장음표시 사용
41쪽
s i. D. IO AN NES BAPTISTA SCVRo.
Ad se. undum respondet idem text. dici manumisiionem quasi εmanu dationem; dum enim quis in seruit uiccst ii manu Domini essed .citur, posteaqiraudo manumittitur, iit ex fra manum i lic manus hic pro pote state c. pitur. Respondet rex t. ad tertium, manumissionem non dici iur. naturalis, dat quo rationem, quia eo iure non dabatur seruitus, & est reg.
quod ubi denegatur, caula, denegatur dccausiatum, sed quia ius genti serui tutem ad inuenit, ut in S. seruitus Q pra de iur. pers ideo Aserimus de eod. ivr. gent. ad inuentam manumissonem per reg. quod causa cause est causa causati l. manumisiiones de iust. & iure;aduertendo quod dum text. ait, stria hominum genera non debet fieri relatio ad statum, quia alias mancus esset Caesar in princ. de iure per- senarum supra, sed distingim tur per Quae quo ad nomina, oc sic ab letur contradictio.
V Xplicatur hic quot modis possint serui manumitti, exprimit e go text. sex modos, Primo in Sacrosanctis Ecclesijs eo modo, quo Iustin. docet in l. i. dca. C. de his qui in Eccles manumitt. hinc poterimus colligere libertatis dationem esse actum pium, quia alias non posset in Ecclesijs celebrari; actus enim profanus si in Ecclesia celebratur, licet actus teneat, contrahentes tamen peccarent mortaliter. Vt Bar.dieit in l. a.C.de Sacrosinet. Ecclesijs,&quod manumissio sit actus pius, concludut DD. prae caeteris Iason. in l. si unus C. de testam. Secundo potest manumitti seruus vindictas explicans hic glossi quid nam sit vindicta, ait quod erat quaedam praetoris Virga , qua ter percutiebatur manumittendus his verbis ait te liberum eme morequiritum Tertio fit manumissio inter amicos, veluti si quado Dominus in aliquo couiuio coram amicis conuitatis,seruu man mitteret, in quo manumissionis genere quinque testes desideraba rivi in I. I. g. cimus. C.de latin. liberi. toll. Quarto per epistolam, quo notamus non solum praesentem seruum licere manumittere D mino, verum,& absentem. Prς terea potest manumitti seruus in test mento, & non mium expraestim. vertim, & tacite potest libertate habere ex Domini testamento . nam si instituitur haeres a Domino, i
42쪽
IN PRIMUM LIB. INSTIT. CIVIL 3s
rei de libertate verbum nullum , tacite tamen seruus libertatem cod. sequeretur g. licet inse. tit. I. & demum non solum in testamento, verum in qualibet alia ultima voluntate , & quae ,& quot sint vltimae voluntates, loco suo dicemus in tit. detestam . in D. Subdit text. non solum praedictis modis posse seruos ad libertatem
peruenires ij enim expraesta fuerunt in textu gratia exempli,quae exe-pla regulam non restringunt S. hactenus infr. de gradibus verum, etiam aliis modis compraehensis in tit. C. quibus ex causis serui propmini liberi. acci p. & in i .fin. C. communia de manumissionibus.& licet aliquando serui libertatem consequantur contra Domini voluntatem, tamen ut plurimum sempera Dominis libertatem cons quuntur, ita ut inuiti manumitti possint, nec obstabit reg. inuito beneficium non conferri, de qua in l. inuito de reg.tur. quia non solum de serui agitur utilitate, verum etiam, & publica, cum publice inter sit potius liberos homines, quam seruos esse. Advertit text. quod quando seruus manumittitur coram Praetore non est necesse Praetorem sedere pro tribunali in loco Iudicij, sed ubique locorum potest auctoritate interponere, ratio est, quia non exercet iurisdictionem contentiosam, sed voluntariam, duplex enim est iurisdictio una contentiosa, quae exercetur. Inter partes inuitas,& no potest exerceri, ni si pro tribunali sedeaturan scriptis sententiando.I. fin. C. de sent. ex breu. loco recit. Altera est voluntaria, & haec exercetiar, inter partes volentes, quam Vbique, Iudex exercere potest, ut hic, & nonnulli tenent quod etiam extra territorium iurisdictionis,
de qua materia per scrib. in I. fin. ff. de iuria. Omn. iud. In ρ. Libertinorum.
CIrea libertinos referendo hic Iustinianus dispositione Iuris antiis qui ait, olim eosdem fuisse triplicis generis , quidam enim dicebantur latini, quidam deditiiij, & quidam Cives Romani, fiebat libertus per manumissionem Civis Romanus, quando vel in Ecclesia, vel in testamento manumittebatur 3 quo casu plenissinaam consequebatur libertatem, & sic supremam: fiebant latini, quando. Vel per epistolam, vel inter amicos manumittebantur, per quam manu missionem inediam consequebatur libertatem, & dum Vivebat, erat
43쪽
liber tempore mortis fiebat seruus ta ut disponere non poterat; Dedititius fiebat , quando, postquam seruus erat verberibus cessis, vel igne signatus propter scelus, si postea manumittebatur, dicebatur li-hertus dedititius , & infimam consequebatur libertatem, quia dum
vivebat, erat servus,mortis tempore fiebat liber; hodie vero Iustinus duas ardidit constitutiones, quarum auctoritate substulit conditione latinorum, & dedititiorum, & statuit omnes libertos decorariCiuitate Romana, hoc est,eandem consequi libertatem,quam habent manumittentes, in hoc tantum differunt,quia manumittens efficitur patronuS,& consequitur ius patronatus, manumissus vero dicitur liberisti nus,& tenetur praestare ea,quae sunt iuris patronatus, de quibus hic
si ossin verbo libertinus & dicemus late nos in principio de succesi
au CCASIONABILITER superiori tit. egit CP
sarde manumissione, verum quia dubitari poterat, an semper Dominis liceat proprios seruos manumittere, & cum multoties contingat impediri Dominos proprios seruos manumittere, ut intelligamus,ex quibus causis hoc fiat, fuit ita rubricatum. Ad cuius tit. cognitionem est formanda reg. licere unicuique D minorum , proprios seruos manumittere, quia de re nostra licitum est nobis ad libitum disponere. l. in re mandata C. mand. quae reg. in toto hoc tit. bifariam restringitur,primo non procedere ratione fraudis . Secundo ratione minoris aetatis; circa primum in principio tit. statuitur in fraudem manumittentes nihil agere, ex quo colligimus,
quod licet datio libertatis sit actus pius, tamen non potest in terti j praeiudicium fieri, non enim debet alteri per alterum iniqua conditio inferri. L non debet. de reg. iur. eo fortius, quia largiri de re ali na est species furti . l. si de pignore E. de furtis. Nidendum est igitur qui nam dicatur manumittere in fraudem ἰ& quare manumittens in fraudem nihil agat ; ad primum dicamus eum in fraudem manumittere, qui eo animo manumittit, ut credi toribus
44쪽
IN PRIMUM LIB. INSTIT. CIVIL. a
toribus satisfieri non possit; quid autem sit fraus,quidve dolus, dicemus in g. praeterea , inse. quibus mod. re. contr. oblig. ad secundum respondet texta quod hac de causa manumittens in fraudem
nil agit, quia lex talem impedit libertatem ; unde colligimus quod quando actus fit contra legis prohibitionem, actus ille nullum sortitio effectum. ut in l. non dubium C. de legib. l. cum lex is de fidei uosioribus.& si quaeritur de ratione rationis,quare scilicet lex Aelia sentia ab initio libertates impediat; habemus enim quod quando alienatur quid in fraudem creditorum, alienatio illa tenet, est veru quod creditores, in quorum fraudem processit alienatio, peractionem Paulianam possunt rescindere, ut dicemus in S. item si quis in fraudem. inse. de act. cur secus in libertate, quae dicitur impediri) responderi potest, ex eo, quia si ab initio seruus libertatem consequeretur, amplius in seruitutem reuocari non posset, nisi ex magna causa S. s mel infr. hic.
In 9. Licet. QVbd dicimus manumittentem in fraudem nihil agere, ratione
de qua in praecedri. declaratur in hoc.9. non procedere,quando institueretur haeres seruus a domino non existente luendo, & sicut Iiceat domino manumittere in fraudem, plura desiderantur. Primo quod haec manumissio fiat in Ultima voluntate 3 non autem per
Viam contractuu ex quo notamus multa concedi in ultima voluntate,quae in contractibus denegantur, pleniores enim sunt ultimae voluntates contractibus.l. in testamentis.ff. de reg. iur. Secundo requiritur quod seruus instituatur haeres; & sic non liceret via legati libertatem seruo relinquere . Tertio requiritur quod unum tantum in stituat; non autem plures, ut in l. qui seluendo.T. de haered. instit. Et si testator plures instituerit 3 num valeat institutio in primo nominato, vel in totum vitietur, declarat hic Ang. Quarto requiritur, quod
seruus iste institutus non sit alteri specialiter pignoratus, ut in l. Pi gnori. st .de haered.instit. Postremo requiritur quod iste talis dominus non habeat alium haeredem, vel quia ab initio haeredem non instituit, vel quia institutus aliqua ex causa haeres non extiterit,ut hic Quibus
omnibu3 concurrentibus, adeo struus liber fit, ut licet d. minus li-
45쪽
bertatis dationem omiserit; tamen seruus institutus tacite libertatem consequetur,quia dominus,qui in institutione consensit, censetur necessario, & libertati consentisse; est enim regula, quod qui vult consequens, censetur necessario velle, & antecedens. l. illud fi. de acqu. haered. unde duo notanda colliguntur, dc primo concedi quid ratio ne paupertatis,quod aliter non concederetur; secundo colligitur,pos. se defuncto i ni uriam fieri, in teli igendo quo ad famam, est enim iniuriosum alicui, sine testamento decedere.
VT de facili tirones intelligendo percipiant materiam huius.*. scire debent, manumissionem tu fraudem fieri bifariam. Priam oratione costi , ut diximus in principio tituli,scilicet,quado eo animo manumittitur, ut creditotibus satisfieri no possit. Secundo fit manumissio in fraudem, re ipsa, & cst quando creditores vere per ipsam manumissionem fraudantur i quod duobus modis contingere potest, prout text. hic docet post I. C. in l. fraudem. f. eod. qui,& a qui b. Primo quando quis tempore quo manumittit, bona eisdem suffectura non sunt. Secundo quando sunt suffectura ante manumissionem ssed data libertate desinunt esse sutactura. aerit ulterius text. in ve sic. praeualuisse) num ut libertas data in fraudem impediatur, requiratur creditores utroque modo fraudari, vel sufficiet fraudari re ipsa,& concludit utroque modo esse creditores fraudandos, ut impedia. tur libertas, contra quam conclusionem faciunt iura, & rationes, &Praecipue text. in l. fin.C. qui manum. non possi ubi statutum est per Caesarem sufficere solum euentum, ut libertas impediatur. Secundo facit ratio, nam si consilium requireretur, raro, aut num quam impe direntur libertates datae in fraudem; cum fraus in animo manumittentis consistat,& eorum, quae in animo consistunt, non datur probatio,
ut dicit gloss. in l. dolu. C. de dolo; & demum esset implicatio,quem
manumittere in fraudem, Eceumdem manumittentem fraude car
te : Tamen his, & similibus non obstantibus,tamquam friuolis,& diuersis, a textus decisione non est recedendum, ad quae potest responderi, & primo ad text. in d. l. fin. dicant iuniores, loqui ibi Caesarem de libertate fideicommist. quam consequitur seruus non immediato
46쪽
IN PRIMUM LIB. INSTIT CIVIL. 30ὶ manibus domini . led per in anus alterius ; at text. noster loquitur de libertate dilecta, quam immediate consequitur sertius e manibus domini; & diuerluat is rationem inter directam , & fide commiss. la. bertatem optime ostendir glos . in d .l. fin. neque obstat secunda ratio quia licet fraus manumittentis non possit probari, poterit tamen coniecturari ex multis indit ijs, quae optime commemorat Aret. hic
Ec Bart. in l. post contractum .is de donat. & nos dicemus in D. Beato Stesano intercedente) in S. item si quis in fraudem de ait. Ad tertium respondet text. hic. dc ait tape enim de facultatibus suis, plus quam in eis est, sperant homines) unde colligitur, ignorantiam proprij patrimoni j esse excusabilem,cui propositioni videtur contradicere texta in l. quisquis. C. de rescind. vend. ubi probatur quem leueri scire pretium proprie rei; quae iura reconciliando, dicamus, quod aut agitur de iuribus totius patrimoni j, & talis ignorantia tolletatur, ut hic; aut de valore unius rei particularis; & tunc talis ignorantia non 'tolleratur, & sic procedit text. in contrarium allegatus vel poterint studentes distinguere eo modo, quo distinguit Bart. in auth. sed cum testator.C. ad leg. Falcid. num. s.
DIximus in principio huius tituli impediri libertates domino
collatas , aliquando ratione minoris aeratis; aduertendo quod non potest declarari, nec tradi certa doctrina ad cognoscendum minorem ex eo, quia minor dicitur secundum materiam de qua agitur, modo in uno, & modo in altero tempore; & ideo in materia, de qua agimus, qui non habet vigesimum annum dicitur minor, & dum intextu dicitur, debere quem habere vigesimum annum , quaerit glossinum requiratur Vigesimus annus copletus; an iussiciat tetigisse vitimam diem, & eadem glossi ait sufficere vltimum diem attingere, ex eo, quia in materia fauorabili dies inceptus habetur pro completo, ut est glossi in 1.3: g. minorem .ssi de minorib. Verum, ut intelligamus remus, quae nam aetas requiratur in manumissionibus, distinguendum erit hoc modo; quod, aut loquimur secundum legem Aelias aut secundum ius Instit. aut secundum ius auth. Ptimo casu , aut iste
talis manumittit cum solemnitate , de qua in textu , voluxi vindicta , apud
47쪽
apud consilium. & interueniente iusta causa manumissionias,& tune minor aetas viginti annorum ad manumittendum sussiceret,&quid importet hoc verbum apud consilium) docet hic Aldobr. dc quae, α quotam liust cauta ina nuntissionis explicantur in textu aduertant tamen nouitii, quod dum in textu dicitur, quod quandodominus manumittit seruum, procuratoris habendi gratia, debet intelligi de procuratore ad lites; non autem ad negocia, quia eo casu, non esset iusta causa, unde colligitur, quod qui habet decimumseptimum annum. potest este procurator ad lites, dc aduocatus, ut in l. i pueritiam fi de postul.& quod plus potest esse iudex, ut in l. cum praetor. fide iudic. Si loquimur de iure instit. Iust. hic in g. cum ergo,&c. elegit quadam mediam viam,non approbando in totu legem AEliasent. ut requiratur aetas viginti annorum, nec pariter in totum ipsam reprobauit, ut susticiat aetas quatuordecim annoru, sed eIigens quamdam mediam viam, statuit, ut habe decimumseptimum annu Completu, si attingerit decimvmoctauu manumittere possit, ex quo Colligimus , quod aliquando licitum est uti media via , quae media via consueuit appellari diuisio rusticana, ut in l. nesserius iuncta gloss.sside neg. gest. intelligendo esse licitum uti hac media via, quando iura partium essent ambigua, prout hic DD. declarant ; si vero loquimur de iure nouissimo auth.concludendum erit in seruis manumittendis, sufficere illam artarem, quae requiritur in ordinandis testamentis, ut in S. I. i n auth. vr sponsal. larg. Aduertendo quod illud, quod dix imus, scilicet, legem AEliasint. esse correctam, debet intelligi in manumissionibus,quae fiunt in testametoi sed in manumissionibus,quae
sunt inter vivos, remanet intacta. i
Git Caesar seperiori tit.de lege AElias libertates impediente quae, & si in torum correcta non fui tι tamen, quatenus a minoribus xx. ann. libertates datas impediebat, correcta extitit s versim quia erat alia te quae pariter libertates impediebat,quae dicebatur fusia,quam tamquam inuidam tollendam esse censuit Iust. merito hic praeientem titulum subiecit, ad cuius facilem intelli- gentiam videndum erit,dc primo, quae nam cineretia erat inter ham
48쪽
Iegem, & AEliasentia.Secudo unde dicta sit fuscan.Tertio quare co recta fuerit. Ad primum differebant praedictae leges,nam ADt ias impediebat libertatectam datas inter vivos, quam in ultima voluntates ista vero de qua agimus, libertates impediebat, quae in testamento dabantur,& erat forsan ratio, ut occurreret maiori facilitatis promptiores enim sunt homines ad manumittendum in ultima voluntate, quam inter vivos,differebant secundo,quia lex .Eliasent. impediebat libertates datas a minoribus, non autem lex Fus & de alijs differen-lijs inter prςdictas leges late loquitur post Accurs. Aldobr.in suis annot. Dicta est Fusia caninia ab auctore, qui eam rogauit, non autem ex eo quod canis observet nytur/m 3 Ad ultimum respondet text. Mait, correctam esse tanquam inuidam hanc legem; unde debet notari, inuidiam in iure reprobatam esse; fuit etiam correcta, ad euitanda absurda, ut probatur intextu, in vers. quod satis fuerat in humanum &α) ex quo communiter scribentes colligunt,valere argumentum a contractu ad ultimas voluntates affirmatiuE, & ab ultimis voluntatibus ad contractus negatiue, di quod quando ex utraq; parte militaret eadem ratio,tunc valeret argumentum undequaque , de qua
materia ultra M. hic, & in l. seruum illi , eum qui chirographu. Ede legat. i . dicturi sumus nos inti. inmateria contractuum .
VM agat Iustinus in hoc t. lib. de persenis per ea, quae diximus in S. sin. supr. de iure naturali, conssi derando personas quoad statum, tradidit hucusque unam diuisionem alit. deiure per narum Vcque huc, verum quia erat, & alia secunda diuisio earundem merito post praecedentes sit tus fuid praesensiit . ' Ut da principalis diuisio,quod quida sui iuris sunt,quida, dest omnium hominum, quidam sunt patriae potest ' in inerius potestate , quae secunda diuisio, licet Conuenire videatur quo ad sensum cum illa prima diuisione , vere tarimen diffire, nam caput primum illius primae diuisionis generalius est F primo
49쪽
primo capite huius secundae diuisionis i plus enim est dicere, quidam
sunt sui iur. unde valet haec consequentia te est quis sui iur. ergo liber, non autem e contra, est liber ; ergo sui iur. quia filius fami l. est liberi non tam est siti tur. & secundacaput illius primae diuisionis est minus generale, quam secundum carui huius distinctionis, minus enim est dicere, quidam sunt serui, quam dicere, quidam sunt alterius iuris, ideo valida, erit consequentia, est seruus, ergo alterius iuris, non auteest alterius iuris, ergo seruus, nisi negative scilicet , non est alterius iuris ergo neque seruus, ex quo restat secundam hanc diuisionem longe differre ab illa prima, & cognoscere, num quis sui iuris sit, vel alterius iur. multae resultant utilitates in iure, est praecipua, qui sui iuris est, acquirendo, sibi acquirit, at qui in alterius est potestate, dum acquirit, ei acquirit in cuius est potestate, de qua re in se. in tit. Per quas Pers no. acq. & demum, qui alterius est iuris, ius testandi non hahet, quod secus est in homine sui iuris, de qua materia inst. quib. noti sit permissi fac. testament. & aliae quam plurimae resultant utilita res, de qui b. locis suis congruentius disseretur.' Non agit Iustin.in hoc tit. de primo capc diuisionis, de eo, agetur in principio infr. de tutelis, quo in loco diuidit Iustin . personas suitur. in tres species quaedam enim sunt sub tutela, ut pupill qusdam sub Cura, ut adulti, quaedam neutro iure tenentur , prout eo loci di-
Agit ergo de secundo capite personaru,scilicet quae aIterius ivr.sunt qui b. cognitis in consequentiam necessariam, cognoscuntur perisnae, quς sui iur. ssint,per reg. qua dicitur,cognito uno de conrr. &c. de qua
Teg. vltra text. nostrum , est contex. in l. I. st eo; ex quo tex. fuit de-Promptus teX. noster, & de hac reg. late tradunt DD. inrub. E. de acquiren. possessi
Subd iuiduntur Postea personae alterius iur. in duas species,nam, aut sunt in potestate dominorum, aut in potestate parentum, agit primo Iustin. de personis, quae sunt in potestate dominorum ,& hoc duplici ratione, primo ne diuidatur tractus seruorum, secundo quia dominica potestas vetustior est patria potestate,ut in g.sequenti,iuncto S. IItit. I. & vetustiora sunt praeponenda S. singulorum i r. de rerum diuisi l. fin. st de fide instrumentor. .
50쪽
IN PRIMUM LIB. INSTIT. CIVIL.: In g. in potestate .
DIuisit Iustinus personas alterius iur. in duas species,& pollicitus
fuit ratione, de qua diximus sepra, tractare primo de personis , quae sunt in potestate dominorum; ideo ait hic, in potestate dominorum esse seruos, & ostendit de quo iure sit haec Dominica mimstas, & quos pariat effictus, ait ad primam esse iur. gent. hinc dixiamus quod seruitus sit constitutio iuris gent. ut in S. seruitus supra de iure pers. est verum quod licet seruitus iurisgenr. sit, tamen multos adinvenit modos lex Ciuilis, ex quibus seruitus causetur, prout iam diximus in I. fin. supra de iure percAd secundum multi proueniunt effictus,praecipuequatuor ex Do minica potestate. Primus est, quia olim Dominus habebat potestat tem,&vitae, & necis. contra seruum, sicuti pater contra filium, ut in I. in suis iude libet is,& posthum. sed sicut hodie correptum est in patre; pater enim occidens filium tenetur de parricidio,& punitur poena vitae l. prima AE ad i. Pompeiam de parricidi jsi ita etiam correptum est in domino, qui si sine legitima causa proprium sediuum occiderit,debet puniri,ac si seruum alienum occidisset, videnduest, ergo ex qua causa hodie dns occidendo seruum excusetur,secvn. do qua poena punitur occidendo seruum alienum. ad primum excusatur dominius proprium seruum occidens, quando seruus recusaret dominio constituto in discrimine vitae praestare auxilium, secundo si suseipiendo filiorum defensionem, seruum occidat,per ea,quae tradui DD.ini. ut vim. de iust. dctur. Tertiosi seruu adinvenerit propriam dominam adulterantem, ut in l. 3. C.de adult. ad Secundum si quae rimus, qua poena sit puniendus ille, qui occidit seruum alienum, respondeas,duplicitona, scilicet poena l. Aquiliae, ad soluendum exti mationem serui occili, eo modo, quo statuit tex. in l. a. H. ad i.Aquili Secundo poena. l. Corneliae de siccariis,non enim lex Corn. constituit differentiam inter homicidium liberi, de serui, ut est text. in I. I. S. 1έα. ad i. Corneliam de sicar.
. Aduertendo quod ille Dominus, qui proprium seruum occidit ἐnon potest legis Aquiliae actione puniri, quia aestimatio serui Occisi applicatur domino , di non potest quis esse obitor, ει credito r euisa