,stultup rare superbis s. Animi autem est laus honesta,
et uituperatio uebemens est. Nunc quoniam omne in cinus aegemus argumentandi ratio tradita est, de inuentione, ' ima ac maxima parte rhetoricae,satis dictum nisi tur . quare qumrtcm O una pars ad
312쪽
liber vim pari continet litterarum , quae rectant, in reliquis dic us .
i: in AI o R E s nos res scribere ingres . C. Trebati,in uis libris, quos breui M tempore satis multos edidimus , di-
gniores , e cursu imo reuocauit uoluntas tua. cum cnim mecum in Tinuti
Messes in bibliotheca separatim uterquen .frum ad suum fludimm libellos, quos uestet, euoia ueret; incidisti in Ari totelis Topica quaedam, quae sunt at illa pluribus libris explicata. qua in-
siri iisne commotus, continuo a me eorum libro rum sontentiam requi Ili. quam tibi cum exp suissem , disciplin. inueniendorum argumento rum, ut sine ullo errore ad eam rationem uia peru niremus at Aristotele inuenta, libris illis contin ri : uerecunde tu quidem, ut omnia ,sed tamen ut facile cernerem te ardere nudio, mecum, ut ibi i ta traderem, egisti. cum autem ego te non tam uitandi laboris mei caulla, quam quod interese tua, arbis rarer, uel ut eos per te ipse legeres, uel ut to- Iam rationem a doctissimo quodam rhetore accipe
313쪽
res, hortatus essem: utrumque , ut a te audiebam, es expertus: sed a libris te obscuritas reiecit: rh itor autem ille magnus, ut opinor, Ari lotelica β.
ignorare restondit . quod quidem minime sum admiratus, eum philosophum rhetori non esse cognim tum, qui ab ipsis philo bis, praeter admodum paucos, ignorctur. quibus eo minus ignosiendum es, quod non modo rebus iis, quae ab illo dictae et inuentae sunt, allici debuerunt ,sid dicendi quoque incredibili quadam cum copia, tum etiam suauitate. Non potui igitur tibi saepius hoc roganti tamen uerenti ne mihi grauis esses, facile enim id cernebam I debere diutius, ne ipsi iuris interpretiferi uideretur iniuria. etenim cum tu mihi,meisq. multa saepe cauisses; ueritus sum, ne, si egograua το, aut ingratu id, aut superbum uideretur. βd dum fuimus una, tu optimus es tenis, quam fue rim occupatus.' autem a te disses in Graeciam proficisiens, cum opera mea nec re'. nec amici uterentur; nec honeste inter amma uersari possem , nectrato id quidem mihi liceret; at ueni Veliam, tu . O tuos uidi, admonitus huius aeris alieni, nolui deesse ne tacitae quidem flagitationi tuae . itaque
haec, cum mecum libros non haberem, memoria
repetita in ipse nauigatione consirini, ibiq. ex itis
nere misi: ut mea diligentia mandatorum tuorum te quoque, etsi admonitore non eges, ad memoriam tiram rerum excitarem. Sed jam tempus es ad id, quod instititimus, accedere . . CVM
314쪽
C v M omnis ratio diligens disserendi duas baiabeat partes, im in ensi di, alteram iudicandi putriusque princeps , n miluc idem videtur, Aristoteles fuit. Stoici autem in altera elaborauerunt. iudicandi enim mar cluenter persecutisunt, Oscientia, quam Dialeslicta appellant: inueniendi uero artem, quae Topice dicitur, quqe ad u-
sim potior erat, O ordine naturae certe prior, t tam reliquerunt. Vos autem, τι iam in vir
que sum a utilitas est,mutramque, si erit otium, rei sequi cogitaraus , ab ea, quae prior est, ordi ninr. Vt igitur Miseum rerum , quae absconditae iunt, rimoubrato et notato loco facilis inuentio est: sic, cuin perustare argum tum aliquod uolu- . mus, locos nosse debemus .lic enim appellatae abberistotele sunt hae quasti sedes, e quibus argumen ta promuntur . itaque licet desinire, Locum esse asexumenti sedem : Argumentum aut , rationem, quae rei dubiae faciat fidem. Sed ex. his locis, in quibus argumenta inclusi sunt, alii in eo ipso, de quo agitur, haerent: alis assumuntur extriscus . In imo, tum ex toto , tum ex partibus eius, tum ex nota,tum extisrebus, quae quodam modo asest laesistit ad id, de quo quaeritur. Extrinsicus aurchica dicuntur, quae absunt, longeq. distiun tasot. Sed ad id totum Do dis eritur, tum d Letitis adbibetim , quaequo inuolutum euoluit id, quo quaciritur. Eius argumenti talis est formula : ira ciuila es, aequitas coisitata es, qui ci ta v a dem
315쪽
dem ciuitatis sunt, ad res suas obtinendas. Eius autem aequitatis utilis es cognitio, utilis est ergo
iuris ciuilis sitientia. Tum partium enumeralis, quae tractatur hoc modo: Si neque censu, neque uindicta, nec testamento liber fadius in, non es liber : neque est ulla earum rerum, non in igitur liaber . Tum notatio, cum ex ut verbi argumentum aliquod elicitur, hoc modo: Cum lex o elia Sentia
assiduo uindicem a siduum esse iubeat, locupletem
iubet locupleti: locuples enim assiduus, ut ait Aelius, appellatus ab aere dando. Ducuntur etiam argum ta ex iis rebus, quae quodammodo assediae sunt ad id, de quo quaeritur. Sed hoc genus in plures partes di tributura es. Nam alia coniugata ab peἰlamus, alia ex genere, alia ex formula, alia ex similitudine, alia ex disserentia, alia ex contrario, alia ex adiunctis, alia ex antecedentibus, alia ex consequentibus,sia ex repugnantibus,alia ex causss, alia ex effectis,alia ex comparatione maiorum, aut parium, aut minorum. Coniugata dicuntur, quaesunt ex uerbis generis eiusdem. Eiusdem au t generis uerba sunt, quae orta ab uno uarie commutantur, ut sapiens ,sapienter, sapientia. haec uerborum coniugatio συζυγία dicitur, ex qua huiuscemodi es argumentum: Si compascuus ager est, ius es compasiete. Ageneresic ducitur: Quoniam argentum omne mulieri legatum est, non potest ea pecunia, quae num rata domi relicta est, non eugata. Fonina enim a genere, quoad suum non: ux retinet,
316쪽
ntimet, numquamstiungitur. 20nnerata autem pecunia nomen argenti retinet. legata igitur uid tur. forma generis, mam interdum, quo planius accipiatur, partem licet nominare, hoc modo: Si ita Fabiae pecunia legata est a uiro,si ei uiro materfamilias es let ,sii ea in marium non conuenerat, nihil debetur. Genus ekl uxor: eius duae formae,
una matrumfamilias, earum, quae in manum con- uenerunt: aetera earum , quae tantummodo ux
res habentur. Qua in parte cum fuerit Fabia, legatum ei non uidetur. A militudine, hoc modo: Si aedes eae corruerunt, vitium ue fecerunt, quarum usust, uictus legatus est, heres renituere non debet, nec reficere, non magis qua seruum restituet e ,si is,cuius usus ruLIus legatus es, deperi siet. A di ferentia: Nonili uxori uir legauit omne argentum, quod suum let : iccirco, quae in nominibus fuerunt , legata sunt. Multum enim d geri, in an cane positum si argentum, an in tabulis debeatur. Ex contrario autem sic : n debet ea mulier, cui uir bonorum suorum usu uctum legauit, cellis uinariis et olearijs plenis relictis putare id ad se se tinere . Uιs enim non abusius legatus es. Ea si ut inter se contraria. Ab adiunctis: Si ea mulier te flamentum fecit, quae se capite numquam dim nuit , non uidetur ex edidIo 'raetoris secundam castabulas possessio dari: adiungitior enim, ut fecundum feruorum,sicundum exulum,secundum puerulorum tabulas posscsso uideatur ex ediIIo dari
317쪽
antecedentibus autem, O consequentibus, O repugnantibus, hoc modo : Ab antecedentibus, D siri culpa DIIum est diuortium, etsi mulier nuncium remisit,tamen pro liberis manere nihil oportet. A consequentibus : Si mulier cum fuisset nupta cum eo, quicum comubium non esset, nuncium remisit, quoniam qui natisunt, patrem nonsequimtur,pro liberis manere nihil oportet. A repugnantibus: Si paterfamilias uxori ancillamum usu ru- V legauit a filio neque a fecundo herede legauit, mortuo filio mulier usi fructrem non amittet. Quod enim siniel testamento alicui datum es, id ab eo inuito, cui datum en , auferri non potest: repugnat enim re te accipere, O inuitum reddere. γe cientibus caussis, hoc modo: Omnibus est ius parietem directum ad parietem commim adiuta re, uelflidum, uel fornicatum. Alsi quis in pseriete com uni demoliendo damni infeZIi promisierit, non debebit praenare, quod fornix uith fecerit. 2.n enim eius uitio, qui demolitus est, damnum factum eii , sed eius operis uitio, quod ita
aedificatum est, ut si 'endi non post. Ab essediis
rebus, hoc modo: Cum mulier uiro in malium convenit, omnia, quae mulieris fuerunt, uiri fiunt dotis nomine. Ex compa ratione autem omnia ualent, quae sunt eiusnodi: QSod in re maiore ua-Dt, uaseat in minore: ut si irrurbe fines non regun- tuλ, neque aqua in urbe arceatur. Item contra: Mimd in minore ualet, valeat in maiore, licet idem. X a exemplum
318쪽
exemptim conuci tere. Item: uJod in re pari u let, ualeat in hac, quae par est: ut quoniam usus avntoritas fundi biennium es, fit etiam aedium:
At in lege aedes non appellantur, edisiunt ceterarum omnium , quarum annuus est usus: valeat aequitas,quae paribus in caussis paria iura desiderat. iduae autem extrinsicus a sumuntur, ea maxime ex audioritate ducuntur. itaque Graeci tales argumentationes uocarit, id est artis expertes:
ut si sta restondeas: moniam P. Scaeuola id δε- Ium esse ambitus aedium dixerit, quod parietis communis tegendi causa te tum probiceretur , ex quo in tectum eius, aedes qui protexistet, aqua destici et, id tibi ius uideris. His igitur locis, qui sunt expositi, ad omne argumentum reperiendum tamquam elementis quibusdam significatio O demonstratio datur. Vtrum igitur ha tenus satis es tibi quidom tam acuto O tam occupato puto . Sed quoniam auidum hominem ad has disicendi epulas recepi, c accipiam, ut reliquiarum sit potius aliquid, quam te hinc patiar non satiatum discedere .uuado ergo unusquisque eorum locorum, quos e pinu sua quaedam membra habet, ea quam subi
ii si e persequamur, o primum de ipsa definiti
ne dicatur . Definitio est oratio, quae id, quod domnitur, explicat quid sit . Definitionum autem duo sunt genera prima: Mum earuma erum,quae sunt: ali erum earum, quae intelliguntur . Esse ea dico, quae cerni tangi ue possunt, ut furidum, aedes, phrietem,
319쪽
rietem, stillicidium, mancipi , pecudem,supelle-Ltilem, penus, cetera, quo ex genere quaedam h
terduυ nobis definienda siunt. Non Me rursus ea dico, quae tangi demonstrari ue non posssunt, cerni tamen animo atque intelligi possunt: ut si usi capionem, si tutelam, si gentem, si agnationem definias , quarum rerum nullum subest quasi corpus, es t men quaedam confirmario insignita impressa in
intelligerata, quam notionem uoco: ea saepe in amgumentando definitione explicanda smi. Atque etiam definitiones aliae mi partitionum, aliae d uisionum. Partitionum, cum res ea, quae propo
ta est, quasi in me mira discerpitur: ut si quis ius ciuile dicat id esse ,quod in legibus, senatusconsultis ,
rebus iudicatis, iurisperitorum auctoritate,edi tis magistratuum, more, aequitate con sinat. Diuis num autem desinitio formas o 'nes complectitur , quae sub eo genere sunt; quod definitur, hoc modoriabalienatio est eius rei, quae mancipi es, aut traditio alteri nexu, aut in iure cesso, inter quos ea iure ciuili fieri possiunt. Sunt et alia genera definiti num ,sed ad huius libri institutum illa nihil pertianent : tantum est dicendum, qui sit definitionis modus. Sic igitur ueteres praecipiunt,cum Ueris ea, quae sint ei rei, quam delinire uelis, cum albis com unia, usque eo persequi, dum proprium es-riatur, quod nullam in liam rem transferri possit . Vt hoc, Hereditas est pecunia. comune adhuc, multa enim generasunt pecuniae. Adde quod sequitur.
320쪽
quae morte alicuius ad quempiam peruenit: mmdum s definitio: multis enim modis ne hemeditate teneri mortuorrem pecuniae possunt. Vnum adde uerbum, iure: iam a communitate res disiuncta uidebitur, ut sit explicata definitio, sic: Hereditas esspecunia, quae morte alicuius ad quempiam peris nil iure. Nondum eri satis: adde, nec ea aut legata testamento, aut poesione retenta: confestu
est. Itemq. ut illud. Gent iles sunt, qui inter se eodem nomine sunt. Pon es satis . Gi ab ingenuis oriundi senit. Ne id quid satis est. Quorum ma torum nemo seruitute fruiuit. Abes etiam nunc. vi capite non simit diminuti. Hos fortassessis est. hil enim uideo Scaevolam Pontificem ad hanc d ruitionem addid se . Atque haec ratio ualet in utroque genere definitionum , ue id, quod est, ueid,quod intelligitur, definiendum est. Partitionum autem et diuisionumgenus quale essiet, ostendimus: sed quid inter se disse; ant, planius dicendum est. In partitione quasi membra sunt, ut corporis, caput,
humeri, manus, latcra, crura, pcdes, est tetera.
In diuisione formae sunt,quas Graeci in ας vocant2 nostr si qui haec forte tractant,stpecies appellant: non pestae id quidem,sed inutiliter ad mutandos casus in dicendo. nolim enim , ne si Latine quidem
dici possit ,si ecierum Ospeciebus dicere, O saepe
his casibus utendum eri: at formis O formarum stelim. cum autem utroque uerbo id significetur, commoditatom in dicendo non arbitror negligen