장음표시 사용
171쪽
quaestionitas in qua plura quaeruntur Ioc pacto: Virum
carthago diruatur,an carthaginiensibus reddatur,an eis colonta deducatur. Ex comparatione,in qua per contraritionem,utram potius, aut quid potissimum sit quaeritur,
ad hunc modum: Utrum exercitus in Macedoniam cara
Pbilippum mittatur, qui soci sit auxilio,an teneatur in Itala,ut quam maxἰmae contra Atinibalem copiae sint Deinde consideridum est,an in ratione,an in scripto sit controuersia. Nam scriptι cotrouersia est ea,quae ex scri controuerptionis genere vascit . Eius autem genera,quae sunt sera si iὸripti, parata i constitutionibus,quisque undi. lsam tum uerba
ipse uidentur cubententia scriptoriK d idere tu inter se duae leges,aut plures discrepare,tum id quod scriptu est, duis aut plures res significare:tum ex eo quod scriptum est,aliud quoque quo non scriptum est,inueniri: tum uis uerbi,quasi in s tria conditatione, in quo posita sit, quaeri. Quare primum genus de scripto Cy sententia,feta
cundum ex contrari s legibus,tertium ambiguum, Par tum ratiocinatiuum,quintum di θι nominamus. Raratio autem est,cum omnis quaestio no tu scriptione,sed in aliqua aetrementatione considit. Ac tum considerato gerinere causae, cognita constitutione,cumsimplexne,auconiuncta sit intellexeru, Cr scripti an rationis babeae eontrouersiam uideris,deinceps erit uidendum, quae quaesto,quae ratio,quae iudicatio, quod firmamentum causae sit,quae omnia a constitutione proficiscantur oportet. Maenio est ea,quae ex confirmone causarum gignitur controuersia,hoc modo:Nou iurefecisti, lure feci. causrum autem haec est conflictio, in qua constitutio constri. Ex ea igitur nascitur controuersia,quam quaenionem dicinius ioc modo Iure ne fecerit. Ratio est e quin contia
172쪽
- . DE 1NVENTIONE net eausam,quae si sublata si nihil in causu controuersiae
relinquetur ,hoc modo ut docens c fu in facili π per vulgato exemplo consistamus Orestes si accusetur matricidi j si hoc dicat,Iure feciussu enim patrem meum occiderat ron babet defensioncm, qua sublatu, omnis quoque controuersia abluta sit. Ergo eius cause ratio est , quod
illa Agumcnruonem occiderit. Iudicatio est,quae ex infirmatione π confirmatione rationis nascitur controuersia. Nam sit ea nobis exposita ratio,quam paulo ante expora suimus. Illa enim,inquit,patrem occiderat. At non inquieaduersarius,abs te filio matrem necarι oportuit: potuistenim sine tuo scelere illius factum puniri. Ex hac deduis
ctione rationis,illa silmina nascitur controuersia,qua iura dicationem appellamus. Ea est butumos: Rectum nefuerit at Orede matrem occis,cum ista Credis patrem ocFirmamen cidisset.Firmamentu est missima argumetatio defenso μφ' ris,ta aptifima ad iudicationem ut si uelit Orestes dicere,elli mos animum matris si fuisse in patrem suum,ius Uum,in sorores,in regnum,in famam generis Cy familiae,ut ab ea poenas liberi fur potomu petere debuerint.
Et in caeteris quidem constitutionibus ad hunc modiι tuis dicationes reperiuntur: in corvecturali autem constitutione,quia ratio non est factum enim non conccitur no potes ex deductione rationis nasci iudicatio. Quare necesseis,eanctin esse pustionem Cr iudicationem, ut, iactum est,non est fuctum ne sit. Quot autem in causa constituistiones,aut eurum partes erunt, totidem necesse erit quaestiones,rationes,iudicationes irinumera reperiri. His orimitibu3 in causa repertis,tunc denique singulae partes totius cause considerandae sunt. Nam non ut quids dicenm dum primum,stuprimum a uina creendum uidetur ideo
173쪽
. LIBER I aquos illa quae prima dictitur, si uehementer velis conuere Cy cob erere cum causa,ex eis ducus oportet,quae post dicenda sunt. Quare cum iudicatiora ea quae ad iudicaritionem oportet inueniri argumenta,diligenter erunt artificio reperta,curu er cogitatione pertractutu,tum deniaque ordinanda sunt caeterae potes orationis. Hae partes Partes o sex esse omnino nobis uidentur:exorsum,narratio,pares tionis.
titio,confirmatio. presensio,conclusio. Nunc quoniam exordium princeps omnium esse debet, nos quoque priamum in ratione exordiendi praecepta dabimus.
ExonDI v Μ, est oratio animum auditoris idonee Exordium.
comparans ad reliquam dictionem quod eueniet , si eum beneuolum,uttentur docile fecerit. Quare qui bene σα
ordiri causam volet,eum necesse est genus siue cause diligenter ante cognoscere. Genera causarum quinque siunt. Causi ἄν honestum,admirabile,bumtis,anceps,obsitorum. Honem uer
genvi est, istatim sine oratione nostra auditoris fauet auimus.Ad rabilia, quo alienatus est animus eoru, qui audituri fiunt. Humile,quod negligitur ab auditore ς namagnopere autendendum uidetur. Issitan is quo alit iu Qὰ j, ficatio dubia est,aut causa Cy bonestatis ,σ turpitudinis :particeps,ut beneuolentiam pariat ,π offensionem. Obris rubri quo aut turdi auditores sunt, aut dissicilioribus ad cognoscendum negoti causa implicita est. Quare,cutum diuersa sint genera causarum,exordiri quoque dispari ratione in unoquoque genere necesse est. Igitur exo idium in duas partes diuiditur. in principium Cy insinuotionem. Principium est,oratio per cue e rotinus per Principia sciens auditorem beneuolum,aut docilem, aut altent m. Disinuatioustuaviluquadam disiimulatione Cy circuitio insinuario. ne obscuresubtens auditoris animum. In admirabili gene
174쪽
t, et causam,quae si sublata si nihil in causa controuersierelinquetur,hoc modo ut docens causa in facili Cy peris uulgato exemplo consistamus:Orestes si accusetur matricisj,nisi hoc dicat,Iure feci:illa enim patrem meum occiderat ron babet defensionem, qua sublata, omnis quoque controuersia ablata sit. Ergo eius cause ratio est, quos
illa Agamemnonem occiderit. Iudicatio est,quae ex infirmatione Erconfirmatione rationis nascitur controuer . Nam sit ea nobis exposita ratio,quam paulo ante expora suimus. Illa elum,inquit,patrem occiderat. At non,inquieaduersarius,abs te filio matrem necari oportuite potuistenim sine tuo scelere illius factum puniri. Ex hac de is
ctione rationis,ista fimina nascitur controuersia,qua tuis dicationem appestamus. Ea est butumos: Rectumne luerit at Orede matrem occis,cum ista Crestis patrem occidisset.Firmamenta est misima argumetatis doctoris, π aptistina ad iudicationem ut si uelit Orestes dicere,eiusmodi animum matris suae fuisse in patrem suum,iu seipsum,in sorores,in regnum,in famam generis Cy famillae,ut ab ea poenas liberi fur potisiimu petere debuerint.
Et in caeteris quidem constitutionibus ad hunc modii iuridicationes reperiunturAn coniectitrali autem constitutione,quia ratio non est factum enim non conceditur no potes ex deductione rationis nasci iudicatio. Qtiare necesse est,eandem esse quaestionem Cr iudicationem, ut, factum est,non est,factum ne lit. Quot autem in culis constituistiones,aut earum partes erunt, totidem necesse mi quaestiones,rationes,ludicationes rinumeta reperiri. His orimnibus in casis repertis,tunc denique singula partes totius cause considerandae sunt. Nam non ut quids dicen dum primum pia primam ammaduolendum videtur .ideo
175쪽
quod illa quae prima scutur,si uehementer uilis cogruere Cy cobriere cum calis,ex eis ducis oportet,quae post dicenda sunt. Quare cum iudicatio ra ea quae ad iudicaritionem oportet inueniri argumenta,diligenter erunt artificio reperta,cura Cy cogitatione pertractata,tum deni que ordinandae sunt caeterae partes orationis. Hae partes Panes ora sex esse omnino nobis uidentur exorsum,narratio, ra tionis.
titio,confirmatio,represensio,conclusio. Nunc quoniam exordium princeps omnium esse debet, nos quoque priamum in ratione exordiendi praecepta dabimus. ExonDi v M, est oratio animum auditoris idonee Exordium. mpurans ad reliquam dictionem quod eueniet, si eum. beneuolum,attentum,docile fecerit. Quare qui bene exta ordiri causam uolet,eum necesse est genus suae causae diligenter ante cognoscere. Gencra causarum quinque siunt. Causim gehonestum,admirabile,bumtis,anceps,obscvmum. Honesu Rς genus est, istatim sine oratione nostra auditoris fauet animus. Almrabiicia quo alienatus est animus eorsi, qui audituri fiunt. Humile,quod negligitur ab auditore, Crmagnopere autendendum uidetur. Anceps in quo aut tu ocutio dubia est,aut causa Cy bonestatis, Cy tu riusvis . a particeps,ut beneuolentiam pariat, offensionem. Obra scuru,in quo aut tardi auditores sunt, aut dissicilioribus ad cognoscendum negoti s causa implicita est. Quare,csitam diuersa sint genera causarum,exordiri quoque dispari ratione in unoquoque genere necesse est. Igitur exordium iu duas partes diuiditur, in principium Cy inflauaritionem. Principium est, alio persepicue rotin s per Principiti. sciens auditorem beneuolum,aut docilem, aut attentem. Disi utros Luturuae adum disiimulatione Cr circuitio insimilatio. ne obscuresubiens a storis animum. In admirabili genera
176쪽
re canos non omnino infesti auditores erunt principio beneuolentium comparare licebit: sia erunt uehementer abalienati,confugere necesse erit ad insinuationem. Nam ab iratis siperspicue pax π beneuolentia petitur,no modo ea non inuenitur d augetur, atq; instaminatur osti. l In humili alitem genere causae,cont eptionis tollende cates necesse erit attentum ejicere auditorem. Anceps geα rivis cause,si dubiam iudicationem habebit,ab ipse iudicatione exordiensi est: sin tem partem turpitudinis, Crpartem bonestutis bubebit,beneuolantiam captare oporintebit,ut in genus bonesum causa translata videatur. cum
autem erit honestu cause genus , uel praeteriri principisi poterit a si commodum fuerit, aut a narratione incipiemus,aut i lege, aut ab aliqua frinfima ratione nostraedictionis uel si uti principio placebit, beneuolentiae parti
bus utendum est,ut id quod est augeatur. In obscuro caura se gencre,per principiu dociles auditores escere opo tebit. Nunc quonia quas res exordio conficere oporteat dictum est,reliqua est, ut ostendatπ quibus quaes res ramneuolen tionibus confici positi. Beneuolentia quatuor ex locis co R. paraturi. ab nostra,ab aduersarioru ab iudicum persona
a causa. Ab no rgs de nostris factis cr ossici sine arrogBiu dicemu3s crimina istata. aliquas minin bonestus fuliciones iniectis diluemivis quae incomoda acciderint, aut quae instent difficultates,proferemu3s preces obseci alione humili ac supplici utemur. Ab aduersu riora autems eos aut in odium,aut in inuidium,aut in conreptione adducemus. In odium ducentur,si quid eoru sturce, superbe,crudeliter,mulitio iefactum proferetur. In intusa, si uis eorum,potentia, iustis,cognatis,pecunie proferetur,ais eorum libus arrogans Cy intolerabilis, ut bis reis
177쪽
LIBER I. bas magis videantur,quam cose suae confidere An conis temptionem ducentur i eorum inertia,negligentia, naui desissum studium, Cr luxuriosium otium proferratur. Muciditorum persona beneuoletia captabitur,si res ab his fortiter, apienter, mansiuete gestae proferentur,
ut nequa assentatio nimia significetur: Cysi de bis quam
honestu exi limatis,quantag eorum iudici' Cr autorituistis expectatio sit ostendetur. Ab rebus ipsis si causam nostram laudando extollemus, aduersariorum cavsum per contemptionem deprimemus. Asenem ei aciemus si ' demonstrabimus ea,quae dicturi erisIs, magna, oua,in credibilia esse,aut ad omnes,aut ad eos qui audiunt, aut ad aliquos illustres homine alit ad eos immortalis, aut ad summam Reip pertinere:σli possicebimur nos breui nostram causam demon Paturos,utque exponemus ius. eationem,aut iudicationes siplures erunt. ciles audiatores faciemus ii aperte Cy breuitcr summam cause exoponemus,hoc est,in quo consistat controuersia. Nam creum docilem uelis facere Hul attentum facias oportet. Nam is maxime docills est,su aueti iue is piratus audire. Nunc insinuationes quemadmodum tractari conueniat, deinceps dicendum videtur. Insinuatione igitur lusimiatibeutendum est,cum admirabile genus casse est,hoc est , ut quando ute te diximus,cum animus auditoris infestus est. Id autem 4μ
tribus ex causis fit maximesi aut inest in ipsa causa quae dum turpitudo, i si us ijs,qui ante dixerunt,iam quidadam auditori persuasum uiderum, aut eo tempore I cus dicendi datur,cum iam illi,quos audire oportet eis fisi fiunt audiendo. Num ex bac quoque re non minus, quam ex primis duabus in oratione nonnunqui animus storis offenditur. δι cause turpitudo cotrahet ofeno
178쪽
LIBER I. aliqua re noua aut ridicula incipere, rut ex tepore quae
nata sit,quod genas trepitum,acclamationem, aut tampnata,qxae lici apologum,lielfabulam,uel aliptam conistineat irrisionem aut sit ret dignitus asinet iocandi facultatem,siquid triste,nolium,borribilestatim nou incomis
modum est ini ere. Nam ut cibi satietas Cy tarsum,
aut subamara aliqua re releuatur,aut dulci mitigatur, canimus defessus audiendo, aut admiratione integratur, aut risu renouatur. Ac separarim quidem,quae de principio cr de insinuatione dicenda uidebatur,haec fere sunt. Nunc quiddam breuiter Cr communiter de urroque ρ cipiendum videtur. Exordium,siententiarum π grauit tisis plurimum debet babere, omnino omnia quie pertinent ad dignitate,in se contincre,propterea quod id optime faciendum est,quod oratorem auditori maxime com mendat. Spleseris,cifestiuitatis,s concinnitudinis mirinimum,propterea quod ex bis A picio quaedam apparationis atque artifciose diligentiae nascitur,quae maxime orationi sidem,oratori a vi autoritatem. Vitia uero Exosis ora haec sunt certissima exordiorum, quae summopere uitare vina oportebit,vulgare,commune,commutabile,longumsemaratum,tristatum,contra praecepta. Vulgare est, quod iuplures causas potest accommodari, ut conuenire uidearimr. commune es,quod nihilo miti s in banc quam in cotrarium partem causae potes couenire. c5mutabile, quod ab aduersario potest leuiter mutatum ex contraria parrite dici. Longum eys, quod pluribus uerbis aut sententi ultra quam satis est producitur.Separatum,quod non ex ipsa causa ductum est,nec sicut aliquod membrum anneaexu orationi.Transtitu est,quod aliud conficit,quam causae genus postulat:ut si quis docilem faciat auditorem,cu
179쪽
DE INV ENTI ONEbra lentiam cose desideret: aut si principio utatur,
cum insinuatione res postulat. contra praecepta est,quod nihil e ura efficit, quorum causa de exordi' praecepta traduntur: hoc est,quod eum qui radit, neque beneuolatum,neque attentum,neque docilem efficit: t,quo morifecto nihil pei s est, ut contra sit,facit. Ac de exordio
De narra- NARRATI obest rerum gestarum, aut ut gestarumtionς expositio. Narrationu tria simi genera. Unum genus est, in quo ipse causa,Cr omnis ratio controuersis contineritur. Alter ubin quo Ogre is aliqua extra causam,aut criminationis, aut similitudinis,aut desectationis non alie nae ab eo negotio,quo de agitur,aut amplificationis cauαμ interponitur. Tertium genns es remotum a ciuilibus causis quod delectationis causa no inutili cum exercit tione dicitur,Cr scribitur .Eius partes fure duae, quarum altera in negoti7s,altera in personis maxime versatur.Ea quae in negotiorum expositione posita est,tres habet par Fabula. resfabulam,brdoriam,argumentum. Fabula est, in qua nec uerae, nec uerisimiles res continentur. cummossi est: Historia. Angues ingentes alites iuncti iugo. Historia, est gessares,ab aetatis nostrae memoria remota.quod genus. Αρρια
Argum id lis indixit carthaginiensibus bellum. Argumentu,s fricta res,quae tamen feri potuit. Hurusimos apud Terent Nam is postquam excessi ex ephebis Sosia. Ista autem narratis,quae versatur in personis, eiusmodi est,ut in ea simul cum rebus ipsis personaram sermones π animi peripici positit,hoc modo: , Venit ad me sepe clamitans,Quid agis Mitio cur mesis adolescentem nobis Gr amas
cur potat cur tu bis rebus sumptus fuggerus vestitu
180쪽
LIBER I. 7s vestitu nimio indulges,nimium ineptus es. Nimium ipse durus est viraeter aequum Cy bonum. Hoc in genere naerrationiss musta debet inesse festiuitas .
eonfecta ex rem uarietate, imor u dissimilitudine,gra vitute,lenitate 'e,metususpicione,desiderio, diSmul tione, errore, misericordia fortunae comutatione, insperato incomodo bita laetitia,tucundo exitu rerum. Verum haec ex his quae postea de elocutione praecipientur, ornamenta fumutur. Nunc de narratione ea,quid causae conratinet expositionem,scendu videtur. Oportet igitur eam eres babere res,ut breuis,ut Ucrta,ut probabilis sit.
Breus eritii unde necesse est,inde institi fumetur,er no Narratio ab ultimo repetetur ,σsi cuius rei fatis erit funimam di h VRj xisse,eius partes non dicentur: nam saepe fatis est quod faciti sit dicere,non ut enarres quemadmodu sit factum: i si non longius quam quod scitu opus est,in narrando procedethri π si nullum in rem alia transibitur. x si ita dicetur,ut nonnunquam ex eo quod dictum sit, id quod dictum non si Mntelligatiιrrier is no modo id quod obes, verustu etiam id quod nec obest, nec adiuuat, praeteribiatur:Gr si semel unumquodque dicetur π si non ab eo in
quo proxime desitu erit,deinceps incipietur. Ac multos imitatio decipit breuitatis,ut cum se breues putent esse, laetifimi sint: in dent operam ut res multus breuiter dicant,non ut omnino paucus res dicunt, Cy non plures quam nece e sit. Nam plar que breuiter dicere videtur, qui ita dicit: Accesii ad aedes,puerum euocaui .re1pondit Quaesitur dominum,domi negauit esse. Hic tiast tot res brevius no potuit dicere,tamen quia fatis fuit dixisse, omι negauit essest rerum multitudine longus. Q nare Desu Hue in seine uuanda est breuitatis imitatio, Cr non