장음표시 사용
121쪽
Pernioniba tua stigida medetur
Pernio nib. aqua calidati igitis quomodo me. deatur
cedente verbaetate ab iis vindicantur. fiunt autem congelascentibus humoribus destitu tis naturali calore, clim autem extremae partes magis a fonte caloris distent, sintque magis spiritibus deltitutae, ac acris liriuriis magis cxpositae, condensatis humoribus ac quasi congelatis , constipataque magis cute intumescunt, & si putredinem acquiram, acriores facti ulcus excitare solent, maxime aere frigido & sicco accedente, condensante cute de diuellent .
Frigiatili ur tondensaι bux-rem drexal at. J aggreditur docere quomodo pernionibus
immersio in frigida medeatur. Auic. lib. I. can. Fen. 3. Doctrina Dc. s. quod Est de custodiendis extremitatibus 1 nocumento frigoris postquam viam qua extrema in summis algoribus custodiantur, tum & curandi iam laborantia tum pernionibus tum aliis veli mentioribus morbis a frigore productis rationem docuit, subdit. Sunt praeterea homines quidam, qui ponunt in aqua frigida, & faciunt utilitatcm, ac si nocumentum ab eis remoueretur, quemadmodum fruetibus accidit congelatis. Quum enim in aquam proiiciu tur frigidam: fiunt quemadmodum si ab eis extraheretur congclatio, & ab cis labitur leniuntur.& arquatur :& si ea igni applicantur , corrumpuntur. Sed quomodo fit illud, non est mcdico necessarium. quod igitur. Auic. tanquam non medici proprium , sed philosophi naturalis omisit, hoc loco Arist. aggressus est explicare. quemadmodum autem tetanus a materia frigida alioqui factus multa aquae perfilsione sanatur, ut docet Hipp. s. Aph. 11. ita affectus hic ctiam a frigida materia ex parte productus,& ab efficiente excitat his aqua frigida dissolui poterit : quamuis non ita frequenter fieri id posse negauerit Gal. in com sed quomodo id praestare potest aquae frigidae perfusio, tedu est,aquae frigidae perfusionem calorem reuocare, neque tamen per sic, sed ex accidenti, id est, non primoihatim citis occursu, vel protinus, ut admota es , sed temporis progressu. Quippe per se frigcrat, refrigerationem vero cutis densitas & constrictio sequitur,ad quam ctiam per-niones sequi diccbamus. At quoniam conclusa cute repercussio refracti6que caloris fit eius qui a profundo ascendit, quique simul propter dimatus inopiam est aceruatus,ssimul
lite propter frigidi circumstantis violentiam in altum recessit, ab interno calore adauctus& humoribus internis quasi enutritus, tandem collectus, violentius unde recesserat irruit, quasi cum inimico frigore valentius rem acturus: unde sequitur eiusdem repercussio seu reuocatio. Quid multa Frigidae aquae affusio primum cutem perfrigerat ' frigus v ro,cutis doni itas, & reditus caloris ad prosundum consequuntur. Rursus densitatem dissiatu prohibitio: reditum vero caloris ad interiora robur de instauratio sequitur. Dimatus tamdem prohibitionem, caloris collectio: quemadmodum copiose Ga l. lib. 3. de temp. cap. vlt, docet. Quamobrem non est, quod quis hac Aristotclis sententia credat conuelli medicorum axioma: contraria contrariorum esse remedia : neque enim per se frigida sanat pernioncs cx hyberna frigiditate productos, sed ex accidcnti. calida verb est, quae per se curationem molitur. Dubitaret autem hic fortasse quispiam, si quomodo aquae frigiditas perniones curare potest, an ita aeris eadem qualitas idem apta siit assicere. Cui sic respo sum velim, adiis frigiditatem, quia in subiit Itori reposita sit substantia, magis aptam nata esse intimius penetrare, quapropter & magis congelat, Λ minus apta est calorem inte num roborare: nec extremitates, puta pedes & manus, iam per aeris frigiditatem fiigidae aquae limponendae sunt, nisi corpore in calida domo existente. Calida uno institition exitum tisuiparat, ranum rixarau. J Hippitum S. tum . lib. de morb. vulg. Pythoclis curandi rationes recensens, inter alias hanc pernionum memianit. Pornioncs dissoluere, tepcfacere pedes hoc modo, praecipue calcfacere igne dc aqua solitum sui C . Calefaciebat autem alternis vicibus aqtia& igne: quod calida aqua Cutem& carnem laxet, ut attonuatus ab igne humor in halitus abeat. ignis enim per se laxare cutim de carnes non potest, sed si plurimum quis ignem sustineat, cutim exiccat Potius, corrugat SI adstringit quamobrem igne calefaciente de attenuante materiam & aqua laxante laxabitur cutis, distatuetur materia, de pars naturalem temperiem assequetur. aqua tamen calida etiam id per se praestare poterit, quod hoc loco docet Arist. Se minori m lcitia. sci inus enim vel ipsa edocti experientia, vel ipso Galcno teste lib. de inaequa. i t m per. 8. tum I L. Meth. med. cap. . dolere cos , qui ex rigore ingenti vchementer pelafrigcrati celeriter sese excalefacere properarunt : multosque clim subito& simul manus igni admouerunt, ingentem circa unguium radicem dolorem pcrsensisse. quod labora tibus pernionibus quotidie accidere etiam obseruamus.
122쪽
Cur frigidum de ficit de tollit perniones, & calidum ambusta ' An propterea quod eadem vis col liquefaciendo facit, soluit vero magis exiccando.
Quomodo pcrniones, qui hyberni frigoris vehementia producuntur, aqua: fiigidit Ambust, te diuoluantur & tollantur, in supcriori demonstratum est quomodo alitem igne combustis ipsemet ignis excalcfaciendo medeatur, qu0d hoc problcmate in secunda parte discutiendum proponit, explicandum nobis erit in praesentia. neque enim hoc in controueri iam verti polcit, cum cxpcrientia quotidiana id nobis commonstret, dum parte; igne ambultas statim eodem igne pcrtingimus. quod autem in solutione dicit Arist. autit eadem viscos ruefaciendosuit. J quamuis si ea considcrcmus, quae de curandis perni us aquae frigidae beneficio a nobis dicta fiant, videatur primae parti soli conuenire,qiii id frigiditate acris ab adiacentibus partibus colliquanto, & quasi cxprimente humores ad partes magis extimas, puta manus 6c pedes, perniones fieri diximus iis in partibus illis quasi congcLitis cadem frigiditate aqviae calore repulso & rcuocato , ad extrema iterum colliquescit ni ait clauari,& dissoluuntur: nihilominus etiam secundae parti comicilire potest, qua modum docci, quo ambusta ab igne ignis caliditas iterum curci. qui enim humorvi ignis ad ambusta confluxit vehementi exiccatione ignis aut aliarum rerum vehementer calidarum dc siccarum potest colliquari attenuari di solui Be cxiccari potest enim tes vita Ac ead in contraria produc re dixieriseratione habita, ac non codem tempore, nec in idem silbiectum codem modo dispositiim agendo. . ΠΟΕλ. ν
Cur in febribus siepe & paulatim potio dari debet 3 An quod quidem mul
tum est, praeterruit: quod vel δ paucum sed saepe, madefacit, & in carnes concedit . quem admodum enim in terra, si plus aquae accesterit, praeterfluet: si vero paulatim, madefaciet tam diu. idem & in febribus: nam quentes aquas siquis paulatim deducit, alueus exorbet. si autem tantamadem confertim agat, quaqua deducatur, tendit. pollea decumbat immotus quam marinae: immo
123쪽
vero aduersus venti decumbat, quoniam ventus ignem excitat. 8cucii
tilatus ignis ex modico multus fit. coopcriri vero propterea debet, quia igni si spiraculum non dederis, ex imguetur. & stragulas non detrahat, quandiu humiditas innascitur. manifestum enim ignem humor extinguit. secundum autem hoc fit&in natura. In intermittcntibus autem febribus pra parare oportet & cletiantia,& fomenta ad pedes fiunt apponenda: Sc circumamictus inter-
qui cicere debet aeger, utpote quod calidior esse debet ante inuasionein: etenim ubi multus sit ignis, paucum ad se trahit.
Si unquam mihi laborandum fuit in verbis Arist in Latinum vertendis, tum & in sententiis eiusdemαxplicandis,& vcro verborum sensu ervcndo, in hoc illustrando omnium maxime mihi fuit diu mandum. Est vero quaestio, cur in febribus saepe & paulatim potiost cxhibenda. dissicultatem primum faciebat potionis nomen , quo quid sibi vellet Arist. non ita liquido constabat,an aquam solum, quae potis Ismlim in labribus potionis hoc ia iis febribui minc praecipue insignitur, an & alias potiones, quae deinde augebantur , quoniam non sa- constabat, an potionem hic eam liuelligat Arist. quae subricantibus conceditur demul tantia pio ccnda' sitis gratia,& si immae illius quae in oesophago & gula persentitur,siccitatis amouendae, an potius quae tu pro amoliendo immoderato calore sebrili per uniuersum corpus, tu pro cxpclluda maioria calida solet vcrsus finem augmci i & in statu sobriu a medicis cocedi. Accedebat postremo, quod iaci satis intelligi poterat,quid porεί' ὀλξον quod paulatim vertimus, sibi velit, an qualitatem solam paruam, an potius etiam exhibitionis modu, quo quis potum non ingurgitet, sed paulatim S suam tur astumat Tcntabimus tamen quantum in nobis erit,de sententiam vorό intcrpi clari,SI sic niuin Arithotcli, genuinum cruore. PO- potio quid tionis nomen hoc loco apud At ill . non aqua modo, scd Vnus quodcunque potionis in- ' 8μ telligitur,quod demulcendae sitis gratia laborantibus febre potissim sim acuta, ut qua maxim8 symptoma hoc imolestiam ast ri, ibi et administrari, stuc sit aqua simplex, siue cumo xymettistic imit a diluta siue genus aluid potionis rcfrigerare dc humectare aptum. Comstat igitur de potione hic frigida illa Aristotelem non agere, quae non stis sedanda gra- tua scd curandae subris ratione & refrigerandi uniuerit corporis ardenti sebre laborantibus a medicis concedi Ibi et : praeterquam enim quod non paulatim neque pluribus haustibus tunc, sed unico S magno haristia concedi solet,ut in libr. dc mcth. modendi,& alibi passim sitis qui AE N nos docuit Galeii. noster qua de similitudine aquae ad irrigandam terram, quae dc humectati ne inibphagi proponit, manifeste ollendimi, non de hac potione loqui Arist. sed de
alicia quae ad sedandam sitim conccditur. Vertim quoniam litis cst hiaturalis appetentia. I rigidi & huim di externi pro restauranda simili sub thantia interna, ut optime docebat silis duplex, Aristor. 1. lib. de animal. rart. 28. consumptio autem haec alia naturalis cst, moderata illa humidum frigidum ycr membra dispersum naturaliter Oxsiccatur, A paula uiam. naturalit cr consima itur, in cuius desiderio litis consiliit. requiritur aulcm Galeno teste s. dc loc. patient. cap. naturalis partium appotcntia, cius humidi quod ost assum
ptima, praeterea i cnarum suctio, SI postremb sensus Sc animaduersio praedictae suctionis ab ipsis ventriculo cum ea distinctione,ut non calidum de siccum, sed frigidum Sc humidum
ab univcrsb corpore cxpctatur: praeter naturam altera & violenta, quae ut plurimum can-
dona causam loquitur, quam & naturalis, sed potentiolem S vclic mentiorem: praecipua' enim est illius causa , ad cpiam aliae fere omnes reserim tue, frigidi humidique escinenti consumptio ac disti patio, cx Cal. loco propolito. de I. desinapi med. facult. capite 3 o. . siue in univcrib corpore haec fiat , unde luctio ad vcntriculum usque pertingit , siue in ip tb duntaxat ventriculo, noc non de adiacentibus partibus palato, gula , lingua, quae
partes commvncm cum c o h .ibcnt tum cam qua tcguntur. absumitur autem humidum
illud actione contrariarum causarum , caloris vidclicce de siccitatis: a calore cnun persh frigus supcratur, quemadmodum humor ab cxcessu ipsius siccitatis : quamuis ad dissipationem humoris praecipui: conducat actio ipsius caloris intensi Sc ignei r cuius proprium munus cst humorem assiduo abstumere : de tamen non naturalis huius litis potissimum oris ventriculi & adiacentium pallium passio est : quas etiam pulmo alterare potist, dum a se emittit fuliginosia cxcrementa a cordo suscepta, quae etiam stitim etiasciunt. naturalis illa sitiς non tam extinguitur paulatim assumpta potione . quam quantitate potus sustici cim. de ca igitur non locutus est hoc loco Aristoteses potiissim i cum
124쪽
ie de morbosa siti in febribus loqui primis quaestionis verbis Raniselle ostendat. de
quacunque igitur refrigerante & humectante potione in se bribus ad cxtinguendam sitim cam quae non naturalis est, loquitur Aristot. ciun quaerit, cur in febribus 1 e --γ. . potio dari debet. quod vero dixit, sel' ὀλοον, ω parum verti potcst, ut quantitatem discerneret continuam,cum discrctam explicasset dictione saepe. possumus etiam verricrepat latim,ut Gaza-antiquus interpres,ut non quantitatem modo, sed etiam utendi modum nobis indicaret. quidem multumwpraeter D. M autem paucum,si Ue,madefacit in carnes com cedit. J Haec vera quaestionis propositae solutio, quod scilicet potio multa sed Consertim asi simpla ν sumpta praeterfluit, nec cxsiccatas partes humectare potest, quibus inest aestus de siccitas: at saepius data N: paulatim, S os ventriculi ,& ccsophagum,& linguam, S palatum, dum Frix da paupercas partes transit, humectat refrigerat, aliqua ex parte parietibus&tunicis extimis adhaerens,quin paulatim sese insinuans, in carnes concedit,& venulas exsiccatas madefa- humectat. ciendo S irrorando humectat. si admodum enim in terra,s in aquae erit, praeterflues,si vero paulatim, madefacis taritum,
idem ct in febribus. J Aptissimo id exemplo nos docet. Si enim multa aqua & consertim aut
decidat in terram, maxime ubi sicca sit, aut deducatur, superficiem terrae non permeat, scd praeterfluit, nullam moram ducens,at si paulatim aqua aut decidat, aut deducatur,su- .perficiem paulatim madefaciens, & occlutos poros aperiens, viam subsequenti ad pene-- itrationcm parat. ω hoc est quod subditi L na uendes againsipias paulatim deducit luem exserbeisi autem ιantumdem const/tim aga quaqua deducatur tendit. lmodum enim docet, quo magis penetrat per a luci lubstantiam aqua paulatim affusa r ut sebricitantibus corporibus aptius accommodet exemplum. sic enim corporibus nostris febricitantibus astuta aqua paulatim, exlbrbetur, & per occultos linguae,gulae,oris ventriculi, M internarum partium
meatus permeans, humectandi& refrigerandi vim habet, ut quod a calore febrili absumptum est, commode reponi possit. Postea decumbat immotin quam maxime. immotus inquam , quia se inu id indicat qui ristagit tur, 'IInguuum J non ita ficile intelligi potest ad quem sensum haec verba proponat. Aponensis, eredidit docere hoc loco Aristotelem quomodo gubernari debeat laborans febre, potissimuin imminente iudicior ad quod propositum multa, etiam alia praecepta tradi ab Aristotele scribit. Ego verb quoniam non milii videtur solere Aristotelem proposita una quaestione, in eadem dissoluenda ad alia pertransire, quae non faciant ad illam quaestionem, crediderim potius iis vcrbis & sequentibus omnibus docere modum quo febricitantium sitis ex immoderato aestu de siccitate producta tolli possit. si quis enim immotus quantum fieri possit, maneat , quodammodo igneum calorem suffocabit, qui ex motu N agitatione sistet saepeirii merb augeri M accendi magis, non secus atque ignis,qui
agitatione sbici conseruari, quiete veto languescere, & tandem emori. qua etiam ratione dicebat. s neque aduersiin venti'tum decumbas, quoniam venetus ignem excitas.J quemadmodum
ignis, ubi ventis agitetur, vigorem assumit, id augetur, quod per pabulum vi ignis magis propellatur, ita, inquit, ignis febrilis, ventorum statu solet accendi magis: id aurem non
tam agitatione fit, qu im quod venti agitatione tum aer ambiens, qui febrientem quasi circum ambiebat reactione laborantis calidus, illi mutatus frigidus redditur, tum aegez perflatu illo refrigeratur, unde constrictis externis partibus Ac meatibus culaneis Occlusis , calor febrilis penitiores partes occupans , & exhalationibus humidis retentis augetur magis. quemadmodum. iventilatin inuex paucost mulius. cooperiri vero propterea sib h. debet, quia ignisiPiraculum non dederis, exuriaetur:ostragulis non detrahit , quandiu humiditaν innasiisurinmanifestum enim ignem humar extinguis r secundum autem hoc idsit, o in nasura. J Vc ignis, qui in febribus maxime exurit, unde siccitas illa pro manat, qua sitis Vehemens ser melleui. bricantium proficiscitur, extinguatur , dicit ob uelandum csse , 5e stragulis cooperiendum aegrotantem potissimum , si viam cutis humorem sebrcm producentem tentare conspexerimus, neque stragulas prius esse detrahcndas , donec multus sudor essiuxerit: nam non secus in nobis ipsis humor ignem febrilem extinguit, quam observemus fieri in igne hoc externo. Obseruandum autem est , non quocunque tempore in continuis febribus fieri posse , sed in statui p., de urgente declinatione uniuersali. aut etiam in particulari accessionum vigore, aut declinatione 1 quemadmodum enim ignis hic externus, ubi spiraculum non habcat,extinguitur. quod agente eo perpetuo in pabulum, atque in sui substantiam illud vertente,dum terteit re illud adustione aereum reddit, ut tandCm
125쪽
facilius in ivem verti possit, sursum latum exitum non inuenies, deorsum ii criam impetu sertur, quasi agentem ignem obruit,unde Extingui susto catum ignem antinaduci liinus. ita censet in febricitantibus calorem febrilem humore pro manante, neque liberum exitu inveniente ob stragulas quodammodo obrui atque extingui. quod autem Arist. τα in aα
dixit, non vcstimenta traduxi, quod qui sebre laborant Δ curantur, sol catu non vultibus induti decumbere, sed in lectos ragulis cooperti. annotauit autem Budaeus ex Matti oc. y dc Athen. libr. ii. quandoque pro stragulis sumi. Io tiruranitIentibus autem febribm Waeparare oportet balneao sementa ad pedes sunt avonenda.orinumaminus quiescere debra , utpote quo cati resedebeat anιe inuasionem. J bd intermit' tentium februim caliditas ut plurimum milius sit intcnsa , quoniam mat cria in qua ac ι . eeirsus cst febrilis calor, extra venas, & ad loca, corde remota solet propclli, ut su- . dor proliciatur, quo quasi medio ignem cxtingui dixerat, maioribus auxiliis indigere ollendit i quam stragulis, balneo, fomentis, S grauiora integumento. docebat amHipnocrat. a. de ratione victus in acutis 3 . sudorem multis morbis esse commu-
pio te, insu n m. adaucto autem In fCbribus calorc ait nuatur magis materia, externae par tes ma-
- gis rarescunt. ex venis enim & artcriis grandioribus peccans materia excalcfacta & tenuior reddita ad ambitum corporis propellitur, unde expulsa per cutim continuata quadam scri e aha succedit ita , ut aliarum etiam internarum fere omnium humores alliciat,
a Ra 'opto atque expurget. Caetorium in prouocandis sudoribus mirum naturae artificium ars aemu
sudo ε .iε Iatur. primum quod nunquam semel unicoque sudore quomodocunque copiolo in se dum in se- bribus ibi uitur morbus, sed saepius aut excitatis aut aree proritatis , ac per interi alla. sudole, Pra terea quod nusquam movcnt utiliter sudorem, nisi saltem incepta coctione ut doce-ος tot e bat Hippocrat. l. lib. de morb. vulg. sect. Σ. pari. 2 . clim dixit sudores multi iis adcrant,
soluuni. quibus tantum aberat Vt recrearentur, ut etiam Contra laederentur. cuius Occalione dicit Gal. in coni causa in promptu est : nam attribuimus crudis morbis nec prodosi esu dorcs, nec signum csse bonum . nam vel copiam demnatiat humorum , vel virium imbacillitatem : iii si id aliquando contigerit in aliquibus sebi ibus cxseio sanguinis concitatis quas multi sudores a principio sbluere ibi cnt,citra ullam coctionem,quia ca non Cgenti. I. i: . humores. Ratio autem ea esse potest, quod cum eos hun orcs,ex quibus natu- b initi, sudores concitat,prius aut in halitum concitet,vt Hippocratis est opinio,aut plurimum I. i. h. attinuet, antequam sit dores moueat, chin id quoque fieri minime possit C itra coctionem, fit ut humore incocto tria squam prodesse queat. praestant autem huiusmodi usum. 5 1 idores mouent quam multa. frictiones, cxercitia, semcnta, inunctiones, se status, cerata cmplastra balnea, de ultimo ea quae potantur: verum ex iis aliqua solum subribus conlieniunt: & solum balnea & fomenta ad pedes sibi sumpsit Arist. conueniunt autem balnea in moueti duat febribus putridis intermittentibus, non quocunque tempore, ut diximus, sed absolutar tis. ' potius coctione, ut docuit Gal. 9. Mcth. med. aut saltem iam progressa, praesertim in in- teudulo. termittentibus, non in die accessionis sed in intcruallo: de qua re abunde mcdici. nimis enim longi simus, si ea omnia quae ad hanc materiam attinent, persequi voluerimus,cum hic solum huiusmodi attingamus , quantum pro sentcntia Aristoteus explicanda sussi Ciant. Concitatur autem etiam sudor adhibitis somentis, puta vesicis aqua calida simplici vel cum aliquibus rebus decocta,repletis, aut lamentis calidis, sed siccis iuxta pedes, M. manus ac latera, dummodo inflammatione aut distomperie aliquod ex visceribus non laboret. iis adiumentis sblet calor intermittentium febrium magis accendi, S: humor magis
. attenuari,unde excitato sudore magis copiosis,accc d cnte quiete,& idoneis cooperimccis, ignis accensius facilius obruitur,& causa qua excitatur in halitus versa, uberius expellitur. Etenim ai mati v guueaucum adsie trahit. JHic SI antiquus interpres Gaga videntur liabuisse,'μ σπουωρλυ-ουδ c. si πολυ το ὲαυτὸ του
λὼ -- το ολιγον -- ε . o αγει. quod sic Gaga vettit, ubi enim multum superest ignis, lucerna nequit ardere, cxiguum quippe ignem multus ille ad se trahit. Ita sit ut multum ignis in Co ore praeparandum sit. Febris enim exiguum continet igAcm: multusque proi de ad se ducet exiguum. Verum quoniam in impressis nullis codicibus haec verba repcrtu tur,& quoniam in sequenti problemate, ubi de inici mitrentibus ctiam flabribus agit, Lo tam hanc fere vcrborum seriem apposuit, ne sit pcrfluitatis argit .atur, praetermittendam cssc ccnsui, neque etiam laborauimus ita proposita sentcntia explicanda,cum in sequenti cx lucerna exemplo, nullio L. ilius a nobis sit explananda.
126쪽
i Problematum Aristotelis. iis
καθ' Huri μια, το H I, πυζ,το τὸ Piobl. LVII. In quartanis febribus oportet non attenuare, sed ignem in corporibus ad- . augere. Oportet autem & exercitiis uti, dc qua die imminet accessio,Hotum, semnum non quaerere. propter laoc etiam confert calefaciens diaeta; quia dc-bilis est quartana febris : nam si exilis non esset, quartana non fieret. Vides ubi multus est ignis, lucernam flammam suam seruarensia posse. quod cnini multum, exiguum ad se rapit, quapropter multum ignis accendendun, in i orapore est, quia modicum febris naec ignem habet. Sic igitur victus quotidiani
ratio, quae partim ignem , partim rorem in corpus inducat.
Qithd inter dissoluendam praecedentem quaestionem, digressus esszt aliquantulum a principali suo initituto Arithoteles, aliquάsque regulas proposuisset, quibus non continuae modo febres sed etiam intermittentes extingui possent, hoc locου non probicinatice ali qua proponit, ad curandam ipsam quartanam non inutilia , scd dogmatice. Primo igitur
Incror is febribus oporari non strenuare. Joptimiὰ Gaza de victus ratione intelligendam hanc primam partem censuit. non possunt autcnta quae ab Aristotcle hoc loco dicuntur, recte intelligi, nili aliqua praemittainus de quartana si brc. Haec a inclancholico succo fu-trescente generatur. Vcrum quoniam melancholici succi nomine multa intelligi lent, Mesaneh ne verborum nostrorum confundere possit, ea explicarie prius operae pretium Videtur. Galenus libello quem inscripsit,dit alibi saepius,nigrum humorem triplicem posuit: unus qui sanguis est, atro calore sustus, τι μευν ab co dicitur, ab Hipp. Aphor. 2l alius est, qui mulancholicus humor, vel soccus dicetur. Graece distin
enina non humor cm sed morbum senaper denotat. Nihil est autem aliud succus hic Mς 'ςhomelancholicus, qu am sanguinis in hc pate generati crassor se plane terrea pars. Hoc he tabipatis cxcrcmcntum quidem est, sed a liene tanquam proprio conceptaculo naturalitcrii 'trahitur. Naturalis dicitur hic humor, qudd natura etiam bene agente generari in produ -ctionc sanguinis in hepate necesse est, qui si diutius moretur in corpore, neque per ali
quem sensibilem cs fluxum evacuetur immutatus Sc putrescens vel potius adustus, et νῆά si ελαιπα θλὴ γενναται, eodem Gal. teste:quae nobis atra bilis crit, ab humore melancholi- Nigra bilis copianE diuersa, nec solum nomine verum etiam propriis qualitatibus atque cita messi cacia dissimilis: cuius origo ad calorem innatiiralem iam adurentum reserri debet. Inuti- αυτ.lis semper est& cxitialis quoque, Sc in persecte sano corpore nusquam repcritur sed prae ter paturam cst. Eadem uniuscuiusque humoris, non solius irrelancholici torrefacti vcluti cinis est. nam Ma flava bile exusta fit interdum , sed rari iis ex pituita aut sanguine pzrusto. Nullum ei recipiendae viscus est a natura febres ictum, quia secundum naturam an Esse corpori non debet. omnibus qualitatibus ingrata est, dc nocentissima, quippe summo
acerba est M acida . tantam ex adustione acrimoniam retinens, ut ex dendo e uictrύζ, Vbi sola δc impermixta corporis partibus adhaeserit: nec tantum membra petrodit, verum ctiam in terram effula acerrimo aceto silmillima bullas cxcitat fervcns. Perniciosa qui'
dem est quae ex humore nigro sime melancholico gignitur, sed perniciosior, quae CX flaua ibile contingit, omnium dctorrima & maxime crociens, quae ex aeruginosa bile per Vehe mentiorem assationem prouenit. Hoc modo atros humores distinxit Gal. & ut plut initim
127쪽
Iesem suam seruauit,quamuis aliquando confundi etiam dicae 6. hor. 3. Quorsium hae etam longe a quaestione Arthotclis propositat ut doccamus febrem quartanam limplicem& exq.1j1itam 3c legitimam ex humore vero melancholico na urali fieri putrescente, ut metaeholi- docet Gal. a. de disterentiis Db. s. Haec ut plurimum in sc ipsa, Zc non ex alia procedente φ trahit, eosque nil adit qui plurimum congesserunt: de quib. liene minus recte suo munere fungent C, sanguis a sua faece non expurgatur. Hic autem humor sicca de frigida intemperic constat: propterea non facile aut iubito tota inca lescit, sed paulatim veluti lapis, v ct testa, vel os, Vci simile quippiam, accenditur. Haec igitur cum ita sint qυae ab initio dixit Aristo t. In quartanu non oportet attenuare. J non de inedicamentis intelligi potest: quandoquidemtionsitati certum est utilissimum esse iis uti, chm humor terrestris sit, frigidus & crassus, qui atte-οR- 4 φ nuantibus, excalefacientibus de humectantibus mediocriter indiget. sed de victus ratione
Arist. Intelligere oportet. si enim in acutis morbis attenuare Victum oportet, dc tantum cibi sollim concedere, quantum pro viribus sustinendis breui illo tempore, quo duraturae sentri, Non dea febres, sufficere potest, quod cum breue sit, renui etiam sebstantia dc pauca qualitate 3 ςM. ς' opus habet. In quartanis autem febribus cum diuturnae sint , si tenui victu uteremur, virtus si1 fficere non posset ad statum usque morbi, sed omnino succumberet. Sed sinem in corpori adauges e. J In sebribus putridis aliquando non modo caute rationem habemus, sed etiam ipsius febris, cum adeo vehementcm babct caliditatem, ut curationis non paruam partem ipsemet calor febrilis ad se trahat.aliquando autem cum non
ardens fuerit, neque admodum vehemens, neglecta febre per se totam curationem ad causam morbificam conuertamus, unde Sc febris sotietur, & nisi corrigatur, perpetuo asota, .h;ι augetur. Cum autem quartat ae exquisitV ab humore frigido 8c sicco producantur, ex caleae a, eon. facientibus indigent. Id quod desumpsit ex Hipp. lib. δe natura hominis, ubi dicit,Quai - ' febres tertianis diuturniores sunt, quanto pauciore bilis parte participant, unde caliditas augetur, de propterea quod corpus in ipsis solidius superflua adco continet, ut aegrὶ filius depelli possit. nigra enim bilis inter omnes corporis humores crassissima ctiam sobres diuturnissimas facit. Hinc Gal. primo ad Glauc. Theriacam S: Cyrenaibum succum, tum d confectionem ex Cyrenaico succo . pipere , myrrha& floribus rutae ut docuit Aet lib. s. cap. 8 . vel etiam addita castorei parte in quartanis commendauit praesertim dum
a rigore maximo ζ nentur. P quarta- Oportet autem dr exercit u wLJcum attenuatione humor quartanam excitans quam mari. ἐεaista indicat, quumquc humor is, iritus vitales quodammodo tenebricosos reddat, quineolpus dis- dc quasi obruat exercitia in diebus intermissionis merito commendanturiquibus M attenua--isbis ζ incalcscere potest materia, tum dc spiritus vividiores dg subtiliores reddi. Obsieruanda I aquaria. autem sunt, quae Gai. in arte cur. ad Glauc. animaduertit. variandam esse de formam 5e. ., ό. .es quantitatem exercitii ex natura ipsus quartanae. Nam interdum adeo longa est accesso,&νοα-dc adeb vehemens, ut omitino corpus delassatum relinquat,etiam intermediis diebus,ut vix
zze. ς possit. Hos igitur docet non debere uti exercitio: quandoquidem docuerat Hipp. invisatam. h. quod in omni corporis motione, cum quis dolere ccepcrit, statim quiescere remedio ςst : lc propterea satis in iis erit uti frictionibus, cita eae vices exercitii saepe subire possint, vel leuibus deambulationibus, qua die febre carent. Hae enim rarefacta cute, Ad materia ab tenuata, ad digerendam materiam non parum faciunt. quΑd si non ita vehemens fuerit accessio, quin possint maiores iii termediis dicbus labores perferre, non erit inutile si more suo
Eiqua die imminet accesso, elotum, somnum non quaerere. J consueuerant pristis illis temporibus ante cibum lauari: propterea de iis etiam breuissime suo more aliquid attingit,concedens etiam die accessionis vi balneis consuetis utantur, sed illud diligentissime obseruantes, he abalneo uomnum capiant. docuit enim Gal. noster i. Aph. r. semper in principio accessionis Min incremento sena mim noxium esse:utilem autem inclinate iam morbo. Cum enim in principio accessionis calor naturalis penitiores paries petati quasique obruatur: in mno autem itidem calor de sanguis ad intimas palics trahantur,qui in vigilia exterius ad instrumetata senium de motus est eruntur id expanduntur, si somnum in ptincipio accessionis conce-ι.isi iis ita PQ Lissimum laborantibus quartana sebre, rigores diutius perdurabunt, calor quasi xleuati, iis obructur, ac difficillime sese a vaporibus il Iis crassioi ibus explicabit. p v . Propter hoc etiam confert cailefaciens diam, quia debitis es quartana febris. J non tenuem esse de-α eis. ' bere di crat victus rationem laborantium quartana labrem unc qualitatem ilius manifestam facia:
128쪽
facit: dicit enim debere calefacientem esse. Hoc docuit Hippocrates libro de locis in agaitatis. homine. scd optimc Gal. noster lib. de arte curat. ad Glauc. sinapi ut it tu, dia spolitico, pipere S salsamciuis . Liberalis vero magis cst in pipere conccdendo: cluod pipei etsi cali- ereus dum sit insigniter, tenuitat C tamen partuim non pol cli plurimum excalesacci c. Namsi exuis non esset, non peret. J Videtur Alistoteles hoc loco rationcm petiodorum referre in maiorem minorcinue caliditatem. Disputant longa oratione medici, quaenam simi caulae reditus sebrium per Lircuitus , nempe cur febres, quae a pituita putic- ι1cente producuntur singulis diebus, quae ex bile flava tertio quoque die quae ex atro humore quarto die repctant. & multa hac in rc reccntiores barbara sectantes medicinam commenta sunt,propriciates occultas tibi confingentes, ut dictacultates omnos cultare facilius possent Gal. tamen docte admodum dc subtiliter totam hanc materiam persecutus est in postrema parte secundi libri de differentiis febrium, ubi causas horiim redituum inquantitatem S qualitatem humorum rcducit . & rcccntiores doctissimi Trinc auellius, Uega de vale situs luculentcr admodum totam hanc materiam persecuyi sitiat,& lo nga oratione & exemplis cxplicarunt,quae cἰim cXpositoris ollacium superent , ncque brchia rationc compichendi possint, praetcrcunda esse censem his : sollim admonentes, Alistotclem Galeni opinioni maximc fatiere. quamuis enim in solam qualitatem nempe frigiditatem resurre videatur reditum quarto quoque die, cum dicit, si enim exilis non esset, id est, si humor febrem hanc produccias, non cisci frigidus , aut leuiter excalcfactus, non seret quartana: clim bilis quae calida cst admodum tertio die supcruentat , non negat tamen etiam quantitat cm ad idem maximC faccrc. nam pituita cum frigida sit, lento gradu mo- pei babo, Deci deberct, tarduisque accendi, Sc tardiores circuitus facere quam bilis natura sua calidistin a : quia tamen quantitato in post sanguinem alios omncs humores superat ut docuit Hipp. Primo de natura humoriam,singulis di bu S acccssioncs excitat. Aigcrmitem humor, m . c im quantitate caetcris tribu Phumoribus cedat, sitque praeter catai di motus ob frigiditatem & siccitalcm, propteroa non prius quam quarto quoque die de aggregatur 5 acccn- cditur. Hinc cum alij humorcs viriim nus solum febrium producant , pituita quot Idia' lieu, hem, nam, bilis flava tertianam, ater humor non quartanam modo produci ς, scd quintanam molio etiam, sextanam, seplanam. Octauam, & aliam quae nono quoque die etiam invadit tmdra 1 . ibi multus est gauJuce amflammam suam siquare nou polst . quod earari multum, exheuum ad sie ra . μι. quapro rem illum ignis accendendum in corpore est, quia moduum siebrubaec ignem habra.Jcxem hi bauri .' 'plo aptissimo docet Aristotcles roborandum cise calorem nostri mi innatum in hac febre quartana excalcfacientibus,ut minorem sebris calorem praeter naturam possimus facilius superate. Exemplum cst cx flamma luccrnae dc sumptum, qu. in extingui videmus a maiori, aut certe ab cadem minorcin illam attrahi.Vtitur hoc met exemplo Aristoteles lib. de longitudine de breuitate vitae. εί tortio lib. de coelo sis igitur πι quotidiam ratio, uip.rrtim ignem artim rorem in corpin ιλ ducatJ Victum laborantium quartana febre, conc Iudit debe- onis ,ri. te esse calidum S humidum : calidum quidem , ut frigidus natura sua humor uical cicat: humidum autem, ut sicca illa cxccdens atri humo Us siccitas huniectetur 5: emolliatur. di mi auciat autem virorem in corpus is casJ & non absolute dixit humiditatem, quia talis esse de bet humiditas calo ii conitincta, quae nutriendi dc contempcrandi emolstione quadam crinitia ita siccitatem humoris melancholici, vim habeat: quod in huniectantibus simpliciter mini me inest, ut iri aqua. Et hoc est fortasse quod nobis insinue auit Gal. primo ad Glauc cum in Gu ' , curanda quartana non esse utendum frigidis, neque liumectantibus : vnde immerito ab Alexandro Tralliano reprehenditur quod huna cctantia reiccerit in quartanae stuc enim humectantia Iaaec intellexit, siue cum Stephano Atheniensi reiicere dicemus instigi dantia P vm M- de humectantia simul, non autem quae humectandi per se facultate praedita sunt i ncque enim mutanda cst lectio, humectant , in exsiccant, ut credidcrunt plerique iccentiores llime si pipere utitur saepissime Galenus in hac tabre curanda, ex aqua scin per conceditur.
129쪽
qui ab ione , tote: qui ver b a rore, igne . hui litatem enim cicsicc at.
Vt medicis iis quaestionibus uiuuersali aliquo praecepto finem imponerct, nihil potius habuit quam omnium uniuersalissimo sc praestantissimo veluti coronidcm terminare,contraria contrariis csse re mcdio: ut id ostendat, morbos alios ab igne, id est, a calida causa seri: alios a rorc, id est, ab humiditate. neque veri, omncs moi bos a duabus iis causis fieri dixit, sed alios ab hac, alios ab alia, ut tandcin quod decreuerat ex cadiuisione colligere posset. Assiimpsit ucris duo laaec morborum genera, quod proxime in superiori problemate duorum horum fecerat mcntiorum. Huius autona propolitionis quod morbus omnis contrariis sit profligandiis, ea est ratior quoniam rem odium est quod morbum depellit diquicquid aut cita morbum depellit, illi vim inferi: quod vim inseri, contrarium cst: omni ratione igitur remcdium morbo contrarium csse necesse cst, omnumque morbi depulsionem atque curationem contrariis perfici. Qua argumentatione usus cst Galenus in ii bro artis medicinalis. Obseruandum autem contrari clarem hanc potissimum causam morbum producentc m rcspicero, raro morbum. Nain calidum frigidis, siccis humidumeliincimus, unde morbus producitur, ut hoc loco docet Aristoteles. Caeterum contrarietatis nomine in curatione pc ragcnda, ut docet Gal. xl. Meth. mcd. cap. I a. intcnigimus , non solum vere contraria. scd etiam alia opposita. nam calidum frigido est contrarium, S: humidum sicco: at lcnc aspero, rarum dens b, magnum paruo,&alia multa quae morbum faciunt Ac tollunt, non veri: simi contraria, scd oppolita. At arbitrantur aliqui, medendi
summam hanc lcgem cucrti dum morbos quosdam audiunt remediis do pelli similibus. Sed huiusmodi omnia licet morbo sint similia, eius tamen causis pinnab per se adhic santur, moibtimque tollunt non per se, scd sitblata causa. Sic rhabbaibar una quamuis c lidum febrem soliuit, dum ipsius materiam expurgat: sic lassitudinem excrcitatio lenit, quod humorem per mulculos effusum discutiat. & vomitioncm sedat vomitio quae prori tantem humorem excutiat: Sc dysenteriam purgatio leuat noxia materia dctracta. Ad eundem prope modum frigidae largam profusionem', conuulsionem lolui reputatur Hipp. . Aphor. 1 1. Cocriam non huiusmodi remedia hoc loco sumpsit sibi Aristoteles: sed quae primh M per te affectum se inmoucant. Sumpsitvcin Aristotclcs ad id common strandum cxcmplum in morbis similarium partium S magis communibus, nempe in iis quae si in t ex
simplici intemperie. In quibus si aduersas medicMncntoruim virus perscrutcmur diligenter, it a quidem o innia inter se collatae regione respondere videbuntur, ut quot a ficinus contra naturam simplices. totidem cxistant & mcdicamentorum facultates, parque fit affectuum & re mcdioriim numerus. Nam intem rici calidae contrauenit Ec opponitur medicamentum refrigerans, frigidae calefaciens, humidae exsiccans, siccae hum cchans,humori, exagitationi, sedans M reprimens. Dc fluxioni tum inhibens tum repcllens. Exub rantiae aduersatur vacuans per vomitum, alitum, uterum: pcr urinas &sudores, de quod per nares de palatum materiam attrahit: & quod pcr cutim resoluit digeritque. crassitui, attenuans: tenuitati, incrassans: duritiei,emollicias: mollitiei, indurans: lcntori, dotem sens de expurgans: acrimoniae, illiniens: partium laxitati, corroborans: corruptioni,quod hanc inhibet, alexiterium M alexi pharmacum: putredini,concoquens,suppuran& dc exput gans : meatuum laxitati, exasperans:asperitati,iae uagans: angustiae, dilatans: dilatationa, adstringens: densitati, rarefacicias: raritati, densans: occlusioni, aperiens: apertioni occludens : continui solutioni, agglutinans, sarcoticum, de epuloticum. Haec gen resis est r, medioraim pro assumium varietate inueniendorum ratio, atque indicatio summa : c qua
medicamentorum omnium tam simplicium quam compositorum vires medici petere solent.