장음표시 사용
71쪽
peremus ut cognoscant,vtι malitiam vitare possint: oriniam dissimiles fiιtit, qui audiant, atque ille qui uitua peratur, nos θerare ribus vitam uehementer improbaisturos . Ab rebus ipsis , incertos esse quid potissimum Lud res: llereri,ne cum multa dixerimus, plara praerirereamim, Cr quae similes sententias habebunt: quibus
sententijs contraria sumuntur a vituperatione. Principio tractato,tum ab re,tum ab aliqua bamum,quus ante comα memorauitatis rationum,narratio no erit ulla, quae necessario consequatur: sed Pu inciderit, in aliquo factsi
eius, e quo loquemlir,nobis narran in sit cu laude, aut vituperatione,praeceptio narris de primo libro repeteatur. Diuisione huc litemur Primo exponemus quas res laudaturi simus,aut uituperaturi. Deinde ut psaeque,quoue tempore res erit gesta,ordine inccmus,ut qui quum'que tute cauteq- egerit,intcti gatur. Sed exponere oportebit animi uirtutes aut uitia. Deinde commoda aut incomoda corporis aut rerrἱ externarii,quomodo ab animo tractura sint Acmonurne. or incin hunc adbibcre in demonstrati Uitae demiada ulta debemus. Ab externis rebus genus in laude, qui
bus maioribuου natus sit: si bono genere, parem aut excelsiorem fuisse: si humili genere,ipsium in uis, non in maiorum uirtutibus habuisse praesidium. In vituperationes bono genere,ct decori maioribus fuisse : si masi, tamen bis ipsis detrimeto fuisse.Educatio in laude,bene,σ honeste,
in bonis disciplinis per omncm pueritiam: in ultuperatione,e contra rio. Deride transire oportet ad corporis commoda. A' natura in laude: si sit dignitas atque forma, laudi fuisse eam non quemadmodum caeteris detrimento,utinque dedecori: si hirus atque uelocitas egregia , honestis haec exercitationibus Cy ritu bise dicemus comparata ivaletudo,
72쪽
ualitudo ex perpetua diligentia Cr temperantia cupiditatum. in uituperaturae,si erunt hec corporis comoda,bis male usum dicemus, e caseu π natura ii quam quilibet gladiator habuerit: si non erunt, praeter formam omnia ipsius culpa cy intemperantia non fuisse dicemus. Deina de rcuertemur ad extraneus res,eπ in bis animi quae uis tures,aut φιae vitia fuerint,iasiderabimus: itiae,an paupertas fuerit quae potcstate quae gloriae, que amiciistiae,quae inimicitiae,CI quid fortiter vi inimiciti gerendis fecerit,cuius causa fusiceperit inimicitia s: qua fide,beneuoletis,sicio gesserit amicitias. In diuitin qualis, aut in paupertate cum modi fucrit, quemadmodum habuerit
in potestatibus gerendis animum I mali,cuiusmodi mors eius fuerit, cuiusnos res mortem eius sit consecuista. Ad omnes autem res, in quibus animus hominis maxime con sideratur,illae quatuor animi uirtutes erunt ac rimodandae,ut si laudemus,aliud iuste, aliud fortiter,aliud modeste,aliud prudenter factum esse scamas.Sι uitlimimuό,e contrario,aliud iniuste, aliud ignarae,aliud immode
se,aliud stulte fictum esse discinus eupicum est iam nimirum ex hac dispositione,quemadmodum sit tructi tripartita diuisio laudis Cy uituperationis , si illud etiam
assumpserimus,non necesse esse, nos omnes has partes in laudem,aut uituperationem transferre, propterea quod scpe ne incidunt quidem : sepe ita tenuiter incidunt, ut no sint necesseriae dictu. Quapropter eas partes, quae fruit imae uidebuntur,legere oportcbit. conclusionibus brevibus litemur, umeratione ad exitum caνμ:in ipse causa crebras Cy breucis amplificationes interponemus per locos communes. Nec hoc genus cauμ,eo quod raro accidit in uita,negligentiuου consideridum est. Neque enim id
73쪽
e rod potest accidere,ut faciendum sit aliqvando no oportet ueste quam accommodatissime posse facere. Et si separatim baec causa mintas saepe tractatur, at in iudiciabbMer in dcliberativis causis sepe mugiis partes uersiantur laudis,aut uimperationH. O bare in hoc quoque genere cause nonnihil industriae conferendum putauimus. Nunc absoluta nobis simillima parte rhetorica', hoc est,in eatione perpolita, atque ad omne cause genus accommodata,tempus est ad caeteris partes proficisci. Deinceps liis tar de dispositione scemus. oesi Ara dispositio est, per quam illa quae lalieni ne asposiamus,in tardinem redigimias, ut certo Pro foco monara tione tietur,uidendum est,cuiusnodi ratione in siponendo babere conueniat. Genera istosillionis sunt duo,sinu ab inastitutione astruis profectum alterum ad casum temporis Geommodatum. Ex instititutione artis disponemus,curas quemur eam praeceptionem,quam tu primo libro exposivimias hoc est,ut utamur principio, narratione,diuisione,co matione,confitatione,conclusione G hanc ordinem quemadmodum praeceptum est ante,iu dicedo sequemur Item ex sese tutione artis non modo totas care is per orationem Adsingulas Doque argumetationes dissonenilis,
quemadmodum in secundo libro docuimus: id est,expositationem, tionem, Urmationem rationis, ornatione,
complexionem. Haec igitur duplex dilbositio est: una perorati ues,altera per argumentationes,as institutione artis profecta. Est autem asia di positis,quae,cum ab ordineae tibiciosio recedendum est,oratoris iudicio ad templis accommodatur:ut si a namatione dicere incipiamlis, aut ab ' .aliqua firmissima argumetatione, aut a literarum aliquarum recitationetamisi secundum principiim consimatis
74쪽
ne utamur,deinde narratione: aut siquam buiusmodi permutationem ordinis faciamus:quorum tubi nisi causa postilet fieri oportebit. Nam si urbementer aures auditora obtuse uidebuntur, utque animi defatigati ab aduersari multitudine uerborum,commode poterimus principio super edere, Cy exordiri causam aut a narratione, aut A, dilaus a vigumentatione. Deinde si commodum erit, quia no semper nec se est,ia priricipi' fententiam reuerti licebit.Si causa nostra maguam si ultatem uidebiturbabere, ut nemo aequo animo principium possit audire, a narra lane cum lucoeperimus,ad principi' sententiam revertemtor licebit. Si narratio parum probabilis est, excirdiemur ab aliqua 'ma argumentatione.Ηis commutationibus Cy translationibus partium epe uti necesse est, cui a res urtificiosam dispositionem artificiose commutuis re cogit. In con mutione Cy confutatione argumentationum i psittones huiusmodi conuelut baberes Vtinis argumentationes in primis,a in postremis cause partis bus collocarenne iocres er neque inutiles ad dicendum,
neque necessarias ad probandum,quae si siparatim ac siugulae scantur,infirmae sunt, cum caeteris comunctae, sirrainae Cy probabilis fiunt, interpont Cy in medio collocaeri oportet. Nam cy re narrata statim expectat animus auristoris,ex qua re causa coa mari posit. Quapropter continuo firmam aliquam oportet inferre argumentatiorinem. Et mam ηuperrime dictum facili incinoriae mandatur, utile est, cum dicere desinamus, recentem aliquam , relinquere in animis auditorum bene Armum argumentationem.Haec di positio lacorum, tanquam instructio miliatum, fecillime in dicendo, sicut in in pugnando , parare poterit uictoriam.
75쪽
PRONUNTIATIONEΜ multi maxime oratori ne proninutilem dixerunt esseaer ad persuadendum plurimum uaὰ xiMione. iere. Nos Did unum de Diuque rebus plurimum prosis, non facile dixerimus: nec egregie maguam est v ilitate
in pronunciatione audacter confirmauerimus. Num comae inodae inuentiones cir concinnz uoboram elocutioues
partium cause artificioso dispositiones horam omniudiliges memoria, siue pronAntiatione, non plus quam ne bis rebus pronatiatio sola ualere poterit. Quare quia nemo de ea re diligenter scripsit nam omnes uix putari runt ρo se de voce Cy uultu,gestu dilucide scribi,cum heres ad sensius nostros pertiuerent m quia magnopere ea pars a nobis ad dicendum comparanda est, nou negligenter uidetur tota res consideranda. Diuiditur igitur proae nuntiatio in uocis figuram, Cr corporis motum. Figura Figuram. uocis est,qaae Dum quendam possidet babitum ratione et Vi industria comparatum. Ea diuiditur in tres partes, ma' i' , ij. guttusuem, firmitudincin,mo ritus em. Magoitudinem ὸ ' uocis maxim e comparat natura nonnihil baue auget,sed - maxime crema construat. Firmitudinem uocis maxime natura comparat nonnihil adauget, Cr maxime conseruae exercitatio declamationis. Mollitudinem uocis,hoc est,ut eam torquere in dicendo pro nostro commodo posiimus, maxime faciet exercitatio declamationis. mapropter de magnitudine uocis, I firmitudinis parte quoniam ab ter a vaturaba tera cura comparatur,mbit ad nos attinee commovere,visi ut ab ijs,qui no insiij siunt eius artificibratio curati uocis petatur. De ea parte firmitudinis, conseruatur ratione declamationis, Cy de mollitudine uocis,qua maxime necessaria est oratori,quoniam ea P Pe moderatione ecclamationis comparatur, scedum situ ecti r.
76쪽
detur. Fimam igitur quam maxime poterimus in dice do vocem conservares quam maxime sedata Cy depressa uocc principia dicemus. Namueduntur arteriae si a te quam leni voce permulse sunt,aπι clamore compleantur.Etiam interuallis longioribus utι conueniet. Recre tur enim uox spiritu,s arteriae reticendo acquiescunt. Et continuum clamorem remittere,a ad sermonem tra re oportet commutationes enim faciunt, ut m o genere uocis opusto,in omni voce integri simus Et acvius mocis exclamationes ultare debemu3. Ictus enim se, vulisnc ramin arteris acuta, atqxe attenuata nimis acclamaretione .cT si quis θledor est uocis, consumitur clamore uriniuersus. Et uno stiritu contincter multu dicere in extrema conuenit oratione. Fauces enim calefiunt, Cy reteris complentur σαι ,quae uarie tractata es, reducitur inquendani sonum aequabilem,atque constantem. Saepe rerunaeturae Iratia quaedam ture debetur, velut accidit in haere. Nam quae diximus ad uocem seruandum prodesse,e dem attinent ad suauitatem pronuntiationis:ut quod noralbae uoci prosit dem uoluptate auditoris probetur. Utiale est ad firmitudinem uocis , fedata uox in principio.Qhthiis sus,quam clamor in exordio causaes Int alia uocem confirmant,eadem sententiis concinniores diuisione reddunt,s auditori spatium cogitandi relinquunt.
conserva vocem continui clamoris rem sto. Et avituri rem quidem varietas maxime deIectat, cum sermone animam eius retinet,aut exocitat clamore. Acuta exclamatio uocem Cr fauces uulnerat,eade ust auditor .Haαbet enim quiddam illiberali,er ad muliebrem potius libaciferationem, quam ad uirilem dignitatem in dicendo accommodatum. In extremu oratione continctis sio reme
77쪽
dio est uoci. quid es baec eadem nonne animum vehementissime calefacit auditoris,in totius conclusione casse s Quoniam igitur res eudem uocis firmitudini, ν pronuu itiationis suavitudinι prosint, de utraque re sinnui erit impraesentia dictum,de firmitudine quae uisa sunt,ex desilai
uitate,quae coniuncta Derunt:caetera suo loco paulo post dicemus.M ollitudo igitur uocis, quoniam omnis ad rhetoris praeceptronem pertinet, diligentias nobis consideradu est.Eum diuidimus insermonem contentionem,amplificationem Sermo es,oratio remiis, Cr finitima Potiridianae locutioni.contentio est,oratio acris, CT ad confr- εὐ-M Q. 1nandum,eν confutanda accommodata Amplisic tio est, . oratis,quae aut ad iracundium inducit,aut ad in erico 'dii trabit auditoris animum. Soemo diuiditur in partes quatuor,dignitatem, emonstrationem,narrationem,locationem. Dignites est,oratio cum aliqua grauitate, T v cis rem Ione. Demonstratio est,quae docet remissa uoce,
quo modo quid sim potuerit,aut non potuerit. Narratio est,rerum genarum,aut poeinde, ut gestarum expositio. uia
Iocatio est, oratio quae ex aliqua re risum pudeutem, πhberalem potest comparare. Contentio diuiditur in continmallonem Cr distributionem. continuatio est,orationis enuntiande acceleratio clamos. Distributio est, in contetione oratio frequens,cum raris Cy breuibus interuallis, acri uociferatione. Ampiscatio diuiditur in cohortalianem, CT conquestionem. Obortatio est,quae aliquod pecαcatum amplificans, ditorem ad iracunsam adducti. coquestio ei oratio quie incomodorum amplificatione antamum auditoris ad misericordiam perducit. Q roniam igitur mollitudo uocis in tres partes suis est, Cr hae paraus ipse in octo partes altius distributae, harumst ocio par*
78쪽
eium,quae culusique idonea pronuntiatio fit, danonstram dum uidetur. S ermo cum est in dignitate,plenis faucibus quam sedati ima depressima uoce utι collemet, tratamen uti ne ab oratoria consuetudine ad tragicum transeamus. cum autem est in dcmonstrationesvoce paulatim attenuata,crebris interuallis Cy diuisionibus oportet uti, '' ut ipsa pronuntiatione eas res,quas demonstrabimus,lu'serere,atque intersiecare videamur in animis auditorum. cum autem sermo in variatione est,rum vocum uarietari
in ' te opus est,ut quo qui pacto gestum sit, ita narrari uideatur. Strenue quoduolumus ostendere factum clerius, culi dicemus rut aliud,otiose retardabimus. inde modo acriter,sum Elementer,inose, bilariter in omnes partes commutabimus,ut verba,ita proriuntiationem. Siqua ina. . ciderint in narratione dicta,rogata es onsa, si quae a mirationes,de quibus nos narrabimus,diligenteν animadi ρον- - - uertemus,ut omnium personarum sensius, as animos Mo ce exprimamus. Sinerit sermo in locutione, leniter treismebunda uoce cum parva significatione risus ne ullus
spicione nimiae cacbinmitionis,leniter oportebit a sermo' ne serio torquere ad liberalem iocum uocem. Cum autem contendere oportebit,quoniam id aut per continuatione, aut per distributionem facienda est, in continuatione a uino mediocriter sono uocis, AEu, continuandis,uocem quoque adaugere oportebit,Cr torqvcre sonam, Cy celeariter cum clamore verba conficere,ut vim volubilem orationis vociferatio consequi positi. In distributione vocem
ab imis faucibus exclamatione quam clarisiima adhibere oportet,σ quantum spatij per singulis exclamationes sumpserimus tantum in singula interuanssui' consumera amplificationibus, cxm cohortati e uteri
79쪽
mur voce attenuatisima,clamore levisono aequabit cori mutationibus crebris maxima celerinte. in coliquestione utemur voce depressa,inclinato sono,crebris interuallis, longis spatijs,magnis commutationibus. De figura uocis satis ictum est : nunc de corporis motu dicendum uideritur. Motus es,corporis gestus, Cy uultim moderatio quaedam,quae probaFiliora reddit ea,quae pronuntiantur. Con ' venit igitur in uultu pudorem Cy acrimoniam esse. Ingestu nec uenustatem conspicuam, nec turpitudinem Φ:ne aut bistriones, aut operarij uideamur esse. Ad eas igitum partes, in quis uox est distributa, motus quoque n
corporis ratio uidetur esse accommodanda. Navis eris sermo cum dignitate, flantes in uentio, leui dextera motu loqui oportebit, bilaritate, tristitia, mediocritate uultus ad sermonis sententiis accommodata. Sin eris in demonstratione sermo, paululum corpus a ceriticibus demittemus. Nam hoc es a natura datum,ut quam proαxime tum uultum admoueamus ad austores, fluam rem docere eos, π uehementer indigare uelimus. Sitherit in narratione sermo , idem motus poterit idoneus esse, qui paAlo ante demonstrabatur in ignitate . Siverit in iocatione, uultu quandam debebimus bilaritatem significare, sine commutatione gestus. Sin colit vi mus per continuationem,brachio celari, mobili vultu,
acri a pectu utemur. Sin contentio fici per distributi nem, celeri porrectione bracbij, inambulatione, pedis dextri rara supplosione, acri cr defixo aspectu uti oportet. Si utemur amplificatione per cobortaIouem,paulo tardiore Cr consideratiore gestu conueniet uti Imiltαbus caeteris rebus, atque in contentione per continuaαtionem. Siniamur amplisitatione per conquestionem, e foeni
80쪽
: AD HERENNIUM Demineo plangore , Cr capitis ictu , nonnunquam se
dato Cr constantii gestu, inesto, Cy conturbato uultu uti oportebit. Non sium nescius, quacitum susceperim negotis , qui motus carporis exprimere uerbis , Cp imia tu ι secriptura conatus sim uoces . Verum nec hoc
conli us sum posse fert. ut de his rebus satis commode scribi posset: nec si id fieri non posset hoc quod fectore inutile putabam, ropterea quod hic admonere voliti muη , quid oporteret: reliqua trademus exercitationi Hoc ire tumeri oportet,pronuntiatione bonam id persiis. cere,ut res ex animo agι videatur. Nunc ad insaurunt mentoram,atque omnium partium rbetoricae custodem memoriam transeamus.
De memo MEMORIA utrum babeat quiddam artifici , an oori a mnis a natura proficiscatur,aliud dicens icmpus magis idoneum dabitur. Nunc perinde atque constet in hac re multum tradere artem Cr praeceptionem , ita ea de re loquemur. Placet enim nobis esse artificium memoriam: quare placeat,stas taend M: in praesentia citiustino: di sit ea, upcriemu . It ulmir duae memoriae: una nari
Natustati . turalis,altera artificio a. Naturalis est eat quae muris Artificiosa. animis insita es, ex simul cum cogitatione nata .gri taficiosa o ea , quam confirmat inductio quaedum, Cr raαtio praeceptionis . Sed quis in caeteris rebus ingeni1 bori imitatur saepe doctrinam , ars porro naturae com ia mota confirmat Cr auget: ita fit in hac re, ut nomismis μι quam naturaliis vicinoria, sicuti dura est egregia, similae sit buic artificiosae. Porro baec artificiose, naturae comam a retinet, e amplificat ratione doctrinae . O apropter a naturalis memoria praeceptione confirma