장음표시 사용
181쪽
minus rerum no necessariarum,quam uerborum multitudine supersedendum est. Aperta autem narratio poteris esses ut quodque primum gestum erit,ita primum exponetur,s rerum ac temporum ordo seruabitur,ut ita narrentur,ut gestae res erunt,aut ut potuisse geri videbunistrer. Hic erit considerandum, nequid perturbate, nequid contorte dicaaer,nequam in aliam rem transeatur, ne ab ultimo repetatur,ne ad extremu prodeatur,nequi quod ad rem pertineat,praetereatur:σ omnino quis praecepta de breuitate funi,hoc quoq- in genere funt construanda. Nam sepe res parum est intellecta longitudine magiis quam obscuritate narratronis. Ac verbis quos dilucidistit Om es, quo de genere dicendum est in praeceptis elocutionis. Probabitu erit narratis,si in ea uidebuntur
inesse ea,quae solent apparere in ueritate, si personarum dignitates seruabuntur,si cause factora extabui,si fuisse facultates faciendi u idebuntur,si tempus idoneum i Jatij satis si locus opportunus ad eandcm rem, qua de re
narrabitur,fuisse ostendetur: si res CT ad coru qui agent,nat T. AT ad uulgi rumorem,Cr ad eorum qui auditit, opinionem accommodabitur. Acum quidem similis ex his rutronibus esse poterit. Illud autem praeterea considerare oportebit te aut cum ob sit narratio, aut cum tiabilpro historiae inter Iatur:alit non loco,aut non quemad modum causa postulat,narrctgr. Obest tum,cum ipsi ret gest. e expostitio maguam excipit offensionem , quam argumentio, T causam agendo leniri oportebit. Quod cum acciderit,membratIm oportebit partes rei gestae ira Dergere in causam, ad unamqliaris, confestim rati nem a commodare. ut uulnerι praesto medicamentum sit,
cr odium statim defensio mitiget. Nihil prodes narratio
182쪽
LIBER i. tunc um aduersari s re exposita , nostra inhil interestiterum , aut alio modo narrare aut cum ab ijs qui auadiunt, ita tenetur negotium , ut nostra rubri intersit eos alio pacto docere . Quod cum acciderit, omnino narraritione supersedendum est. Non loco dicitur,cum non in ea parte orationis collocatur, in qua res postulat:quo de genere agemus tum,cum de dispositione dicemusruum boeed i positionem pertinet. Non quemadmodum causa pomlat,narratur, cum aut id quod aduersario prodest, solucide Cr ornate exponitur,aut id quod ipsum adiuuat, iobscure dicitur π negligenter. Quare,vt boc uitium uiri fetu omnia torquenda sunt ad commodum suae causae otraria,Pae praeteriri poterant, praetereundo,quae illius erunt,leuiter attingendo ua diligenter, enodate narae rado. Ac de narratione Frdem fatis dictum uidetur. Deariceps ad partitionem transeamus.
Rac τε habita in causa partitio,in rem ex per pi De p retrio
cum totam licit orationem. Partes eius duae sunt,quais ' 'riam utraqxe magnopere ad aperiendam cainam, Cr construendam pertineta controuersiam . Vna pars est,quae quid cum aduersa rijs conuentis,s qued in controuersia relinquatur. ostendit ex qua certum quiddam designatur auditori,in quo animum debeat habere occupatum. Altera est,in qua rerum earum,de quibus erimus dicturi, breniter expositio ponotur di bibula: ex qua conficitur, ut cereis animo res teneat auditor,quibus dictis, intelligat fore peroratum. Nuc uitroque genere partitionis quemaadmodum conueniat uti breuiter icedum videtur. Quae: partum,quid conueniat,aut qaid non coueniat, ostendit: haec debet istud quod conuenit,inclinatre adfluae cause co
183쪽
nil mibi cu aduersari .Item cotra,interfectu esse a G temnestra Agamemnonem collemt.Nam bis uterq; π id possit quod conuenient,s tamen suae causa commodo
consiluit. Deinde, quid controu aestionendum est iu
iudicationis expositione: quae quemadmodum ιnueniretur,ante dictum es. Quae aute partitio rerum distributa continet erepositionem,baec habere debet breuitarem,a Breui )- solutionem, aucitatem. Breuitus est,cum nisi necessarianusium assum tur uerba. Haec in hoc genere idcirco ut sis est,quod rebus ipsis, σ partibus cause,no verbis, ne que extraneis ornamentis animus auditoris tenendus est. Absolutio. Absolutio est per quam omnia,quae incidat in causam,
genera, e quibus dicendum est,amplectimur. In qua partitione videndum est, ne aut aliquod genus utile reli quatur,aut fero extra partitionem, id quod uiti simia ac turpifimum est,inferatur. Paucitas in partitione ser natur si genera φsu rerum ponuntur,nes permiste cum partibus implicuntur. Nam genus est,quod piares par tes amplectitur,ut animal.Pars est,quae subes generi, ut equus.Sed sepe eadem res alis genus,alij pars es. Nam homo animalis pars sabebant aut Troiani genu . Haec ideo diligentius inducitur praescriptio, ut aperte intelleincta generali partitione,paucitas generum in patulone struari possit.Nam qui ita partitur, Ostendam propter cupIstatem,er audaciam, G auaritiam aduersariorum omnia incommoda ad Rempub.peruenisse,is non intelleis xit in partitione exposito genree,partem se generis a miscuisse. Nam genus es ometium nimirum libidinum cupiditas: erus autem generis sine dubio pars est auaritia Hoc igitur uitandum est,ne cuiuου genvi posuis,elim seu cum aliquam,sicuti diuersam,ac disimilem parte ponas
184쪽
LIBER L in eadem partitione. Quod,si quod ingentu plures inciridet partes, id cum in prima partitione cause erit simpliciter expositum, distribuetur eo tempore commodisiime, cum ad ipsium uentum erit explicandum in e se dicti ne post partitionem. Atque illud quoque pertinet ad paucitatem,ne aut plura quam fatis est, demonstraturos nos oeumlis,hoc modo ostenda aduersarios,quod arguimus,
Cy potuisse facerem voluisse,erfecisse:nam fecisse oste
dere fatis est. Aut cum in causa partitio nulla sit; π cum simplex quiddam agatur,tume utamur sdributione,idsperraro potest accidere. Ac sunt alia quoque praecepta partitionum,quae ad hunc usum oratorium non tantopere pertinent,quae uersantur in philosiopbia , ex quibus boipse transtulimus,quae conuenire uidebantur,quorum esuhil in caeteris artibus inueniebamus.Ats bis de partitio. ne praeceptis,in omni dictione in in se oportebit,ut Cryrima grexque pars,ut exposita est in partitione, c ordine transigatur: π omnibus explicatis,peroratum sit hoc modo,ut nequid posterius praeter coclusionem inferatum. Partitur apud Terentium breuiter,Cr commode senex iuAndria,quae cognoscere Iibertum uelit: Eo pacto Cy gnati uitam,σ consilium meum cognosces, T quid facere in hac re te uelim. Itaque quemadmodum in partitione proposuit ita narrat primum gnati uitam: Nam is postquam excessi ex ephebis Sosia, Liberius uiuendi fuit potestas. Deinde suum consilium, Et nunc id operam O.
Deinde quid Sosiam uelit facere, id quod postremum posivit in partiti elostremam dicit
185쪽
Nunc tuum est osticium. Quemadmodum igitur bis Cy ad prima quanque partem primum accessi,π omnibus absolutis, em dicendi fecit sic nobis placet, T ad singulas partes accedere, Cromnibus absolutis,perorume. Nunc de confirmatione, cinceps,ita ut ordo ipse postulat,praecipiendum uidetur.
De consi . CONFIRMATIO est,per qllam argumentando troismM QRς- strae causae fidem π autoritatem, T firmamentum adiutagit oratio. Huius partis cci ta sunt praecepta,quae in sinis
gula causarum genera diuidentur. Veruntamen non incoinmodum videtwr,quandam Ollium,atque materiam limuersam ante permistum,eT confusum exponere omniurni re agumentationum: post autem tradere quemadmodum unsi quodque genus causae, hinc omnibus argumentans ratio rubus tructis .confirmari oporteat.Omnes res argumenta do confirmatur,aut ex eo quod personis, aut ex eo quod Attributa negoti s est attributa. Ac personis bas res attributas pu-mmoni , tumus nomen saturam,uictum fortunam,habitum, aseactionem,studia,consilia facta, casus,orations. Nome est,
quod unicuique personae datur,quo suo quaeque proprio,
Cy certo vocabulo appellatur. Natura ipsam definire diffcile es. Partes autem eius enumerare eas,quamum indi- genrim ad banc praec tionem facilius est. Hae autem partim diuino lartim mortali in genere uersantur. Mortaα Ilum autem pars in bominum , pars in belliarum genere, enumeratur. Atque hominum genuue,s in sexu consideratur,uirile an maliore sit,Cr in natione,patria, cognatione, π aetate. Natione, GraIus an Barbarus. Patria,Atheaeniensis an Lacedaemonius. Cognatione,quibus maioribus, Dibus confungaineis. Aetate, puer an adolescens, natu gra'sor obcu . Praeterea commoda er incomoda con
186쪽
LIBER Usiderantur ab natura datu animo, ut corpori,hoc modo: Valens an imbecillis,longus an breuisformosius an de scirmis,uelox an tardus sit,acutus an bebetior,memor ausa ibbulosius,comis,o siclosus,pudens,patiens,an coutra . Ee omnino,qua a natura data animo Cr corpori consideruisbuntur,ri natura consideranda sunt. Nam quae industria comparant ,ad babitum pertinent:de quo posterius diacendum est. In uictu considerare oportet,apud quem, Crquo more, a cuin arbitratu sit educatus, quos bubueruartium liberalium magistros, quos vivens praeceptores, quibxs amicis utatur,quo in negotio,quaesti , artificio sit , occupatus,quo modo rem Iamiliarem administret,qua cosuetudine domest ca sit. In fortuna praemitur,feruim sit an liber te mosius an tenuis, priuatus au cum potestate, licum pote lateaure an iniuria,felix,clarias,an cara, Pales liberos babeat. Ac si de non uiuo quaeretur, etiam quali morte sit affectu3,erit considerandum. Habitum autem ita
hunc appellarius,aulmi,aut corporis constantem GT abselatum aliqua in re persectionem,ut urnulis,aut artis ali culus percepilonem,aut quamuis scientiam. Et item corris oris aliquam commoditatem, non natura datavim fluaeso CT indushria partam. Afectio est,animi, aut corporis ex tempore aliqua de causa commutatio,ut latitia, piae Aestus,metus,molesta,morbus,ctblutas,Cr alia quae genera sti iam re tu eodem reperiatur. Studium autem est animi a Sidua Cr urbemens ad aliquam rem applicata mag a cum xῖα
Iuntate occupatis,ut milosopblae,poetices, geometriae,si . terarum. Consilium est,aliquid faciendi, aut non faciendi
uere excogitata ratio. Facta autem,CT casus, CT orari
nes tribus ex temporibus considerabuntur, quid fecerit,
aut quid ipsi accidcri aut quid dixcrit, aut quid faciat,
187쪽
DE INVENTIO ME quid φst accidat,quid dicat,aut quid facturus sit, uid i si casurum sit,qua sit usurus oratione. At personis qui GAttributa haec uidentur esse attributa . Negotiys autem, quae sunt neSotij . attributa,partim sunt continentia cum ipso negotio, polim in gestione negotij considerantur,partim adiuncta negotio fiunt,partim gestum negotium consequuntur. continentia cum ipsio negotio sunt ea, quae semper Qxa essὸ uidentur ad rem,neque ab ea possunt separari. Ex bis prima es breuis complexio totius negotij, quae summi continet facti,hoc modo:Paerentis occisio,patriae prostro. Deinde causa e summae,per quam,σ quamobrem,σ cuinius rei cause factum sit quaeritur. Deinde ante gesta rem,
quae facta sunt continentur usique ad ipsum negotiu. Deinde in ipse gerendo negotio quid actum sit. Deinde quid postea factum sit. In gestione autem negoti ,qui locus seis
cundus erat,de in quae negoti s attributa sunt, quaeretinlocus, tempus,modus,occatis,facultas. Locus consideraratur,in quo res gesti sit, ex opportunitate quum uideatur habuisse ad negotium administrandum. Ea alitem opporrita nitas quaeri r ex magnitudine, interualla onginquitate,propinquitaresolitudine,celebritate, natura ipsius Iociατ uicinitate totius regionis. Ex bis etiam attributiomnibus acer an pro anus .publicus an priuatus, alienus an
τ mpui. φειs,de Po agitar,locus sit,an fuerit. Tempus autem olai quo nunc utimur c nam ipsium quidem generaliter definire discite est pars quaedum aeternitatis cum alicuius annut,menstrui,diurni, nocturniue *atij certa signifi cutione.In boc Cr quae praeterierunt considerantur,π eorum ipsorum,quae propter uetustatem obsiolauerunt,ut tu credibilia uideantur; π iam in fabuLrum numerum reponantur quae iansu gesta, π a memoria nostra removi
188쪽
ia amen faciant fidem,uere tradita esse,quod e I mori numenta certa in literis extentaer quae nuper gesta ut, quae scire plerique posiint:π item quae inflent in presentia,σ quae maxime fiant,π quae consequantur. In quiabus potest considerari,quid Oous, uid ferius futurum
sit. Et item communiter in tempore perspiciendo longinquitus eius est consideranda. Nam saepe oportei commetiri cum tempore negotium,σ uidere potuerit ne aut me .gnitudo negoti ,aut multitudo rerum in eo transigi temispore.Consideratur autem tempus: anni,s mensis, πsti,ta noctis,s vigiliaem horae,s in aliqua parte alicuius borum. Occasio autem est pura temporis,hulens in occasio.
se alicuius rei idoneam faciendi, t non faciendi opporaturitatem Quaere cum tempore boc differt. Nam genere quidem utrunque idem esse intelligitur uerum in tempos restaciam quodammodo declaratu r,quod in annis,aut in anno,aut in aliqua anni parte spectatur: in occasione ad spatium temporis faciens quaedam opportunitas intelis Situr adirecta. Quare cum genere idem sit,' aliud quod Padam parte,σ Jecie,ut diximus, differat. Ηaee distri
Litur in tria sener alalicum,commune,singulo e. Pura blicum est,quod ciuitas uniuersa aliqua de causa frequentat,ut ludi, res festus,besium.commune, quod accidit ominbus eodem fere tempore,ut insis,uindemia, calor,*ια gus.Singulare autem es, quod aliqua de causa priuatim solet alicui accidere,ut nuptiae, acrificium, funus,co uiui insomnus. Modus autem est, in quo quemadmodum, Modii
π quo animo factum sit, quaeritur. Eius partes sunt, prudentia σ imprudentia. Prudentiae astitem ratio quaeritur 'ex ijs,quae clam,palam,u persuasione fecerit. Imprudentia autem in purgatione confertur,cuius pares sunt i
189쪽
scientia,eafius,nec stas:Cr in affectionem animi,boc emmolestiam,iracundiam,umorem, Cr caetera,quae in sinitia genere versantur. Facultates sunt,aut quibus Iacilius fit, aut sine quibus aliquid confici non potest. Adiunctum autem negotio id vitelligitur,quod maius,G quod minus,et quod simile erit ei negotio,quo de agituΥ, Cy quod aeque magnIm,eT quod contrarium,Cr quod disparatum,σgc
gnum,ex xl,s ex numero, π ex figura negoti ,sicut exstaura corporis consideratur. Simile autem ex hyecie coparabili,comparabile autem ex conferenda, atque Gimilanda natuma iudicatur. contrarium est, quod positum imgenere sueso,ab eodem,cur contrarium esse escitur,plarimum distat,ut frigus calori,uitae mors. Di1paratum autem es id,quod ab aliqua re per oppositionem negatiorans separatur,hoc modo: sapere Cy no spere.Genus est, quod partes aliquis amplectitur, ut cup ditas. Pars est, qttae subest gcneri,ut amor,auaritia. Euentus est, exitus alicuius negoti),in quo quaeri solet,quid ex quaque re essenerit,ellemat,euenturums sit. Quare hoc in genere,ut commodius quid euenturum sit,ante animo colligi positi, quid quas ex re foliat euenire,cosiderandum est,hoc modo: arrogantia octim,ex insolentia arrogitia. Ovaria autem pars est,ex ijs,quas negoti s dicebamus esse attributus,consecutio.In hac bae res quaeruntur, quae genu negotium consequuntur. Primum, quod factum est,quo id nomine appellari conueniat. Deinde eius facti, qui funt principes Cy inuentores,quι denique alitoritatis eius, crimentionis comprobatores,atque aemuli. Deinde ecquae ea de re,aut eius rei sit lex,consuetudo,actio, iudicium, scientis,artificium. Deinde natura cills euenire uulgo μα
190쪽
LIBER' Lleat,o insolenter σ raro. Postea homines usua autoriis tute comprobare,an offens tu bis confiueuerint, Cy caetera,quefactum aliquod similiter cofestim,dut ex interuallo solent consequi. Deinde postremo attendendum est, Imquae res ex ijs rebus,que siunt positae in partibus bonestatu aut utilitatis,consequuntur, de quibus in deliberativo genere calfe distinctius erit dicendum. Ac negotin quiridem fere res eae,quas commemorauimus,sunt astributae. . Omnis autem argumentatis,quae ex ijs locis, quos comm Argumen
memorauimus,fumetur,aut probabilis,aut necessaria dea inis. bebit ese. Etenim ut breuiter describamus,argumentatio uidetur esse inuentum aliquo ex genere,rem aliquam, tprobabiliter ostendens,aut necessurie demonstrans . Ne nessarie demonstrantur eu,quae aliter ac dicuntur,nec feri,nec probari possuntioc modo:Sι peperit,cum uiro coclibuit. Hoc genus argumentandi, quod in necessaria de monstratione uersatur,maxime tractatur in dicendo, aut per complexionem,aut per enum rationem,aut per sim Nicem conclusionem. Complexio est,in qua utrum conces coplexio. seris,reprobenditur,ad bunc modum:Si improbus est,cur uteris s sin probus,cur accuses s Enumeratio est, in qua Enumer pluribus rctas expositis. caeteris infirmatis, una reliae xiQ- qua necessas io confirmaturioc pacto:Necesse est,aut inimicitiarum causa ab boc re occisum,aut metus, aut i ei, aut alicuius amicι gratia: t si horti vibri est,ab hoc nou
se occisum. Nam sine causa maleficium susceptum esse
non potest. Sed nes inimicitiae fueraui,nec metus ullas, nec spes ex morte illius sicuius comos,neque ad amicti huius aliquem mors illius pertinebat. Relinquitur igitur ut ab hoc no sit occisus. Simplex aut m c clusis ex ne* simplexcessuria consecutione comitur hoc modo2 Si vos me istud coelusio.