장음표시 사용
161쪽
motus oratione,cum viribus plurimum posset, ad ius uoluisset sine ui descendere ut inter quos poset excellere, eum ijs se pateretur aequari; sua uolautate a iucundissima confitetudine recederet, quae praesertim tam natura vim obtineret propter uetu latem. Ac primo quidem lucr nata Cy progresse longius eloquentia uidetur: Cy ite postea maximis in rebus pacis Cy belli cum summis bois minum utilitatibus esse uersata. Postquam uero comiti stas quaedam parua uirtutis 3miluinia ne ratione ostiacij dicendi copiam consecuta est tum ingenis fretu muli-tia,peruertere urbeis G ultas hominlim labefactare Vis sueuit. Atque Laius quos exordium mali, quouiam prilicipium boni diximus,explicemus. Ueris illinu inibi viridetur quodam tempore,neque in publicis rebas in servieser insipientes homines solitos esse uersari, nec vero ad
priuatas causas magnos,ac disertos homines.accedere: sed cum a summis utris maxime res administraretKr, arbitror alios fuisse non incallidos homines, qui ad paruis
controuersias priuatorum accederent. Qvὴbus in controuersiis cum sepe a mendacio contra uerum homines arire confitescerent, icens Uidultis alalt audaciam,vt nea
cessario superiores illi propter iniurias clarum resisteare audacibus inopitulari fuis quisque necessari s coge
retur. Itaque cum in dicendos e par,no inunquam etia Asuperior usus esset,is qui omisso studio sapientiae , nihil. sibi praeter eloquentium compara et, icbat ut cr multi.
tudinis. suo iudicio dignus qui Remp. gereret, ridere- . . , tur. Hinc nimirum non iniuria,cu ad gubernacula Rep. temerari atque audaces homines accesserant, maxima miserrima nare ruata fiebant. Quibus rebas to
162쪽
D E INU ENTIONE tum odij atque inuidiae fuscepit eloqLetia,ut bomiues in genio istini,quasi ex altillia turbidet tempestate in poris tumuic ex septi ac tumultuose uita se in studium aliquod traderent quietum. Ossiare inibi uidentur postea cetera studia recta atque bouesta per otium concelebrata ab optimis emtuclle hoc uero a plerisque eorum deserti obsolevisse eo tempore,quo multo vehementius erat restinendum. ν studiosius adaugendum. Nam quo indigniu rem bonestionum a rectiomam uiditat sultorum crimproborum temeritus π audacla summo cum Reip. deo trimento,eo studios Me eud infuid . Reip. confulendum. Onia nostrum ιllam non fugit catone, ne que Laelium,neque horum ut uere dicam discipulum Aisybricanu,neque Gracchos Apbricam nepotes: quibus in hominibus erat summa uirtus,σsumma uirtute amplistiscuta autoritas,er quae bis rebus ornamentora Reipub. praemio esset,eloquentia. Onare meo quidem animo viis bilo minus eloquentiae studendum est,etsi ea quida cr priuatim cr publice peruerse abutuntur,sed eo quidem vehementius ie malι magno cu detrimento bonorum meoimul omnium pernicie plurimum p int,cum praesertim hoc unum sit,quod ad omnes res Cr priuatus er publicus. maxime pertineat boc tuta ioc honestu,boc istu stris taeeodem uitu iucunda fiat. Nam hinc ad Remp.plarima comoda ueniunt , si modarum ui auum praesto est
sapientialis et ud ipsos qui eum adepti sunt aus, bonor,
dignitas conluit:hinc amicis quoque eoru certi βιmum ac Eloquentiae tuti 'mum praesidium comparatur. At inibi quidem uide' laus. tur homines,cum multis rebus humiliores et infirmiores
u sint tac re maxime bestijs praestare,quod loqui possunt.
Ib avare praeclarum mihi quiddam uidetur inprus iis,qui
163쪽
LIBERI. 6 uti re homines belis praestent ea in re hominibiti ipsis
antecellat. Hoc si forte non natura modo, neque exercimtatione conficitur,uerum etiam artificio quodam comparare,non alienum es uictre quae dicunt ij, qui quaedam
eius rei praecepta nobis reliquerunt. Sed antequam de praecepta oratori' dicamus, uidetur dicendum degeanere ipsius artis,de osmio,de fine,de inauris,de partiabus. Nam bis rebus cognitis, facilius, er expeditius uniuscuiusque animus ipsam rationem, ac viam artis confiderare poterit. civi L Is quaedam ratio est,quae multis Cr magnis De iure ci- ex rebus constat. Eius quaedam magnu er ampla pars est v k Q py
vi tisciosa eloquentia,quam Rhetoricam uocarit. Na nesque cum ijs sentimus,qui ciuilem scietium eloquentia nopulant indigere,er ab ijs,qui eam putant omnem Rbetoris ui π artificio cotineri,magnopere dissentimus. Oli re banc oratoriam facultatem in eo genere ponemus , ut eam ciuilis scientiae partem esse dicamus. Ossicium auo Osciu &tem eius facultatis uidetur esciscere appo te ad tesua finii Q x0 honem: is persuadere dictione. Inter o cium aut ' '
er finem hoc interest, quod in oscio quid peri, in sine
quid osticio conueniat,consideratur : ut medici oscium dicimuου esse, rire ad sanandum apposite finem anare curatione. item oratoris quid officium: quid finem esse dicamus,intelligemu3,cum id quod facere debet, os Icium esse dicemus illud cuivi cause facere debet, memappellabimus. Materiam artis eam dicimus,in qua omae Materia renis ars er ea facilitas,quae conficitur ex arte,uersatur, ut sebi ς' k si medicinae materiam dicimus marias ac Milnera, quod in bis omniε medicina uersetur,item quibuό in rebuε uersatur ars facultus ora ri eas res materia artis ne . . . γ ι iij torico
164쪽
toricae nominamus.ΗG autem rcs,alij plures,ali pauciores exi timauerunt. Nam Gorgias Leontinus antiquiorimus fere rhetor,omnibus de rebuου oratorem optime posse icere existimauit. Hic infinitam Cy immosum huic antiscio materiam sub cere uidetur. Aristoteles autem,qui huic arti plurima alumenta utque ornamenta subminia iurauit tribus in generibus reru versari rhetoris officiusuiuult Aemostratim ebiberativo uudiciali. Demon hitruum est,quod tribuitur in alicuius certae personae I
dem, aut uituperationem. Urii lassitu est quod posituit in disceptatione,vel consistatione ciuiu ,habet in se senistentis ictionem. Iudiciale est,quod positum in iudicio ba bet in se accusationem cT dcliensionem,aut petitionem πrecusationem. Et quemadmodum nostra quidem fert opia. nio,oratoris ars, Cy facultas in hac materia tripartita versuri existimandu est. Nam Hermagorus quidem,nec quid dicat attendere,nec quid polliceatur, intestigere viodetur,qui oratoris materiam in causam, Cy in quaestione diuidat. causam esse drcit rem,quae babeat in se controuersitam tu dicendo pol tam cum personarum certaram interpolistione:quam nos quoque oratori dicimus esse attributam,tram ei tres partes,quu ante dixi mim , supponimus,lud cratem, liberatιuam,demori strat tuam. in aerisIoncm autem eam appellat,quae babeat in se controuersiam tu dicendo postitumsine certurum personarum inriterpositione ,ad hunc modum ut, Quid lit bonum praeter honestatem. V crine sivit sensus. Quae sit mundi forma. Quae sit Solis magnitudo. Quas quaestiones procul ab oratoris ossicio remotus facile omnes intelligere existiis
N ala quillivi et tabus summa ingenia philosophorum plurimo cum labore conssumptu intelligimus,cis sti
165쪽
6s LIBER I. eut aliquas paruis res oratori attribuere, magna amen tia videtur. Onhd si magnum in bis Hermagoras habuisset facultatem ludio Cy disiciplina comparatam, videreritur Detus silia scientia , fusum quoddam constituisse de oratoris oscio, non quid ars d quid ipse posset, exposi semunc uero ea vis est in homine,ut ei multo Rhetoricam citius quis ademerit,quam Philosopbiam concesserit. Neque eo dico,qAod eius ars,quam edidit, mihi meo me stripta uideatur. Nam satis in ea uidetur ex antiquis artibus ingcniose a diligenter esectas res collocasse,π norimbiI ipse quoque noui protulisse uerum oratori minimum es de arte loqui,quod bis fccit multo moximum ex arte dicere,quod exin minime potuisse ornata uidemM. Quare materia quidem nobis Rhetoricae videretur ea,quam Aristoteli tufam esse distares. Partes auα Partes or
tem hae sunt,quas plerique dixerunt mentis,sistis, ii nis
elocutio,memoria,pronuntiatio . Inuentio est,excogitatis rerum licrarum,aut ucrisimilium,quae causam probabilem reddunt. Dilositio est rerum iuuenturum in ordianem distributio .Elocutio,est idoneorum uerborum Cysententiarum ad trixentionem accommodatio.Nemoria est, firma animi rerum ac uerbarum ad inuentionem perceinptio. Pronunciatio est,ex rerum cI uerborum dignitate, uocis Cy corporis moderatio. Nunc bis rebus breuiter cofitutis,eas rationes,quibu3 ostendere psimus genus, πο ficium finem huius artis, aliud in tempus dispereamlis. Nam Cr multorum verborum indigent,s non tantopere ad artis escriptione praecepta tradenda perament. Eum autem qui artem Rhetoricam scribat,de duabus reliquis rebus,de materia artis,ac partibus scribere oportere existimaritu. Ac mihi quidem uidetur coniunis
166쪽
cte agendum de materia ac partibus. Quare inuetis,que princeps est omnium partium, potisiimum in omni cauasurum genere qualis debeat esse,consideretur. o M sis res quae babet in sic positam in dictione, auedisceptatione aliqua controuersiam,aut facti, aut nomia vis,aut generis,aut actionis continet quaestione. Eam igitur quaestioncmsx qua causa nascitur,constitutionem appellamus. costitutio est,prima conflictio caeufium,ex deinpulsione intentionis profecta,hoc modo: Feci lι.non feci, aut iure feci. cu facti cotrouersia est,quoniam coiecturi seos firmatur,costitutio coniecturalis appellatur. cum aute nominis,quia vis vocabuli definienda uerbis est, cotistitutio definitiva nominatur. cii uero qualis sit res νία rituar,quia Cy de ui Cy de genere negotij cotrouersia est,
constitutio generalis uocatur. At cu causa ex eo pendet, quod non aut is agere uidelior quem oportet, aut non cAes,qui cu oportet,aut non apud quos,quo tempore, qua lege,quo crimine,qua poena oportet, translatiua dicitur constitutio:quia actio translationis Cy coniurationis i digere uidetur. Atque barum aliquam in omne cause genus incidere necesse di. Nam in quam no incucri in ea nihil esse poterit controuersiae. Quare eam nec causam quidem conuenit putari. At facti quidem controuersia,ur omnia tempora potest distribui. Num quid actum sit pomtest quaer hoc modo occiderit'ne Atace VI ses. Et quid fiat,boc modo Bono ne animo sint erga pop. Rom. Frem gestani. Et quid futurum sit,hoc modo:Sι carabsitne reis liquerimus incolumem,num quid sit incommos ad Rempublicam peruenturum. Nominis controaesia est,cum de facto conuenit, T quaeritur id quo faciti est,quo nomine appellatur. Cno in gcacre nccesse est ideo nominis esse
167쪽
LIBERI. eontrouersiam, non quod de re ipse non conveniat, non
quod de facto non constet , sed quod i quod factum sit,
aliud alij uideatur esse, T idcirco alius alio nomine id appellet. Quare in huismos generibus definienda res erit verbis,cT breuiter describenda,lit si quis fucrum ex priauato surripuerit,utrum fur, an sacrilegus sit iudicandas. Num id cum quaeritur,necesse erit definire utruque,quid sit fur,quidsacrilegus sua descriptione ostendere alio nomine illam rem,de qua agitur,appestiri oportere, atrique aduersamij dicunt. Generis est controuersia, cum Crquid factum sit,couenit,ta quo id factum nomine appe& lari oporteat,constat:σ tamen quantum, Cy cuius odi, G omnino quale sit quaeritur,boc modo: ludum an iniurim,utile,an inutile omnia,in quibus quale sit id, quod factum est,s ritu sine ulla nominis controuersia. Huic generi Hermagoras partes quatuor supposivit, clibcratia
uam,demon strativam,iuridiciali,negotialem. Quod eius, ut nos putamuK,non mediocre peccatum represedendi videtur .uerum breui,ve aut si taciti praeterierimus , sine
causa non sicuti eum putem aut si diutiu3 in hoc constiterimus,moram atque impedimentum reliquis praeceptis intulisse uideamur. Si deliberatio,Cr demonstratiogeneae No esse quara funt causara, no possunt recte partes a cuius generis I 0r 'λα ς se putari. Eadem enim res alij genus esse,alij pars po Sῆμ' μ' test,eidem genus esse,s pars mi potest. Deliberatio autem Cydemonstratio,genera fiunt causarum.Nam aut nullum cause genus est,aut iudiciale solum,aut Criudiciale, Cr demonstratiuum,c deItbcrativum. Nullum dicere cause esse genu , in causas esse multis dicat,Cr in eas praecepta det,amentia est. Unum autem iudiciale solum esse,
qui potest cum deliberatio Cy demo lautio, neque ipse si
168쪽
deaut, T suum quaeque finem babea quo referri ctbeat. Relinquitur ergo,ut omnia tria genera sint causou.Dein liberatio igitur er demonstratio non possunt recte partes alicuius generis causae putari. Male igitur eas generalis constitutionis partes esse dixit. Quod si generis clusae partes non possunt recte putari,inuit 5 minus recte stariis cause partes putabuntur. Pars autem cause constitutio est omnis. Non enim causa ad constitutioncmsed constiis tutio ad causam accommodatur sed demonstratio Cr deliberatio generis causae partes non possunt recte putari, quod ipsa sunt genera . Multo igitur minus recte partis eius,quod hic dicit,partes putabuntur. Deinde si constitutio aer ipse,N pars constitutionis eius quaelibet, intentionis depulsio est, quae intentionis depulsio non est, ea nec . constitutio,nec pars constitutionis est. At si quae intentionis depulpo non est,ea nec constitutio,nec pars constitutationis est:demon alio,CI Miberatro,ncque constitutio, nec pars constitutionis est. Si igitur constιrutro, Cr ipsa Cp pira eivi intentionis depullio est,deliberatio, Cy deis monstratis,neque constitutio,neque pars collitutionis est Placet autem ipsi tutentionis esse depulsionem . Placeat igitur oportet,vos esse constitutionem, nec partem cor fitutionis. Atque hoc eodem tergebitur, siue constitutione primam causae accusetvis confrinutioncm dixerit , siue
descissoris primam deprecationem. Nam cum eadem ommma incommoda seqvcvllir. Deinde conlecturalis causa iso
potest simul ex ea cur parte, eodem in genere Cy covieracturalis esse,σd nitrua. Rursus nec de uitiua causa po . test Dul ex eadem parte eodem in genere,π definiti esse; translativa. Et onmino nasia constitutio,nec pos
169쪽
edussitationis poliasimul er suum babere'alterius in
se tum continere ideo quod unaquaeque ex se exfua natura simpliciter consideratur. Altera a sempta, numerus constitutionum duplicatur, non uis constitutionses aurigetur. At deliberativa causa simal ex eadem parte, eodern genere Cr come ratem,er generalem rad utilia,Cr translatiuum solet babere constitutionem ς unam aliquam,CI plures nonnunquam: ergo ipsa nec constitutio est,nec Drs conglutionis. Idem tu demonstratione soletus euenire.Genera igitur, ut aute diximus,c causam putanda sunt,non partes alicuius constitutionis. Haec er costitutio 'go cou titutis,quam geuerastin nominamus,partes nobis generalis. videtur duas babere duridicialem ex negotialem. Iuridia clusis Vt in qua aequi Cy rem natura,aut prLmj,aut poeratio quaeritur. Negotiabs est, in qua quid iuris ex ciuili more 'aequitate sit consideratur: cui diligetiae praeese apud nos iurisco Uulti existimantur . Ac iuridicialis quid in ipsa in duu sistribuitur partes solutam GTG-μmptiuam. Absoluta es que ipsa in se continet iuris, ιnturiae quisbouein. sumptiua est, quae ipsa ex se nihil si s dat ad recusationem: foris autem aliquid defensiorinis assumit. Eius partes fiunt quatuor,concsto, remotio
criminis,relatio criminis,comparatio. coacesto est,cum
reus non id quod factum est, defendit , sed ut ignoscatur
postulat. Haec in duas partes diuiditur,purgatione Cr deri
precationem. Purgatio est umfactum conceditur, culpa remouetur. Haec partes babet tres,imprudentiam,casium,
necessitatem. Deprecatio est,cum Cy peccasse, Cy consulto peccasse reusse confitetur,er tamen ut luoscatur,postulat:quodgenus perraro potes accidere. Remollo crimia
nis est num id crimen quod infertur, absse Ga sua cub
170쪽
psud σpotestare in altum reus remouere conatur Ad dupliciter feri poterit,si aut causa,aut facta in alium traffereti . Causa transfertur, cum ahena dicitur uiae pori testate factum.Factum autem,cum allus aut debuisse, aue potur1befacere dicitur. Relatio criminis est, quod ideo iurefactum dicitur, quod aliquis ante iniuria lacessierit. 'comparatio est,cum aliud aliquod factum rectum,aut utile contenditur,quod ut fieret, illud quod arguitur dicitur comitio . esse commilJum. In quarta constitutione,quam transtitiae transaliua. uam nominamus,eius constitutionita es controuersia,cum aut quem,aut quicum,aat quomodo, aut apud quos, aut . quo iure,aut quo tempore agere oporteat,quaeritur, aut omnino aliquid de commutatione, i infirmatione actisanta agitur. Huius constitutionis Hermagoras inuetor esse existimatur,non quo non usi sint e teteres oratores seripe multi,sed quia non animaduerterint artis scriptores eam superiores . nec retulerint in numerum constitutio. nam. Post autem ab hoc inuentam multi reprehenderunt, quos non tam imprudelia falli putamus res enim per 'dcua es quam inuisa,atque obtrectatione quadam impodiri. Et constitutiones quidem, Cr earum partes exposivimus,exempla aulcm culusique generis,lunc eomosus expositurι videmur,cum in unumquodque eorum argumenα
torum copiam dabimus. Nam argumentandi ratio diluciis dior erit, in π ad genus, ad exemplum cause statist Cauci sim - poterit accommodari. Constitutione causae repertassint
Plςκ Q ς0 placet considerare,utrum causa sit implex an coniuncta: er si coniuncta erit, utrum sit ex pluribus quaesionibus
iunctaban ex aliqua comparatione. Simplex est,quae Asiolatum in se continet unam quaestionem,boc modo: corrit bijs bcllum indicamus , an non es coniuncta ex pluribus