장음표시 사용
71쪽
nibus de calore naturali,fit ut sucei facilita Ac citius computrescant:spiritus enim ad con-eoctionem faciunt,dc fuligines di vapores ad putrescentiam, hinc suppuratio fit, qubd neque mera concoctio sit, neque sola putrefactio,sed quodammodo utrumque ob utriusque cohibitionem. hinc cataplasmata aliqua dicit esse resoluentia Sc vapores excitantia, ali qua suppurantia hoc modo. nam si eo apposito immutetur, id est, in colore sit saniosum, sin minus, sed concolor sit emised imminuatur, non fiet purulentum, sed insensibiliter
Probi. XXXI. Qiarnam oportet urere,& quae incidere An quaecunque quidem habent os amplum, & non cito coagmentantur,haec urereriportet, ut crusta illuc penetret sic enim non erit subocculta.
Problema hoc clim proxime repetatur,atque magis ab lutὸ expendatur,quhd hie bipartito proponatur quaestio, in I s. autem tripartito, ex duabus autem partibus unam tum absoluar,simul cum altero explicandum relinquimus, quae enim ut alias dixit disper- se in problematis encycliis, uniuersalibus, naturalibus 8c medicis proposuerat Aristot. M pro varia occasione repetierat, qui collegit, Ac in classes diuisit, etiam si eadem suerint, eonsultb ponenda censuit. quod ex utrisque collatis de iunctis absoluta magis habeatur solutio,ut de hoc mox osten)emus.
Probi. XXXII. Quaenam virtus medicamenti supprimentis sanguinem Z An quod exiccans est,& superuenientis excrementi repressor sine crusta, aut carnis putrefactione. sic enim de sine inflammatione erit,dc unitioni opportunum,ii quidem non superfluente , inflammatione carebit: sic siccum existens consolidabitur. quandiu enim assiuat humor, non consolidabitur. quamobrem igitur acria plurima
τις εν μου α' - ειν-ρων φαρμιαυν, cruentum dici posset medicamentum. Celsus tamen tum qf4, a quo medici Latine loqui docemur lib. s.c. i'. emplastra quae cruentis protinus vultacribus G ih. . ini ieiuntur, αιμα Graeci vocant,multa docet. Et Galenus in initio com. I. Mi a 4ω ,id esse Celso diea- quod cruento vulneri iniicitur, ut primum illatum cli,dc nondum ex toto siccum, se d adhuc cruentum. hoc est, cum eruor qui αμα dicitur, ex cute ipsa vulnerata, v Ietiam ex carne in roris speciem distillat. de Hippoc. lib. de articulis. . accommodata etiam iis sunt quaedam medicamenta, quae cruentis vulneribus adhibentur. Vbi Galen. ει υμον appellet medicamentum, tum in his libris. tum lib. de ulceribus, quod confestim cruentis vulneribus adhibetur. unde 3. Epid. ιάει. quod est medicamento vero
enaemo deligato conualuit.docuit autem Galen.ενα μον-a nonnullis nχυον etiam appellari. imo 6. Therapeui. dicebat φαρμαεκαενωι- magna etiam cx parte. 1R GH uuat;
sum vero haec quae coniungunt,& uniunt diuisis partes,ut ab pristinam unitatem reducantur. quomodo autem simila sint quomod ue distinguantur, proxime docebimus. n quod exsicca31 ei ,risu ruenientu excrementi remsorsine crusta, aut cam putrefactioneqCorn. Ccisus lib. s. c. I9. vim horum medicamentΓtum iis verbis describit. Nam reprimunt inflamma
72쪽
inflammationem inisi magna vis eam cogit , atque illius impetum minuunt, tum glutinantvicci a, di cicatricem iisdem inducunt Constant autem, inquit, ex medicia mentis non pinguibus, ideoque ἀλέπομναnominamur. ubi notandum, aliquos loco alipenae quod habet Celius, legisse αδ-: sic enim apud Graecos vocari scribunt ea qtrae non haboni oleii, pinguedinemve, aut corundem parum admodum. idem etiam aliqua scripta reliquit , quae simul rea pellant atque refrigerent Scrursus, quae sine stigore repellant. In Graecorum autem libris repellendo simul astringcre dcbcnt, quae s inguini mananti occurrunt. In fluentem enim humorem cohibent,aut etiam parti leuiter infixum in aduersum reiiciunt. postremuin hoc valentius ei se oporte utrumque stigoris vi perficitur quidem, cuius natura est, cohibe i e,comprimete, repellere de retrudere: icd ad hos effectus valentillimum id stigia scist quod in crasse a terrenaque matcria consistita qualis nimirum ea ell,quae accrbo, avituro, adlli ingentique sapore deprehenditur: ea cnim partis sebstantiam premens atque coarctans,influentem humorem remeare cogit, magis etiamsi tenuis est di si quid reliquum sit, saepenumero resiccatur& hoc est quod dicit.
ficcans eis siveruorems excrementi repressior sine crum aut earnes patre actione. J hoc addits ne crusta, ut escarotica hinc remoueat, quae in fluxionibus sanguinis vclicinentibus S ma xime contumacibus soleiat adhiberi, ut combusta parte& crulla inducta, quali Wasio perculum adhibeamus. haec autem non sunt sanguinem ex recenti vulnore fluentem sistentia. in limia oue m ,πυmsioni opportunum. J influxus humorum phlegmonem 'produceret, iubinde solutioncm continui in vicinis partibus, hoc vcro maxime obeli agglutinationi partis diu illaiquae prima est praecipua curandi indicatio. clina vcro non fiat cum crusta , etiam redditur magis opportuna agglutinationi per crustam cnim etiam partes si uiri dehiscentes magis. Z hoc est, quod dicebat Galenus, huiusmodi medicamenta ctiam 1 --λibo . sint vero haec ut diximus,qua coniungunt, de uniunt diuisas partes,ut in pi illinam viai- sitienti me. tatem reducantur. conueniunt quod siccant utraque ad siecundum sero gradum de restige-
'tant, no detergum sed adstringuit, prohibentq; ne quid humoris labris ulcerum obueniat,veruetia aliqua habent differentia, horti enim non incruentis modo protinus glutinandis vlus est communis, ubi finguinem plaga adhuc profluente, spongia deterserimus, deinde suturis
aut fibulis ligaturave coarcta uelimus, sed etiam in sii nibus veteribus, clam ab omni in flamin duum neu matione cos vindicauerimus, pur6silue mcdicamentis reddiderimus: in hoc pinerea di 'ninguuntur, quod ει ιυμα cui valentius suo munere fungantur , si Praetei rei rigcrationem etiam validam habeant adstrictionem, ut cum vino aulicro aut accio aqua mixto utimur, tum Iosacco succis restifcrantibus cum aliqua adstrictione, SI ceratis, fligida tum
etiam ista quandoque munus id praestare pollunt. ut spongia frigida adhibita. at quae gliiti natoria sunt, non tam frigida materia id praestant,qi iam adstrictione S siccatione. sic vino austero utimur siccioribus puluisculis ceratis : nec multum detergente Lacultare praedita sunt, sed ii bstantiam omnem in unum cogere debent: cuiusmodi diccbamus uia quae austera S adiit ingentia vocantur: haec enim iii idem cogcndi di stipandi , non deici gcndi & purgandi facultatem habent. corum enim finis est prohibere, ne ulla intcr coituras partes subnalcatur humiditas. unde aliqua ex bitumine, aerugine, 'uainina , aloe de myrrha si si constant, quae robustam de duram carne Ra glutinant, quae sanguinolentis ulceribus potissimum mollibus nunquam conuenirent pro sanguine retinendo, cum quasi CO temporc rii otici.
stam ellent inductura. debent enim solum lcultor adstringere citra abstersio item refiigerate imbra in iis caurione opus est, ne adstrictione etiam nimia sint medicamenta praedita: fit enim aliquando ut cutis cx huiusmodi grauius contrahatur , crassescat humor , dolor exa speretur, fluxio increscat, ac dcnique grauius incendium irritetur. si igitur refrigerantibus utemur & exiccantibus , ec iis quidem diuersis pro carnis quam curamus varia mollitie aut liditate, quod nunc innuisse satis erit, id obtinebimus quod hoc loco diccbat AristotcI . . Sis en sine Mam atrone eris, o umtioni opporm m. ubilis rationem siquidem non superfluente, scilicet sanguine , innammationc carcbit, & siccum existens consolidabitur. addit ra
inandis enim affuat humor , non consudabitur. J quoni Mn consolidantium omnino finis est, quemadmodum dicebamus, prohibere ne ulla inter coituras partes subirascatur humiditas, quae viaitibnem impediat. Quamobrem quod in fine subumgis f ωα ωm πάνια aut τά πλῶσα,ut aliqui maiau scripti habent 4 ωα rε quod nos vellimus. mobrem igitur acria, arama, quod adpringant. J proprie salic id cst, acria,posuit, acto significat. quae cnim huiusinodi simi, cum multa crimonia compungantcalefaciant, S
73쪽
Aeris sisten- ut quand6que etiam adurant, non est quod putemus posse in usum venire pro cohibendo san- ...italia'' ' guine protinus ex vulneribus promanante. is enim maxime est conspicuus in pipere,pytetro& euphorbio, quorum ex plo de carieris inserioribus aestimandum erit. quapropter etiam quae minus acria sunt, qualia hysopus, sceniculum, thymus, & huiusmodi, quae citra tertium ordinem subsistunt, si extrinsecus corpori admoueantur, rarefaciunt, homoresque eliciunt, atque resbluunt, ut 1.de simpl.med. facul docebat. Galenus, quod opus omnino aduersatur actioni huic de qua agimus, sanguinis sistendi. quae vero etiam acriora sunt tantum abest ut id praestare commode possint, ut omnino ca Ofercntur quae ab Aristotele hoc loco tanquam contraria huic operationi sunt proposita: si ac enim &cruitas inducunt, & Carnis putrefactionem faciunt,quod in euphorbio,sinapi,& magis in lepidio, & ranunculo obseruare licet: neque ratio quam subiungit iis conuenire potest, neque enim adstringenti facultate praedi ta sunt ut dicit Aristoti cum iubdit id operari; astringant. J intelligit igitur austera SI acerba,illa enim Sc restigerant & exiccam,qua ratione & conitiingunt, M quadam asperitate coarctant. Τά proprie cit fiuctibus immaturis peculiare, ut in uua acerba, pyris, me ilis, & portulaca perlentitur. consistit in materia quae
terrenae-aqueae particeps sit in qua frigiditas exupcrat. unde austerum omne strenue refria gerat, eogit, atque contrahit, fluxiones sistit atque repellit. Acerbus autem sapor austero finitimus est, eo tamen grauior molestiorque, magisque constringit, & proinde magis etiam exiccat, tum refrigeratiis luculenter in malicorio. in galla,in rhoe, & cupressi nucibus cons citur:eorum materia plane terrea di sicca humorssque vix particeps, in qua non calor sed trigus dominatur cum siccitate. quamobrem ut frigida fluxiones repellunt, ut adstringentia humorum impetum sistunt,& cohibent, ut siccantia coarctant Zc densant, & vulnera cicatri.
ce obducunt,ut vero terrena, humores incrassant.
Probi. XXXIII. Quaenam incidere oportet,& quae urere, SI quae non ita oportet curare , sed medicamentis. An quae sub ala & in inguinibus abscesserunt, medicamento: incisa enim haec dolentia, haec vero periculosa. urere etiam eos abscessias opor
tet, qui sunt lati, processitque multiplici eruperunt : quique in venosis non
carnosis locis sunt. Incidere vero oportet, quae in acutum tendunt, dc quae non
Problema hoc totum practicum est, & ad eam medicinae partem quae chirurgica est, Pertincns, superius,ut annotaui imperfecte propositum, & imperfectius di lutum, cum
quae urere expediat,dc quae secare,quaerat,non autem quae meaicamentis aperire : &mox
in solutione solum de iis agat quae urere expediat, nulla sectionis facta mentione. hic autem tribus propositis ad quaestionem, tria etiam explicat in solutione. sed quoniam in arte manuali non mihi videtur versatus Aristoteles, sed solum circa ea quae per speculationcm illi videbantur, breuiter quantum praesens institutum feret, de triplici hac abcessus ratione dicenda esse duxi quae ex iis quae Aristot. proposuit, non parum lucis sunt allati ra. si quid autem etiam ad hanc partem attinens omissum sit, poterunt supplemento esse. Solent medici, ubi pars aliqua tumore distendatur, humor ginque contineat, aut iam putrefactium,& in pus vcrsiim,aut certe superfluum coctionem nullam admittens sed fluxile tamen, 'bi sua sponte non erumpat materia,ferro, igne,aut medicamentis aperire: alio-ouid. ;iri. Vicinas partes insinuat se sic sanies & cuniculos agit,unde venas,neruos, arterias, &viendum,& vicinas particulas depascitur atque corrumpit. hinc ossa cariem contrahunt saepenume- I. et ' ro,de cutis contaminatur, rugosaque tora marcescens oedditur. hinc aperienda pars ferro, in sinibus aut igne , aut medicamento. semper illud euitantibus, quod vas insigne, neruus, icndo,N AE quid neruosum, quales membranae quaedam sunt,aut potius Iati tendines
74쪽
eon uulnerentur. ignis itidem in iis partibus vercndus, quae vegeto admodum sensu praeditae sunt,a quibus vis ignis ad principia transieat celerius. idem ipse periclutosiis, ubi iacunque vel exitus venarum, vel aditus vasorum est: nec eum oculus sustinet. n strum is, decolli abscessibus a carotide arteria, vena sphagitide,vocali neruo abstincndum: illinc enim haemorrhagia, quae dissicillimE supprimitur, hiiu: vel celth semimurus homo reli nitur, inuritur carnosus podex de fertum sustinet: in natibus tamen neruus est, qui sit in suppuratione aperienda praecidatur, crus subiectum stupidum reddit. In bubonibus glandulae sunt,quas perreptant venae L nerui, ideo etiam si inurendum sit in iis partibus, multa cautionc opus est. In articulis perpetuo quoque susipectus est cauteriorum 6c ferri usus. vii
vero licet igne tum ubi ora venarum adimi, ubi enim apcrierint ut sanici exitum parent, crustam postmodum inducunt, qua obtegatur nC sanguis transfluat, quod serro comm de praestare non possumus utimur etiam co. ubi ulcera oc serpant desinuosa fuerint, sic enim impedimus exiccatione, ne ulterius radices mittant, simulque cauitatem illam adstringens.& hoc cst quod problemate 3 I. diccbat fan quaecunque quιdem habent os non cito coa nenianturuent inenda,ut crusta iam miret, su enim non erit Fbocculta, id es aut sinus aut cauu uJ Ac hoc loco cum dicit f vrere etiam eos a cessus oportet, qui sium lati,id est,sinuosiorprocessu multiplis eruperunt,quique venosis non carnosis locis insin J quod enim Aristot. habet:
ι ψολυ πυ-λὴ εαG-quod antiquus interpres vertit, L habentia magnam aperti nem,quod de continua quantitate intelligitur, cum potius ad discretam, aut ad utramquc pertineat. significat enim qui multa habet munimcnta, quod contingit in iis ab sicessibus qui serpunt,ut videte est in herpete excedente, dc cancerosis affectibus .etum de in rumoribus iis conuenit ignis, in quibus membra ita laeta sunt, ut malam compositionem acquisierint,vi in fistulis. quod vero lubdit. 'miquem venosis. J Comprehendit usum ignis in costolidandis incisis aut disruptis erosisve alteriis aut venis, cuius ope saepe eas adstring mus, & ad pristinum statum reducimus. timebat autem ustionem sub axillis, quod partes eae sensu insigni praeditae sint, quin Ac in
inguinibus. attamen experientia Constat, posse nos tuto in iis partibus huiusmodi opera- sab axilIiationcs Sc igne fcris facete, si modo ea cura adlii beatur, ne in profundioribus partibus alterutro pcnetremus: quod fortasse hoc loco intellexit Aristoteles : si enim attenuata re- fuerit cutis, Se sanies ad superficiem ducta, securiis erit usus etiam in iis partibus 5c incisionis Se adustionis. secus si profundius sit, aut ferro aut igne penetrandum: duas autem illas pancs alarum inguinum proposivit,ut nobis cxemplo essent, non esse iis utendam, ubi partcs magno sensu praeditae sint. huiusmodi autem esse axillas insignis ille sensus demonstrat, qui ex titillatione earundem persentitur. sed quando nam medicamento utendum,ut aperiamus t Aliquando in molliores adeo incidimus aegrotantes, ut ubi aut ferri aut ignis mentionem factam sentiunt, animo dclinquant,& omnia potius experiri malint, quam ut ferro aut igne perforetur eorum cutis, tunC causticis, quae appellant potentialia, erit utendum. Antiqui non habebant solidius causticum ex sapone de calce parato, quo nos potissimum utimur,& ideo fortasse separauit medicamenta ab igne, cum iamcn eandem fere facultatem habeant. supcriori tamen si . cum id considerasset, usum solius se tri& ignis proponit, nempe secare de urere quum ustio fiat non solum igne, sed etiam medicamentis. Ucrum quoniam alia multa imbecilliora habebant, quae pyrotica quidem dicebantur, non tamen ignis nomine insigniri merebantur, ideo in hoc, ut distinctilis loqueretur,mcdicamenta halc aperientia etiam ab igne seiunxit. Theriacam cnim applicatam vomicas aperire certum cst: sic urticae semen h vino tritum frangit, purgat ,& cicatricem
facit. lac ficulneum, ad cps e rubetis, cantharidum puluis, bairacliij caulis de folia,molligo anaclordina, sexcenta propὰ alia sunt, tum simplicia tum composita, quae commode id praestant, de quibus Actius Amidenus lib. inde cap. de pyroticis. his impositis antiqui saepe vomicas aperiebant, & de iis loquit hoc loco Aristot. cum tumores sub alis constitutos de in inguinibus non siccandos scribit, sed medicamentis aperiendos: quod peric tum vereretur magni doloris ob sensibilitatem partium sub alis , aut fluxus singilinis in inguinibus ob magna vasa eo pertingentia. secandos autem scribit Aristot eos tumores, in quibus ita ad superficiem materia eleuata est,ut ad cutim extimam sanies ipsa peruenerit, de ideo acuminatum tumorem reddiderit: nulla enim adhin carum causa ruin , quibus igne aperiendas vomicas dicebamus, non sensus Partis, non fluxus Languinis, non perreptans mucria, non aliquod simile: cute enim sola incisa sine dolore pus exilire solet, cuniinco ad superficiem materia peruenerit. neque venae insignes aut arteriae eb pertingunt,
75쪽
neque in solidioribus partibus insidet tumor,& hoc est quod dicebat. t incidere vero oportu qua is acutum te dunt,is quae ομνι is dispari i-.J
Probi. XXXIV. Cur si aere quis vulneretur, facilius sanatur, quam si serro' Vtriim quod leuius est, quare in iuus scindit 5: facit vulnus. an celete si vigorem magis ferrum accipit, facilior & tolerabilior erit se stio 3 At vero medicamentosum est aes. Principium autem forte est. quod igitur aes simul ac facta fuerit incisio, medicamento praesentissimo adest, facit ut vulnus facilius coeat,iaza,'' Problema hoc quo quaerit Aristot. quare si quis aere vulneretur , facilius sanatur, quam sielitu, euia- vulnus ferro illatum fuerit,de vulnere facto in aperiendis vomicis, de quib.proxiine locutus est,siue id fiat vulnere simplici illato siue ignito alterutro, ut in causticis adhibendis proximo declarabamus. Duas autem solutiones asteri, non tres ut male censuit Aponensis, cum secunda illa quam affert Aponensis, male Aristot. intelligens, non aliud nobis afferat quam confutationem prioris.cum igitur dicit. quod uuius est, quare miniu sicindis o soluit quaestionem ex aliorum sentemia. est vero sensus, propterea aliquib.facilius visum esse funari vulnus aere illatum, quod leuius sit, minusq; scindat hac ratione. quae vcro minora sunt vulnera , quod solutio continui minor sit,citius etiam sanari poterunt quia minori unione indigenti leuius autem esse aes,tum ipsa experientia ostendit, tum naturalis aeris temperies calida Sc sicca,multum igneae substantiae retinens,qua efficitur ut etiam leuius serro sit. An certes vigorem metu accipi rerum acilior em tolera bilior seritio. J censeo iis verbis Ar istotelcm obiicere superiori lutioni,qubd quamuis aes ob hanc , quod leuius si , causam videatur minus vulnus excitare, quoniam tamen obtusus est,nec tam facilis est eius ad secari dum acies propterea & faciliorem esse, de tolerabiliorem a serro factam sectionem , & propterea minus dolorem inferre minusque inflammationem excitare quo etiam fiet,ut hac ratione vulnera a ferro illata facilius sanentur. - vero me amentosum sasJ Veram assignat causam Aristoteles cur ab aere inflicta vulnera facilius sanentur. ea vero est, quod in aere facultates adsint medicatrices vulnerum, est enim exsiccanti admodum facultate: magni vero refert, quo quis principio curationcm ag grediatur. principium enim rei cuius unque pars potissima est. quo fit ut unde malum incepit,ab eo etiam curationis sumatur exordium.& id non modo in vulneribus Ams, sed etiam ubi simul Ac vulnus fiat,& inuratur pars aliqua maiorem enim semper exsiccationem asseret ignis in aere impressus, quam in ferro, quod propter actualem ex igne caliditatem & siccita Ferro inlli. potentialis quoque maior in aere adsit facultas S siccandi & excalefaciendi. Obseruan- ulWς dum autem est obiter falsum esse quod ab Aponensi hoc loco scribitur,dolorem ex incisone
lolisei. ad a ,erro lata a maiorem esse,quam qui ab aere incidente excitatur:hoc enim omnino repugnat
uersira Apo- Aristoteli hoc loco, qui tolerabiliorem facit dolorem ex incisione a serro facta, neque ratio qua id persuadet,id conuincit,sed potius oppositum dicit enim id accidere.quia serrum vel Ocius suam operationem facit. At ex hoc potius colligendum est, serri incisionem minus esse dolorificam:quae enim velociter fiunt,minus siolent esse molestariaeque dicat vehementiorcinoilc dolorem ex incisione a ferro,iongiorem ex aere dolor enim cum fiat ex continui sit taciOnc,maior excitabitur,si longior i tempore fia fit enim dolor potissimum ex iplis actu incidendi. quanto igitur diuturnior est hic actus,tanto vehementiorem producit: qui cnim post inc,sionem persentitur dolor, aut ex influentibus ad partem humoribus & solutioncm producentibus,excitatur,aut ab intemperie ambientis potius, quam ex ipsa incisione: minor igitur crit dolor ubi citi: sime fiat incisio. quod experientia omnibus constat: & propterea picrique
chirurgi ferro non aere operationes suas exercent verum tamcn est,ab aeneo cultro,aut igni-
76쪽
to a re inflicta vulnera facilius curati, quod in ipse, incidendi medicamentum quasi amplicatur: nam aes 8c adstringit & exsiccat, & robur parti magis addita sed quoniam In sequentide combustis ab aere loquitur,ideo solum de incisis totus hic sermo intelligendus est
Probi XXXV. Cur vero ab aere combusta celeriter sanantur an quia rarius cli de minus corpii lentum in solidioribus autem minor caliditas.
Tanta est huius problematis varietas, tum in Graecis impressis&scriptis libris, tum in
I atinis traductionib.ut nisi prius,quam amplecti oporteat doceamus,& cluam reiicere,in vado haerere oporteat.impressi enim omnes quos viderim, habent, Διιι τι δὲ κατυ καύμαGDαίον-& quae infra sunt aestus siue adustiones velociter sanantur. bl eriati, ad quod fortasse respexit antiquus interpres, cum vertit, propicr quid autem mitritiuorum incisiones cito canantur:alii ut scribit Aponensis ex antiquis legebam loco matruitiorum, testinorum alij viscerum,manuscripti aliqui habent,Δια'ra θ, Γ καυMατα. S c. quod & Gaeta in suo habuisse visus cst,cum scribiticur ambusta ex aere sanantur celeriter.Ego Mero posteriorcm hanc ut magis probem, multa me mouent . primum quod clim immediate superitis de vulnerib. ab atro& ferro inflictis disputauerit,eaque inter se comparauerit, quan- tDm ad faciliorem aut dissiciliorem Curationem attinet, erat multum rationi conlesuaneuiu, vi in iisdem eadem compararet,in usu medico quotidiapo , quo in usum traducuntur ad ad rendas pai tes affectas. Praetcrca modus scribendi idem ostendit Micit enim M. τίθημι- , S. c. ciar autem de qtiae,&cquasi de iisdem agens & eadem comparans cum superioribus sere coim 'nectat.quin quod cum aliae lectiones omnino a veritate sint alicnae, neque solutio quaestionis illis conueniat, efficitur ut aliam magis approbemus: neque enim verum est aestus aut ad
stiones pallium in seriorum siue sponte accidant, siue casu me ex instituto facilius cui ari. no-que membris quae instrumenta sunt nutritionis, aut intcstinis aut visicci ibus commode cau- combis stiea adhibentur,quin adhibita multo difficilius stirantur. Est igitur quaestio,curabare conmbusta celerius sanantur.quemadmodum superitis quaeserat, cur vulnera aei e inflicta facilius iis . quies curari possim. Rci pondet. obrem. quia rarausis drminus corpulantum. J poterat commode suisfieri huic problemati r sponsione luperiori, quoniam unde malum, ab eo principium rerisedi . sed ut omnia vlicrius prosequatur, aliam sane quam probabilem rationem affert, ex raritate aut densiate des in-ptam.quae enim densiora & solidiora siunt,ubi ignem concipiam,multo vehementius agunt, quam quae rarioris & mollioris sunt substantiae exemplo nobis sit flamma & igniti carbones, ii enim validius calefaciunt, quia in uolida &dura materia ignis cst conceptus, flamma vero quamuis tota sit ignis, quoniam tamen rara est de fluxilis, non multum calorem in nobis cxcitatiunde Theophrastus lib. de igne dicebacob has causas nolinulla impensius flamma cale- , . facit: vertim non item torret S urit, qudd tenuior Simbecillior sit. Ignis enim in solido M terreno calidissimus est,non aeque tamen se estert, sed densitate cohibetur, SI corpus torri- . 'dum occupat: lidum autem propter densitatem S duritiem ignitum urit,quemadmodum ferrum aes,lapis,ostrea inania,S c SI quamuis Thcophrastus hoc loco inter solidissit na recenseat etiam aes,comparatum tamen ferro,certum est Si rarius esse 5c magis porosum: hincque post ferrum ipsum collocat. dicit igitur,causam cur combusta ab aere facilius sanentur,ctiam esse,quia cum aes rarius sit,& magis porosum ferro,non potest etiamsi ignem concipiat, tantam recipere vim calefaciendi, ut ferrum quod densitate sua igne concepto vehementius etiam calefacit. Aponensis vero expositio huius loci adeo aliena est a mente Aristotelis , ut dum aliqua pro tuendo Aristotele in medium adducit, falsa pleraque sumat , atque a mente 'auctoris omnino diliciatici Ilia.
77쪽
Probi. XXXVI. . Vti utri piis. an. i hordeacea leuior oc melior ad morbos qu am triticeaZvidetur enim quibusdam haec melior, eo signo rem demonstrantib. quod multo
coloratiores videamus,qui circa triticearum farinarum opera versantur. quam
qui circa hordeacea.siue quia humidius est hordeum quod vero humidius est, pleniorem desiderat coctionem. sed nihil prohibet aliqua esse dissiculter c etilia,& aliqua ob leuitatem utilia. nec enim solum humidius est hordeum triatico , sed etiam frigidius. oportet autem sorbitionem dc cibum talem esse s
bricitantibus,ut tenuiter alat & refrigeret.ptisana autem hoc habet hordeacea.
quod enim humidior vel corpulentior est,parum dat Idque est infrigidans.
Pulcherrima quaestio hic proponitur non aegris modo & febricitantib. in quorum gi eur νi s a clam propositam sertasse dixerit quispiam, qui postrema verba obseruauerit, sed & sanis .is. προ- apprime Vtilis. Ea verti est; sintne ptisana hordeacea leuior de melior ad morbos quam
statitissima. triticea. est vein ptisana, ut optimὶ doctissimus ae eruditissimus vir,amicus, Hieronym. . .. ois. Mercurialis lib. q. variarum lectionum cap. i8. obseruauit, nomen Commane multis.
4exiubilo nia enim frumentacea deglubata ac pistillis decorticata ptisanae appellatione donantur,' 'Ri H 'sinis eis, quod est pinsere vel decorticare. eum enim in omni farre & legumine hoc fieri possit, omni etiam erit nomen commune: hinc Galenus noster crudae quandoque ptisanae mentionem faciebat. unde Plin libro I g. capite i7. ptisanae orizae. mentioncm fecit, desqua Horat. L. Sem. dixit, vas ptisanarium orizae saepius tamen hordeo deglubato accommodatur, si etiam de cruda loquantur, ut in onomastico Pollux. de de ea locutus videtur Martialis ri. Epignlib. in panicum. Framemum, tiam de selebas. V iam. Dicebatur etiam non de omnibus iis crudis, deglubatis & decorticatis, 'V sed magis de iisdem aqua coctis, veluti monstrauit Plin. loco citato. 6c Galcia. 7. Meth. c. 6. hinc primo de alim. facul. 6.& 9.ptisanam ex chondro, quae erat species Vae factam scribit, tum & triticeam, de qua etiam habetur mentio apud Hipp. L. de morbis. Ad hoc loco apud Aristot. dum illam comparat cum hordeaceae Dioscorides ctiam l. 2. c. 8. triticeae ptisanae meminit. hinc Plin. dicebat, Italis potissim im place reptisanam ori-
, ω alias aliter appellabant. quemadmodum autem licet frumenta eis Om-ris . m nibus & leguminibus crudis conuenire diximus posse nomen ptisanae crudae , potissimum .. - hordeo decorticato Se degli ibato accommodari solere, ita in cocta quamuis deari ea em aliis diei possit & soleat, communiter tamen ptisanae nomen hordeaceae, maximἡ si nulla frigis addatur nota, conuenit. unde Columel lib. i. c. . ex hordeo potissimhm sa-ctitatam esse ptisanam docet. 8c Hippoc. lib. de rati vict. in mor. acui. in principio, dum ptisanη mentionem facit, semper hordeaceam intelligit, cui soli praestratissimas illas dotes inesse, quas eo loco tecenset Hipp. experientia cognouimus fiebat autem ex hordeo deglubato & cortice exuto, quod officinae mundatum appellant. thinditur autem non Hortii iis molitur. quomodo autem decorti eari posset, docuit Constant. Caesar L de agricultura. , I i DidyΠii sententia, & 3. de agricui. c. s. tum M IL. de agri c. ptimb enim in cor- ra -- bibus perfusum aqua hordeum dum intumesceret, in sole siccabant, mox in pila ligneo' ' pistillo tantisper tundebant. dum corticem glumamque exuisset de ita ut diu perennaret, reponebant. Alii verb hordeum maceratum , purgatum, decorticatum, εc in sole sicca tum. rursiisque pistatum secundis etiam in sole siccabant, cumque reponer c volebant, id
quod ex ipso tenue inter pistandum decussum erat, ei aspergebant, quod ita ipsum de fendi conseruarique animaduertebant. Sic ergo parata ptisana recondebatur optimo quidem
78쪽
quidem M salubem mo instituto: quod utinam a nobis nepte m non esset. eumque
usus cxigebat, in aqua coquebatur hinc error eorum manifestus euadit, qui pro par an da ptisana hordei farinam excipiendam iubent. Galenus enim lib. de atten. via. rat. & li- an
bro de ei bis boni & mali sueci, dicebat hordei farinam status quam maximos excitare. quod si quis dicat, hordeum semper suam seruare naturam, & nisii excoquatur, sempCP flatu lentum esse , posse autem coqui tam integrum quam in farinam redactum, & proinde posse flatu lentiam amittere, imb cum farina tenuior sit, commodius igais actionem recepturam esse facilὸ aliquis suspicati posset. Verum tam farinae atomi ad minima se iungantur, Ac unum sic subito ex omnibus corpus, dissicilius ignis in illam vires suas poterit exerere 6e coquere quam integrum hordeum, cuius grana disiuncta sunt. accedit ad Iloc, quod ut eruditas haec & flatu lentia auferatur, longa coctione opus oth, ex farina vero parata puls si diutius coqueretur, cyceo vel quid simile substantiae stolidioris pararetur, quod in decoquendis granis hordei non eueniet. At an hordeum quod pro paranda pii- Ptisana ansana requiritur, integris granis csse oporteat, magna est inter Mauritanos modicos,& quidem magni nominis, dissensio, aliqui enim integra grana requirunt, Galenum secuti& eonfiactis.c taecos omnes, inter quos primum locum tenet AuenZoarpr. Thei sit. Tract. Ig. Cap. 9.cum inquit, In unoquoque semine virtutem esse naturalem antequam frangatur 3c in fru- eorde se a conteratur, undc inquit, a recto aberrant tramite qui hordeum conterunt. Nam ho Erumper hanc virtutem quam habet, integrum, trahit ad se aquam cillam alterat secundum eius integritatem: unde simile esse videtur de hordeo confracto in confectioneptisanae, 6c in seminatione, si confractum seminaretur, nihil generat, quia vim illam ge-a ait tuam confractum amisit, integrum vero hordeum gencrat sibi simile in specie t idem contingit in ptisanae confectione, hordeum confractum cst veluti mortuum. integrum veluti viuum, quod vim suam tuti compositioni distribuit. eandem sententiam εc eandem rationem secutus est Averroes s collect. cap. 3I imo ut suam sententiam confirmet, Auen. et aris sententiam adducit Sc Aliabas l. Theor. dicebat modicὰ esse terendum, id eli ut solum decorcitetur. Isaach tamen in diaetis particularibus, AZaranius lib. 26. cap. I. M Ptiana ex Auic. quarto can. ccnssit praeparanda ptisana Conterendum multum esse hordeum. Nos verb Graeco tum placita secuti ex integris granis parandam ptisanam csse censemus. quO- modo enim intumuisse poterit ptisana, ut docebat Hippoc. & cognosci optimam esse cuius grana largescunt, cum Galeno, aut iudicati cocta, cum Oribasio Sardiano, ubi di Drupta viderimus grana, nisi ex iisdem integris parandam statuamus. Coquendi autem ratio aliis atque aliis diuersa fuit, sed Graecis maxime vulgata haec est, quam Gal. I. de alim. lib. annotauit Coquitur ptisanae inquit, portio, in aquae decem, vel, ut ait Paulus, quindecim partibus, dandaque inter coquendum opera est,ut quam aptissime intumescat.)Iς Ptianae r cnim multum citoque intumestit, optima est, ut contra quae longo tempore parum tu - met, pessima. Cum autem in tumorem sublata est aceti momentum infunditur, deinde olei exiguum, quod tum per initia iniici etiam potest. cum ad exactam coctione in pCruentum erit, stiatum sal inspergi debet: neque aliud praeter ca miscendum est, nisi mrte anethi aut porri pauxillum. Et quidem talis est optima ptisanae consectio. Ab ea multum abetat, quam plerique aliis multis superfluis imperist condiebant, alij namque amylum, tio .h alij pam indebant, alij mel Ae cuminum , cinnum potitis quam pii lanam parantes, n c st defuit illis sortasse ratio, qudd sie hordei crassitiem tenuari. lentorem incidi, flatum dil-cuti arbitrarentur: nos, inquit vir doctissimus, multb antiqui I delicatiores, Ze ipso Apiti 6
qui . de opsoniis superfluam huiusmodi pii sinae condituram recenset, in gulae studio sisPeriores, spretas iis omnibus, amygdalis intritis vel melonum seminibus cum saccaro saleque modico contenti sumus, quibus vis aliqua quidem inest aduersus hordei crassiti cm, lentorem Se flatum, sed anetho & porro lono impari faciunt enim haec non modti ad palatum & gratiam, sed non parum etiam ad salubritate in ipsam conducunt. quia si nos leuem aliquam aut cinnamomi aut piperis portionem addiderimus, iis omni b. obu iam itu censeremus .Ex hac aute ptisan multa parabantur ista qualitate differentia, & modo substitiae . quae enim ita parabatur decocta ptisana absolute aliqua do diccbatur,at i quando . taptisana aliquando verb ptisana no colata quae si percolata fuisset sacculo vel stamine, ita ut pars succuleta retinerinur,terrestrior ve in Ae lignosior abi iceretur, i a n6 amplius a, solixa ptisana vocabatur,sed ptisana colata &- ολὶc. id est,succus plicanae mmcupator, nos hordeatum dicimus. haec eade antiquis η sorbitio ab lute,vel πωμα, ηdicrbatur. Crediderunt vero aliqui eremorem tam saepe Celso nominatum hordei hunc quid.
79쪽
eundem esse,ac potissimum lib. 4. cap. I 3. illis verbis, percolato misianae cremoro, quod quamuis non omnino a veritate alienum sit, qubd Cato lib. de hemitica, cremoris vocabulo sicuti videtur. nam deambylo, inquit, id inlinicum nouum indito, exprimito cremorem in patinam: at succus pia sanae exprimitur, atque idcirco apte etiam cremor diei
posse videtur. Placet tamen cremorem hordei potius intclligerc ius decocti hordci ad parandam ptisanam tantisper donec coctione dissiliat 'crassitiem mediocrem nanciscatur, qui biliosis de incandescentibus subribus propinatur. quae illo igitur cst hoc loco proponita, sitne ptisana hordeacea S leuior 5c melior ad morbos. qitam titticea. praetcr morem etiam causam quaestionis proponit,qubd aliquibus visum sit triticeam praestantiorcm csse, primum quod multo coloratiores fuit qui tritici quam qui hordei Pisturam excinent:cuius rei causam etiam alias inuestigauit tum sect. 2I. probI.a tum sicch. I 8 probi. io. subdacaliam rationem qua quis putarc posset triticeam ptisanam praestare, α dicit. Sise rura hi tatas est hordeum. quia vero humidiar est, pleniorem defiderat coctionem. Vbi obseruandum cit,in Graecis omni b. impressis codicib. secundam hanc huius rationis partem sic se habete. πλεονα quod cst,hiimidius vcro plus, non digestione: quod chira vix sensum haberet, aliqui verb manu scripti habent aliam lectionem, quae sic habet, το b quam etiam visus est habuisse Gara, cum vertit, coctionem desiderat pleniorem,ideo hanc postremam secuti sumus. qua argum . n-tatione qui magis Laudabant triticeam , colligebant, hordeaceam quod humidior esset, maiori indigere coetione, quae vero huiusmodi sunt, videntur minus bonam habere naturam. nam etiam ex lcguminibus ea minus probamus, quae ut clixentur maiori indigent icio porc. Mox satisfacit quaestioni cum dicit.
Sed nihil prohibet aliqua esse diffisulter comIM, o aliqua ob liuiuum esse milia. J incipit aut cmselutionem quaestionis a dissolutione post romae rationis. de priori enim ab opificib. dc- sumpta,ne vcibum quidcm, qubd aliti sciret esse discussam, probi. Ut dixi 24. screat quare Λ: nos eb eam reiiciemus. dicit igitur, quod licet in hordeo aliquae sint partes d:ssiculter coctiles, unde nisi longiori tempore percoquatur, S flatus excitat, & durcitiem prae se sere magnam, aliquas tamen in se partes leues oc lenes continet, quae quam maximc utiles aegrotantibus, potissimum sebricitantibus esse solent. neque vero dicendum eth cum Aponensi, iis verbis Ariston ditatuere primam rationem a tritici natura desumptam: sic enim triticeam in hoc meliorem hordeacea dicerct, qtibd humidior: at hoc omnino Graeco contextui repugnat, cx quo fit manifestum humidiorem facere plicanam hordea-ccam ipsa triticea. dicit igitur nihil prohibere quo minus, etsii aliquid in te dissicilius coim coctu habeat hordeum , habeat partes in se S leuiorcs 5: leniores, quibus magis prosit: maxime cum duriores & crudiores longa elixatione remoueantur. hinc Hippoc. l. de rat. via. in acuti 8. dicebat, ptisana igitur frumentaceis gustamentis recte mihi praesciri videtur in acutis morbis , e6sque qui praetulerunt laudo. nempe viscositas eius Icnis, contiemia, iucunda, lubrica, de mediocriter humens, sitim minime inscrt, de si quid ablui eget, probe abluit. Non adstringit, non malo turbat, neque in ventre tumescit: nempe inter Coqucia dcin quoad maxime potuit, intumuit, ecce fuisse etiam apud antiquos, qui frumenta ccam & triticeam maxime in acutis febribus praeponebat ptisanae hordeaceae. nam eos laudat qui contra sentiunt, etsi ab illis postea diis deat: in eo quod omnibus semper aut ptisanam integram aut colatam, aut cremorem laudabant, nulla distinctione adhibita, quibus hac & quibus illa magis conueniret. sed quoniam lenitatis mentionem hoc loco secit Arist. qua dote maximE commendauit Hippocrates plianam hordeaccam, quid per lenitatem intelligi oporteat, de quid per lenitatem viscosiam, vel potius visciditatem lenem, explicare operae pretium esse duxi. Certum est seu men tacea omnia visciditatem aliquam habere, maior tamen est aliquibus , 5c minor aliis, lenis quibusdam, aspera alias. at quae in ptis ana persentitur, lenis inuenitur non tactu lbium sed etiam facultate, nam &aspera, acris aut adstringens non est, sed sine masticatione deglutioni aptissima. At si viscidam dicimus, quomodo febribus accommodata, clim huiusmodi omnia obstructionem pariant : an dicendum non omnem visciditatem obstructionem parere, sed quae cum crassitic iuncta cst: ptisana verti lenis est, tenuis ac lubrica, quae obstructio iii parandae non cst accommodata. utilia igitur aliqua esse ob lcnitatem , in ptisana quae remanet, quae vero concoctu dissicilia sunt. longa coctione superantur. utilia verb sunt in febribus etiam, quod cum sebiis insignem siccit. alc in in lingua oc faucibus cxcitet, lenitate omnino ptisanae demulceri possutit: adde quod in acutis aliis, puta pleui itide peripiacu-
80쪽
inonia,&aliis interuis inflammtioitibus, tum hac causa, tum quod sputim adiuvont, maxillae com mcndatur. unde Hippoc. vltra lenitatem addebat Etiam lubricitatem, quae 'quam uiso mirino ab illa pondeat, ut tum civi humiditatem Oitcndc e medioca italcmmvisciditate, addita suit ab Hippoc. potissimum tamen lubricitas haec ii, si scio & cremo-' re hordci tepetatur. At isto t. vero unica lenitate omne I alias conditioncs compli xus eth,
nempὸ quod continua, lubrica, mediocriter humens, sitim sedans de iubluens, tum i cunda. hoc autem ad gustum uitelligi dcbet. Nec vero solum hordevim hamiditis. Ditis sed etiam sirigi . J non solii in hac qualitate humida convcnire ptisanam febricitantibus docuit . scd ctiam trigiditate de humidit totam dixerat, de qua etiam Hippoc. intelligitur autem potius de ea qua in m dici .ctua-lcm dicunt humiditate, quam de potentiali. ptisanae enim visciditas humiditatem quandam habet, qua nragis apta est humectare, M sitim sedare, quam aqua, Oxymeli aut meitcratum: mcdiocris enim illa cst, ventriculo innoxio, atque cum aliqua visciditate , qua taucibus lina guae superioribus ventriculi partibus adhaereicens potest id praetentem litim extinguere.&imminentem praeseruare. hoc igitur modo sit intclligamus, nulla crit controuerita, quam prO- Ponit Aponensis, quomodo hoc loco hordeum tritico humidius thuuat, cum Opposit una dinc uerit Galenus lib. de simpl. med. fac. ubi hordeum siccius ponit tritico. hic enim Atiit cle Hordeum liumcctatione illa,quam actu faccre potest ptisana, loquitur: Galenus autem scimonzm halici de potentiali quam aiunt virtute hordei intcgri, quae ctiam coctio no diuturna consti mi--α setur. iiiii igidandi autem facultate praeditum csic hordcum, te magis ipsam ptisanam, manife- Rius cst quam ut probari debcat. Oportet autem sorbitionem is cibum talem essest citantibus , ut temiater alat refrigeret. per sdrbitionem fortasse succum ptisanae ut collatam ptisanam intelligit, per cibum autem totam Ptis aliam S integram . quod autem oporteat cibum & sorbitioneni febricitantium tenuiter nutrire,cum dii tinctione tamen an diuturnae sint an breues docuit multis Aphorismis l. scet. Aphor. 6. Hipp. quod vero humectare debeat, pulchra sententia etiam aperuit cadem sic Laphor. 16. victus inquit, humidus febricitantibus omnibus conscii , maxime vcro pucri, Λ qui tali victu Hi consueuerunt. quod non de facultate modo humectandi intelligendia est,scd ctiam de ipsa humiditate, quam liquiditatem dicere possemus. docuit hoc Ccisus lib. I. ap. 6. ubi de febricitantium cibo loquens dicit: his autem tebricitantibus humidus cis aptisthims, aut humori certe quὰm proximus, utique ex matcria quam leuillima: maximequc loibitio, caquc si magnae sebrcs iuerint, quam tenuissima cise debet: idque iure quidem merito.cuinciaim icbris calor si praetor naturam S siccitas, S contraria contrariis curciatui ,cuilibet icbri qua febris frigida conueniet: sed quoniam siccitatem habet adiunctam eidcm,ut occurramuS, victuin humidum cisdem Ostcremus. Ptisana vero hordeacea hoc habet. J id est, tenuiter nutrit, At simul & semel humectat. subdit ra
'od enim humissior MI corpulentior sit parum datod est,nutrimenti,M.que est infrigidamd qu bd Cnim ptisana immidior sit,minus nutrire apta est cum etiam viscidior,iton ita distributioni per univcrsiim ei it apta. in tamen infrigidandi facultate praedita sine Excrementis.
Cur dentium stupore ni dis loluit portulaca & sal 3 An quia illa latimiditatem quandam liat et: manifesta vero haec est manducant ibiis, & si confringatur ali
quando. clicitur enim humiditas: viscidiim autem permeans educit acorem. etenim quia acore conueniunt, excipitur. habet enim quend. ura acorem ille succus. sal autem liquefaciens extrahit etiam acorem. Duplici rationc pulcherrimiam hoc problema disicilliendum proponit, tum qudd aflectus