장음표시 사용
71쪽
ducti eam obiter asserunt ; In optinnionum enim deleou , n ps talu ltendendus est Docto um' numerus,
quam sapientia , ut optime aduertit PauluL C mitolus lib. s. resp.
mor.quae LI Negari autem no e . potest ; quin Theologis reeerit loribus , cum vere Classi ei sunt, magis deserendum sit quam Antiquis. Sicut enim, in coelo, a recentioribus Astronomis , nouae veritates detectae sunt, quae Antiquos latueomnis; ita a reeentioribus Doctorisbus 1 et Theologia , Isisque m tu riis ; Neque hoc mirum videri deinbet; nam, cum Sapi utia insolius Gesurussit bominibus ἶ SV. Thouae semper ex eo veritates extrahi
possunt. ita sanebeae lib. I. in dre.
77 Vigesimo primo ἔ Syllogismum
clusio, est dictamen prudentiae, a quo proxime regulatur quicumque opinionem vere probabilemsquitur ; esse huiusmodi , Liritum es, ponere o rationem, quam ereM probabile es, non esse vi famἰ eo enim isso perto ignas, πρω- identer eredatur non es inrufi,cteonsequenter etiam, qua tamquam non vitiosa, rurinter ponatu . Sed ee t. probabit es ne operati nem nbn esse vitio gam , ut eius motiva sendunt . Ergo lintnm .es, Fam ponere. En i sillogictum
undeqhaque certum,ac euidentem.
Ne mireris intem lector , quod illum toties, sub Variis terminis prooposueri' , quia hoc semel perfecte, intellecto , dissicultates omnes, quae in hae materia fieri pqssunt i satim evanescunt; ut condidera in
patebita Et ex eius ignorantia, oris .iae sunt questiones fere omnes,eo er1 opinionem probabilem , ex ei . tatae . Hunc . y ero siliqgismlim re 'quiri ad prudeliter operindi m , docent . S. Tbom quolib. s. art. I I.
eap. 13. nom. 13.' Saneb. I,M. ea. 6.t lib. 6. ea .3. & alu fere omnes communiter,cum prudentia debeae 'esse notitia cerea agendorum.
72쪽
ti constemia practice dubia possit esse
3 71 Π VLIER quaedam, nondum certa de morte Ma-l riti , alteri nupserat; Fost Matrimonium vero duis I bitare coepit, an secundo Marito petenti , posset d bitum reddere . Cum hoc tamen dubio , petenti reddidie; quaeritur; Vtrum mortaliter peccauerit. '
z suid intelligatur nomine canin t quod operatiosis illicita. fetentia dubia . I 8 Conscientia dubia nora es pre- Moid , O quotvisae si do- i prιὸ confrientia. s , I9 Operans eram dubio, commitsu
s Uxor debitiam reddens eum δε- aci e In dubio practico, pam tilia bio practies, mortaliter pe= nrae ariὸ est efgevda . eat ... 11 Conscreareta Grectiari dubia, iniso Operari eum Abio practim, in quo disserat a dabia δε- intrinseιὸ malum . Eter. ri contra praeceptum , quod Probibet operationem. RATIONES DUBITANDI.i a stui eum dubio practico oper
tur , saltem indeterminatὸ , a in Icut nomine eonscientiae erro vult malym . o neae , ac probabilis non intel-33 Necessario male operatur . ligitur aliquid, ex parte intellectus 34 Operari eum dubio neculativo, immediate praecedens operationem pote I non esse malum . voluntatis , sed error , vel opinio,1 stuando non est maiam . quatenus ex illis oriri potest actus o Dubitans de utraque parte, in quidam experimentalis, ac Teste- minus malam , vel utramli- xus Pindentiae , certo & in saltibi; liter Diuiti eo by Corale
73쪽
Iiter dictam, operationem illis e sumem, esse lieitam, vel illisi tm;
honestam , vel inhonestam , Ita nomine conscientiae dubia, intelligitur , dubium intellectus, quat nus ex illo oriri pote st similis actus reflexus Prudentiae , dictans a ope rationem ipsi dubio coasOrme s.
esse lieitam , vel illicitam, honestam veI inhonestam , ct quoniam dubium, aliud est practieum , aliud speculatiuum , quaeritur hie de preciteo,an ex illo orixi unquam pos
sit actus prudentiae. dictans , opera tionem tui conformem , esse ue- eam, an vero semper oriatur ὀctus, dictaas esse illicitam . 3 Videtur autem , etiam ex dubi practico, oriri posse actus prudentiae dictam , esse licitum operari, Ideoque Molier mortaliter no a peeeasse; primo; quia potest Iudex, quamuis dubitet, an licitum sit, cognitum Innocentem, secundum a II gata, & probata iudicare., lieite se eundu allegat a, & probam illum eodemnare;& Miles obedire Pria cipii, a quo vocatur ad bellu , quamuis dubitet, an bellum sit il- citum , ut fatentur Doctores Om
6 Secundo; quia certum est ..esi alicitum , cum dubio specuIatiuo , operari; certum enim est, me posse licite retinere rem , quam possi deo, etiamsi dubitem,esse alienam; Ergo erit etiam lieitum , operari cum prae leo ; dubium enim practi.
cum , oritur necessario ex specula tui οἱ nam si dubito, rem esse alte. nam , impossibile est, me statim nonduiutare , an eam teueat rest e-
rari eum dubio speculativo, necis sario debet esse licitum etiam , . perari eum practico .s Tertio; quia si non lieeret opera.
ri cum dubio practi eo, sequeretur. saepe nece ari homines ad peccantum; ponamus enim, quod qui ab altero gladium mutuo uces rit, eum iuramento illum restituem di , quotiescunque petierie, de Do minus petat ad oeeidendum inimicum; in hoc casu, habens gladi trina de dubitans . an .liceat restitueret νε cum hoc dubio, licite operari nota posset, sed necestitaretur ad peccam. dumi Ex una enim parte, restituen do , reus esset homiei dij; ex altera
vero, non restituendo ia reus es
set periurii . Cum AErgo nemo ne cessitari possit ad peccandum, dice dum est, posse homines , in similiis bus ea si bus , cum dubio practico, licite operari: ideoque Mulierem, debitum reddendo, mortalitor nonis Peccasse. r.
6 . QuartoἔQuia qui operatur cu du'b .operatur sine cognitione determinati honitatis,vel malitiae ipsiusve racio is kqua enim dubitat,ne isque iudicat, operationem esse Iici iam , neque illicitams alioquis non dabitaretii sine cognitione an rem determinata malitiae , ac pee eati , non potes quis peccareo noutaim dica potesti. vella malum ,: ecpeccatum, cum, hoc illi pereognisitionem determinate an reprae sit 'tetuK,ac proponatur ι sicut Me eo gnitione bonitatis, eici mota potest ne Op rari ,. quia. vcitilitas ferristompotest in bonitatem . nisi lata
74쪽
mi per eor mltdilem de te minate proponatur; sie ut ergo qui opera
est cum dubio , non bene opera tur , ita nequa peceat , cum non sit maior ratio unius, quam alterius . t
γ Duerrendum est primo , Du- o Mum proprie , esse mentis haesitationem , ortam e V eo , quod Intel lectus , proposito sibi obiecto, neutri parti assentiatur , sed remaneat quasi suspensus, & ambiguus. Ex duplici autem capite,ὶ orixi potest , ut Intellectus, proposito sibi
per apprehensionem obiecto , neu
triparti per assensum adhaereat; Primo ex eo,quod pro neutra par te habeae sibi proposita motiua ἰves cum dubitat . an sedera Coeli sine
parsa, ata imparia I de tune dicitur, habere dubium negat tuum , quod, cum , ex defectu motivorum , de-Fonere non possit, rationes pro aruter utra parte quaerere tenetur , ut 8nlud deponae ; Secundo ex eo, quod intellectus , hinc inde, pro-i positas habeat rationes probabiles
aeque efficaces i Tunc enim , i curru non sit maior ratio , cur in una in
potius partem inclinet a quam in aliam , Neutri parti determinate adheret , sed quasi manet in aequilibrio ι:& tunc dicitur habere dumbium positiuum . quod, vel e X imperio Voluntatis, vel. rationibusqpro alterutra parte melius perpen sis , deponere potest , uni parti
determinate , per assei sum , ad hae.
rendo . Quod , si intellectus, inpra, huiusinodi dubia, rellactens, dg ter in inate i teste en , an adera sint paria, vel an aliquidisseceat, aut non Iiceat dimitur tu auhabere eonseientiam dubia obi istiuὸ , quia habet pro obiecto duobium . Caeterum , formaluer non
est dubius , sed potius certusa cum iudicium istud sit certum , &eui dens, se ut, eum in te Ilectus reflexe iudicat, probabi Ie esse , quod a liquid sit lieitum , vel illicitum a iudicium illud, dieitur conscient ιδ probabilis obiective , quia habet pro obiecto probabilitatem; Caeterum, formaliter ell eonscientia cer' ea , quia iudicium illud , est in s
certum , ac euulens; In ordine υ-
mea ad praxim, conscientia obteis ctive dubia aequi ualet eonseientiae dubiae formaliter, quia regulariter eosdem parte effectus se ut eos dem parit e ctus, iudicium probabile , quod res sit licita', & tu. dictum euidens de probabilitate, quod ras se lictea cr . e. Advertendum est Secundo ; dum hiam,ati iid esse speculatiuum, aliua practi eum I speculatinum , diciti r/quando est de aliquo facto, vel iure s ut, cum quis, dubitat, an uigesimum primum annum expleu
rit in ordine ad ieiunium ἰ vel , anmmrimonium sit validum; an detur aliqua lex, o vel praecep tum , di si milia; aut quando, in genete adu bitatun , an aliquid liceat, vel non liceat; uti, an sie eata cite festo, iter agere a vel dare consiliaim,&similia ; Practicum dicitur, quando est de aliqua operatione in particula ri , an hie de nunς liceat, vel non ἰan sit facienda , vel omittenda . V ,
75쪽
ritur ex speculativo, tanquam pro- Io Probatur Primo , quia:Mulier prietas ex sua radice; Ex eo. enim, operata est cum dubio practico. Ο-iquod quis dubitae, an rex. quam pera ti autem eum dubio practico si possidet, fit sua , oritur statim din est intrinsece malums eo enim ipso,t
hium I an eam restituere teneatur et
ex eo quod dubitae, an vigesim primum annum inpleuerit xl Ian re neatur ieiunare,& senilia; A liqua-do tamen Intellectus , aliquam ra tionem efficaeem haberes potem ratione eulus. licitispeculativa du hit et , practice tamen mon dubitet MDubitare enim quis potest ψ an res, iquam possidee, sit sua H di tame a nullo modo dubitare an eam liceat retinere, indide hoc esse certus,TD. tione possessionis Vnde , eum du hio speculativo, stare optime issct test , iudicium practicum detreeta roperatione .i Vt tam ea, cum dubio speculativo, rectὰ quis opere tu snee Grio requiritur , ut aliquam rationem saltem probabile habeat, qua tale dubium saractice deponat , siue quae persuadeat, talem opera tionem, V.G. retiretentionem. hic di nunc etali etiam; alias, a dubio speculativo, practicum distordare
o A D casum Resp. Mulierem scum eo dubio, debitu, red dendo , mortaliter peccata arito.6. in 3 d. fee. v. . a. V
quod quis dubitans , an Operati taliqha .st licita , vel illicita , illam: facie , manifesto periculo se e po-init faciendi illicitam, di co seque . ter peccandi; Exponere aute se pecm candi periculo , est intrinsece m tu mi ac peceatum; intenrm amat .
perieulum; ribit in illa. Ercos. 3.
Cum ergo Mulier, eum dubio practico , debitum reddiderit, e Xpo sim se periculo pecsandi , cstu φmoxH1ter peccauit . II ε Secundo . quia Mulier,i operas do eum illo dubio , fecit contra praecePtum, prohibens fornicatio nem Qui enim operatur cirin ditabis , an aliquid sit pede tum , iacit contra Praeceptum , quod prohibet tale peccatum Nana praeceptum seo, ipso i, quod prohibet aliquod peccatum , prohibet eti m , net , quis operetur cum dubis, illius peceati; prohibet eoimes, ne. quis se
e ponae periculo proximin illius peccati, quod faeit, qui cum dubio operatur. Qui autem facit Ao-tra praeceptum, prohibens sornic tionem , moraliter peccat . Ergo Mulier, operando eum illo dubio,
Iz Tertio , Quia, qui facie aliquid,
dubitans , esse ma Ium , censetur.3
quantum in se est, illud velle etiasi sit malum, vult enim illud absolute, siue bonum sit, siue malum ἰ
76쪽
aod autem illud in ta realiter non
sit aratum , per aceidens omnino se habet , in ordine ad eius volunta. tem , Voluntas autem, volens hoc modo nialam iudeterminates non minus est mala , quam , fialiud vet. Iea determictate δ non minus cnim νla uno e su , est assecta ad malum . de peccatum, quam in alio; Cum ergo Mulier debitum reddiderit. dubitans esse peceatum a censetur reddere voluisse, etiamsi esset pec cadum , ideoque peccasse ἀ
eum dubio . operatur putaus perationem fortasse esse lici eam ,
mrtasse illiet eam ; Qui autem hoc
modo operatur, necessario male operatur , bene enim operari nun
potest , cum non habeat coguitio diem determinatam de liciaestat operationis 3 quae tamen cogniti neeessario requiritur ad hoc ι vivoIuntas diei possit, velle bonum a& ad hoc, ut honestas operationis . sie illi voluntaria. Ergo necessario male operatur; Eoeeaim ipso, quod non bene operatur , cum deberet, datur aliquis de lactas in ipsa ope-inione , ratione cuius , non est hona; Hie autem desinus assicit, ut operatio fit mala , quia honum ex integra causa , malum ex singulis desectibus ; Neque ad hoc, ut volun as fit mala , necesse est , ut velit malam , si s sitis est si non velit boaum , quando illud vellia deberet , Vnde aeque requiritur cognitio determ nata malitiae , sed
suificit illius cognitio sub dubio.
r R D rationes autem in con Ax eratium . Ad prim ma. Negatur antecedens; Iude X enim,& Milea , tuae non opera tur sum
dubio pra meo , sed spe eulatiuo ἐNam Iudex . sollim in universali,
dubitaι, an Ite tum fit, Innoceo.tem cognitum iudicare secundum allelata ae probatar Cum hoc a uineem dubio speculatiuo , operari licite potest , quia fimul habere potast iudieium practieum certui a squos hie Se uuae sibi liceae, propter aliquas rationes particulares a sic iudiςarei Hoe autem iudicium, , est regula suffieiens operandi , de a sequenter sulficiens s ut operatio sie lieita
1s . Ad secundam,iNegatur consemqtientia ; Neque enim, cum dabi speculatiuo , semper datur simit dubium pram cum, sed solunt,qua-do non datur ratio aliqua specialis dubium practicum deponendi; quamuis enim dubitet quis ἔ rem. quam possidet, esse alienam , non tamen dubitat, an illam fihi lie eae retinere , sed ratione possessionis ,
hoc determinate , ac certo iudicae si eque iam habet regulam aliquam suae operationis, quam sequatur . At , cum dubio practico, an hae de nune sit licita opς ratio, nullum datur iudicium determinatum, & c5 sequenter neque ulla regula ope randi, quae tam ea, ad licite operaudum,omnino requiritur. 18 Λd tertiam: Negatur sequela a
Qui enim dubius esset, an gladium
77쪽
restituere deberet ad vitandum periurium, an vero illum retinere ad vitandum homicidium, debitam prius diligentiam adhibere deberet ad veritatem inquirendam , cum recta ratio dictet , hane esse adhibendam , ne in operando quis peccet I Si autem , illa adhibita,adhuc,
dubium rationabiliter deponere non posiet , tunc eligere posset , quod minus malum iudicaret;Perinde enim esset , ae , s inter duo mala constitutus esset; Ex duobus autem malis , minus est eligendu , Quod si diseernere non valeret a quod uam maius esset, eligere posset quodcumque vellet, quia , ita Te , nunquam datur perplexitas , ita ut homo necessario peccat φ
37 Ad quarta; Negatur minor Cuenim ad peccatum , sussietat quilibet defectus aIleuius circunstantiae requisitae ad bonum , eo quod ma-
Ium ex singulis desectibus .isequirtur , ad peccatum non require covgnitionem determinatam, quod o peratio sit illicita & peccatum η ssed sume ere eogaitionem sub dubio: Ad peeeatum enim,non requi ritur , ut voluntas positive velle malum , sicut ad actum bonum requiritur , ve velit positive bonum, sed sume te . si non velit debito modo bonum; Eo enim ipso, aetiis est defectuosus , & consequenter ma- Ius , Eo autem ipso, quod non habet determinate cognitionem boni , sed solum sub dubio, non vult debito modo bonum; non enim ita vult, ut illud absolutὶ amare pos- sit , cum ad hoc, non habeat suffieieatem eognitionem honitatis,'& aliunde bonum postulet amari
conseientiam dubiam, n*uesse proprie conseientiam I co scientia enim proprio, est actus I tellectus practiei, iudicantis quid hie & nune faciendum sit , tanqualicitum, vel omittendum, tanquam illieitum i qui actus, ad liberta- item , di honestatem operationum voluntatis, est omnino necessarius stanquam earum regula , eo quod, voluntas , cum sit potentia caeca snon Aratur in obiectum, nisi prout illi per eognitionem proponitur .. Conseientia autem formaliter dubia , nullum dieit actum intellectus; tune enim solum datur, cum Intellectus neutri parti assentitur , Vnde , cum dicitur, conscientia dubia; iidem est ,ac dicere , non conseientia I sicut eum dicitur,h mo mortuus, idem est ac dicere, no
I9 Secundo, Eum , qui faeit aliquid , practiee dubitans , e sie pe
catum;committere tale peccatum;
. . i t quale dubitat illud era; ita vi, sdubitat , esse mortale, sit mortale, . . si veniale , veniati ; Tum quia ha- het affectum ad peeeatum eiusdem rationis cum eo, de quo dubitat, eiusque periculo se exponit ἔ Tum quia Dei e contra idem praeceptum νcontra quod , est peecatum , de quo dubitat, eum idem praeceptum quod prohibet peccatu in , prohi beat D qitiam by Cooste
78쪽
beat etiam operari eum dubio, eo quod prohibeat , eiusdem peccati periculo se exponere . o Tertio; In dubio practieo ς te. neri unumquemque, partem tutio. rem eligere , di in hoc dubio , re
gulam illam iuris in dubiis extiον pars est eligenda2 non esse consiliu ,
sed praeceptum ἰ Ratio autem est . quia unusquisque , proximum pec- cadi periculum vitare tenetur: Vitatur autem solum , partem tutis. rem eligendo ; illa vero dicitur Pars tutioi , in qua nihil mali re praesentatur , vel saltem malum minus; Vnde , qui dubitat , an teneatur ieiunare , ieiunium eligere, tenetur, quia sic certo non peccat,ia non ieiunando peccaret, quIa peccandi periculo se temere expo neret. Similiter, qui dubitat, an
contractus , quem vult celebrare , sit usurarius , tenetur illum no a celebrare, quia , non ceIebrando,
nullum ineurrit peccandi periculum,celebrando vero, peccandi pe-
rieulo s. exponeret. Saneh. lib. I.
matri d. 61. n. star I Quarto ι Conscientiam obiecti-ue dubiam , quamuis regularitersundem effemim producat , ae e scientia dubia formaliter; aliquando tamen,aliquem effectum habere, quem non habet conscientia foris maliter dubia; Si enim , proposita alleui aliqua Fidei propositione ε . Intellectus , rationibus hinc inde perpensis, neutri parti assentiatur , sed maneat ambiguus , an sit vera, Fel non , non dicetur proprie haereticus , de per consequens haereticorum poenas non incurret, At vero , si actu restexct , ac iudicio de terminato , assirmaret, illam Fidei propositionem,esse dubiam , esset perfecte haeretieus , quia tunc da- 'retur consensus , siue iudicium in- stellectus, Mirmatu, rem Fidei,non esse ceriam ι quod est haeresis manifesta . Saneb.lib. assum. c. 7. m. I .eontra Suar,LIPdesidesee. .
79쪽
An consseruia De liniue dubia circa seu posue e regula operandi .
I Itius, mortuo Patre, inter deposita sibi ab eo relicta. A
I mantem inuenit, de quo dubitabat, an esset Caesaris, auPompeii ;Cumque de hoe certificari non posset,eo quod Vte que esset iam mortuus , & soli superessent Haeredes , Adamantem dedit Haeredibus Pompeisquia eius erant amici,c uPritur, Vtrum mortaliter peccauerit. a UuM a R I UM.
Canem rentium , Episcopus . . . ii mribbet beneficium eonoris
Titias, uni serii, rem dubiam 3 regula Uerandi , a Nicando, mortaliteν nee I6 Circu- antlaparticulares,sin
s Idem eis, ae operari eum dubio practiso .
80쪽
specu Iae dum ἰ fuit enim dubium iuris scilicet; Aa adamas esset Caesaris , an Pompeii . Cum dubio autem speculatauo , pote it quis licite operari. - Cum dubio enim speculatiuo , optime stare potest iudicium practicum de tecta ope. ratione , Sic Miles, de belli iustitia dubitans, formare simul potest iudicium praeli eum , quod sibi li-W Ceae, suo Principi illum ad bellum vocanti, obedire, quandia de belli inius ilia non eonstat , sicque Ii- , .cite militare ; Ergo etiam Titius ,/ dubitans, an Adamas esset Caesaris
λ aiν Pompsit, porgit formare iudi-eium practicum , quod sibi esset licitum , Adamantem dare Haer edi- bus Pompeij. ratione peculiaris amicitiae , quandili non constaret , illum ad Caesaris haeredes pertine-- re , sicque licite illum dare . Secundo; Quia Episcopus, quan et ido ex duobus , ad beneficium Curatum concurrentibus,dubitat uter iste dignior , fi unus sit eius amicus, beneficium illi licite eonferre potest , quia eius amicus est; quam-- uis enim , ex iustitia , teneatur s' beneficium eo a ferre digniori, qua-do constat de maiori dignitate quando tamen non constat , sed de hoe est dubiu, potest illud uni po- eius , quam alteri lici id conserre sProut voluerit,perinde ac , si ensentaque dignit Sed eodem modo, Titius dubitauit, cuius esset Adamas , Caesarisne , an Pompeii; Er. go ipse etiam potuit, illum pro IN bito, dare potius Haeredibus Pompeii, quam Caesaris, & ad hoc arbitrium moueri, a peculiari amicitia, quam eum ipsis habebat novi enim magis tenetur ipse,ex iustiti,co mutatiua, respicere ius alterius ,
quam Episcopus dignitatem. Tertio, Quia, quando, inter duos
litigantes , non constat de aequalitate iuris , ac causae , sed sunt hinc inde opiniones probabiles, tenenis res a quemlibet, integrum ius adhaereditatem habere, potest Iud e X , cui maluerit , integram haereditatem applicare , cum in hac appi beatione, eosormet se opinioni probabili, asserenti , illum , ius integrum ad haereditat Om.habere, eisque integram haereditatem esse deis bitam . sed etiam , quando datur
dubium de aequalitate iuris, ac cau sae, de ipsa aequalitate non constat, Ergo tune etiam, potest Iudex, cuicumque maluerit, haereditatem apoplieare . Hoc autem totum , ap plicari potest Titio; nam , cum ipsi etiam non constaret de aequalitate iuris partium , potuit virilibet,
pro libito , Adamantem applieare nsequenter Haeredibus i Pompei j potius . quam Caesaris, propter amicitiam , quam eum iliis habebat .
o eu Iatiuum, secum regulariter necessario trahere dubium practi: cu; ita ut impossibile sit, dari dubiuspeculatiuum, & quod ex illo non sequatur, per se , dubium practicu, nisi hoe, ab aliqua ei reuastantia, aut ratione speciali saltem probabili , per accidens .s vel impediatur , vel