Rhetoricorum ad Herennium libri quatuor. M.T. Ciceronis De inuentione libri duo

101쪽

ditorli aures oratoris θηritu Ddit. His uiijs in conrpositione uitatis eliquum operis confiumendum es in dies gnitate. Dignitu est, e reddit ornatam oratione uuae Disu M. rietate distinguens. mec Cr in uerborum. Cr sententia, u M'' exornationem diuiditur. Uerborum exornatio est, quae ipsius sermonis insignita continetur perpolitione. Sente iurum exornatio est,quὶ iis in uerbis,sed in ipsis rebus quandum babet dignitatem. n E p s T i et I o es cum cotinenter ab uno atque γα Repetitio. dem uerbo in rebus similibus Cy diuersis principia sumulieriboc modo: Vobis istud attribuendum est,uo i gratia habenda, nobis res ista erit honori. Item Scipio Numanaetiam sustulit,Scipio Carthagincin detexit, Scipio patam ggerit,Scipio ciuitatem siruauit. Item Tu in foru prori . Tdire,ta lucem conflicere,iu in borum cor pectum uenire conaris Audes verbum facere , audes quicquam ab istis

stetere, res supplicium deprecaris in id est quod possetis defenderes des, quod audeas postulare s quidis,

quod tibi putei concedi oportere Nyra usiurandum rereliquisbfimu amicos prodidisti uua parentι mori intuliae si non denique in omni dedecore uolutatim es Haec exor natio, HIstud uenustatis babest,tum gi auitatis G acri moniae plurimum. Quare uidetur esse adbibenti Cr ad exornandam, 'ad augericlam orationem. couersis est, Conuerso per Pari non ut anteirimum repetimus uerbum,sed ad postremum cotinenter reuertimur. hoc modo Pocum P αRom.iugitia uicit, armis ulcis,liberalitate ulcit. Item ex

quo tempore concordia de ciuitate sublata est, libertas sublata est des sublata est,amicitia blata est. Item,c. Laelius bovis nouus erat,ingeniosius erat, doctus erat,banis giris G studiosis anticiu era ergo in ciuitate primas.

102쪽

A D HERENNIUM

erat. Item,Nam cum istos ut absoluant te rogas,ut peiearent rog si,ut existimationcm negligant rogas , ut leges Coplenio' Po. Ro. tuae ubidini largiantur rogas. coplexio est,quae

utratique complicittur exornationem banc Cy quarti ante exposivimus u Cy repetatur idem primum verbunt rus , Cy crcbro ad idem po bremum reuertamur, hoc

modo: Qui sunt qui foedera sepe rupcrunt carthaginiereses. Oni fiunt,qui crudele bc um in stalia gesseranis caribugivienses. Qui siunet, quι Italiam deformauirunt car.

thaginienses. Qui fiunt,qui si ibi postulant ignosci s caro

si cubes. Videte ergo quid conueniat eos impetrare. item, Quem Senatus damnaris,quem Pop. Rom. dam uaris,quem omnium existimatio damuarit,eum uor senteti Traductio. ijs ucstris ub*luctus Traductio est sm facit ut cum idem uerbum crebrius ponatnr , non modo non offendat animum, ita etiam concinniorem orationem reddat , hoe pacto: Oni tribri habet in uita iucundius uitabis cum uirtute ultum non potest colere. item, in tu hominem appsas qui si fuisset bomo,nunquam tum crudeliter ultam hominis peti seci. At erat inimicus ergo immicum sic ulcisci uoluit,ut ipse sibi reperiretur inimicus. Item,sulaetias silae diuitum esse,tu uero virtutem praeser diuitiis.

Nam si soles sustitas cten virtute cominare, uix satis idoneae tibi uidebuntur diuitis , quae uἰrtutis pediseque sint. Ex eodem genere exornationis , cum idem uerbunt modo povitur in bac,modo tu altera re, hoc modo :eum rem tam studiose curas,quae multus tibi dabit curassItem, Amari iucudum est i curetur ne quid in sit amari. Item, mam ad uos si mrbi Senatus det ueniam. In his quatuor generitas exornationum,quae actuc propositae sunt,no tuopra uerborum sit,ut ad idem uerbum redeatur

103쪽

LIBER MI I. 6ssaepius : sed inest festiuites quaedam,quae facillim auribus

dijudicari,quam uerbis demonstrari potest. Cotentio est contentio. cum ex contrari s uerbis oratio conficitur,hoc pacto: Habet alentatio iucunda Principia, eadem exitus amarasitae mos af rt. Item, Inimicis te placabilem,amicis inexorara bilcm praebes. Item, Di Ofilo tumultuaris, in tumultu solus es otiosus. in refigidi fima cales,inferuet i ma friges. Tacito cum opus est clamurcum loqui conuenit, obmutescis. Ades, bese iris, abcs , clicrii cupiscin pace bcllum quaeritas,in bello pacem desidcrusAn concione de uirtute loqueris,in praelio per ignauium tubae fori lam perscri non potes. Hoc genere si disinglicinus orationem orae nati Cr graves poterimus esse. inclamatIo cli xae consi Exclama est significatione dolo is,aut indignationis alicuius, per xk hominis, aut urbis,aut loci,aut reicuispiam compellatione ioc modo: Te nunc alloquor Asticane, citius mortia quoque nomen si laudori,ac decori cst ciuitati.Tui clariffini nepotes o sanguine ablacrunt inimicornm crudelitatem. it ,o perfidiosee I rcge ae , quam facili stelare

vestro contabuis S ut cuius nitor tirbis Italiam nuper itilustrauit,eius nunc uix fundamentorti reliquiae maneant. Item, Bonorum insidiatores latrocinio ultum innocenti mi cuiusique petistis, tantam ne ex iniquitate iudicrorum vestris calumni s assumitis facultatems Hac exclamatio ne si loco utemum m raro, cum rei magnitudo postulare uidebitum,ad quam volcmas indignatonem animu auraditoris adducemus. Interrogatio non omnis grauis est, Interroga neque cocinnased baec,quae cum enumerata sunt ea, Da tio. obsunt causae aduersariorum,confirmat superiorem oraαtionem hoc pacto: Gi igitur baec omnia faceres,diceres, in mimst res,lit m animos sociorum ab Rep. remouera. bas

104쪽

b is π alienabas an non ei utrum ne aliquem e mari oportuit,qui ista probicret, ac feri non sineret s an non Ratiocinatio est, per quam nos ipsi a nobis rationa poscimus,quare quidqlle dicamus, crebro nomet a nobis petimus uniusicuiusque propositionis explanationem. Ea est butumos: Maiores nostri stiquum unius peccati mulierem damnabant, simplici iudicio multorum malo eiorum conuictam putabant. Quo pacto quoniam quam impudicam iudicarant, eam uene icij quoque damnat existimabant. Quid ita s quia nece se en eum, ptae intra corpus addixerit turpi nae cupis uti, timere permuiatos. Quos istos s ulrum,parentes, taeteros,ad quos victe fui dedccoris infamiam pertinere. id po stea quos tautopere timeat,eos nec ye est,ut quoquo modo posit,uerandicio petat. Curs quia nulla potest bcmesta ratio retinere eam,quam magnitudo peccati facit itinuam, intemperantia audacem, ratura muliebris inconsideratam. Quid

uene cij damnatam quid s putabant impudicam quoque nec fario. Qtiare s quia nulla facilius ad id maleficium

cavsa,quam ilirpis amor, intemperans libido commota sere potuit: cum cuius animiis mulieris est i corruptus, eius corpus castum e se no putarint. Qtiid in uiris idem ne hoc obseruabant minime. Quid ita quia viros ad unuquodque mala cium singulae cupi tales impellunt: Muaesieres ad omnia maleficia cupiditas una ducit. Item, Benematores nostri boc comparauerunt, ut neminem regem,

quem armis cepisGit,vita priuarent Quid ita quia qua nobis facultatem fortuna ct 4set,iniquum eratin corum supplicio consumere, quos eadem fortuna paulo ante seramplissimo statu collocarat. Quid quod exercitum conra

tra duxit destino nimis se. Quid ita quia uirifortis est, qui

105쪽

qui de uictoria cotetidit eos bostes putare: qui uicti sunt eos homines iudicare,ut positi bellum fortitudo inluxere, pacem humaristus ali pere. At ille,si uicisset, num idem fecisset s nou profecto tam sapiens fuisset. in id igitur ei

parcis Squia talem Altitiam contemnere,no i imitari con' sueui. Haec exornatio adfermonem uehementer accommmodata est,s animum auditoris reddit attentum,tum uenustate sermonis,fum rationum expectatione . Sententia sententiα

est,oratio umpta de uita P e,aut quid si, aut quid esse . oporteat in uita breuiter ossedit,hoc modo: Difficile est, iis primlim uirtutcm rcucreri. qui simper secunda fortuna sit usius Item, Liber is est existimandus,qui nulli turpitudini seruit. item,riens aeste susin i non fatis habet,ct is cui nibit satis potest esse . item, tima uiuens rasis es eblaeti a tam iucundam confiuetudo reddet. Huiusino, 'di sententiae sit inplices non furit improbandae , propterea quod bubet breuis exposlito , si rationis nullius indiget, magnam descctation . Sed illud quoque rLaudum est 'gen is sententiae, quod confirmatur subiectione rationis, hoc modo : Om es bene vivens rationes iu uirtute fune collocauti, propterea quod sola uirtim in sua potestite est, nia praeter ei ubiecta sunt fortunae dominationi: Item, Qui fortunis alicuius inducti amicitiam eius secuti fut,bi simul ac fortuna diti su est, euolant omnes. Cum enim rece it ea res,que fuit cosiuetudinis causa, nihil fu

liae,quae duplices agrest utrer boc modo sine ratione: Erarant qui in pro 'cris'rebus omaeis impetus foretunae se pu mr i tant fugisse.Sapienter cogitant,qui temporibus fecudis,

asius aduersos reformidant. Cum ratione,boc pacto Oni

adolescetium peccatis lusci putant oportere ullantur, c propterea

106쪽

AD HERENNIVM

propinea quod aetas illa non est impedimento bonis si

sy:at hi sapienterfaciunt,qui adolestentes maxime cari -- gant,ut quibus virilitibus omnem uitam taetra Uint. I, HAE o ea vi tu aetate maturi sit ma uelin comparare. Sententias int . terponi raro comenis,ut rei actores,non uiuens praece ptores esse uideamur . cum ita interponentur,multum fraferent ornamenti. Nam necesse est animo eum compro bet tacitus auditor, cum ad causam uideat accommodari contrariti. rem certam ex ruta, G moribus sumptam . Contrarium

idem fere est,quod contentio. Contrarium est, quod ex rebus sucrsis duabus,alteram breuiter et facile confirmat, boc pacto: Nu qui suis rationibus inimicus fuerit semper, eum quomodo alienis rebus amicum Resseres Et item: Num quem in amicitia pusiosium csse cog ueris, eum quare putes inimicitius cum fide halere posse s Et qui priuatus intolerabiliRuperbiasuerit,eum commodum

cI jui cognoscentem uictre in potestate quis speret s Et

qui in scri ibus Cy conuentu amicorum verum dixerit nunquam, eum sibi in concionibus credis a mendacio temperaturum item: Q nos ex collibus deiecimus, cum ijs in campo metuimus dimicare Qui cum pἷures erat, paucis nobis exaequari non poterant bt postqui pauciores sunt, metuimus ne sint superiores s Hoc exornationis genus breulbas,cT cotinuatis uerbis perfectum esse Abetra cu modum est auditu propter breuem Cy absolutam coclusionem, tum uero uincinenter id quod opus en oratori, comprobat contraria re, Cy ex eo quod dabium non est,

expedit illud quod dubium est,ut aut dilui non possit, aut Membeum multo dissicissime positi. Alcmbrum orationis appellaturres breuiter absoluta sine totius sententis demonstratiorine,Pae demo esto membro orationis excipitur,hoc mora do

107쪽

LIBER III f. Α OSEt inimico pro erus,id est,unum quod appellatur me

brum deinde hoc excipiatur oportet ab altero amicιι laedebis. Ex duobus membris bis haec exornatio potest costare: sed comodissima solutissima est,quae ex tribus conflat,boc pacto: Et inimico pro crus, umicum lade bis in tibi ipsi nou conbulabas.ltem, Nec Reip. consuluisi,nec umicis profuisti iec inimicis restioli. Articulus, Articulus. dicitur,cum singula uerba interuastis diiunguuntur caesa oratione roc modo: Acrimonia voce, vultu aduersarios perterruisti. Item,Itumicos mulsabiniurijs,potentia,per fila sustulisti. inter huius generis, illius superioris lie. hementiam hoc luterest:quod illa tarduis ex ruarias u nit,boc crebrius π celerius peruenit. Itaque in illo genere ex remotione bracbib Cr contortione dextrae gladius ad comm afferri, in hoc autem crebro Cy celeri uulnere corpus cotisa tiar videtur. continuatio ess dens ex co Cotinuatio tinens frequentutis uerborum cum absolutione sententiarum. Ea utemur commossime tripartito in sententia, in contrario in conclusione. Insententia, c pacto: Et non

mustum potest obesse fortuna, qui sibi firmius in uirtute, quam in casu praesidium collocauit. I sontrario, hoc modo: Num si quis Di non multum collocarit in cas , quid uest,quod ei magnopere casius obesse mot s I i conclusiota ne me pacto: Q nod si in eos plurimum fortuna potest,

qui fuas rationes omnes tu casium coutulerurit, non fiunt omnia comittenda fortunae, ne magnam nimiis in nos babeat dominationem. In bis tribus generibus ad continuationis uim adeo stequentatio est necessiaria, it infima facultas oratoris uideatur,nisi sentenitam,ta contrarium,

Cr conclusionem si equetibus esserat uerbis. Sed π alias quoqsse nonamquam non alienum est, i et si necesse no

108쪽

compari

Similiterca

dens

Similiterde

sinen .

A D HERENNI UM

est, eloqui res aliquas per huiuscemodi continuationes compar ancitatur,quod babet in se membra orationis, de quibus ante diximus, quae constant ex pari fere numcro 6llabarum. Hoc non de enumeratione nobisu siet: nam id quidem puerile est, sed tantum affert usus QT exerci latro facultatis,ut animi quodam sensu par membrum superiori referri possinus, hoc modo: In praelio mortem pater oppetebat, mi filius nuptias copui abat: haec omnia graueis casus administrabunt. Item, Ilii fortuna felicitate deust,huic industria uirtutem comparauit. Iu hoc genere

sepe fieri potest,ut nou plane par sit numerus ollabam

ra,cT tamen esse uideatur, si una, aut etiam alicra ossata es a terum breuius: aut sit cum in altero plures fiunt, in altero longior,aut langiores,plenior aut pleniores βιlabae erunt ut longitudo,aut plenitudo barum multitudiis nem alterius assequatur, Cr exaequet. Similiter cadens, exornatio dicitur,cum in eadem constructione uerborum duo aut plura sunt uerba,quae sit bter isdem casibus effferuntur Inc modo: Hominem laudas egeniem uirtutis, abundatem felicitatis. Item,culus omnis in pecunia spes est,eius a sapientia es auimus remotus.Diligentia comae parat druitius,ncgbgentia corrumpit animum: σ tamen cum ita lituit,nemlncm prae se ducit bominem. Similiter desinens est,cum tametsi ca 3 non infiunt in verbis,tume similes exitus siuni,hoc pacto:Turpiter audes facere,veαquiter studes dicere. Uiuis inuidiose, delinquis studiose, loqueris odiose. Ite,Audacter territas, humiliter placas. Hec duo genera,quarum alterum in exitus, alterum in casus similitudine uersatur, inter se uehementer conueniamt:π ea re,qui bis bene litutur, plerunque simul ea col

lacant in isdem partibus orationis. Id hoc pacto facere

oporteti

109쪽

oportet Perditissima ratio est amorem petere, plidorem su reis acre formam,nc Cerebam ita sic ex ea uercas s habent,ad casus similes: Cr illa quae non babent,ad sinusses exitus veniunt. Anvominatio est, cum as Annomina idem uerbum acceditur commutatione unius literae,aut si tio. fcrarum aut ad res sy'imiles similia uerba accomodo tur. Ea multis Cy uarin rationibus conficitur. Attenuatione aut complexione eiusdem Heraeac: Hic qui se magnifice iactat,utque ostentat,veni' a te ante ,quam Roma uenit. Ex contrario: Hic quos bomines alea uinci', eos ferro statim uincit. Productione eiusde Iitcrae ,hoc modo: Hunc auium dulcedo ducit ad auium. Brevitate eiusdem literae hoc modo Hic ins uidetur esse bonoris cupita tamen non tantum curiam diligit,quantum Curium. A

mori ina et obtemperare. Demedis uteris, sic:Si lenoves tanquam leones uitasse uitae se tradidisset. Trasserendis literis,sic: Videte iudices,utru bomin auo, an uario credere malitis. Ite, Nolo esse laudulor, ne uidear adulator. Commutandis,hoc modo Deligere oportet quctu velis di IEcremaesunt annominationes, quae in literarum breui commutatioue,aut productione,aut translatione , t alia quo bulasimos genere uersantur. Sunt autem aliae, quae non butent tam propinquam in uerbis similitudinem, Cytamcn disimiles non fiunt: quibus de generibu3 unum est huiusmodi,Onsdueniam,qui sim,quare ueniam, quem iusimulem,cui prosim,quem postulem, breui cognoscetis. Nam hic est in quibusdam uerbis,quaedum similitudo non eum asi Munda,quam istae superiores, sed tamen adbibeada nonnunquam. Alterum genus buiusmodi Demuου opera Quirites, te omnino P.c.circunscripti putentum. Haec au

110쪽

AD HERENNIUMmminutio magis accedit ad similitudinem,quam insuperiorsed minus,quam illae supcriores:propterea quod mosolum additae, sed uno tempore demptae quoque literae sunt.T cretum genus est,quod uersutur in casuum commutatione,ulit unlus,aut pliarium nominum. Vmus nominis, hoc modo: Alexander Maccdo summo labore animum ad virtutes a puerilla coturniauit. Alexandri utrilites per orbem terrae cum Iulide π gloria vulgatae sunt. Alexauctum omnes maxime metuertit,item pluristi dilexerunt.

Alexandro si vita data longior esset, colim, Maccdoua gloria D an uolasset. Varie his unum nomen in commutatione caseum uolatum est. Plura nomina casibus conruatatis,hoc modo scient auri inutioncm'. Tiberium Gracebunt Remp.uministrantem lud gnu prohibuit nex diuistius in ea conrorari. c. Graccbo similiter occisio oblata

est,quae uirum Reip. munit inu siubeto de imi ciuitatis erimit. Saturninum Me captum maloru perfidia per sceius vitupris it. Tuus o Druse funguis Ome cos parietes.CI uultum parcntis a persiit.Sulpitio, mi paulo ante omnia concedebant, eum breui statio non modo mere, sed etiam sepeliri prohibueruntMaec tria gencra proxiama exornationum,quorum unum in similiter cadentibus, alterum in similiter desinentibus verbis,tertium in amo' minutionibus positum est,perraro sumenda sunt, cum in veritate dicemus propterea quod non haec uidentur reperiri posse sitne elaboratione,π operae consumptione.Eiusmodi autem ludiu ad delectationem, quam ad veritatem videntur accomodatiora. Qitare des er grauitas, e T severitus oratoria mInuitur his exornationibus frequenter cc oculis Cy non modo tollitur aut oritus dicensscd offisenditur quoque in ei mos oratione auditor .propterea