장음표시 사용
361쪽
A R T I T I o N E S. ad extrem . Es autem illa varietas in arg ω- tando,stnon iniucunda dininctio: ut cum interrogamus nosmet ipses, aut percuncIamur, aut imperamus , aut opta us: quae sunt cum ali s compluribus sententiarum ornamenta. Vitare autem
similitudinem poterimus, nonsimper a proposito ordientes: eis non omnia confirmando distulabimus, breuiterq. interdum, quae erunt satis aperta, ponemus e quodq. ex his escietur ,si id apotum si, non habebimus necesse semper concludere. C. F. Quid illa, quae sine arte appellantar,quae i. dum dum assumpta dixisti, ecquonam modo, ecquonam loco artis indigent ψ C. P. Illa uero indigent , ncceo dicuntur me arte, quod ita fiunt , sici quod ea non pari oratoris ars,sedforis ad se delata, ta εarte tractat,et maxime in testibus. na de toto genere usium, quam id si infirmum, Lene dicenda est, et argismenta rerum essepropria,te limonia uoluntaση utcndumq. est exemplis,quibus tectibus creditu non fit: et de ingulis testibus ,si natura uani,
leues,s cum ignominia, spe, i metu,si iracundia, s misericordia impulpo praemio, si gratia adducti, comparandiq. iuperiore cum cuntoritate t sium, quibus tamen creditum non sit. Saepe etiam talionibus resflendum cst, et quod dolorem I glantes multi in tormentis ementiti persaepe sunt, moriq. maluerunt falsam fatendo, quam infitiam do dolere. Multi etiam suam uitam neglexerunt, ut eos, qui bis cariores, quam ipsi bi essent, tib
362쪽
de motu. C. P. Loco tu crinidem quaeris;sed planius, quod uis, explicauitur, cum ad orationis ipsius quaestionumq. rationem venero . C. F. Quid sequitur igitur ψC. P. Cum inueneris, collocare.
cuius in infinita quasione ordo es idem fere,quem
exposivi, locorum . In definita autem adbibenda sunt illa etiam, quae ad motus animorum pertinet. C. F. Quo modo igitur ista explicas ἐ C. P. Habeo co-monia praecepta fidem faciendi et commouem di: quoniam fides es firma opinio: motus autem , animi incitatio aut ad voluptatem, aut ad mol Iliam, aut ad metum, arat ad cupiditatem. tot enim sunt mutus genera, partes plures enerum sing
lorum. Omnem collocationem ad ynem accomm
do quaestionss. nam eii in propositio finis, des; in caussa fides O motus . quare cum de caressa dixero, tu qua eii propositum, de utroque dixero . C. F. Quid habes igitur de caussa dicere c. P.
auditorum eam gi nere diningui. Nam aut ausi liator es modo qui audit, aut disceptator, id o rei
sententiaeq. moderator, ita ut delectetur, aut saluat aliquid. Statuit autem aut de praeteritis , ut iudex ; aut de futuris, ut senatus. Sic tria uni genera , iudici , deliberationis, exornationis: quae, quia in laudationes maxime confertur, proprium habet iam ex eo nomen. C. F. as res sibi proponet in istis tribus generibus orator ἐC. P. Delectationem in exornatione; in iudicio aut Deu tiam, aut clementi iudicis; in fiasione autem
363쪽
PARTITIONES. I 76 aut lip , aut reformidationem deliberalitis. C. F. Cur igitur exponis hoc loco genera controuersiarum ζC. P. Vt rationem collocandi ad uem cuique accommodem. C. F. ut onam tandem modo pC . P. Rura, quibus in orationibus delectatio mnis eri , uaris sunt ordines collocandi. autemporum se. Iantur Iradus, aut genermis dissei-butiones; aut a minoribus ad maiora ascendimur saut a maioribus ad minora delatimur ; aut haec
inaequabili uarietate distinguimus , cum parua magnis, simplicia coniunctis, obscura dilucidis, laeta tristibus, incredibilia probabilibus intexi
mus : Guae in exornationem cadunt omnia . C. F.
uuid c in deliberatione quidspectas ψ C. P. Principia vel non longa, uel saepe nulla. sunt enim ad
audieudam, qui deliberant , ua caussa parari. nec multum sane saepe narrandum s. est enim narrat o praeteritarum rerum, aut praesentium: siua so autem, futurarum. Quare adsidem est ad motu adbibenda es omnis oratio. C. F. Ouid, in iudici s quae est collocatio ς C. P. 2bn eadem accustoris, O rei: quod accusator rerum ordinem persequitur,insingula argumenta quasi hasta in manu collocata uehementer proponit, concludit acriter , cosirmat tabulis,decretis, testimoniis,accuratiusq. in singulis commoratur ; peroratiouis q. praeco piis, quae ad incitados animos ualent,et in reliq&aor tione, paussalum diredisus de cursu dicendi, utitar , uehementius in perorando . est enim 'Z a propositum,
364쪽
propositum, ut iratum esciat iudicem. C. F. Quid
faciendum ui contra reo e C. P. Omnia longesecus. Sumenda principia ad beneuolentim concilia dam. Narrationes aut amputandae, quae laedunt: aut relinquendae ,si totae sunt molcisae. Firm menta ad sidcm posita, aut pcr se diluenda, aut obscuranda, cui derissonibus obruenda. Peror tiones aulcm ad miyiricordiam conserendae. C. F. Semperne igitur ordine- collocandi , qui uolumus, tenι re pos semus in C. P. Nonsane. auditorum aures moderatur oratori prudinti ci provido: O , quod rispuunt, immutandum en. C. F. Expone deinceps , quae ipsius orationis, uerboruq. praccepta sunt. C. P. Vnum igitur g nus est eloquendi Dalponte fusum, alte; um uetsi m atque mutatum. Prima uis en in simplicibus verbis, in cox-iundtis secunda. Simplicia inu nit nosunt, coniundia collocanda. Et simplicia uerba partim natiua sunt, partim rcperta. 2Ut tua ea, quae significata sunt sensu: I cporta , quae ex bis facta sunt, O n nata aut similitudine , aut imitatione , aut in
aione , ast adiunt tione uerborsim . Atque etiam es haec distin lio in uerbis, altera vallira , t IIatione altera. Mura, ut sint alta consonantiora, grauiora, leniora, quodammodo nitidiora,alia contra. Tradiatione autι , cum aut propria sumuntur rerum vocabula, aut addita ad nomen, aut
noua , aut prisia, aut ab oratore mcdi cata, O in-I a quodam modo: qualia sunt ca , quae transbei runtur
365쪽
PARTITIONE s. 177runtur aut immutantur; aut ea, quibus tamquam abutimur: aut ea, quae obsiuramus, quae incredibiliter tollimus, quaeq. mirabilius,quam sermonis consuetudo patitur, ornamus. C. F. Habeo de sim plicibus verbis: nunc de coniunctione quaero. C. P. Numeri quidamsiunt in coniunItione'uandi, consicutioq. verborum. Numeros aures ipsae metiuntur, ne aut non compleas uerbis quod proposiveris , aut redundes. Consecutio autem , ne generibus, numeris, temporibus, personis, casibus perturbetur oratio. nam ut insemplicibus ucrbis, quod non est Latinum , sic in conivntitis, quod non est consi quens, ultuperandum es. Communia autem simplicium coniunctorumq. βnt haec quinque quasi lumina, dilucidum, breue, probabile, illustre,suave. Dilucidum fit usitatis uerbis, proprjs, d 'ositis ,
aut circumscriptione conclusa, aut intermissione, aut concisione uerborum. Obscurum autem aut longitudine, aut contractione orationis,aut ambiguntate , aut inflexione atque immutatione uerborum.
Brevitas autem conficitur simplicibus uerbis, s mel unaquaque re dicenda, nulli rei, nisi ut dilucide dicas ,seruiendo. Probabile autem genus est orationis ,si non nimis est comptum atque expositum; si es au toritas pondus in uerbis; si sententiae uelgraues, uel aptae opinionibus hominum o moribus. Illustris aut em oratio est, si uerbagraui late deledia potirentur, ac trausata, O superlata, et ad nomen adiundia, O duplicata, idem signi-
366쪽
cairtia, atque ab ipsa aftione atque imitatione rerum non abhorrentia . enim haec pars orationis, quae rim constituat paene ante oculos. is enim
maxime sicinus attingitur: std ceteri tamen, et M
xime mens ipsa moueri poli I. Sed quae didIa sunt
de oratione dilucida, cadunt in hanc illustrem lmnia. est enim plus aliquanto illustre, quam illud 'dilucidum. altero fit, ut intelligamus; altero uero, ut uidere uidemur. Suaue autem genus erit dicendi, primum elegantia O iucunditate uerborums nantium est lenium ; deliae coniunἱtione, quae ne
que alteros habeat concursus, neque disiun Ios ase lque hiantes; sit circumsiripta non longo a si hu,scd adspiritum uocis apto; habeatq. militu- ldincm, aequalitatemq. uerborum. tum ex contra-νiis sumpta uerbis, crebra crebris, paria paribus ν popidea iit ; relataq. ad idem uesiorum, O ge minata atque duplicata, uel etiara saepius iterata ponantur ; consim Iisq. uerborum tum coniunἱIi nibus copuletur,tum dis blationibus relaxetur. Fit letiam suauis oratio, cum aliquid aut lausum, aut linauditum, aut nouum dicas. delectat enim quis iquid est admirabile, maximeq. mouet ea, quae M Ium aliquem animi misici,oratio, quaeq. gnificato tomis issius amabiles mores: qui exprimuntur 'aut significando iudicio ipsius, ex animo humano ac lliberali; aut inflexione jerumnis, cum, aut auge di alterius, aut minuendi sui cansa, alia dici ab oratore, alia ex limari videntur, idq. comitate
367쪽
PARTITIONE s. II 8 fieri magis, quam uanitate. Sed multa sunt suavitaris praecepta, quae orationem aut magis o scuram , aut minus probabilem facisnt. Itaque
etiam hoc loco nobis es ipsis, quid causa ponu-let, iudicandum. C. F. I eliquum es igitur, ni dicas de conuersa oratione atque mutata. C. P. En itaque id genus tothm situm in commutatione uerborum: quae simplicibus in uerbis ita tradi tur, ut aut ex uerbo dilatetur, aut in uerbum contrabatur oratio. Ex uerbo, cum aut proprium, aut idem ignificans, aut factum uerbum in plura uerba diducitur. Ex orat ione, cum aut definitio ad unum uerbum reuocatur; aut assumpta uerba remo ventur; aut in circuitus diriguntur; aut in conism-LIione sit unum uerbum ex duobus. In coniundus autem uerbis triplex adhiberi potest commutatio , non uerbori ,sed ordinis totummodo: ut, cum semel dictum sit directe , cui natura ipsa tulerit, inuertatur ordo, O idcm quasi sursum versus retros dicatur,deinde itim initi cise atque permisse. Eloquendi aut re exercitatio mome in bρc totor uertendi genete uersatur. C. F. Actio igitur si quitur, ut opinor. C. Iti Est ita: quae quid oratori cum rerum, cum verborum momentis commtitanda 1 rxime cs . cit enim dilucidam oration , illustrem,ct probabilem, suauem, non uerbis , Iid Darietate vocum', motu corporis, uultu: quae plurimum ualebunt, si cum or xionis genere coiij tient, iusq. uim ac uarietatem
368쪽
subsequentur. C. F. mquidnam de oratore inarestat in C. T. praeter memorianu,' bigemina litteraturae quodam modo, ct in di smili ge=rere persimilis. nam ut illa consat ex notis litterarum, et ex eo, in quo imprimuntur illae notae: sic constitio memoriae tamquam cera locis utitur , O in his imagines ut litteras collocat. 'C. F. i. O NI A M igitur itis oratoris omnis
exposita est , quid habes de orasionis praeceptis dicere/ C. P. Ouattuor esse eius partes: quarum prima C po rema ad motum animi ualet: is enim initiis es O perorationibus concitandus. Secunda narratio, se tertia confirmatio dem facit oratio ni. Sed amplificatio quamquam habet proprium locum, saepe etiam primum, poni emum quidem seres per,tamen reliquo in cursu orationis adbi- benda est, maximeq. cum aliquid a si confirmati . est aut reprehensum . itaque ad fidem quoque uel plurimum valet. est enim amplificatio, vehemensqἹac lara argumentatio, ut illa docendi caussa sit, haec commouendi. C. F. Perge igitur ordine qua liuor mihi illas partes explicare. C. P. Faciam, O ia principi s primum ordiar. Quae quidem ducun- ltur aut ex personis, aut ex rebus ipsis. sumuntur lautem trium rerum gratia: ut amice, ut intellum ter, ut aitcnte audiamrer . ureorum primus locus ieu in personis nostris , disceptatoriim, aduersa -xiorum: e quibus initia bem uolentiae conciliandaeco parantur aut meritis nostris , aut dignitate, aut
369쪽
aut assiquo genere uirtutis, O maxime liberalitaris, oscit, iustitiae , fidei: contrariis rebus in aduersarios conferendis, O cum iis, qui disieptant, aliqua coniunctionis aut causa, aut lye gnifica da se in nos aliquod odium offensio ue collocuta sit, tollenda ea minuenda ue , aut diluendo,
aut extenuando, aut compensando , aut deprecando. Intelligenter autem vi audiamur, O attente ,
a rebus is sis ordiendum est. Sed facillime auditor discit, O quid agatur intelligit, si comples Iarea principio genus, naturamq. caussae, si definias,si diuidas,se neque prudentiam eius impedias confusione partium, nec meMoriam multitudine quaeq. mox de narratione dilucida dicentur, eadem etiam huc poterunt refcte referri. Vt attente autem audiamur, trium rerum aliva consequemur . nam
aut magna quaedam proponemus, aut necessaria, aut coniundia cum ipsis, apud quos res agetur. Sit autem hoc etiam in praeceptis, ut, si quando tempus ipsum, aut res, aut locus, aut interuentus alicuius, aut interpellatis , aut ab aduersario di-EIam aliquod, maretae in perorando, dederit occasionem nobis aliquam ut dicamus aliquid ad tempus apte, ne derelinquamus:qquae suo loco de ampli catione dic emus, multa ex iis poterunt ad principiorum praecepta transferri. C. F. id, in narratione quae tandem conseruandasunt C.P. uuoniam narratio est rerum explicatio, est quaedam qua edes ac fundamentum consituendae si deis
370쪽
dei , ea simi in ea seruanda maxime, quae etiam in reliquis fere dicendi partibus, quae partim sol necesbaria, partim sunt assumpta ad ornandum . nam ut dilucide prob. iterq. narremus, necessariumen: scd assumimus etiam si uitatem. ergo ad dilucide narrandum eadem ilia βperiora explicandi et illustrandi praecepta repetems, in quibus es breuitas ,eaq.saepissime in narratione laudatur ,
qua supra dictim est. Probabilis autem erit, si per is, si temporibus, si locis ea, quae nam tantur, consentient ;si cuiusque facti , menti caussa - ponetur; si tenata dici uidebuntur, si cum bonannum opinione, auectoritate ,si cum lege, cum more, cum religione coniundia; si probitas narrantis
Ini cabitur ,si antiquitatis memoria, si orati
vis veritas, O vitae des. Suavis autem narratios, quae habet admirationes, exste lationes , exitus inopinatos, se interpositos motus animorum , colloquia personarum, dolores, iracundias, metus, laetitias, cupiditates. Sed iam ad reliqtia pergamusi. C. F. rit He ea sequuntur, quae ad aciendam fidem poetinent. C. P. Ita est: quae quidem in
confirmationem, et in reprehensionem diuiduntur. nam in confirmando nostra probare uolumus, in reprehendendo redarguere contraria. moniam igntur omne, quod in controuersiam uenit , id aut sit
nec ne, aut quid sit , aut quale sit, quaerit : in
primo conieἱ Iura ualet, in altero definitio, in ter tis ratio. C. F. Teneo istam distributionem . nune conteriurae