장음표시 사용
141쪽
A natura conuicti opinabantur somnum esse affectione totius quidem, sed per unam dum taxat principem partem, a qua sensus pariter, atque motus caeteris partib usim pertiretur, aut quae faceret illis consensum aliquo pacto, ita ut per essentiam illi primo conueniat. caeteris autem per consensum, quemadmodum si lux huius hemispheri j pendet ab uno principio, nimirum ex Sole, si
principium istud obscurum fiat totus aer tenebris obducetur, ista tamen obscuratio per essentiam compet
B ret Soli: per consensum autem & participationem, siue per modum sequelae ascriberetia raesi. nec alio pacto extingui atque intercipi posset tota trix seu lumen, nisi lucis ipso compresso principio: eode igitur modo sensus animalis comprimi debebat, per unius dumtaxat principis partis. cona pressionem : hoc perbelle tetigit Aristoteles iii libro de somno cap. seeundo, cum dicoret hoc pacto, nam si eo quod omnes patiuntur aliquid sensus fiet et ipsum dormire, incoii ediens esset, quibus C neque necesse, neque possibile est aliquo modo agere
simul, hos vacare simul, & immobiles existere, contrarium enim rationabilius accideret eis non simul quiescere, volebat his verbis inferre quod somnus non conuenit singulis sensorijs aut sensibus per propria aliqua ipsorum dispositionem, sed per aliquid, quod est commune omnibus, per illam scilicet communem facultatem, quae aequabiliter cuncta fouet sensoria, Si singulis prospicit in ea principe corporis parte assistens, nam D sensus per id quod proprium habent, neque possunt simul agere, ac multo minus quiescere& vacare simulae si necesse esset isto modo in somno simul quiescere', prosecto necessarium esset etiam in vigilia simul aoere' quod est absurdum, consequentia tamen est manifesta, nam ratio eadem est contrariorum, siue oppositorum omnium, ac propterea subiunxit Aristoteles, rationa
142쪽
bile est, ut somnus per primam partem fiat', a qua de- Apendent aliae secundu virtutem; dum enim talis pars aliquid patitur, necesse est etiam alias per consensum pati, & u compribaatur haec, alias intercipi, ac si modo aliquo impotens fiat, illas infirmas & inualidas reddi. Ac denique si somnus ut antea probauimus in est assectio unius sensus principis sconsentaneu erat eundem esse affectionem alicuius primae partis corporis, quae
sedes esset eiusdem facultatis, rationes aliorum facili, me diluentur, & propterea non oportet de illis curam is habere. Verumtamen quae sit ista pars princeps, in qua somni primo fiunt. M cuius existit paulo quasi peressentiam non omnes inter se eonsentiunt, atque inter
caeteros Aristoteles SI Galenus duo stamina belli in hac re suerunt dissentientes: itaque cum aliter sentiret de principio sensus, necessarium etiam fuit, ut sequerentur conclusiones diuerse; Aristoteles enim censebat praecipuam sedem soporis esse corpus cordis, quoniam ipsum. censebat esse primam sedem non solum sensus C& motus, Verum etiam totius animae, ac reprehendebat Platonem quasi trifariam diuidentem animam, ac triplex constituentem principiu, cerebrum scilicet, con&iecur, utpote quod cerebrii esset sedes facultatis animalis & rationis participis, cor vitali siue animose, te. cur denique concupiscentis, quamobrem ille princeps peripatheticorum existimabat idem cor esse neruoruprincipium, quemadmodum ait secundo de historia animalium capite quinto, quippe qui videntur esse iii Dstrumenta sensus, & motus, de processus, per quos currules vocati spiritus emittuntur, atque in eandem sententiam descendit Erasistratus, ac plaerique aliorum, qui ex mente Aristotelis citato loco censebant cor esse radicem neruorum potius quantu ad materiam, quam ratione formae: eam enim in cerebro videtur assumere,
143쪽
1 ab ipλ etenim corde dicebat Aristoteles procedit aomta vena valde neruea in parte illius caua, & ab eodem principio exortum ducunt arteri . quae statim ubi ad cerebrum ascenderint, aut dilatantur, explicanturque, Min membranas degenerat duplices illas me ninges admodum nerueas,&sensu praeditas acutissimo, aut multae simul complicantur, εἰ coalescunt ac generatur neruus teretem habens figuram, vel etiam, ut censet Erasi stratus ab ipsa membrana cum in teretem figuram dex hiscit scissa per substantiam cerebri, quo etiam pacto
efficitur ille admirabilis retiplexus cerebralis, sensus M operationis non exiguae, ac prosecta videtur neruus a teriam referre in substantia & colore, nec poterat esse ex substantia cerebri, quoniam laxum est, & sensus expers, atque ita videbatur opus esse; cum enim nerui officium esset spiritus deserre dc ministrare ad motus, de sensus commoditatem ex re aliqua cauum habente dobebat generari, itaque ex multis arteriolis cauis quide,
C sed simul coalescentibus ortum ducit, dc quemadmodum spiritus ex arteriali generatur sanguine, illoque
sincerissimo, non immerito per easdem arterias magis unitas, glomeratasque se iterum insinuat separatus a sanguine, bd a cerebri attemperatus natura, quae & sanguinem magis sinceru obtinet, dc calorem satis conuenientem, itaque videntur subinde nerui omnes ex ipso cerebro generari quantum ad sormae constitutionem,
vel etiam ab ipsa spinali medulla, quae processus cere D bralis esse videtur, atque si arte lae&venae sensum habent, videretur Aristoteles 3c Erasistratus optime senti re,quod tamen consessus est etiam Galenus sexta Apho risinorum commento quinto, cum enim distingueret rhenis inflamationes utpote quod alia carnem ipsius afficit,quae dolore inuehit agrauanti similem,aliis vero
partibus, quae sunt in rhene patientibus dolor sentitutacutus,
144쪽
acutus, appello inquit alias partes tunicam hune ob te Αgenteem,& ventrem eius interiorem, & eas, quae ad hunc terminantur arterias, & Venas, ac praeterea productiones vasorum urinariorum, hoc etiam confirmatur illo inditio, quod statim ubi generari occeperit animal an imaduertitur in principio cor impersectum ubdsm , sed sensum qua dantenus habens, ut perinde via deatur ipsum esse principium sentiendi: itaque ob illas
rationes Aristotelis tum etiam alias, quas ego ne longior dinem, dimisi, ait ex pro sesso in libro de sensu & B
sensili iuxta finem, ac tertio de partibus animaliu cap. quarto cor esse totius sensus& motionis principium, eaque ratione ob variam cordis dispositionem sensum esse dissormem; ait enim ea, quae sensum habent hebetiorem S magis ineptum, cor ipsum habere magis durum, & spissum: at contra quae mollius & alacrius illud habeant sensu S motus agilitate pollere,&. secundo de partibus cap. decimo ait hoc modo , sed enim principium sensuum esse cordis locum definitum iam est, Ceu de sensu ageremus, & ibidem paulo inserius inquit sequentibus verbis, cerebrum Vero parto capitis priore continet omnia quibus hoc datum est, quoniam id, quo sentiunt in parte priore corporis situm est, sensus enim prouenit j corde, quod parti priori commissum est, ac manifeste in illo capite demonstrare conabatur cerebrum non esse principium sentiendi, quoniam est exangue squallidum & insensatum, quemadmodum sunt omnia excrementa: cum igitur tot, tantisque locis Dexplicasset cordis molem esse principium sensus, ac prς cipuam sedem animae, consentaneum erat illum statuere somitum, qui ut quies est & vinculum sensus ac motus , in corde fieri. Sed quoniam nonnulli voluerunt extorquere & trahere mentem Aristotelis ad libitum proprium ricentes, eum putasse cor esse principium sensus
145쪽
A sensus & radicem, sed quoniam cerebrum pars est op
ru manifestativa aut contemperans spiritus, seu pars unde procedunt formati nerui, ob id somnum in cer bro fieri , etsi possit ascribi deinceps cordi per modum sequelae, aut per consensum, utpote quod cerebria pars est illi consentientissima ι propterea non erit inutile asserre quaedam ipsius testimonia,ut certiores fiant, illam
non esse opinionem Aristotelis, sed propriam ipsorum fictionem; ac primum videte in opusculo illo de som-ῖ no & vigilia, ubi dicebat expresse somnum esse affecti nem primi sensitivi, ac tertio eiusdem operis capite custatuisset cor esse principium sensus, mox ait si vero est somnus & vigilia passio partis huius & c.ὶ & alias dic bat somnum esse refrigerationem primi sensitivi, cum
autem explicaret quomodo essiciatur illa refrigeratio .in illo principio sensus nimirum in corde, inquit eu
porationem corpulentam in cerebro refrigerat m,st 'tim descendere ad inferiores sedes, ac refrigerare cooz dis calorem, ut perinde .vis sensitiva, & motiua,quae ab illa parte procedit coprehensa non possit in opus suu incumbere, hoc etiam satis expresse confirmauit in potimo libro de historia plantarum, quin etiam secundo de partibus animalium cap. septimo, ubi fatetur cere. bru esse causam soporis utpote quod refrigerandi vim habeat, eam vero passionem in corde fieri, in quo est
principium totius sensus & motus,sic enim ad verbum ait, somnus etiam a cerebro proficiscitur iis, quae illamo obtinent partum mimalibus, quae aute carent, ijs prinportionale suppetit. cum enim sanguinis a lentis ei duentia refrigeretur a cerebro , aut etiam ob alias causas similes caput Aggr uatur,& quidem somno sopiti eaeorporis parte sistent tentari, atque essicitur ut calor casanguine ad ima subterfugiat, collectaque copia vaporis in loco inseriori somnum iacit, ita que constat a bse
146쪽
tratum esse Aristotelem sopores in corde fieri . Plato autem Galenus posuerunt illud principium sensus ac motus csse cerebrum aut proportionale, & in eo siciri somnum, siquidem manifeste ipsum est principium neruorum, nec opus esse ut tangendi vim habeat, sed sensum illum habere, qui singulorum motiones animaduertat, ipsumque si paulo magis siccescat idoneufieri ad hanc sensationem, quemadmodum est neruus, aut spinalis medullae postremum,ubi siccior est effecta, ac partem aliquam in illo adesse, quae iIIo etiam pacto Vsentire valeat, utpote membranas per totam substantiam implicitas tetiplexum & nerueam quandam substantiam in eius radice, locus autem ille Aphoris mora mendosus est,& forsitan temere adiectus,quoniam ipsemet Galenus secundo de locis cap. secundo, Mibi de saepius, atque in decimosexto de usu pallium ducentosimo decimo octauo inquit, venas& arterias esse semsus expertes, nec ullo pacto sentire si incidantvraut vinculis excipiantur, vel forsitan si sensum aliquem habet Uexiguum, illum etiam ex cerebro trahunt propter comsensum unum neruoria, & virtutis continuationem, in cerebro tamen primatum obtinentis, itaque per experimenta videmus, si cerebrum comprimatur & male se habeat interdia auferri sensum & motum cunctis partibus, ut prorsus stupidae, motus expertes maneant,
qui quidem affectus manifeste in cerebro fiunt,cum ipsi admoueatur praesidia, & in eo repertae sint causa' mo horum, atque etiam videmus quandoque ob solam co D pressionem cerebri ex osse depresso, aut aliquo instrimento per imperitiam medici impotentiam ad vigila. dum oriri,& partium ineptitudinem ad sensum & motum; ibi quoque generantur spiritus animales, & experimur humidas cerebri temperaturas essicere in somnum delationes, siccas contra esse ad vigiliam magistia i procliues
147쪽
ET VIGILIA. νε A procliues, & illius solam aggravationem aut humorii
aut vaporum dummodo acuti non sint& calidi nimis efficere somnolentiam,& a contrarijs causis eadem parte fieri uigilias. quin etia refrigerato capite ex Oppiatis, aut aliis rebus frigidis somnus quamprimum generatur, uel impotentia uigilandi, eadem uero si cordis r gioni admoueantur,haud necessario allicitur, id etiam patet experimento, cum enim somnus instat sentimus in capite quandam aggravationem,& ipsum primo in v eipit succumbere,ac denique omnes somni morbosi in cerebro fiunt, non minor igitur ratio est,ut ali j quoque salutares in eadem parte fiant, propterea ab ipsa uerbrate coactus fatebor sedem soporis esse cerebrum, aut aliud proportionale in iis quae cerebro carent, ipsum enim principium est totius sensus A aliarum facultatu quae animales appellantur: sed quoniam sensus cordis est unitus cum principio caloris , qui uitae tuetur incolumitatem , propterea passiones eius subitas quasdac passiones mouent, utpote lypotimias& sincopes quandoque etiam celeres interitus.
De somni generatione, & causis, ac primum
ponuntur aliorum opiniones & confutantur. Caput VI.
T E generatione autem ipsius somni quemadmodii
P fiat maior est controuersia, atque hinc tota pendet diis cultas huius tractationis: omnes enim tam medici
quam philosophi conuenerunt in hoc quod somnus est quaedam quies ac prope impotentia primi sensitivi, propter qua non potest in opus suum incumbere, qua-obrem dicebatur ab eis primi sensus aut sensitivi compressio, α quasi uincula, cuius compressione caetera n
148쪽
que sentire, neque motibus sufficere possunt, sed eum Anon esset ex voluntate, nec quies aliqua ; ut quies bra chii per se ipsum spontanea, ob id coeperunt explorare modum,& causam istius compressionis, & detentionis totius sensus,dc motus. Propterea Aristoteles existimauit compressionem hanc, atq; impotentiam primi se, siti ui incumbendi in opus proprium, qualis in somno contingit experrectilis atque solubilis, fieri ob quanda refrigerationem, siquidem illa intemperies frigida calorem exturbat dc cohibet,facitque torporem, immo dbilitatem, unde in libello de somno inquit, somnum .esse refrigerationem primi sensitivi, sed eam refrigerationem proprie fieri a corpialenta quadam evaporatio. ne in cerebro refrigerata, quod insuper secuti sunt multi peripathetici, quia viderunt hoc placuisse Aristoteli praeceptori, is enim existimauit ab alimento, aut alia re Proportionali, humida praesertim & frigida efferri su sum ad caput vi caloris aspiratione vaporosam, & Ppulentam , quae ab eius loci frigiditate densatur, ut nibes in media aeris regione, quae instar Euripi post densationem refrigerationem proprio impulsu descendit, primi sensit ut calorem refrigerat partim etiam vias intermedias obstruit, quas venas appellant carotis das, quasi soporarias, itaq; tum per se calorem turbat,& comprimit, partim etiam obstruendo cohibet instruxum, quapropter fit somnus, ob id inquit poti gimum somnos fieri post alimentorum assia mptionem, quoniam vapor eo tempore non mediocriter sursum a sp, Drat ad cerebrum ex ipsa esculenta, potulentaque mat: ria, ob id etiam vaporosa omnia censebat somnos alli. cere, ut vinum, lolium, allia, Cepas, dc cognata ipsorsi.
sed quoniam illa calida sunt, idcirco dubitauit quomodo fieri potest, ut talis calida eua potatio somnum alliciat, quippe quae refrigerare debeat primum sensitiva,
149쪽
A aut calorem eius, sanguinem,& spiritum: rei pondet satis esse ut frigida videatur respectu maioris caloris. quemadmodum urina quae in balneo apparet nigida, tametsi propria natura existat calida, non saecus labores colliquatiui,& febres nonnullae, in quibus ob calcris uehementem impressionem in membris & partibus solidis secedit colliquatio, stimnos lia bent familiares, siquidem colliqua mentum, ut cibus indigestus est, Maspirationem ad cerebrum uaporosam emittit, iis au
B tem uaporibus inquit digestis, Ma calore statim eui ctis, solui sensum, α fieri somno contrariam uigiliam
siue expergiscentiam. Ego tamen non possum felim quere tensum, de sensata experimenta, ut credam Amstoteli, is enim dicere solebat amicus Socrates, amiculi Plato, sed magis amica ueritas age obsecro uideamus
si res ita se habeat, ut somnus a corpulenta solum aspiratione fiat μxestigeratione primi sensitiai;scilicet co dis aut alterius cuiusdam partis proportionalis: prima C videmus somnos accedere post libores, cum enim ex diuturno peruigilio lassatae sunt uires ac sensoria, Mispiritus non nihil debilitati manus dant quieti, & f cia hac somni dispositione intercipitur trigilia, lassitu
do uero haec cum evaporatione & restigera tione nihil habet commune, neque uero fit in omni labore , & lassitudine colliqua mentum, ut singulis patet: insuper sola debilitatis ratione contingunt, dum morbi homi
nes inudunt cito prosternentes uirtutem, eodem quo
D que modo post sudores, a quibus uirtus lacessita, dinhilitata que succumbit, & qnietem oppetit cum uigil re. 5 laborare tum spiritus, tum sensoria cincta disidant, nonnullis etiam ex quadam consuetudine λ- ni redeunt, ac temporibus certis repetunt, abeantqire determinaris horis, evaporationes autem ex arbitrata& consuetudine non fiunt, neque soluuntur, sicut acco
150쪽
dit M soluitur somnus: quin etiam singuli experimur in Anobis esse imperium ,& momentum quodam ut dor- mire valeamus in quacunque hora, nisii quidpiam obis ste non est autem in potestate nostra,vt fiat ad cerebra evaporatio, saepe etiam cum decernimus contra abstinere, tametsi cupiditas aduenerit, somnum auertimus: praeterea sola compressione meningae eius inqua mem D ranae,quae cerebrum inuoluit somnus generatur altissimus, aut sensus compressio, non est igitur evapor
tio propria causa dormiendi, quoniam non est de om- Bni, praeterea saepissime fit somnus dum frigida quaedam
capiti admouentur nimiru succus mandragorae solatri,
lactucae, papaueris, A similium igitur fiunt interdum
somni citra corpulentam evaporationem: amplius ex
molesta lectione, aut concione somni solent euenire similiter ex sonis quibusdam, unde nutrices solent puerulis somnum allicere quibusdam sonis, & cantu, multisq; etiam ali)s modis citra evaporationem obtingit, quemadmodum per singulos discurrenti erit manife- Cstum. Ac multo minus refrigeratio videri poterat lysus cordis cum praedicta experimenta nullo pacto refrigerare valeant: saepe etia ipso refrigerato ex oppio Msimilibus, ex timore, ex morbo, ex vaporosa substantiastigida in palpitationibus cordis somni no elliciuntur, qui tamen fieri deberent, & m gis insignes utpote principio illo magis per essentiam refrigerato: atque in nonullis prauis febribus evaporationem mittentibus ad caput, aut propter virtutis celerem dissolutionem Dsomni fiunt insignes, cor autem calore aestuat, quoniaper se ipsam febris est calor accensus in corde. Ob id aliqui existimarunt somnum esse quidem vinculum, α compressionem sensus, eam vero fieri propter restigorationem cerebri, illud enim est sensus & motus principium, itaq; illius refrigeratio facit ineptitudinem sentiendi,