장음표시 사용
191쪽
Mos enim modestὲ qui bitam alit,
pariter corpus roboras di d usus medicina varios in mili um. istetur js propinantur pharmacuri rea lauare corporis vino expedit. .
In quotid is hominum conuini t odice bdentιbus dilutum , at sobrysi nimum exhriarat, at modus
Par pari si bibitur adigis ad insaniam.
Si merum, resolvis arι- corporum.
1apropter Bacchum omnibus is locis mea, ludicum equis sidam vero edixit Pusa Lacobum vocansim sanitatis prasidem. Et Epicarmus. E sacrificio epulum, ex opulo compotatio, ex hac procacitas, ex qua furor de debaechatio unde iis apud iudices, ex lite condemnatio, ε condemnatione vinam ea compedcs, mulcta,& syderatio. Aristoteles vero ex prosesso in uniuersa hac sectione 3. admirabile εc variam vini natura Sc facultatem ob oculos nobis proponere Volens,abiem & sit - hoc problemate initium duxit,quo quaerit,cur vinum, cum natura sua calidum sit ebrios s. Aisi reddat facile rigentes, morb6sque multos ex fluxione materiae ad thoracem originem ducentes , tum de frigidos multos producat. fμελ-HJ ebrii, metuisque vinolenti:quamquam enim quandoque pro eodem sumant, vinolentus tamen etiam is est, qui vino deIectatur,ti oo saepe olet. Calido existente sino. J Tanquam certum M citra controuersiam receptum vinum cali dum esse supponit. In qua re grauissimorum quorundam virorum, qui proxime de vini facultatibus doctissime egerunt, sententiam mirari fatis non possum, qui cum vina aliqua frigida a Gal. dicta cise obseruassent,non omne vinum calidum censuerunt sed aliqua frigida crediderunt, ut mustum,&quae oligophora a Graecis dicta sunt: mustum enim non ita frigidum constitui potest, quin in eo calidas partes praedominari asserere debeamus.
vinu mul- Terrestres Cnim aliquas panes continet, tum&aqueas aliquas,quarum ratione frigidum
dici potest respectu sui, ubi maturuerit, & a partibus illis frigidioribus , quae igneas illius
ι eeatiores . partes aliquo modo infringebant, defaecatum fuerit: quod vero oligophorum est, cum multas aquosas partes contineat, igneae autem ab illis repressae reperiantur, frigidum aliquando dici potest, non qubd corpus nostrum refrigerare queat, sed quhd aut non multum excalefaciat aut certὲ essectius non pariat qui caloris soboles esse solent. Multis autem probare possem in vino caliditatem praedominari, sed quoniam video, auoriam nostrorum memoria controuersia exorta inter medicos Veronenses, M arbitris delectis disecussa, hinc inde multis adductis rationibus & clatissimoritin virorum sententiis, in hoc Conuenisse calidum vinum esse statuendum,quamuis ilectim alius,alius humidum statueret, ne actum agere vHear consulto praetereundum id esse duxi: solum nonnulla attin-v;ὼ ea quae in contrarium 1 Plutarch. in s. sympos. quaest. s. proponuntur ad osten- iis dendum vinum non calidum sed frigidum esse. tanquam falsa facile conuinci possint. vinum, si odorem spectes, ita acer est,& cerebrum sericiis,ut caloris ei vim inesse facile qiii- monstran- libet animaduertat. pore itidem adeb est saepenumero acri,ut calore linguam,totumque ipsum denique os repleat: at mustei vini saepenumero sola humida exhalatione,aliquos inebriatos cum viderimus quid aliud nisi ex calidis exhalationibus ex vino sursum latis id prouenire dicere poterimus. fit enim ebrietas ex sipirituosa exhalatione calida sursum se agente, & mirificis diuersissimarum rerum pro cuiusque temperamento, formis, sipecies multimodas repraesentante, quarum reddi facile rationes nequeant quidem sed rei propinquae proximae* naturam,quae cuique occurrerit,attingant tamen semper. Hinc temulentorum rubore asperis malae,& pustulis adusti humoris copia reseris,hinc labia ex-sccata, hinc sitis illa adaucta dum repetitis meraci vini potionibus sitim sedare tentamus.hoc in seipso expertum testatur Gal. 3.deratione via. in acui. morb. dum aestatis feruoribus sitienti. meracioris vini potu non sedatam , sed auctam sitim se expertum dicit. Hinc febres, vigiliae , & deliria, quae calidiorum 8c acrium vaporum foetura esla solent.
Hinc cx vino tanquam ex prompta parataque materia aquam quam vitae vocant, sumones sibi Parant, ea igneae materiae promptitudine, ut flammam statim e proximo facillime ue
192쪽
meque Concipiat, conceptamque alat: quare ad demonstrandam calidam hanc in vino ista eam naturam nullum euidentius algumentum illuc iri potest :tuit tamen qui vinumhigidum afficinare ausus est, ut videre est apud Piut. 3. 0 inpol. s. Sed audiamus quibusnam rationibus ducti, suam hanc alseuerare opinionem conati luci int. primum languentu inacho,& ob imbecillitatem c ifirmationis indigente nihil calidum adhibent , vino tan- 3. tum dato medentur sic Sc fluxus ventris, fle sudoris eruptiones vino sistunt, utpote non minus , sed magis quam vix possit constrigente frigoris vi/inhibente maloia id praestent. Alioqui si vim caletacicndi vinum haberct, perinde erat opinor merum ori ventriculi admouere, atque ignem niui. Adde L. quod somnum plerique frigore conciliari praedicant. &somnificorum medicamentorum bigus inducere constat, cuiusmodi sunt malidragora Npapaueris succus. I crum illa vehementer, ,sque magna compellunt, atquc cogunt. At vinum ut non violenter , sed placide restigerat, ita motum cum voluptatis sensu ullit, atque concepit, sic ut maioris minotisque ratione hoc ab illis differat. Accedit 3. quod ca. id a semen adaugent genitale: hinc namquα solidum robur humor acquilit, & spiritui vigor accedit, S pcr calorem gliscit, ac stimulatur virtus. Atqui copiosum incrum ingurgit: cit, ad coitum redduntur tardiores, semenque corum generationi imper scuum est, utpote debile& inualidum. immo irriti Et inutiles eorum cum foeminis congressus lum, viciato nimirum, restigeratoque semine prolifico. In seper 4. quaecunque homini ex algore Obueniunt, tem lentis uniuersaeueniunt. Tremor, grauitas, pallor, saltus tumultuantis in artubus spiritus, linguae balbuties, neruorum dii lentio , atque stupor. quin & compluribus in resolutionem artuum temulentia dclinit, quando Oinnitis obtorpuerit mero, atquc extinctus sit calor natiuus ostendit autem curatio quaesis fit, quae ad prattinum statum naturalem calorem reuocare pollunt. Quinimo subdit ubi vinum innatum calorem profi gauerit , extinxeritque, senium accelerat , multisque propterea ante tempus calui ciem & canitiem inducit. praetereas. acetum vini quaedam natura cit, Sc vis, ex omnibus autem restinguentibus, nihil est quod igni magis adiuersetur. omnium maxime id flammam vincit ,& comprimit ob exit uberantem frigidatem, sed Shuctuum. I. videmus succos, qui se ut vini sapore aemuli , medico que uti ioco refrigerantium, ut mala mcdica,&punica. Quin8. etiam iptiam mel, nonne aqua pluuia,vcl niue t cmpcrantcs, in vinum vertunt, frigore dulcedinem, ob cognationem sexti uberet mausteritatem mutante. Atque haec crant, quae pro vini stig ditate asserenda , coloco a Plutarcho proponebantur : quae tamen si ad pensum reuocare voluerimus,&diligenti trutina expendere, nullam vim habere , aut potius vim calidorum aui uc- recognoscemus. languenti cnim venti iculo ea ratione adhibetur , ut & calore suo tragiditatem , quae languo iis crit causa, tollat, spiritusque facile generet , ex quibus actiones
omnes natural f promanant tanquam instrumentis. fluxibus autem ea ratione conuenit,
quod ex nimia laxi a te partium, & rcfrigeratione saepenumero proueniunt, quae vini C. . Oi facile euinci potest. adde quod in vino partes aliquae subauli erae etiam inueniuntur aliquando, quae laxitatem illam iaci o poterunt euertere : calidis tamen semper P.ir. Mus praeualentibus. somnum autem conciliat , qu d I. Opponebatur , quia temperato calore suo, vaporibus ad caput eleuatis de transmissis sensuum instrumenta quasi obtenebrat. aut certe si Aristotelis sequamur opinionem quod vaporibus suis pectus te cor impetens moderate somnum conciliat, quod si immoderate astu matur , iton modo non innum inducit , sed potius omnino illum aut tolli, aut impedit calore suo acriore: de qua re inserius problem. 26. Quod autenriertio proponunt de sumine, id omnino illos ipsos conuincit. si enim moderate sumatur, tantum abes , ut semen extinguat, aut infecundum ted dat , ut potius illud ad augeat. quare autum ebriorum semcn in1aecundum sit , curque temulenti sint ad venerem impotentes , aut debiles , in serius, occasione huius quaestionis ab Aristotcle propositae, ctiam saepius a nobis explicabitur. Cur autem algeant i mulenti, rigeant, N: in affectus denique incidant, qui soboles frigiditatis esse lolent, in explicatione huius problematis partim explicabimus , paltim in aliis expendcladis doccbimus. Quas etiam causas postcaol clade inus csse, Cur ebrictas senium accc Ierct. non enim quod refrigeret per se vinum , sed quδd inultitudine lua 5: natiuum calorem extinguat , M. crudi multi humores ob eam ipsam caui uia in capite εἰ uniuerso corpore aggrcgemur. Ac tum autem quam tus calidas aliquas partes retinuerit , clim ex cori uptione vini ii igidum euaserit &quasi vinum mortuum , & igni contrarium, extinguit apprime ignem. si vero vinum in ignom coniiciatur, tenuibus sic igneis suis partibus conflagiat totum , sortius incendit, nequaquam extinguit. Qui autem vinosum quenda in saporem habent
193쪽
succi fructuum, nequaquam vina sum, ideoque frigidi esse possunt: cum autem mel, aquae
aclmixtum, vini quandam acqui iit qualiratem, reuera acetosium redditur, ad acetique n
nuram potius accedit, de proptexea nihil contra hanc Aristotelis astertionem, qua vinum c lidum iacit, concludcre potcst.. Λ:ό i. F cue remi. J Graecc est AM : sicut δc problem. 6. Gma vertit, non calent, sed ri--mρ-gent. antiquus inici pres, difficulter rigentes sunt: ego vero facilς rigentes sunt, aut rigent i l*- qua inuis enim siciam dictionemδις in compositis magnam vel malam significare difficultatem .im eoposi- aliquando tamen scio epitalicon csse,& significationem intendere , quando in hac dictione i . . . λονγοὶ ab Arithotele, de hoc loco,& alibi obseruatum videmus. scimus enim temulentosis ν leti, v. facillimc rigoribus corripi, & alsiosos esse,in rigoremque sicile incidere. Sed& in hac signi-γω - ficatione sumptam videmus hanc dictionem I. probi. 14. ubi eos qui frigida laventur, dum diluuntur, frigere scribit,reliquo toto die tutia frigore sunt. at qui calida se lauerint, et ιειγωτέρω λάγουm. antiquus interpres,dissicilius rigentes vivunt, forte melius, intensius algem
difficilius rigescunt, non exercitantibus se, vertit antiquus intepres. sed melius Gaza, frigus vehementius sentiunt, quam inexercitati: aut facilius sentiunt frigus. hoc enim voluisse constat , vel ex solutione quaestionis. Quaerit igitur unde sit, quod cum vinum natura sua calidum sit, in iis tamen qui illius plus ingerunt, quain oportet,&rigorem inducat, temulentdique faciat, alsiosos, 8c frigoris impatientes.
Facissimeque comipiuntur uritiae. J vix intelligi potest, quomodo sit hac particula ad propositum, cum certum sit, pleuritidem, siue dolorem intercostalem, inflammationem esse membranae,costas succingentis a materia , ut plurimum biliosa ic calida, unde nulla est e d beret ratio, dubitandi , cur vino calido cristente, multaque illius copia ingesta, huius generatio frequens esse non debeat. verum cum di in hoc problem. 8c in sexto non aliam tradat causam impatientiae ad frigus etiam ipsius pleuritidis, Ecaliorum similium morborum emsendum est per pleuritidem & huiusmodi morbos , intellexisse inflammatiosem quidem membranae costas succingentis, sed a materia a capite defluente, quae maiori ex parte frigida sit, quod icinulentis saepenumerb euenit. quin immo Plutarchus 3. sympos quaest. s. dum huius problcmatis meminit, per hos morbos intelligit frigidos. nam cpotum, inquit, vinum potens, frigidi imprimit passiones, somnum inducit torpore debilitatem neruorum. apoplexiam facit, neruorum distentiones, conuulsiones, paralysim, linguae resolutionem extrcmorum Contractiones, defluxiones, ad inseriores partes excitat grauissimas, asthma, tussim, palpitationem cordis, podagram contumacissimam, ischiadem, S huiusmodi. per pleuritidem igitur & huiusmodi morbos intelligit a frigida materia originem ducentcs. hoc ipsium intellexit etiam Gal. tum 3. de temperamentis 2. & lib. de caul. morb. cap. 3. ubi
ex multo ingesto vino, affectus frigidos gigni tes ibit, de huius rei rationem reddit: de qua re
An qum mutam hunUris refrigeretur,miarum frigidum ' ra viminetur naturati calori.J nisi viis , - G lelmi duobus illis locis lumen iis verbis daret, dissicillimum esse verum sensum ex obscv. et idolas rissimis verbis eruere,audiamus igitur Gal. r. loquentem 3. de temp. Nutrimcntum est, de 'OM P ' quod nutrit, Be quod veluti nutrimentum est, & quod suturum nutrimentum est. sunt haec verba Hipp. lib. de alim. circa princiὶ Quod utique iam nutrit, inquit Gal. raque adiungitur,neque amplius suturum est, id proprie nutrimentum appellatur. idem v cto dc corpus quod nutrit, omnino excalefacit, quod reliquorum neutrum facit: quod scilicet propnὰ nutrimenta non sint, sed alterum eorum veluti nutrimentum, alterum tale futurum. Proinde nec vinum ipsum semper animal calefacit , aeque, ut nec oleum semper flammam accem dit: tametsi aptissimum est ignis nutrimentum: immis si imbecillis,& exiguae flammae conserum multum oleum insundas, sustocabis eam, prorsusque extingues, potius quam augcbis. Sic igitur 3c vinum, ubi plus bibitur, quam vinci possit, tantum abest ut animal calciaciat, ut etiam frigidiora vitia gigna apoplexiae enim paraplexiae. Et quae Graece comata vocamus, de
neruorum resolutio, id comitiales morbi ,-conuulsiones, Zc tetani immodicum vini potum, scimitantur. Quorum Vnumquodque frigidum est. Generatim enim quaecunque allium plain corpus ut nutrimentum, calefaciunt, haec interim frigefacere contendas, areJuc scilicet, ut flammam ab eadem materia non augeri modo, verum etiam aliquando extingui. ea
' dem propemodum, de iisdem exemplis firmata, sed breuiori oratione cap. 3. libro de causis morborum , dum frigidorum morborum causas inquirit. docet enim vinum , per se, amidentia haec fiuida non inducere, sed ex accidenti, ubi nempe plus ingeratur, quam confici
194쪽
conficia natura possi faciunt enim etiam hoc cibi optimi succi ,& qui plurimum alimenti animalibus praebent , ubi immodi ch ingerantur. natura enim immensam illorum copiam vincere ,& concoquere neque, ideoque crudis inde humoribus corpus impletur. Multa igitur humoris in corpus absorpta copia, si non superetur, M in alimentum non vertatur , in crudos de aqueos humores transmutatur, caloreisque naruralem obruit, unde, qui natura sua calidus erat liquor non mutatus,& calorem obruens,& quasi extinguens, 5c multum frigoris in corporibus producit, Ec propterea corpora ad frigidi aeris iniurias ferendas minus idonea reddit, Bd facile rigentia, tum etiam superfluo illo humore frigido irrigatis partibus P1resyses Si parapi xias producit, aut in cerebro retento comata, dc apoplexias aut ad tho-xacem de spiritualia membra defluens pleuritides, althmata, Ee huius odi morbos potissi-rniim cum ob calorem innatum supernas paries petat, caput replet, crassissimas secum ex uniuersis partibus corporis superfluitates in cerebrum trahens, frigidasque cum calidis in miscens, quae omnium defluxionum causae esse solent. Fis en simile, dcc. J rigorem in carnibus non aliunde iis verbis prouenire scribit, quam ex assiisione frigidi humoris super carnes, quae ita solent madefieri: quemadmodum vestes humore aliquo madefactae , quae undequaque concipiunt humiditatem illam frigidam. Problem. s. huius sectionis, cum hanc eandem proposuisset quaestion. aliud addit, quod ad hanc rem illustrandam quam maxime iacit. dicit enim non esse mirum si ex calido ubnum in frigidum vertatur, cum enim actu frigidum sit de humidum, si autem a calore actu tur , calidum euadat, dc nutriendo, Ec calidis potentia qualitatibus, ubi non euincatur a naturali calore non amplius excalefacit, sed refrigerat, humiditate autem sua, seu Inu, ditate aptum natum est per uniuersum carnosium genus diffundi, sicque rigorem potest inducere : Et hic est sensus secundae illius partis s. problcmatis pessime a Theodora Gaza
Cur non, qui valde sunt ebri j , debacchantur, sed qui leuiter potu incalescentes,maximeὶ An quia neque tam parum biberunt, ut ita se habeant ac se brij:neque tantum, ut dissoluantur: quod patiuntur, qui multum biberunt. Ad de quod qui quidem sobrij sunt, magis recte iudicant, qui vero valde sunt temulenti, ne tentant quidem iudicare, leuiter autem ebri j iudicant quidem, quod non valde sunt ebrij, sed male iudicant, quia non sunt sobrij. & cito hos quidem contemnunt, ab iis autem etiam parui pendi putant.
Pulcherrimati discussione digna omnino videri debet haec quaestio, cur magis delirent, Et debacchentur ij, qui vino quidem calidi sunt, de in ebrieotis principio solent enim omnino ij esse loquaces quain qui omnino sunt temulenti, ει vino deuicti. rem hanc, ut
experientia quotidiana ostendit, ita Aristoteles 3o. sectione problem. I. dum vini exemplo, g ν sunt i varios melancholici siueci effectus vellet nobis ob oculos ponere, hoc ipsum elegantissimε proposuit: docet enim vatias esse alterationes , quas in nobis vinum haustum producit. im x , evbi enim vinum frigentem hominem inuenit, Ac sobrietate taciturnum , paulo libera-v , alii 'liori potu illum refouet, dc ad verba excitae. procedente largiori potu eloquentes red- ectam produntur, petulantes, ludibundi, & qui se dant in cantilenas, Ee scurriles iocos. procedente ista: vi. autem magis potatione, audaces eos vinum reddit, Ee ad agendum promptos. deinde etiam Mamplius amplificato potu, ad contumelias vertit, ad iram propensos facit, minaces, ita ut modo alios contemnant, m b ab aliis se contemni suspicentur, denique, aut in filiorem rum. εἰ insaniam eosdem vinum accendit. Postremo vinum nimio ex potu resoluunt , de aut
195쪽
stultum aut areonitrum reddunt, eorum instar, qui atrae bilis vitio comitiali morbo laborant, stetiunt M quasi moribundi iacent consopiti, donec cum Plauto dixerim edormiscant crapulam. Dubitandi igitur ratio ea esse potest, cur cum vinum , ic loquacem hominem reddat,si liberalius ingurgitetur, & debacchantem omnino reddat, multaque delira loquentem, si multb liberalius hauriatur, ut absolutam ferat cbricratem, tantum abest ut loquacitatem inducat, & delirantes has imaginationes, ut potius consopitos efficiat sensus, taciturnumque hominem reddar , atque quasi veterno detentum , ubi notandum est, ubi nos
Leuisertano tWaustraues. J Giaece esse ακροθώωας. Plutarchus 3. sympos quaest. 8. dum hanc quaestion. Aristotelis adpensum reuocat, semicbtios explicat, Ec quasi pectore tenus vino imbutos interpretatur. fortasse melius summo pectore tenus vido imbutos. Erotianus in onomastico, ubi θώρηξιν ab Hipp. οἰνοποσiis vocari sci ibit , etiam vique ad sua tempora eos appellatos subiungit, qui non multum vino repleti essent. sic sui aem, ι, , qui incipium inebriari, & quibus pectus incalescit potu meraciore. dicitur autem priori usus est hoc loco, posteriori in ira probicinate m. de qua dictione doctissimus. Mercurialis 4. var. lin. cap. s. Duplicem apponit Α istoteles responsionem : quarum prima communior est, ouu esque virtutes respiciens, cdm dicit. quia negare tam panum biberiis, &c. J eo consistens, quod ἀκροθωυκες, cum medij sint intcr sobrios M vere tumulentos, neque ita recte iudicare possunt, bc operari, ut sobris
neque adeo in eis vires omnes dissolutae sunt, ut in ebriis , propterea Operantur quid cm, quod non fit in ebriis, sed imperfecte , ut in hoc a sobriis secernantur. vcrum communiori hac non contentus responsione aliam absolutam magis proponit, cum inquit, i ciae e quod qui ver e,5cc. Τ quam etiam longa oratione repetit probὶc male 28. dc cxemplo pulcherrimo illustrauit. dicit igitur sobrios rationem habere optime munere suo iungcntcm, value ebrios Ec rationem,& imaginationem, de sensus adeo obrutos habere, ut vino quasi sepulti ncque iudicare quippiam valeant, neque secundum animi aut corporis iacultates quippiam aggreditentent: semiebrios autem, neque corpus adeo dissolutum habere, ut de moueri , de ie- cundum ipsum aliquatenus operari non valeant, in animo autem imaginationem vim suam retinere, conturbata ratione: quo fit, ut iudicare quidem aleant, at quod visis acquiescant, nec discernere valentes, an phantasiarem sungatur munere suo, an potius phantasmat ut infiniit bus variis obtenebretur, dilcernendi vim habent oblaesam, aut non liberam docuit enim a. x '' ra anima, prius phantasmata debere a sensibus subministrari, quae pollea aratione diiudicantur.in vere & absolute igitur statis, cum nec sensus fungantur suo munere sed iaceant in in attonito morbo, aut comitiaIi laborantibus nulla visa obucisantur , nullae imagincs, nulla phantasmata imprimantur, sicque nulla ratiocinatio. in semie bilis autem cum lentus recipiant species, imaginatiuae autem facultati offerantur imagines, fit, ut ratiocinari valeant,sed cum vaporibus obtenebrentur, de in varias sermas mutentur imaginCS, multa praeter rati in nem delirant, atque debacchantur.
Deiotis ---,Brc. J est parergo n. reddit enim rationem cur , ut pluru mum, dc alios contemnant, de ab aliis parui pendi credant id cnim euenit ob varia de penurbata pharitatam, quibus potissimum ad iram accenduntur, excalefactis spii itibus, adaucta bile, sicque facile minabi indi etiam in alios manus inferunt , cumquc aliquando agnoscant lese leui cogitatione, Ac desipientias noscant, putant se ab aliis vilipendi, subis deque in iram accenduntur, alios contemnςntes. verum quoniam problemate 26. huius sectionis, dum rem hanc iterum in quaestionem proponit, exemplum pulcherrimum affert, a quo quam maximὶ res tota haec illustratur, non ita tamen facile ad intolligenduin, ita ut Aponensis tota via aberrauerit, censui, ne eo loco haec, quae modo dixi, rcpetcrc cogar,
hoc loco breuit et illud explicare. dicit igitur semiebriis, in debacchatione sua , illud contingere , quod satyro cuidam Clazomenio euenit seo tempore, qui cum propcnssiimus esset ad maledicendum , cum in iudicium vocaretur , ne statim ad maledicendum moueretur , sed quieto animo posset sibi tempore debito patrocinari , amici illius au-
obstruxerunt , ut de re ageret nec in contumelias promoueretur. Postea tablem,iis med cum cessante iam quasi aduersario , reserassent, Be pauca adhuc dicente illo audiuisset, nequaquam continere se potuit, sed protinus maledicta et undcre in cupit: quo talia. niam sentire iam poterat , recte autem iudicare non poterat. Verii in quoniam Plu-rarchus , ioco proposito , quaestionem hanc ad discutiendum proponit, de postquam
196쪽
quid hac in re censuerit Aristoteles proposuisset, aliqua etiam addit, quibus putat posse melius quae Isioni satisfacere, operaepretium esse duxi, ea hoc loco commentaris loco apponere , ut quilibet discernere valeat quantum Aristotelis iudicium caeteris sempcr sit alit eserendum. verba Pilitarchi haec sunt, si vero proprium aliquid iubes proferre, videamus an non - id discrimen corpori sit imputandum nam lemiebriorum animus duntaxat est contui batiis, corpus eius impetibus adhuc inseruire potest, nondum obrutum. ubi vero opprestum vini vi fuerit, destituit, proditque animi mutationes. Itaque ebrij ad facta usque non progrediui ab tur, habentes corpus adiuuans peccata animi: non quod magis insaniant, sed quia plus ad delinqvcndum virium habent, vehementius exagitari deprelienduntur. quod si ab alio orsi principiorem consideremus,& vim vini, nihil obstat, quin varia ea sit, S pro quantitate mutetur: sicut ignis lutum moderatus indurat, nimius dissoluit. & contra ver febres excitat Incenditque, quae anni calore cfiscente sistuntur atque desinunt. Quid ergo impeditan mum etiam a vino naturaliter commotum, ubi conturbatus, Be irritatus fuerit, rursum remitti sedari vino augescente ρ Veratrum quidem purgandi hoc habet initium, quod molem corporis perturbat, sed si iusto minus exhibeatur, turbatur, scd non purgatur corpus. sepori sera quoque nonnulli intra modum sumentes, turbulentiores fiunt: nonnulli amplius sumentes, dormiunt. Probabile enim quodammodo est, conturbationem, quae semiebriis accidit, ubi maxime viguit, deinde concidere e & ad eam rem vinum esse adiumento. Multum enim haustum una corpus inflammat, furoremque animi consumit. sicut lugubrescantilenae, re fistula funebris initio animam commouet,lacrymasque extrudit: animo autem ad miserationem inducto paulatim deinde abolet dolorem. Similiter & vinum videas, ubi vehementer conturbauit, irritavit vigentem, effervescereque solitam animi partem, rursus
Cur meis crapulam sentiunt, qui maσis dilutum bibunt, quam qui omnino inerum 3 virum ob subtilitatem temperiatum magis permeat plura loca &angustiora 3 meracum autem minus. quare difficilius educi potest, quod temperatum est. An quod mini,s bibunt meracum, propterea quod non possunt, Nmagis euomunt. Adhaec vero reliqua concoquit, calidius existens, quin S seipsum,lymphatum autem econtra.
Quaestio tae,nisi in solutione seipsum explicasset Aristotelcs, nisique cum Iterum eandem in 12. repetit, &postrem6 antiquus interpres, te Gaza in eorum conuersionibus no bis viam struxissent, dissicilis esset omnino ad intelligendum. vox enim απιτε ζον, clim mo racius significare videatur, chmvsurpata apud Aristotelem videatur pro' άκωτοτερ , sensus quaestionis esse videretur, cur qui meracius bibunt magis crapula tententur, quam qui merum solum. quae quaestio Sc absurda videtur, sc omnino diuersa ab iis, quae in responsione sunt ab ipsemet proposita. quod enim in quaestione ἀκινατε ρον dixit saeptiis, in responsionibus in κεκρα νον, id est, temperatum, immutauit. adde quod quaestione xti dum hanc eandem quaestionem proponit iterum dictionem illam ἄκροσκηρον in aliam Himmu- Iauit, quod bene temperatum significat. quo fit ut corruptum hunc locum aliqui esse crediderint , de bona quidem coniectura , de legendum ἐυκροτες ρον. melius temperatum. verum quoniam omnes codices, tam impressi, qu- manuscripti, quos videre contigit, habent ακ' τε te problemate autem etiam decimo quarto dum eandem fere quaestionem proponit ακώῖον opponit, id est, meraco,illud autem,cum eo,quod Mκυμ ενα
197쪽
id est, temperatum est, coniungit: quantumque fieri potest seruanda semper est antiqua te.
--ctio,ientandumque erit hanc dissicultatem tollere. Non nego nomen merum,sive II meracum significare: est enim factum a Mesta , ita formando, Meμον futuram πιρασω. praeteritum activum Passivum vi ,- ,σαι , τ , per syncopen autem κεκ' - ται, viae κρα- ,&praefixo α, priuativo, απυιτ , quod de vino pro
prie dici, ex etymologia satis liquet, nam fit πιώννυμι a ρος, quod erat poculi genus. altero tamen αα pro non absoluto sumi, siue impexsecto.nam apud Homerum Iliad. c. απονδώ αερ ιι subi certum est dictionem ἄκρηυιτω IonicePro Δαυτω sumhubi interpretes
maluerunt firmi pro ασπονδιώ τέλεςοι,απληρα σοι. id est,tibamenta imperfecta,& non completa. sicque tunc non fiet ara', sed an pro κραι m. quamuis saepius derivantes a κρα-νω, poetae κραντο dixerint, pro ατελε ν. quomodo si α ατε ρον sumemus, nulla erit ratio cur dictionem immutemus praeter omnium codicum veritatem: sensus enim eri cur m
ι . gis crapulam sentiant qui multum vinum imperfectum nempe aqua dilutum bibunt, quam
iitior . qui qui meracum vi autem quaestio melius intelligi possit, sciendum κραιπαλιν,ερ verbum κρή-
. ζ' significare noxam quamcumque ex vino capiti inflictam. ut ipsa dictionis derivatio de
quin, qui etymologia manifeste ostendit. dicitur enim ita es , ut propra si vibrans ea. φ λς' pitis dolor ex nimio vino. sic Galenus in Aph. com s. scribit. Manifestum est autem, - - nes ex vino capitis noxas Graecis κω λαι vocare sic etenim nonnulli nominis notationem fecerunt ,Σm ς - ον - θαι, quas caput concuti de percelli dicas. Vnde Plinius lib.13. cap. r. ex capitis dolore Se vertigine Gapulam deductam esse testatur. Ec Aetius lib. 4. κροω--λει cruditatem ex vino obortam esse dicit. Plato vero in symposio cum caeteris heste nam ingurgitationem erapulam vocat: cui fortasse rei alludens Aristoteles problemate i 4. quaerit cur ex magis temperato vino dolemus magis capite mane sequenti, quam ex meraco. sic Thomas Magister nesum esse vult ebrietatem, ex pridiano die. Scholiastes Arbstophanis vlui ἐξ instiνου μεθίω, seu dolorem οἰν-οσιας. Quaerit igitur cur crapulam magis sentiunt, doloreque capitis magis percelluntur, potissimum ἡie sequenti,qui temper, tum vinum bibunt, e ue sese inebriant, quam qui meracum assumpserint. Vertim, ant quam secundam huius problematis partem expendamus, operae precium est prius aliqua annotare dc modo&mensura, qua aqua vinum diluerent antiqui, tum de de vinorum suta stantia δe magnitudine. nisi enim id praestiterimus falsium omnino esse problema hoc ne
terici omnes exclamabunt. certum enim est apud nos magis vinum meracum ebrietatem
producere, quam dilutum. sciendum igitur est antiquos, vina aut sole aut igne, de fumo adeo reddidisse,ut ne potari quidem per se ipsa, Liuio teste, possent, nisi aqua peruincerem
quo, tepe- tur, atque attenuarentur. hinc emanauit consuetudo apud antiquos, infundendi semper vi.
''. ἀά --, diuersis quidem ac variis portionibus, tum pro vini magnitudine dc crassitudine, kita zz tum pro hominum varia natura& cupiditater obseruatum tamen est maiori ex parte aquam vinum superasse: unde etiam Athenaeus, eos , qui inter potatores maximὸ cxcellcrciat, quique ut idem author ait in contente, nauiterque uterentur potationibus, ctiam vina dicit miscuisse portione duorum ad quinque, sic ut vini duo, aquae tres, ut vini unus ρ quatuor aquae componerendir, eam tanquam dilutam magis improbabant. ita tamen, ut Vistum ah quantum aquae,tantumdem quoque vini nunquam miscendum putarent. Hinc Plinius, vulgatam miscendi vini cum aqua ad potum mensuram statuit,unius ad duo lib. natu. histor. 23. mixtione hoc unum certum supponimus apud antiquos, nullam aut perquam raram suisse miscenὸi ....i . . Vini rationem,in qua non superaret vini portiones aqua, multis interdum minus multis ali vina anii quando semper tamen partib. aliquib. quae prope nunquam aequarentur,ncc mensura nec. 'i .. pondere. id vero erat quod vina & robore validiora essent,&substantia crassiora, tune quod Calidε me ex reis per aliquot dies solis aura vegetali semipassis,mόxque calcatis fieret, rum quod in do- π ia': -diutius super humo substantiam eius crassam reddebant,unde humiditate aquosa absum.
qui. pia, ingenito calore roborato diutius perdurare poterant: unde aut diligentiori hac cura, aut etiam diuturnitate, quandoque ita crassa, reddebantur, ut mellis eonsistentiam acquir rent , quo etiam factum est, ut aqua calida saepenumero indigerent, ut crassities illius magis posset euinci , sicque facilius in potum assumi hoc genus vini erat cuius ex Homero memtionem facit Plinius libro I . . cap. 4. ubi potentiam vini arguens ex eo colligit, quod viginti partes aquae toleraret. Quae etiam causa fuit , ut vina sui temporis per siepotari non potuisse asserat , quae generosa admodum essent, nisi peruincerentur aqua, M attenuarentur aqua calida , quod vetustate pinguescerent, ς mellis consistentiam assequerentur, neque aqua frigida apta erat illam superare, ita misceri vino undequaque
198쪽
que possent. De quare doctissime Baccius ineruditissimo libro suo de vinorum historia.
Vm3 autem nostro tempore, cum nec ex semipassis uuis exprimantur, nec crassiora fu- vinoisino
nio,vel igne fiant, sed in linis & lacu dest entur cruda remanent neque cras scunt, limpidaque fiunt,atque tenuis substantiae, unde nec vetustate crassescere solent, neque permultos annos perdurare,sed saepe acescunt, ideo M eis meracis de impermixtis sa ph utimur, nec semper aqua diluere ea qPortet. hincque quod ab Aristotele in hoc problemate proponitur ad expendendum verissimum est de vinis, quibus suo tempore utebantur, responsiunes optime illi conueniunt. proptere, dicit, utram ob μι cisalem metu perm ent, vitia aquae&e. J Haec est prima causa: cum enim meracum ob crassitiem suam unde quaque per- in f meare non possit,obque pinguedinem illam vapores non ita facile ex eo eleuari poisint, qui '' aqua admixta classities aufertur, sursumque vapores facilius feruntur, quin εc ipsum vi- 4ς mi pernum caput facilius tentarppoterit, si fluxile magis reddatur, magisque attenuatum per angustas quasque partes,& venulas penetrans,caput impetere, x dolorem parere poterit, cumque etiam ad penitiores quascunque M angustissimas partes peruenerit, difficillime expelli aut euacuari poterit, unde diutius in cerebro moram trahens, diutius etiam noxam infert:quo fit, ut non immeritb insta quaestione I h. quaesierit, cur dilutum aqua vi num capitis dolores pariat,& conseruet usque ad diem sequentemmon autem id ex meto fiat.
I red citias e imus=ει diem rationis. J Difficultatem aliquam habere videntur
haec verba nam docuit Galenus 3. Aph. 3. passiones quae facile excitantur, faciles etiam esse sellitui quae vero difficulter introducuntur, difficillime etiam solui, at iam statutum est facilius crapulam fieri ex vino dilutiusculo,quam ex meraco, quomodo igitur hoc loco dilutum vinum difficilius educi posse dicit Accedit quod experientia obseruatum est, dolorem capitis ex vino crasso excitatum, difficilius solui, longiorique tempore perdurareAccedit etiam quod problemate ita ubi repetit hanc quaestionem, aquam facilis esse egressionis dicit. His ita satisfactum vellem, vinum aquae permixtum, vel aquam vino vin5 Miua permixtam multo facilius penetrare, εc intimas quasque partes, εc superiores petere, quam aut aquam per se,aut vinum:per se enim aqua licci ob liquiditatem Ac subtilitatem laeum . ae substantiae debetet facillimE ad penitiores quaslibet partes peruenire, cum tamen stigida sit substanti crassasque etiam aliquas partes habeat admixtas,quae attenuatione indi- sum seitiu. gent, non ita facile angustas partes permeare poterit,cumque grauis sit pondere, molatur in hypoconditis,neque ad hepar neque miniis ad cerebrum peruenire potest quod Hipp. noster 3o. de ratione victus in motbis acutis, manifestis verbis docuit. Vinum autem licet igneas aliquas,dc tenuissimas parres in se contineat,quibus aliquo modo per corpus Sc per angustas etiam venas dispertitur, crassas tamen multas etiam habet dc terrestres admixtas,quibus undequaque serti talis prohibetur: si ver, vino aqua admisceatur, Sc vini cra L sities tollitur, de ob calidas vini partes frigiditas aquae,& cru)itas imminuitur, quibus simul temperatis penetrandi maximam facultatem nanciscunturide hoc est quod Galenus I.de simpl. med. fac. dicebat de vino: ipsum nempe aquae penetrationem adiuuare, eόque
eam ducere, qud per se ipsa minim E apta esset peruenire. Sed quomodo difficilius e corpore vinum temperatum educi potest, si fluxile magis est, magisque per venas perfluens psic enim ficilius ad emulgentes venas penetrans a renibus ad vesicam transmittetur. An illud per accidens fit: penetrato enim ad penitiores partes vino,dc altius ab Uto, in capi tinue de venulis eeresti recepto difficilius educi poterit: per se tamen,quod fluxile magis st,educi poterit facillime modo eousque non peruenerit. sic aqua dicitur facilis egressi nis,qubd ed usque peruenire non soleat. An si ad minas Mueunt meracum, vinium non possinu. J Iam docuimus antiquitus, adeb vina maiori ex parte crassa fuisse,ut nuaquam,nisi multa admixta aqua bibi possent:propterea etiam,si bibebatur meracum, in minori quantitate, poterat ebibi ob crassitiem, quodque diutius in ventriculo firmatum,neque alio ductum,non dabat locum alteri subingrediendit potissimum si vel vetustate, vel industria erasia reddita fuerint vina, quae per se sine aqua bibi non posse, ob nimiam consistentiam ad sormam mellis ex Plinio iam docuimus:nisi etiam aqua calida attenuarentur & potabilia redderentur: quam etiam causam referebat Plutarchus 3 sympos quaest. . cum vinum dulce non inebriare dicit, quia minus illius bibimus, satietatemque affert antequam inebriet. Et maris raromunt. J Quasi dicat. quod si etiam quispiam multum meraei ebibere tenta-tauit, Id an tanta quantitate reIiuere non poterit, quae ebrietatem parere possit, sed illud O euomet,
199쪽
evomet, secus quam de temperato contingat. illius enim multum bibere poterimus, de bibitum retinere. sed quomodo particulam hanc repugnare non dicemus problemati io. ubi temperatum vinum magis Vomitum proritare scribit,qu,m aquam, aut meracum, si hoc loco magis vomitu reiici dicit meracum qu m temperatum Z An dicendum est,ut suo loco demonitrabimus,uinum meracum ea ratione vomitum excitare, quod si multum illius assumere voluerimus ob crassitiem suam Mntius in ventriculo firmatur, neque ad penitiores partes ducitur. quo fit ut repleto illo, neque locum superingesto concedente,nccesse est vomitum proritari. Vinum autem valde dilutum , de eo enim in eo problemate sermo est institutus,ut postea ostendemus,Vomitum excitat,quhd aquae vis praedomine tur, facultatem S saporem vini omnino deuincens, ide6que ingrata gustui reddita v mitum parit. si autem de mediocriter temperato vino loquamur,tantum abest, ut vomitum prouocet,ut o loco docuerit ventriculo gratissimum esse:verum igitur erit magis v vii tum facere vinum valde 3c immoderatEdilutiam,quata merum: verum itidem erit vinum meracum immotaratiu* assumptum magis vomitum proritare, quam Mediocriter temperatum in eadcm mensura assumptum. A haec aurem reliqua cimtonuit. Jest tertia solutio omnino probabilis,ut in iis sepe euenit. nempe id dicit, etiam possc euenire, quoniam csim merum sit calidius, reliqua ob cal rem concoqucns,seipsium etiam potest absumere, Calorem naturalem roborans, ita ut eo adaucto facilius reliquiae ebrietat cm pariturae abfirmantur.
Cur ebriorum semen in ecundum est magna ex parte λ an quia temperatura corporis est humectata, semina autem humida iniscunda sunt, sed quae consistentia sunt,dc crassitiem habentia.
Non modis satis fuit Aristoteli inseritis causam inuestigare cur ebrii ad venerem non ita facile moueantur, sed etiam quaerit causam, cur semen ebriorum sit maiori ex part ineptum ad generationem:quinimmb etiam hoc verum est, ebriosos, eos scilicet qui Depissime sunt temulenti,magna ex parte aut inlaecundos esse,aut certe non multum pro-lificos. Calenus in pulcherrimis illis libris de usu partium lib. i I. cap io. hoc idem dc ipset asscuerat ebriorum semen non esse prolificum. dixit autem maiori ex parte duplici doecausa: primum quoniam fieri potest, ut quispiam cerebro aded imbccillo praeditus sit, ut leui quacunque vini quantitate assiimpta inebrietur e cuius ratione neque semen vitiari poterit,neque miniis liquidum reddi. Aut certe,quod quispiam crasso adeb,6c viscido se mine praeditus sit, ut aut diaculari non possit, aut cottE ob densitatem excedentem suo munere non iungi t qubd si liquidius reddatur, vel aliquanto frigidius, foecundum reddi fortasse poteriti An quia temperatura pota es humectara. J Ebriorum corpora non modδ calere tactu,sed frigere etiam interius superilis in i . problemate docuerat,id vero euenire docuimus tum ex Aristotele, tum ex Galeno, quod ut vinum modice sumptum calorem fovet naturalem , ita immodicὶ haustum eum praefocat, & quasi extinguit: chm autem in multa copia assiimitur,neque recth ad actum reducatur.aut euincatur a calore naturali, sed potiαSecontra illum quasi praefocet, fit, ut totum corpus veluti nimio humore sidprofusum, azmadefactum: hinc praehumidus euadit habitiis corporis eorum, di Gluto membrorum
Semina autem humida tu nis sum. J semen ut prolifieum sit, neque superflue humidum; nimisve fluidum esse debet, sed mediocris substantiae, consistentia temperatum atque album. quod docuit alias ipsemet Aristoteles tum 3. de hist. animal. cap. 1 2. ubi d. semen quod Qecundum e delabitur in aquam, subsidet atque infoecundum est, disiunditur atque exolescit. & 7. de hist.animal. cap. I.dicit semina infoecunda esse tenuia:sce
200쪽
cunda quae vindinis speciem reserunt:&haec marem magis generant,sicultenuias mi nam. Quinim, 2. de gon.ammav cap. dicebat, seminis foecunditatem in aqua piobari: quod enim tenue 3e frigidum est,cit 6 diffusum per summa innatat: quod foecundum est. in unum descendit.calidum enim est, quod concoctum est: concoctum autem est, quod spissum'crassum est. quius autem rei naturalis est ratio,quoniam csim semen excremenis eum sit utile, alimenti ultimi, ut Verum perfectum sit, semen concoctum esse oportet. quae vcro concocta sunt.crassiora reddita sunt, atque humiditas superflua per eam debee esse absumpta. neque verb laoc probi.aduersatur se i l .ubi ebrios d.non aptos esse ad concubitum venereum. quomodo enim potest intacundum diei ebriorum semen, si inepti sunt ad concubandum nam non absolute dicendum est ebrios rem venercam exercere non posse, sed non ita prompte posse concumbere. nisi dixerimus in ii. verba haberi de eo genere ebriorum, qui quasi attoni O morbo affecti stertunt, Ec crapulam odormiunt. non autem de aliis ebriis, quos posse quidem rem habere scribit, sed rard semen emittexe prolificum. Audiamus Gal. cap. Io. II. lib. de usu partium de hac re sermonem liabet, tem.Ebrij enim,inquit cum ebriis coeunt, & qui prae crapula ubi terrarum sint,nesciunt, cum mulieribus ita affectis consuescunt: quo fit ut geniturae principium statim eo modo vitiose quod & mulieris utero gerentis peccata sequuntur:Cuius generis est corporis in medioeritet exercendo desidia,cibi immoderatE sumpti,irae,chrietates,balnea, venere tum usus intempestiui,quae nemo DCilc enumerarit,attamen aduersus tot iniurias natura obsistit,& pletamque voti compos essicitur. cum tum neque frumenta , neque hordea, neque vites, neque Olivas iis seminent ac conserant agricolae : sed primum quidem,cu- .iusmodi te sua committant semim, multum diaque prouident: phst autem magnam curam adhibent,ne multo Vuido demersa putrescant, nsie squallore exarescant, aut frigore extinguantur. In homine verb vcl seminando, vel dum vetero geritur nutriendo, nullus eam adhibuit diligentiam, dc quae sequuntur. sed de hac re uberius in sequenti sectione.