장음표시 사용
151쪽
liendi, & impotentiam effundendi virtutem sensus, Minotus, siquidem frigiditas immobilitat, calorem exturbat, oc spiritus coercet, unde talem essicit pigritiam prope impotentiam: comprobant hoc, quia manifesto viderunt allici somnum restigerato hoc primo instrumento. ac principio Erebus valde frigidis, ut antea discebam , quin etiam frigidas cerebri temperaturas esse magis somnolentas, calidas autem omnino vigiles, Msoporibus serme ineptas. Quidam autem opinanturn somnum esse vinculum & compressionem primi huius sensorij adeo ut virtus eius implius effundi non' possit per partes mobiles, ac sentientes, id aute ab illius par tis obstructione proficisci aut propter refrigerationem aut obstruentem aliquam materiam, sic enim necessa rium est, ut obstructis meatibus, per quos illa virtus es funditur, emissioni reddatur inepta, & pro vigilia somnus obtingat, itaque refrigerato cerebro cum illo pacto fiat obstructio frigiditas namque densat, & astrin-c git, somnus ericitur, multitudo etiam vaporum in cerebro id ipsum facere consueuit, ac propterea somnuallicit, idem humores defluores aquei, humidum enim impleturum est, eos.autem experies esse debere qualitatum, quae excitandi vim aliquam habeant, ita videlibcet ut non sint nimis calidi, aut acres&mordicatione praeseserentes: sed quoniam non eodem pacto omnes obstructiones fiunt, existimant eas . quae leue&sunt Maffectionem inducunt expergiscibilem esse somni pro-
dutricem, alias autem quae affectiones generant ine perreretes esse morbosas& malorum morborum pro ductiones. Vtraque tamen sententia quantum repugnet sciatui, M rationi superiora demonstrant, quonialabores, lassitudines consiletudo, lectio, soni, cantus. fastidium per auditum aut omnino agendi, nimis stabili .haeronoque applicatio ptimi sensus, tenebrae, stab
152쪽
tudines, moestitiaeque nullum ipsorum potens est resti. Agerare, neque obstruere cerebri substantiam & vias spirituum. Bernardinus Telesius vir magni ingenii existi. mat somnum esse affectionem spirituum, quibus opi. natur etiam conuenire vigilia, utpote quod si peripias animalis partes effundantur, &actionibus,operibusq; incumbant, fiat vigilia, cum autem ad cerebrum red unt,quasi reuocato motu efficiatur somnus,adeo ut ille nihil aliud praeterea sit, quam retractio, reuocatioque spirituum ad cerebrum, quorum deinceps solutio,& Rceler emissio faciat expergiscentiam, & quoniam spiriatus isti dant motum&sensum singulis partibus, quae talem habent promptitudinem, idcirco fit ut per eoru reciprocum motum sensu destituantur, & motione, ae fiat utraque ineptitudo, ipsumque animal sopitum re cumbat, ac sentire non valeat, ac propterea fieri ut omnia alliciant somnum, quaecunque possunt spiritus ip sos fugare, & modo quodam intro impellere ad primit sensitiuum dc principium eorum, existimat etiam huius Ccemodi spiritus habere ad corpus dominicum imperium, ac se ipsos promouere, agitareque,& per se cognoscere, appetere, S in omnia pro arbitatu suo irrumpere
ita ut ipsi sapiant, sentiant, moueant ,& cuncta deniq; faciat in animali, quasi uero essent ut porcelli intra se cum: quae quidem de somno sententia suit antiqua medicurum opinio, nam plaerique dicebant in eo fieri r tractionem caloris N spiro ad suum principium, α corpus totum ob id maiori indigere aegumento cum D. dormit, hanc etiam opinionem uidimus subscriptam
sese a Galeno in eo libro cui titulus est de historia philosopli ira, si qui dem ad uerb um ait hoc modo in eo capi re dς somno&morte. Plato&Stoici dormire putant
animai quiescente spintu illo, qhi sensibus uigilantiubas mipuliat, non quia ues ut in temm concidat: sed
153쪽
A quia ad principem animi facultatem seratur, quae intra supercilia sede habet, occidere vero si spiritus ille prorsus omnem motum amittat, quibus verbis palam est eos arbitratos esse somnum fieri ex retractione spiritas ad suum principium, S quietem illius in eadem parte. ita tamen ut non omnino quiescat, ex quo suffocatio nes ipsis videbatur esse causam interitus, quoniam motum spiritus omnifariam submoueant, prohibeantq; , motus enim est prima caloris persectio, qui sicut illum 3 accendit, ita priuatio eundem extinguit,&de medio tollit, ut perinde calida omnia moueantur frigida contra quiescant perpetuo, & immobilitate gaudeat. Quo rufetentia meherclexidetur probabilis, S cosentanea veritati, si vero examinetur diligetius, manifeste apparebit eos non esse assecutos adaequatam & propriam causam dormiendi, quod eorum pace sit dictuna. Enimuero saepe videmus fieri hominibus de cui is serme animalibus magnas spirituum reuocationes SI caloris illa C tamen somnus non invadit, vehemes scilicet retractio fit ipsis metuentibus praesertim si timor ingens sit, &celeriter inuadat, inditium retractionis est partium extremarum frigiditas, ut quidam etiam obtremiscant, dormituris autem, aut dormientibus nunquam tantus eius ratione apparuit contractus horror, multis etiam cum timor eos vehementior derepente aggreditur sensuum ossicia intercipit, ut omnino non videant,& non audiant, eos tamen dormire nullus censeret. Hoc etiaconfirmatur. nam saepe contingit ut homines alta quadam cogitatione occupati , dc detenti prope insensati fiant nihil videntes audientesque, quod ipse Bernardinus fateretur essici propter retractionem spirituu ab his partibus extremis ad cerebrum, in quo alta sedet cogitatio de animae princeps facultas, somnus autem propterea non fit, ergo non est sussiciens causa dormi- V endi
154쪽
endi spirituum couersio, retractioque in eam partem, Aquod etiam manifestius fit exemplo delirantium freneticorum. Videtur praeterea huiusmodi retractionem spiritus non esse somno necessariam, neque sub illud tempus aliquo modo fieri,quandoquidem singulae partes manerent sensu ic motu destitutae, unde si dormien ti pars aliqua incideretur vel pungeretur quae remota admodum esset ab ipso cerebro, nullo modo animaduertereliquemadmodum non sentit pars paralitica,vel
quomodolibet stupida, eas enim partes vis sensitiva dnon fovet, perquam sentire valeant, id autem absurduest, nam videmus manifeste dormientes non esse expertes sensus, immo non solum grauiora,& vehementius imprimentia cognoscunt,&sentiunt, verum etiam te. uiora quaedam, sunt etenim nonnulli dormientes qui pulicum transitus animaduertunt,&leuiores palearucontactus, quae si sensus retractus esset, minime senti. rentur ab eis. Is sorsitan responderet in somno fieri retractionem spirituum ; sed tamen non omnium, quo- Cniam pars aliqua eorum remanet non retracta, per qua
ista sopitum animal potest cognoscere. Sed haec solutios si ita diceret uon est alicuius momenti,siquidem leuissima est illa retractio spirituum, cum qua sensus seouatur Partium, quippe quae non grauiora tantum, sed leuiora etiam, ut dixit, sentire interdum valeant, leues autem huiusmodi retractiones vigiIta potest substinere in qua est sensus incolumis, somnus enim nequaquam est quando sensus sparsus ac fusus est per totum, ut sin. Dgulae partes ad actionem hanc sufficere valeant, cum veto talis facultas, S spiritus relinquatur, somnolenta tamen existat passio, aliud prosecto erat ipsi dicendu , ut illius generationem proximius explicaret, neque Vero fit somnus ex difficili sen Cia tantum,utpote quod sentire quidem valeant, sed tamen aegre dc tactus solum, no
155쪽
ET VIGIL Iin. 3Is A autem alii sensus, qui leuius mouentur a suis sensibilibus, nam si torpor fiaet uniuerso corpori,& motus hebetudo, sortasse animal vigilaret,&sensus parum sentiret. Praeterea si retrahuntur hoc tempore spiritus ad cere bra aut sponte, aut vi, aut natura; si sponte, & electio. ne duo sequentur, alterum est, quod statim ubi in mentem venerit cupiditas, dormiremus, nostra enim appetitio , deliberatioque vel esset ab ipso spiritu, aut in eo ipso consistens, vel ipsi saltem communis , & ita ut sta- v tim si aduenerit, cupido effuditur,& per totum spargitur, idem a toto in illud principium confestim rediret,
alterum est quod totus retraheretur, nam si secus fieret certe vis sensitiva non esset una, neque spiritus totus cosentiens , sed appetitiones in illo contrariae , Vtpote quod una pars velit retrahi ac retrahatur, alia autem Velit manere ac maneat, & ideo sequeretur etiam quod idem animal simul posset dormire & uigilare,porro uigilaret per eam partem quae non uult retrahi, dormiret
C autem propter alia, nec potest dicere eam partem quae remanet esse ineptam uigiliae, quoniam satis est idonea sensationi, ut uidimus paulo superius: si uero per uim aliquam compellatur aut ab extrinseco id fieret aut ab
intrinseco uim inserente, at certe ratio eadem est ut copellantur omnes idem namque ingratum, molestum, aut corrumpens obnoxium est omnibus, nisi fortasse dicat patem aliquam deponi in extrema parte tanquacustodem, sicut in exercitu, arceque munita, in qua ex
P piatores quidam assignantur noctu , diuque ad custodiam arcis, aut exercitus totius. At si naturaliter ille motus retractionis etficeretur, dubio procul omnes couerterentur in eum principii locum secundu eandem naturam, postquam nihil obstat, cum enim in fornace
conclusus est ignis, nisi aliquid prohibeat totus secedit contendens ad superas sedes. Praeterea cum homines V , dormiunt,
156쪽
dormi ut, tametsi somnus sit profundus solent seipsos Aadhuc dormientes in alterutru latus vertere, bracchia
interdum mouere,&iactare crura, motus autem cum
sit actio maiori eget copia spirituum, quam sensus, qui in patiendo constitit, cum itaque motus fiat, quomodo potest fieri tanta spirituum retractio, ut sensus proprio muneri sufficere non possit Confirmatur deinde nam multi delatione quada in somnu occupati ab alijs vocati solent respondere Sc confusa quςda dicere,aut statim expergisci. ac statim iterum dormire, quomodo autem Bfieri posset, ut tam cito fierent illae spontaneae emissio.
nes,& motus reuersi ui 3 Praeterea multi dormientes exercent quam plura opera vigilantium , siquidem ambulant. clamant,vocant, respondent.& audire videntur,
ac maiora istorum faciunt,quae quidem si reuocatus esset spiritus fieri non possent, ac si spiritus non satis est sensationi longe prosecto minus satis esset actionibus
quippe quae maius robur exigunt,sed unum habent comune omnes, quibus talia contingunt quod neque au C dire videre aut facere quid pia se animaduertunt. Praeterrea si sola dormiendi causa esset retractio spirituum -nimalium, sequeretur quod ipsi met in cerebro congre- gati, vel quacunq, in alia parte ad imaginationes, cogitationesque essent idonei, aliasque proprias functiones, ad has enim minime requiritur actualis operatio externorum sensoriorum , experimur tamen dormientes non cogitare, ii vero cogitent, aut imaginentur, id esse somniinia.&non fieri in eo nisi intercisas quasdam D. M inordinatas :maginum compositiones, diuisioneiq; dc existimationes ineptas, cum tamen eius tempori S cogitationes deberent elle meliores, nam si intensius cogitanti spiritus in locum cogitationis affatim conspirem certe ob id cogitatio melius succedit, nam virtust unita est longe paratiotiac magis ad agendu idonea: cs
157쪽
A ter usi dixerit in quolibet 1bmno fieri cogitationes earum Vero nos esse Linmemores, diceret perperam , quoniam ipsemet omnem recordationem, adtionemque omnem animalem in eundem spiret tum coniecit, ac
saltem in ioni no leuiori essemus memores quod tamen non sit: Si vero dicat cum Platone& Stoicis ab illis operationibus abstinere. quoniam quiescat ibi spiritus, cum alioqui actiones illa: non nisi cum motu perficiantur , sed apse sibi contradiceret cum censeat calorus per sd perpetuo ciere motum, & msi alio modo mota re possit saltem circulariter, motus enim est eius prinpria persectio, quomodo igitur poterit quiescere: & n, si quiescat, quomodo abstinebit 3 Praeterea vicitur sae pissime somnus, ut superius dicebam, ex sola me ninge compressione, ergo fieri potust citra spiritus re tactione. Nisi respondeat Bernardinus illud fieri pariter propter retractionem, quia patiente hac cerebri membrana in eundem locu confluunt spiritus audacter propter prili C cipis partis assectionem, opem nimirum ferre cupien tes . Hoc autem facillime confutatur, quoniam si spiritus vere sapiunt in nobis profecto medici alicuius si
comprimatur illi membrana nequaquam confluerem, dignoscerent enim vanum esse laborem , utpote quod ferre opem non possint, ac sortassis afferant detrimentum : adhuc etiam sequeretur quod in dolore capitis Vehementi, in inflammatione cerebri, atque doloribus expungente materia illuc etiam conspirarent de som- D nus essiceretur, nec certe vigilia fieret ob siccam aliqua materia redundante in capite, sed pro ratione asseclusspiritus ipsi in eum locum a toto corpore proficiscerentur, quin etiam ex cordis passionibus ,& compressionibus, quales fiunt in eius palpitatione pariter somni euenirent frequentes,quoniam pars princeps est, de vitae totius principium , lino si cerebrum instamationem patiaturi.
158쪽
tiatur, aut eius membrana cum passio vehemens sit. Aspiritus tamen neque in principio, neque paulo post illuc aspirant, nec somnus ullo modo generatur. Praeterea ex sola humidorum irrigatione in ipso cerebro facta statim somnus obrepit, spiritum tamen ob id retrahi non est necesse, nam pariter omnis humorsi profusio in ea parte somnum alliceret, sed multae alluvies pro somno afferunt vigiliam. Praeterea sola evapora tio somnum allicit dummodo non mordicet,vellicetq; aut erodat, quapropter assumpto cibo & rebus preser- Blim vaporosis mox somni adueniunt in uincibiles, spiritum autem ob id retrahi non est opus: praeterea fiunt somni ex molesta lectione, ex iucundis pariter sonis , quamobre sirenas aiunt dulcissimo cantu soporem allicere nauigantibus, ut curam nauigij soporibus victi prope omnes deponerent, ac si molestia facit somna quia compellit, truditque spiritum auditus intro , ne quaquam istud fieret propter iucunditatem, contrariorum etenim effectus sunt contrarij. C
Ponitur propria sententia de generatione somni. Caput VII.
VT autem valeamus ingenue veritatem huius qua, stionis explicare, operae pretium est nonulla primu animaduertere, unum quidem est quod sensus, ut ait
Aristoteles in libro de somno cap. secundo est unus&principium unum . tametsi per applicatione ad diuersa D sensoria prope dehiscat in multas facultates positione&ossicio diuersas; quapropter dicebat Themistius cadixi quinque sensus volui dicere quinque sensoria, me Iius enim est dicere sensoria diuersa, quam sensus dbuersos ,& eadem ratione Philosophus inquit istis semsorijs quoddam esse illis proprium, nempe applicati
159쪽
ET VIGILIA. es νA nem& naturam propriam, aliud commune, quod est facultas illa a principio primo dcpendens.&contendens etiam ad illud, cum vero cerebrum tale principitast, efficitur ut tota sentiendi, mouendique facultas a b
ipso dependeat: in super si principium est fieri non posse, ut ista pars seu sensus eius non prospiciat singulissensoriis,&partibus omnibus quasi pro tribunali sodens, immo si tanqua facultas animaduersu a suscipies motus alioru ut ita dicamὶ sensuum, haec illos non B prospiciat neque animaduertar, reliqua sensoria esse per se ipsa stupida. ac si oculus videat animalis ipsum
tamen nequaquam is imaduertere quod videat, neq;
si agat ipsum agere sensus enim est unus & principium hoc unum singula animaduertens, prospiciensque persecte, atque hinc est. vi quidam influxus conspirationis ab illa parte principe in singulas emittatur pro sensu,& motu obeundo, caeteraque ab ipsa dependeant senasoria, & propterea dicebat Galenus primo de sympi
C matum causis capite octauo,cerebrum esse senssirium sensoriorum, & instrumentum instrumentorum , hinc pendet illa lux sensua S motiva. & quia caetera fouet sensoria, caeterasque itidem partes ad motum idoneas,
propterea si eius influxus intercipiatur ipsa desistunt a propriis muneribus,&si sentire, ac vigilare pars ista nopossit, consentaneum immo necessarium est, ut consentiant aIiae, eaque insuper quiescente quiescant ,&compressa modo quodam ipsς simul comprimantur, haec D omnia sunt manifesta experimento sensato, illud quoque manifestum est, quod virtus quae in aliis partibus reperitur, pendet ab ista in esse, & conseruari, quemadmodum lumen aeris sibi ab astris comunicatum, quod perpetuo ab ipso astro pendet in esse, & conseruari, nauidimus in sectione canis vivi rem prorsus admirabilem ligari scilicet neruos recurrentes, & statim Vocem
160쪽
Psa . DT SOMNO esse interceptam, eisdem denuo solutis a vinculo, vocu A
integre recuperatam fuisse, aut alterutro comprehenso
dimidium vocis auferri, pariter etiam si propter obstructionem siue mollificationem nerui, aut aliam ipsius imbecillitatem parali sis obtingat, ut aut influxus, aut
virtutis continuitas auferatur, aut instrumentu ipsum
fiat inualidum, nempe ex obstructione absolutionem eius impediente, aut mollificatione auferente vigore, pars enim quae relinquitur nisi sit principio continua,& consentiens , ab eoque non refoueatur, omnino est Binepta proprio muneri, neque vero spiritus, qui subicietis partibus permanebat, statim recurrunt sursum, nasi tu ponis fieri non posse ut alii descendant, quomodo ascensus erit possibilisὶ Itaq; ut per vigiliam huius pax tis, S sensus primarii caetera vigilant sensoria si recte se habeant ita per eiusdem quietem & compressionem illius sensus caetera quiescunt, ex quo stupida illa videbuntur, nisi haec ipsis incumbat, S prospiciat prope emittens quandam virtutis aspirationem. Cum itaque Cin vigilia talis pars sit expedita adeo, ut intentionem quandam substineat quam proprius vigor facit, & virtus spiritus atque conatus, cum illius agitatione quadamotu sui ita dicam in conico,& illius sit prompta quaedam idoneitas cunctis incumbendi, de animaduersio non impedita neque intercisia : ita talis partis quies ac prope compressio, in qua deponitur omnis omnino applicatio spiritus ferme omnino quiescui,& vigor illius partis cedit, ut pars ipsa fere conniueat. & decumbat,il Dia dispositio, affectioq; somnus est, similis profecto oculorum conniventiae, & corporis totius remissioni, aut procidentiae manus, cum enim cerebrum expeditu est,n net ut bracchium tensum& conatu substinens, quia scribitur rei trici facultati, Ic neruos intendenti, cum
velo inexpeditiam est, scd rem in im quiescit,& vigorem atque