장음표시 사용
341쪽
et o P I C A. , 37 'istur: aue usi huic rei illa antecedit, huic no mi ecedit: aut si huic rei repugnat, illi non repugnat: aut
1i huic rei, haec illius alia caussa s: aut si ex alio hoc, ex alio illud esse tum s: ex quovis horum id, de quo quaeritur, idem ne an aliud sit, inueniri potes. Ad tertium genus quaesionis, in quo, quale
sit, uaeritur, in comparationem ea cadunt, qliae paullo ante in comparationis loco enumerata sunt .
In illud autem genus, in quo de expetendo fugien
q. quaeritur, adhibentur ea, quae sunt aut animi , aut corporis, aut externa , uel commoda ueι incommoda. Itemq. cum de honso turpiq. qua ritur , ad animi bona uel mala omnis dirigenda oratio est. Cum autem de aequo O iniquo disperitur, aequitatis loci colliguntur: hi cernuntur bipartito, et natura, et instituto . V. atura partes habes' duas, ruitionem sui , ulcisiendi ius. Institutio autem aequitatis tripertita est. Vna pars legitima es, a
tera conueniens, tertia moris uetustate color ra. Atque etiam rusus aequitas tripartita dicitur esese, una ad superos deos, altera ad maries, tertia ad homines pertinere. Prima pietas,secundasandimetas, tertia iustitia aut aequitas nominatur. De pro
p. to saris multa: deinceps de caussa pauciora diseceda siunt. pleraque enim sunt ei cum proposito communia. Tria sunt igitur genera causJarum, iudicii, deliberationis, laudationis. quarum fines ipsi declarauit, quibus utendum locis sit. iudicii se
nis es ius, ex quo etiam nomen. Iuris autem par-
342쪽
AD TREBATIVM tes tum expositae, cum aequitatis. Deliberandinis utilitas: cuius eae partes, quae modo expositae rerum LXpetendarum. Laudationis sinis /on
sus, de qua item es ante dictu . Sed definitae quaesiones a suis quaeque locis quasi prop*s hi ituum tur in accusationem desentionemq. partitae . In quibus existunt haec genera, ut accusator persoriam arguat facti, defensor aliquid opponat de tribus , aut non se factum: adit ,s sit factum, aliud eius D Ii nomen esse: aut iure esse fa Ium . Itaque aut infitialis, aut conte Iuralis pristia appellatur, desinitiva altera, tertia, qua uis molesum nomem hoc sit, iuridicialis uocetur . Harism causarum propria argumenta ex iis sumpta locis, qreos: op suimus, in praeceptis oratorijs explicata sunt. I futatio autem accusationis, in qua en depulpio criminis , quae Graece dicitur, Latine appelletur status: in quo primum insistit quasi ad repagnandum congrega defensio. Atque eliran in deliberationibus er laudationibus i dem existunt status . Nam O negantur saepe ea futura, quae ab aliquo in sententia didIa sint fore , si aut omnino fieri non
po sint, aut sine summa discultate non possint . in
qua argumentatione flatus conte Iuralis exinit. At cum aliquid de utilitate, bolic late, aequitate disseritur, deq. uis rebus, quae bis suit contrariae; incurrunt flatus aut iuris, aut nominis: quod idem contingit in laudationibus . nam aut negari potenid D lum esse, quod laudetur: aut non eo nomine
343쪽
Fictendim, quo laudator assererit: cui omnino, non estietive bite, quo non recile , non ιure factum, sit . quibus omnibus generibus usus in nimis im-- pudenter Casar Gmtra Caroncm meum. Sed quae, ex natu conitemio escitur , eam Graeci κρινίμενον vocant: mihi placet id, quoniam quidem ad tes, μ bo, qua re Titur, uocari ius autem hoc, qua de i e Vitur , continetur, haec continentia, nocentur , t uasi firmamenta de sionis , quibus. sublatis de so nulla sit. Sed quoniam lege fimmius in controuersiis disieptandri esse nihil debet , . danda en opera, ut legem adistinem tenem adhibeamus. In qua re ath qua utus existunt no, Mi ,1ed appellantur legitimae disieptationes. Tum is enim de cnditur, non id legem dicere, quodaduer, sarius uesit,sed aliud. Id autem contingit, cum siriptum ambiguum sit, ut duae disserentes sentenis possint. Tum opponiturscripto uoluntas, scriptoris; ut pracratur, uerba ne plus, an sentcn- tia ualere debeat. Tum legi lex contraria assci turi, Duet 'tu genera, quae controuersiam in omni, Dc re possunt, ambiguum , discrepantia, Fripti Cr vobsitatis ,scripta contraria. Iam hoc, magii in legibus, quam in t , samentis, in stipulationibus, in reliquis rebus , τε ζ cx ripto aguntur, posse controuersias eas, Horum traItationes in aliis libris. V csolum perpetuae asinones,sed Gliam partes orationis isdem locis adiuuantur, par
344쪽
tim propriis , partim comunibus: ut in principiis, quibus ut benevoli,ut dociles, ut attentisint qui audiant, esciendu est propriis locis. Itemq. narrari nes, ut ad suos fines syc Ient, id en, ut planae sit
ut breues, ut euidentes, ut credibiles, ut moratae, ut cum dignitate . quae quamquam in tota oratio ne esse debent, magis tamen sunt propria narrandi. uuae autem consequitur narrationem fides, ea
persuadendo quoniam escitur, qui ad persuaden dum loci maxime ualeant, dictum est in iis, in quibus de omni ratione dicendi. Peroratio autem Oalia quaedam habet, O maxime amplificationem: cuius effectus is debet esse, ut aut perturbentur hnimi, aut tranquillentur; O si ita iam assiem ante sunt , ut altaeat eorum motus, aut Isidet oratio . Huicgencri, in quo O misericordia, O iracundia , , odium, O inuidia, O ceterae animi
ctiones perturbantur, praeceptasuppeditantur alijs in libris, quos poteris mecum legere , cum A lis. Ad id autem, quod te uelle sciseram, inqu- latesatisfaItum esse debet uoluntati tuae . nam ne praeterirem aliquid, quod ad argumcntum in omni ratione reperiendum pertineret, plura, quam a te dc idcrata erant om complex us: ieciq. quod a .pe liberales uenditores solent, ut, cum acdes fundum ne uendiderint, rutis casis receptis, concedant tamen aliquid emptori, quod ornandi caussa apte, O loco positum esse uideatur. sic tibi nos ad id, quod quasi inam iptu dare dcbuimus, ornamen-
. ta quae tam uoluimus non debita accedere .
345쪽
. TV DEO, mi pater, Lati ea te auri: tir dire ea, quae mihi tu de ratione di m-
- S di Graece tradidisti, si modo tibi
. tium, Osuis. C. Pater. Aues, mi. Cicero,quod ego malim,quam teqMam
Adti Unium essec Otium autem primum est si---mum, quoniam aliquando I sa exeundi potestas data es: deinde via tua studia uel maximis occuparionibus meis anteferrem libenter. C.Filius. Visne igitur, ut tu me Graece soles ordine interroga' re sic ego te uicissim eisdem de rebus Latine intem rogem c C. P. Sane, s placet. sic enim oe ego te meminisse intelligam, quae accepisti: O tu ordine at dies, quae requiris. C. F. ot in partes distribuenda est omnis do bina dicendi φ C. P. In tres. c. a edo quas ἰC. P. Primum in i uim or toris, deinde in orationem, tum in quaesionem c. F. in quo est ipsa uis ρ C. P. in rebus est uerbis. scdo resinuerba inueninda sunt et collocanda.
Iroprie autem in rebus inuenire, in uerbis eloqui dicitur . Collocare autem, eis es commune, tamen ad inueniendum refertur. Vox, motus, Miltu iatque
346쪽
atque omnis amo eloquendi comes est, enumpomnium coos est memoria. C. F. hid, orationis quot sunt partes C. P. Quattuor. Earum duae ualent ad rem docendam, narratio O confirmatio: Ad impellendos animos duae, principium O pe oratio. CἰF. id, quaestio quasiam habet pamtes 8 C. P. Infinitam, quam consultationem appello ; O demitam, quam causam nomino . C. F.υ o N I A M igitur primum est inuenire oratoris , quidquaeret ψ C. P. Vt inueniat quem admodum dem satiat eis, quibus uolet persuadere, Oquemadmodum motu eoru animis asserat'. C. P. Quius rebus fides fit e C. F., et eistis, quae ducuntur ex locis, aut in re ipsa in iis . aut assumptis. C. F. unos vocas locos ἰ C. P. Eos in quibus latent argumenta. C. F. Quid is argumenti ζC.P. Probabile inuentum ad faciendam frim. C. F. Quo modo igitur duo genera iIla dia nidis ἐC. P. Quae me arte putantur, ea remota appello, ut tinimonia. c. F. Quid insitat C. P. Quae inhaerent in ipsa re -C. F. Et testimoniorum quae sunt generat C. P. Dixinum, humanum: diuinum, ut oracula, ut auocia, ut uaticinationes, e re asacerdotum, harusticum, contesto rum : humanum, quod spectatur ex aucturitate ,
. ej cx Molaritate, ex oratione aut Itbo a , aut
expressa: in quo insunt scripta, pacta, promtis , iurata , qua sta. C. F. uvae sint, quae dicis ins - tas C. P. Quae in xasLit rebus i is , tum ex to
347쪽
PARTITIONES. I Tyro, ti ex partibus, tum ex notarione , tum et
ijs rebus, quae quodam modo assectae siunt ad id, de quo quaeritur.Et ad id tot uni, de quo disseeritur,
tum d ' his io adhibetur,tum partium enumerat io, tum notatio reo bi. Ex iis autem rctas, quae qLD-dam modo assectaesunt ad id, de quo quaeritur, a Vaconiugata pol Mirer, alia ex g nere,vilia ea jurma lia exs Militudine, alia ex dissereritia, alia ex contrario, alia ex cciniunctis, alia ex anci dentibus, alia ex consequentibus, alia ex r miraritibus, alia ex calsis, alia ex assentibus, alia t x comparatione maiorum, aut parium, aut minoris: ut finitio, ut contrarium, ut ea, quae sunt isset, in Trario ue eius aut milia, aut di similia, aut consculanea, aut disentanea: aut ea, quae sunt quasi conrmnLIa: aut ea, quae sunt quis pregnantia Π:ui sic: aret earum rerum, de quibus agitur, cavsae: ivrt
catigamum euentus d est, quae simi esseela de causim, ut distributiones, ut genera partium genta umne partes, ut primordia rerum, quasi praeo serentia, in quibus inest aliquid argumenti; ut rerum contentiones,quid maius, quid par, quid minus H,
in quibus aut naturae rerum, aut facultates cui parantur. C. F. Omnibus ne igitur ex h is locis ar-l Ii enta sumemus C. P. Immo uero scrutabimur, est q: aeremus ex omnibus: d adhibebimus iudicium, ut loreia semper rehciamus, nolint tuam etiam communia praetermittamus,'nsu neces a ria. C. F. uμοmam de de respondisti, volo audire a demo
348쪽
ri motu. C. P. Loco tu auidem quaeris;sed nius , quod uis , explicibitin , cum ad orationis ipsius quaestionumq. rationem uenero . C. F. avid sequitur igituri C. P. Cum inueneris, collocare. Cuius in infinita quasione ordo est idem fere,quem exposivi, locorum . In definita autem adhibenda sunt illa etiam, quae ad motus inimorum pertinet. C. F. Quo modo igitur ista explicas ζ C. P. Habeo com mia praecepta fidem faciendi et commouen di: quoniam fides est firma opinio: motus autem, animi incitatio aut ad uoluptatem, aut ad mes Iliam, aut ad metum, aut ad cupiditatem. tot enim sunt motus genera, partes plures generum sing
lorum. Omnem collocationem ad finem accomm
do quaenionis . nam eii in proposito linis, fides; in caussa fides motus. quare cum de caussa dixero , tu qua eLl propositum, de utroque dixero . C. F. Quid habes igitur de caussa dicere c. P.
auditorum ea gi nere diningui. P am aut cus liator es modo qui audit , aut disceptator, id cst rei sententiaeq. moderator, ita ut dehcIerere , aut tuat aliquid. Statuit autem aut de praeteritis , ut iudex; arre defuturis, ut senatus. Sic tria unt g nera , iudicii , deliberationis, exornationis: quae, quia in laudationes maxime confertur, proprium habet iam ex eo nomen. C. F. iuras res sibi proponet in illis tribus genuribus orator ἐC. P. Del 'Ectationem in exornatione; in iudicio aut saevitia , aut es entiam iudicis ; in fiasione autem
349쪽
' aut' , aut reformidationem deliberaratis. C. F. Cur igitur exponis hoc loco genera controuersia rum in C. P. Vt rationem collocandi ad finem c ιi' que accommodem. C. F. si qonam taedem modo e C . P. Quia, quibus in orationibus delectatio mnis en , uarii sunt ordines collocandi. Im aut porrem secvantur gradus, aut generum disse butiones; aret a minoribus ad maiora ascendimur saut a maioribus ad minora delatimur ; aut haec
inaequabili uarietate distinguimus , cum parua magnis, simplicia coniunctis, obscura dilucidis , laeta tristibus, incredibilia probabilibus inteximus : quae in exornationem cadunt omnia . C. F.
uuid s in deliberatione qui pectas ἐC. P. Principia uel non longa, uel saepe nulla. sunt enim ad
audieudum, qui deliberant , ua caussa parari. nec multum sane saepe narrandum s. est enim narrat o praeteritarum rerum, aut praesentitis: siua so autem, futurarum. mare ad dem O ad motu adbibenda es omnis oratio. C. F. ad id, in iudiciss quae est collocatio ς C. P. eadem accusatoris, O rei: quod accusasor rerum ordinem persequitur, oe singula argumenta quasi hasta in manu collocata vehementer proponit, concludit acriter,cofirmat tabulis,decretis, testimon: tis,accuratiusq. in singulis commoratur ; perorationisq. praeco piis, quae ad incita los animos utilent,et in reliqza asione, pautarum digredi s de cursu dicendi, utitar , , uehementius in pei oranda . est enim
350쪽
propositum, ut iratum esciat indicem. C. F. Quia faciendum ui contra reo e C. T. Omnia longesecus. Sumenda principia ad beniuolentim conciliai dam. 2Varrationes aut amputandae,quae laedunt: aut relinquendae ,si totae sunt molosae. Fit m menta ad rim posita, aut pcr se diluenda, aut obscuranda, aut dercssionibus obruenda. Peror tiones aut m ad misericordiam conserendae. C. F. Semperne igitur ordinem collocandi, quem uolumus, tentre pos semus ἰ C. P. 2Un sane. n auditorum aures moderatur oratori prudenti ci pro nido: O, quod rispuunt, immutandum e l. C. F. Expone deinceps, quae ipsius orationis, uerboruppraccepta sunt. C. P. Vnum igitur I xus est eloquendi Dalponte sustum, alteri um urishm atque mutatum. Trima vis eri in implicibus uerbis, in coiniui:IIissecunda. Simplicia instinitndasunt, coniunLIa collocanda. Et simplicia uerba partim natiua
sunt, partim reperta. 2 at tua ea, quae significata sunts D: I cpcria, quae ex bis f Iasiunt, O n
nata aut militudine, aut imitatione, aut in sexione , ast adiunIlione uerborsim . Atque etiam es haec distinἱlio in uerbis, altera vallira , tria Iatione altera. ura, ut mi alia consonantiora, grauiora, leniora, quodammodo nitidiora,alia contra. Tractatione autem, cum aut propria si 'muntur remum vocabula, aut addita ad nomen, aut noua, aut prisca, aut ab oratore mc d cata, inflexa quodaM modo: qualia sunt ea, quae ιransferuntur