장음표시 사용
61쪽
LIBER ILI uesecundum firmissimam argumentatione,in coclusione.
Enumeratio est,per quam colligimus Cr comonemus, Enumer quibus de rebra uerbafecerimuό,breuiter, ut renovetur, φψ' non redintegretur oratio Cr ordine, ut quicquid erit saerium,reseremus: ut auditors memoriae midauerti,ad id, quod ipse inminerit, reducatu Ecgrandum est,ne aut ab exordio, ut a narratione repetatur orationis enumeratio.FIcta enim,eν dedita opera comparata oratio videbitur esse artifici significandi , t ingenij uenditandi,uel
memoriae ostentandae causa. Quapropter initium enumeri rationis sumendum est a diuisioue. Deinde ordine breuia ter exponendae sunt res,quae fractatae erunt in confirmatione Cr confutatione. RNIscario est,res inae per locu Ampli a- communem instigationis audit rum cause fumitur. communes ex decem praeceptis commodissime sumuntur adaugens criminis causa. Primus locus sumitur ab aut ritate,cum comemoramus,quautae curae ea res fuerit dire immortatibus,aut maioribus nostris, Regibus,civitatibus, nationibuου,bominibus sapienti Ss,Senatui. item ma iis me quo modo de bis rebus legibus faucitum sit. Sccutidus locus est,cu consideramus,istae res de quibus criminamur, ad quos pertineant,utrum ad omnes, quod atrocisirmum est an adfuperiores,quod genus bisiunt, a quibus autorim talis locuου communis fumitur an ad pares,hoc est,in eis dem partibuου animi,corporis fortunarum positos: an ad inferiores,qui omvibus bis rebus antecelluntur. Tertius iocus est,quo percunctamur quid sit euenturum si omniae bin Idem concedatur:σ ea re neglecta, o studemus quid periculorum,aut incommodorum consequatur. Q Πήrins
Iocus est,quo demonstratur, si huic sit remi sium, multos incriores ad maleficia futuros,quos adhuc expeciatio iu
62쪽
AD HERENNIvM dicij remoratur. Onlatus locus est,per quem ostendimu , si semel aliter iudicatum siti,nullum rem fore, quae incommodo mederi,aut erratum iudicum corrigere positi. O 'in loco non incomodum erit liti cicterarum rerum comparatione ,ut ostendamus aliis res posse,aut uetustate Iesu,ri, ut consilio corrigu.buin rei aut leniendae, aut corris genti nullam rem adiumento futuram. Sextus Iocus est, cum oste dcmus ex consilio factum,σ dicemus voluntaurio facinori nullam esse excusationem , sed imprudentia iustum deprecationem paratum.Septimus locus est, quo ostendemus tetrum facinus,cmdcle,nefarium, Ormnlcuefe:quod genus iniuriae mulierum,aut earum rerum aliis quid quarum rerum causa bella fuscipiuntur,s cum boufibus de uita dimicatur. Octauus Iocus est,quo ostedimus non in aresed singulare esse maleficium purcum,nforium,inusitatu, quo maturius σ atrocius uindicandu sit. Notius Iocus conflat ex peccatorum comparatione, quasi cum dicemus maius esse maleficium stuprare ingenuam, quam sacrum Ddere: quod propter egestatem alterum,alterum propter intemperantem superbiam fiat. Decimus locus est, per quem omnia,quae in negotio gerendo acta sunt,qucq rem consequι Iolent, exponemus acriter, scrimino ρ,π diligenter,ut agi res a geri negotium viactatur rerum consequentium enumeratione. Mised r- Misericordia commouebitur auditoris animus. i uaria
G. ψω iuuarum commutationem dicemus: si ostentimus iu φλωμ' -eommoda fusinus, quibusq; in incommodii simi comparati erupae 4 futura flat,nisi causam obtinuerimus,enumerabimus Gostedemus. Si supplicabimns, G nos sub eorum,quorum misericordiam captabimus,potestarem subliciemus. Siquid nostisparentius liberis,caeteris
63쪽
LIBER II. 23 feris necessarijs casurum sit propter nostras calamitates, aperiemus ,σ simul ostendemus,illorum nos solicitus nes miseria,non nostris incommodis dolere. Si de clemenistia,bumanitate,misericordia nostra, qua vi alios usi fuismus,apertemus. Si nos semper, aut diu in malis fusisse ostendemus. Si nostrum fatum aut fortunam coqueremm .hranimum nostrumfortem,patientem incommod rum ostendemus futurum. commiserationem breuem Gase oportet. Nihil enim lachrγma citius arsit. Arela
eos obscursimos totiuό artifcij tractauimus in boe liis bro: quaproptcr huic volumini moductis sit. Reliquas praeceptiones, quoad videbitur,in tertium librum transa feremus. Haec sit ut conquisite conscripsimus, ita tu sit genter fueris consecutus,s nos industriae fructus ex tua scientia capiemus, Cy tute nostram diligentiam laudatabis,mas, perceptione latabere: tu scientior eris praeae torum artificio, nos alacriores ad reliquum persiouuendum. Verum futura satis scio: te enim non in ro: sed nos deinceps ad caetera praecepta transeama, ut quod libentissme facim s,tμα uolutati rectissimae morem geram s.
64쪽
no MMs M iudicialem causam queo
admodum conueniret inuentionem reis ruim accommodari,satis abundanter,ue arbitrorsuperioribus libris demolirari tum eist. Nuuc earum rationem rerum
D utendarum,quz pertinebant ad causus deliberativus Cr demonstratius,in hunc librum trannullinuε,ut omnis inueniendi praeceptio tibi quam primum persolueretur. Reliquae quatuor partes erant ara cij. De ribus partiribus in hoc libro dicemus , dispositione, pronuntiatione, Cr memoria.De elocutione quia plura dicenda uidebatitur,in quarto Iibro conscribere maduimus quem,ut arbIAE tror,tibi librum celeriter absolutum mittemus,nequid tibi rhetoricae artis deesse positi. Intercu prima qxaeque σnobiscum,cum voles,a interdum igne nobis legendo cotisequere,nequid impediare,quin ad banc utilitatem pariter nobiscum progressi postis . Nunc tu fac ut attentum tetraebe in proficisci ad unitatu peumus. DELIBERATIONES partim sunt huiusmodi, ut quaeratgr,utrum potius faciendum sit, partim burimoisi, ut quid potissimum faciendum sit, consideretur, bremodo: Virum potius carthago tollenda, an relinquenista videatur. Orpid poti muni, hoc putio : ut si Annibal consultet, cum ex Italia carthaginem dccersitur, an in Italia remaneat,an domum rectat,an tu Argutum proa
65쪽
LIBER III. fectus occupet silexandriam. Item deliberationes partim ipse propter se consultidae sunt,ut si deliberet Senatim,
captiuos ab bo λου redimat,an non artim propter aliquasn extrarieam calisam ueniunt tu deliberatiouem, consiliationem ut si deliberet Senatus, bello Italicos uat ne legibus Scipionem, ut eam liceat ante tempus c o s.feri: partini propter se sunt deliberandae , Crmugis propter extraneam causam Messiunt tu coUultara tionem tu si deliberet Senatus bello Italico si ijs ei tuistem det,an non. In quibus causis rei natura faciet deliba rationem, omnA ratio ad ipsam rcia accommodabitur. In quibus extranea causa conficiet deliberationem,in bis ea ipsa erit causa adaugenda aut deprimenda. Omnemorialonem eorum qui sententiam dicent fuem si onueniet utilitatis proponere At omnis eo tollas orationis ratio conferatur. Volitas in duas partes in ciuili consulaetatione diuiditur,tutam Cy bonestam. Tuta est, pis con 'sicis usantis aut consequentis periculi uitalionem Parulibet ratione. Haec distribuitur In uim GT doluiinquorum aut alterum s amatim, aut utrunque sumemus coniunαctim. Vissecernitur per exercitus,classes, arma, tora vi, menta, auocationes hominum, Cr alias huiusmodi res mih onsimitur in pecuniam loricitationes, Mia Dolutimulationes,maturationes, mentitiones , CT caeteras res, de quibus magis idoneo tempore loquemur, siquando de re militari,aut de administratione Reipu. scribere ueliamus.Honesta res diuiditur in rectum GT laudabile. Reis
is est, quod cum virtute Cr oscio sit. Id diuiditur H RMUM prudentiam,iustitiamfortitudinem,modestiam. Pruden ntia,es cassidua quae ratione Padum potes delectum ba
66쪽
AD HERENNIVMbere bonorum Cr malarum. Picitur tam prudent citam cuiusdam artificij. Item appellatur prudentia,mula
rum rerum memoria, s usus complurium negotiorum. Iust rix iusitia,es aequit.is,ius unicuique tribuens pro deuiis Foro ψ ψ' late cuiusque. Portitudo est, rerum magoarum appetiatio,π rerum bumilιum contemptio, G laboris cum utiis . litatis ratione perpessio. Messia est, in animo contiis Pri entiae neus moderatio cupiditatum . Prudentiae partibus uteri partes. mur in dicendosi commoda cum commodis conferemus,
cum altera sequi, uitare alierum cobortemur .Aut si qua in re cohortabimur aliquem, cuius rei aliquam discipliis nabilem scientiam poterimus habere, Cr quo modo, aut qua quidque ratione fieri oporteat, ostendemus. Aut βsuadesimus quippiam,cuius rei gestae aut praesente, aut auditam memoriam poterimus habereta qua in re facile idi, quod uelangs exempla allato persuadere possinas. Iuis
' '' ζ' stitiae partibus utemurs aut innocentum, aut supplicuiumisereri dicemus oportere' si ostendemus bene merentiabus gratiam referri couuevire: I. demonstrabimus ulcisci male meritos oporterer si fidem magnopere censibimas construandum: si leges Cr mores civitatis egregie dicerimus seruari oportere : si focietates,atque amicitias stlaadiosi scenius coli conuenire: si quod ius in parentes, Deos patriam,natura comparauit,ld religiose colendum demonstrabimuου sit hclpitia,clientelas,cognationes, affanitates culle colendus esse dicem si nec prece,nec preolis,nec gratia, nec periculo , nec simultate a uia recta ossidemus deduci oporterest dicemus in omnibus aegrata. bile ius blatui conuenire.His atque burimos partibus iustitiae si quam rem in concione, i in consilio faciendam
67쪽
dum limus Parati. Sin fortiminis retinendu' causa jρὰ Fortitudiciendum Did esse dicemus,onedemus res magnes s exae in . PRI xςΤ celsas sequi Cr appeti oportere : er item res humiles Crindignis viris fortibus,viros fortes propterea conterrere oportere,nec idoneas dignitate sua indicare. Iicin i uti ila re bonesta periculi aut laboris magnitudine deduci ou portere antiquiorem morte turpitudine tabcri, nulla dolore cogi ut ab officio recedatur Aullius pro rei ueritata te metuere inimicitias,quodbbet pro patria,pra entibus, hospitibus, icis, ijs rebus,quus institia colere cogit, adire periculuGr quemlibet fuscipere laborem. Mosae Modestiae sitae partibus ut ursi nimias libidines bonoris, pecue pMxς maesimiliums rerii uituperabimus. Si utramquanqlle receno inutumae icrmino definiemus. Si dent, quod missatis sit ostendcinus,er nimium progredi dissuadebimus modum unicuique rei statvcmus. Huiustinos partes siunt virtutis, amplifici si suadesimus:attenuandae, si ab bis debortabimur,ut haec attenuentur quae supra dem straui. Nam nemo erit qui censeat a virtute recedendu : verum aut re HSuiusmodi non dicatur esse,ut virtutem posiimus egregia experiri,aut in contrari s potiuε rebas,quam in his virtus constare odendatur. item si quopacto poterismus,qllam is qui contradicet innitram uocaris,nos demsfrubrinus ignauiam esse Cy inertium ac pravum ' libera 'libertae litatem. Quam prudentia appellar it,ineptam π garru em Quis iam Cr odiosam scientium esse dicemus. Quam ille mode adgeri λ
68쪽
Lauciabile. fem. Laudabila es,quod conficit bonestam π praesensa Crsequentem commemorationem.Hoc nos eo a recto seis parauimus,non quod hae quatuor partes,quae sub ciuum tur sub vocabulo recti,bauc honestatis commemorationc dare non soleantsed quiquam ex recto Ludubiis nasica tur,tamen in dicendo seorsim tructa in est hoc,ab ilio- Negm enim solum laudis causa rectiun sequi eguenit,sed I si laus consequitur,duplicatur rectι appetendi uoluntas. Cum igitur erit dmonstratum rectum, laudabile esse deis monstrabimus,aut ab idoneis bominibus,ut siqua res honestiori ordini placci, quae a deteriore ordive improbeis tur: aut aliquibus Jc s, aut omnibus ciuibus, exteris nationiblis,posteriSj nostris. in huiusmodi Iocorrem divisio fit in consultatione,breuiter aperieti est totius tra ctario cause. Lxordirisscebit uel a principio,uel ab in matrone,uel ijsdem rationibus,quilus in iudiciali causa. Si cuius rei narratio incidet,eade ratione narrare oporratcbit. Quoniam in huiusmodi causis suis est utilitas, Crea Diuitur in rationem tutam atque bonestum. si utrimque poterimus ostendere , utrimque pollicebimur nos iudicendo demonuraturos esse : sin alterum demonstraturierimus simpliciter,quod dicturi fumus,ostendemus. Ais no strum rationem tutum esse dicemus, diuisione utemur u in uim. consilium. 1 quod in docendo rei dilucidau Iu dae causa dolum appetit imus,id in dicendo boncilius co silium opellabimus. Si rationis nostrae sentcntiam reαctam esse dicemus,s omnes partes recti incident, qIdadripartita diuisione litemur si non incident, quot erunt, tot exponemus iudicendo. In confirmatione a con*tatione utemur locis,quos ante ostendimus,nostris confirmoris,contrarijs confutane s. Argumentationis artifcros:
69쪽
eis e fractandae ratio de fecundo libro petetur.sed si sati erit At in consiliatione alteri ab tuta ratione , alteri ab honestasententiasit,ut in deliberatione eorum quia Poenis circunsi ι deliberunt quid agit qui tutum ratioαnem sequi suadebit us locis victum nultam rem utilior esse incolumitate: nutibus uti neminem posse , quisiuis rationes in tuto non collocarit nec ctos quid in esse auis xilio Vs,qui se inconsilio in periculum mittunt: bonesti nihil oportere existimari quod non salutem paries. Ora tutae rei praeponet rationem honestam , bis locis utetur: Virtutem nullo tempore rclinquendam,uel dolorem is timeatur uti mortems ea formidetur,sedec e Cr inserimia leuiorem esse, considerare quae sit ilirpitudo consecutura. At non immortalitatem, neque aeternam incolumiritatrix consequi,nec esse exploratum illa uituto periculo, nullum in aliud periculum uen utros uirtute, uel ultro ad
mortem proficisci esse praeclarum. Fortitudini fortunum Doque esse adiumcnto solere. Eum tute uiuere,qui boneis in v fe uiuat non qai in praesentia incolumis sit: π eum qui e AE turpiter uiuat,incolumem in perpetuum esse non posse. β γ Conclusionibus fere similibus in bis σ iudicialibus cauis iaci die, sis utifescinus, iis quod bis maxime conducit quam
plurima rerum ante gestarum exempla preferre, Nunc ad demonstrat istum genus causae transeamus. ILO N I A Μ hcc causa diuiditur in Iaudem er uituti sis genere perctionem quibus ex rebus laudem constituerimus, ex 4ςm00st contrari s rebus erit uituperatio comparati . Laus it
tur potes esse rerum externaruα corporis, Cy aulini. Rerum externarum Dut ea,quae casu aut fortuna secund aut aduersa accidere possunt:ut genus,educatio, diis uittae,potestates,glori ciuitate; amicitiae , Cr quae bua
70쪽
. AD HERENNIUM iu videi uni er ea quae bis sunt contraria. corporis Attaeu,quae natura corpori attribuit commodami incommoda ut uelocitas,uires,dignitu, laudo,π qim contrareria fiunt. Animi sunt ea quae consilio cr cogitatione notastra costant:ut prudentis,iustitia,fortitudo,nio estis, Crque contraria sunt. Erit igitur haec confirmatio,π conis futatio nobis. In Missimos igitm cutis principium fuismetur, aut ab nostra , aut ab eius , de quo laquemur, aret ab eorum qui au sent persona, aut ab re. Ah nostra 2 laudabimus,scemus aut ossicio facere, quod causa necessitudinis intercedat:aut fuso,qxod elusimos uirtutis sit, ut omnes commemorare dcbeant velle: aut quod rectina sit,ex altora laude ostensere qualis noster animus si Si V Vpς - uituperabimus ut merito facere, quod ita tractati μα ' mus aut studio quod utile putemus esse,ab omnibus unimeam malitiam,atq; nequitiam cognosci aut quod placeat ostes,quid nobis displiceat,ex alioru uituperatione. Ab eius persona, e quo loquemur laudabimlis,dicemus vereri nos,ut illius factu uerbis consequi non possimu3 αn bomines ius uirtutes prsscare oportere, ipsaseu
ctu omnite laudatorum eloquentia ante ire. Si ultuperiliamus,eu quae uidebim s contraria,paucis verbis comularatis sci posse,sccmus,ut paulo aute supra,cxempli cu fu, monstratum est. Ab auditorum persona, si laudabiae
mus,dicemus.quouia non apud ignotos laudemus,nos manens cure se parecu esse dicturos aut si erunt ignoti, ut ta Ie uiru uolint cognoscere, etemus quonia in eode uirturitis studio sint,apud quos laudemque, quo ille qui laudatus fuerit perare nos facile ijs,quibus velimus, butus Iacta