장음표시 사용
131쪽
A quiete sensus& motus primo, sed quoniam Hotuum
qui fiunt in corpore animalis, alii sunt naturales, que admodum est motus arteriarum, alii sunt animales Mspontanei, quorum alij sunt necessarii ad uitae incolu mitatem, alij nequaquam necessarii: hinc fit ut motus naturales, quorum principium non est in nobis, id est qui non efficiuntur sponte, & electione aliqua, no sup primantur in somno, quemadmodum diceba esse m tum arteriarum cordis, & cerebri, qui exurgente, subsiB denteque spiritu aut calore generatur: cum etenim causa istius motus sit necessario agens nulla uis somni potest illum cohibere aliorum uero qui ad uitae conseruationem sunt necessarij neque etiam supprimuntur,que admodum est motus diafragmatis, pulmonis& musculorum totius thoracis, qui quidem motus tametsi spontanei sint, cogente tamen summa necessitate semper efficiuntur, nisi aliquid uiolenter obsistat: mouet enim agitque ita necessitas, ut ille motus ad quem momen C tum habet appetitus uideatur necessarius & naturalis, nobis etenim non eligentibus semper efficitur, inuitis autem'non efficeretur, quod fatis est ad naturam motus animalis, Aspontanei; alij uero motus, qui talem, ac tantam necessitatem non habent, in ipso somno coprimuntur, compresso nimirum s ut dixi) sensu,&principio illius, an uero pueri dormiant in utero. ut pulli
in ovo, cum neque moueantur neque sensuit ulla motione agantur, difficile uidetur esse,&non inutile ad D hanc rem illius explicatio: arbitror equidem illos neq; dormire, neque proprie uigilare, somnus enim atque perfecta uigilia sunt affectiones animalis persecti ,& secundum natura absolutioris, illi uero impersecti sunt,& nequaquam ut decet absoluti: neque enim uigilia
illis conueniret eo tempore, tunc enim non nati sunt
uti ossicis sensuum , ut manifeste patet, nam proficere
132쪽
nihil possent, & sortassis non haberent conuenientε de Aspositionem instrumentoru, cum igitur vigilia nodum fieret,ex necessitate debent esse expertia somni, nunquienim priuatio est ante habitu. quod insuper confirma. tur testimonio Aristotelis in libro Predicamentoru capite de oppositis, dicebat namq; prinationem esse nogatione in subiecto apto nato, ac propterea catulu an te nonum diem non esse priuatum visu , quoniam eo tempore non natus est viderer cum itaque animal in v. tero non sit aptum vigilare, nequaquam dormit: patet Uautem illud non uti sensu secundum actum, vel ii semtiat, doleatque non animaduertere se sentire atque dolere, nullo etiam cietur motu,nisi sorsitan obscuro, quulis accidere solet stupidis, immo etiam neque respirationem habet qui motus alioqui est tantopere necessarius ob salutem caloris, atqι illa profecto ratione quando aut in utero sit, aut in ovo imperfectu quoddam est,& tanquam ciuitas nondum optime formata, ac legibus instituta, primae illius partes sunt admodum imma iaturae de imperfectae calor proprius valde profusus, ac loge hebetior, & ab initioassuetus carere illo motu, gai
dens tamen quadam transpiratione: cum autem incipit adolescere & maturius esse, parte'; fieri perfecti res. & calor longe validior, & magis collectus in suo principio, tunc respiratione incipit egere, & quo soras
secedat, vel rumpit putamina, aut ipsas ambientes membranas dirumpit, & lacerat, nunc autem ad illud reuertam ur : cum enim tale animal imperfectum exi- Ostens nullo utatur sensu, nec etiam motu respirationis, opinor eius vitam esse similem vitae plantarum propter sensuum interceptionem posse appellari stupida vigiliam & affectionem quandam esse similem somno, utpote vigilandi quandam impotentiam, cum vigilare tunc temporis sit ineptum, atque habere quosdam gradus
133쪽
A dus, utpote quod nonnunquam propter aspirationen 'corpulentam ad caput habeat principi u magis aggra uatum minusque ob id expeditum, alias auium to in ge magis solutum.
Cuius animae facultatis sit affectio per istprimo. Caput III.
Vius autem potentiae affectio sit, modo est explicana du, iam enim in superioribus demonstraui operationes nutricis potentiae in quolibet sapore solutas esse& expeditas: hinc ergo manifestu est somnum non esse assedtionem iΗius facultatis, nam plantae etiam Oh dormirent, & laetus in utero, atque adeo vera esset opinio Democriti,quam paulo superius confutavi: neque etiaest affectio intellectus, quoniam si modo aliquo comprimi posset, non esset utique necessarium ex eius cor pressione ligari sensum ,& motum : sequeretur etiamc non fieri ob aliquam organi affectionem,ipse enim estinorganicus & immaterialis omnino, A quoniam impassi bilis est.& per se ipsum non defatigatur sed intelligendo perficitur ac illustratur, & a perfectissimis reb us
longe magis vigoratur, ut inquit Aristoteles tertio de anima tex. septimo, ac denique somnus esset affectio hominibus dutaxat propria, nam caetera expertia sunt intellectus,&rationis. Consequens est igitur ut somnus atque vigilia sint affectiones ipsius sensus & pri ncia D p ij, motivi, cuius coclusionis uon oportet aliunde qus rere rationes, cu sit exposita sensui ; videmus enim omnes vigilantes sensuum motione agitari ,& ad motum esse procliues, motum inquam vel perfectum progressonis, vel imper ectum, &obscurum, qualis est motus dilatationis, & constrictionis, qui tum ratione sensus, tum ratione alimenti, ut extenderentur ad illius susce- ptionem
134쪽
ptionem videtur esse necessarius, ex somno praeterea iis, Alos prostratos iacere, ac decumbere interceptis sensuum uneribus, & motu nullo, qui voluntarius sit & spontaneus, atque omnino necessarius, cieri, ut nemini propterea dubiu videri possit, quin somnus sensuam predici pue partem animae, ac motivam occupet, sensum autem primo, &propterea Aristoteles primo libro de platis no procnt ab ipso principio cum demonstraret plantas esse expertes somni, dicebat somnum esse imbecillitatem quandam S quietem sensus,&quemadmodum B vigilia est motionis agitatio, ita somnum esse illius motionis quietem. Cum vero spontaneus motus per appetitum fiat, hic autem subiecto A natura idem sit cuipso sensu loquor enim de appetitu sensitiuo consentaneum perinde est, ut somnus non modo officium sensus, veru etiam motionis hoc genus intercipiat, & quo niam intellectus coniunctus est cum sensu, & requirit phantasiam tanquam sociam in operando, ipsaque intellectio a phantasmatibus dependet, propterea erici Ctur,ut compresso primo sensitivo dormientes abstineat ab opere ipsius intelligentiae: atqui necessarium erat somnum esse vinculum M quiete tam sensus quam motus, tum ratione communis laboris, ut censebat Aristoteles citato loco, tum ratione principii comunis, quod assici videtur in eo, tum ratione instrumenti, ac spiritus qui communitet sentiendi, mouendique facultate cundiis partibus adducit, A abducit, tu etiam ratione subaordinatae analogiae, ac denique ratione finis, ut paulo oinferius explicabo. Sed cuius sensus, aut quorum semsitum procuratione si modo plures habeantur) fiat, hoc certe maiorem habet dubitationem, porro ut an rea ex opinione Aristotelis declaraui reperitur in animali quidam sensus primarius, quem ab ipsa sunctio.
135쪽
A que deinceps alii assidentes, semulantesque, qui veluti
. foris astant ad custodiam vitae, tanquam emissarii& internuncis, quippe qui extrinseca intus referant, propie.
rea emergit dubitatio si somnus est quaedam passio, al- sectioque ipsius sensus an sit sensus principis, vel po
tius alicuius particularis, aut particularium omnium.
Respondeo ex mente Aristotelis in suo libro de somno, cum per se primo esse passionem primi sensus, aut ducas primi sensiti ui: nihil enim reseri, siquidem impossill bile sit comprimi sensum comunem citra compressi .nem aliorum, ait na mqne Aristoteles hoc modo, eiusmodi somnus comitatur sensum, qui in prima sentiendi facultate oritur, atque ibidem alijs verbis sic: itaque constat huiusce sensorii tum somnum tum vigiliam e se affectiones, easque ob id ipsum omnibus tribui animalibus, quod insuper cotirmauit ratione validissima,
illius sane, inquit, affectio est somnus qui cuncta fouet sensoria, sensus princeps est huiusmodi, ergo somnus C est primum ipsius affectio, maior est satis manifesta, cupateat in somno totu totaliter sensum esse interceptu, minor vero probatur, quia sensus ab una prima parte in qua est sensus comunis per caeteras ministratur, aut cum unus sit sicut tota natura animalis est una, ab una tamen primaria parte dependet totus,qua quidem parte aut non influente in alias nullusensorium externum idoneum est sensationi.& motui, velut lumen quod a solari corpore comunicatur huic hemispherio ab uno coD pressis extinguitur totum, aut ipsa tanquam principio sentiendi compressa confestim intercipiantur alii: cum
itaque hic sensus in alios innuat, siue in a Ita sensoria, aut principantis coniuncti analogia habeat ad illa, Mnon E contra necessariu erat, ut somnus ipsum primo sequeretur,quapropter ex vacatione aliorsi sensusi non essicitur sonus, ex quiete uero,& vacatione istius,caeteri silent, s
136쪽
sit ent, de statim somnus obrepit, uniuerso simul com- Apresso sensu, interceptoque. Id etiam confirmatur, nam somnus facit compressionem totius sensus& v cationem quandam, totus autem non ligatur & opprimitur nisi principio ipso compresso: consequens igitur est, ut somnus sit assectio, passioque primo conueniens primatio sensitivo, tale enim sensorium , si sorte senibre non poterit, caetera quoque nullo assicientur sensu. Praeterea eiusdem facultatis est somnus, atque vigilia,
cum sint oppositi. ac proprie non sit aliud, quam orbi. atas vigiliae; ea vero est passo primum huiusce principii, tanquam illius solutio, & expedita promptitudo, ergo somnus eiusdem sensus est affectio, quod autem eadepat te tam somnus, quam vigilia fiat, non modo ratio. ne oppositionis est manifestum, verum etiam aliter, ut probauit Aristoteles, nam si per unam partem natura
dedisset ipsum sentire, quod est in vigilia, aut ipsemet vigilia, per aliam vero non sentire, quod est in somno, prosecto accideret animal simul sentire, & non sentire, ς cum enirn distinctae essent potentiae ,& modo quodam
contrariae nulla ratione subordinatae ad actionem, noque coniunctae, possibile esset, ut per una sentiret, petalteram autem non sentiret. Praeterea ut ad rem nostram reuertamur in probatur experimento sensato, sunt etenim plurimi, quos inter dormiendum uisa frequentant, atque perturbant, ita ut uigilantium opera uid antur exercere, uident namque Sc forsitan audiunt. dormiunt tamen, sed illud prorsus mirabile est, quod ui Ddentes se uidere non animaduertunt, nec aliud qui
quid faciant, est ipsis exploratum, ut potius agi, quam agere uideantur: alia igitur facultas est, quae soporibus afficitur primo, atque haec est illa facultas, quae meriti Gsimo nomine potest appellari facultas animaduersua. illa inquam quae est sensus communis, quoniam ueluti Pro
137쪽
ET VIGILIA. 137 A pro tribunali astando in sede illa regia singulis sensorijs prospicit,& eorum alterationes, motionesque discernit,&lustrat, quasi vero stupida sint caetera senso ria, nisi vel illa sit expedita, eiusque vis non seu eat illa,& quasi spiritali ut dicam luce perlustret. Postremo in 1omno supprimitur sensus & motus tanquam acti nes quodam pacto spontaneae, quarum principiu non est necessarium semper agere, igitur est passio sensus
communis, is enim ad motum etiam momentum livd bet per appetitum, qui fit in eo, sed quamuis illius dicatur primum adaequate, tamen est totius sensus, sed per illam partem principem.
Cuius finis gratia factus est somnus animali. Caput IIII.
CEd culus finis gratia somnus habeatur, & quales pero ipsum utilitates animalibus fiant, considerationem C habet co uenientem: primum vero oportet scire, quod somnus non est finis animalis, neq; potentiae alicuius, siquidem natura cuncta molitur alicuius gratia, somnus autem quam vigilia deterior est, nam melius est sentire&agere, quam nullo modo sensibus uti&esse otiosum, & omnino praestantius est esse actu, quam potentia , igitur vigilia potius est animalium finis & facultatum eoru , praeterea sensus, & motiva potentia ad vitae custodiam ordinantur primum, sed illam alacriter cu- P stodiam tuentur in vigilia quando ad agendum sunt expediti: vigilia igitur est finis animalis, quin etiam propriae operationes, fumissionesque potentiarum sunt earum fines,unde dicebat Aristoteles animam esse primus rincipium quo vivimus, sentimus, movemur, & inteligimus ratus istas operationes esse fines ipsius animae, M potentiarum eius, ac plane absurdum videretur, Vis sensus
138쪽
sensus minime ad sentiendum, sed ad quietem illius o Aperis esset praeordinatus, potius itaque rationem finis obtinet vigilia, quam somnus. Sed quoniam animaI ex nimio peruigilio vires submittit,& vigor illius quodam pacto decumbit; idcirco talem quietis tralatione ad ipsam vigiliam aptare oportebat: enim uero si propriam naturam animal seruare voluerit,quaedam habere oportet, sine quibus res perperam eueniret: quis Gnim satis esset diutius vita ducere sine quietis interposi- . . tione 3 somnus igitur velut quies necessarius erat, om- nia namque sensuum instrumenta,&motionis laxantur. spiritus post diuturnam actionem, celeresque motiones dissipantur&flaccescunt; itaque propter eorum imbecillitatem, & dissipationem necessaria erat aliqua tralatio quietis, Ut partim vires resumerent, partim etiareficerentur, labor autem corpori potius quam pote tiae reseratur; siquidem labores , impotentiae, debilitates , & ineptitudines ascribuntur animae, & potentijs inius propter instrumenta corporea, quibus familiariter sunt concretae: quapropter dicebat Philosophus primo de anima, si senex acciperet oculum iuuenis, videret ut iuuenis, accipiendo tamen cum aculo singula instilamenta ad hanc actionem necessaria, intellectus autem neque propter se, neque ratione instrumenti corporei fatigatur, aut debilitatur ι nihil enim commune habet ipsius actio cum instrumento materiali: ex his ergo manifestum est, cuius gratia somnus contingat animali,&quae sint eius utilitates: prima quidem est, ut per huius Ocemodi quietem singula sensoria& instrumenta seri suum, atque motionis post assiduos labores vigiliae re creentur, ac subinde ni agis alacriter & expeditius possint reuerti ad proprias functiones, ac potissimum ratione primi princi Dij, quod caeteris dominatur, & insuit , tum ratione spirituum animalium , qui per som
139쪽
A num recreati, ac denuo ad ipsos facta accessione, evadunt ad omnem actionem magis idonei, quemadmodum experimur dum expergiscimur, ac propterea matutinae actiones, ac pranertim cogitationes x studia si len t esse praestantiores: praeter has dictas utilitates se me omnes addunt alia existimantes somnos ad coctionem conserre, utpote quod retracto sub id tempus c, lore, ad viscera&sedes insernas concoctio melius procedat tam ea, quae fit in uentriculo, quam illa, quae fitu in hepate, in uenis & corde; addunt etiam omnes crinditates in uigilia derelictas, si somnus eas excipiat,concoqui, atque id non modicam afferre utilitatem ad animalis salutem ι id quoque uidetur asseuerare Aristoteles in Iibro de somno, cum diceret,soporibus oppresso animali, solutam esse iacultatem ali eratricem, ac signuesse, quod nutritiua particula opus suum facit in do
miendo magis, quam uigilando: tunc enim nutritur,&augetur magis, utpote quod sensus, qui in hoc somno C supprimitur,ad eiusmodi iunctiones proficere nihil valeat. Ego tamen arbitror somnum esse utilem cocti
nibus, sed illa potissimum ratione quod per ipsum ea. loris substantia instauratur, quae alioqui in ipsa dissoluitur uigilia, quae si diutius citra ullam soporis quiete
perseueraret, nulla concoctio bene succederet, quemadmodum experimento videmus assidue, si uideljcet aliquis diuturna torqueatur uigilia, fit languidus, iiau. stabundus,& expers appetentiae, ac si quantumuis co- P medat, non satis concoquit,nec etiam recte nutritur: si uero uigilia fuerit moderata,& debitis compensata quietibus per ipsum somnu redditur aptior ad coctionem. ac si uigiliae labor addatur, atque exercitatio comporis longe magis, quam semnus, concoquit: sed quoniam in somno efficitur concoctio, & nutritio citra magnam dissolutionem; propterea videmus animalia in S 1 eo
140쪽
eo melius nutriri, ac refici, haec omnia patent: experi- Λ mento siquidem videmus illo tempore minorem appetentiam fieri; fames enim citius ac vehementius inua.dit, vellicatque vigiles, quam somnolentos, &nuper a somno excitatos, tametsi noctem duodecim horarum obdormitassent, videmus agrestes homines ,& operarios omnes minus abundare cruditatibus profusius uti cibo & potu. de cibis vesci solidioribus, quoniam exemcitatio & labor siue conatus calorem intendit ; itaque substantiam tum dissipat, tum coctiones accelerat, at pquemadmodum exercitatio si quietibus compensetur, facit robur, ita umbratilis,&somnolenta vita facit de-
sidiam, & membroru effeminationem ι & ideo segnius agit calor animalis in hisce quietibus, quam in vigilia, pnesertim operosa, de qua dantenus iuncta labori.
mia: nam pars corporis sit sedes soporis Caput V.
λη Odo consequens est, ut quaeramus qua parte corporis somnus fiat, nonnullis sortasse videretur es se affectionem totius , dc nullam sibi partem corporis determinatam praescribere, ac definire, nam quies est& copula totius sensus, S motus, utraque Vero potemtia est fusa per totum, igitur somnus est affectio, passi que totius in quantum totum, S non per aliquam partem , denominat quoque totu animal, totum quiescit, non una pars determinata;igitur totius est passio: quin etiam totius videtur esse vigilia, nam singulis partibus vigilare, idest sentire, S agere aliquid competit, ergo totius etiam est somnus sunt denique nonnulla animalia, quae carent cerebro, corde & hisce primis partibus, illa tamen dormiunt. Aristoteles autem,& Galenus