장음표시 사용
81쪽
A festim obtingente, plerunque etiam ob facilem quandam consuetudinem ostentandi laetitiam homines imdentis modo intendunt faciem, rictuque ora diducunti Tertiae dissicultati satisfecit Aristoteles quarto Ethicorum cum diceret illo modo, quibusdam verborum ob scoenitas, quibusdam potius subintellectio ridiculure erat, unde colligimus manifeste ad risus generationem satis esse subintellectionem ridiculi, quod quidem Vel praesupponere oporteat definite, aut saltem indefinite, B & ideo cum videmus alium ridentem si praesertim illuamamus, nos imitatione quadam facili illecti, & pr suppositione ridiculi indefinite, sensuumque sympathia confestim ridemus, eodem modo cauta gestuatio cum concinnitate & dexteritate quadam, dc verborum mutatio non inepta dc vulgaris cum praesupposito ob scoeno, quod est turpe absque dolore facit risum , nisi velimus etiam dicere quod elegans ridendi forma que dam leporem, & alacritatem praeseserat, quamobrem C sub ratione faceti, & ridiculi moueat, risum q; alliciat. Ad quintam dico propter eas res serias posse fieri quosdam rictus, ac modicam sensus dilatationem, quaepctius est risus essigies,& incohatio illius, videtur enim es se quaedam intentio sensus, quasi vigore assumpto,&alacritate moueatur ad faciem, uti soras erumperet, POsrema insuper nullius est momenti, quoniam titillatio sub figura loci, & turpitudinis mouet , nam manifeste cognouimus quod ipsa per se, ut titillatio est, tantum D non facit risum ; quoniam nonnulla animalia titilla tionem sentiunt, attamen non rident, quoniam sub fi-
ura loci desudicii illam non concipiunt.
82쪽
De primo corporali principio , & instrumento δε materiali quo risus efficitur. Caput VII.
Voniam inuentum est ut arbitror in verum subi
conueniens mat=r,aFisus, tar' proxime accedendum erat ad explicandivir modum', quo talis operatio, affectioque humana ediceretur, quapropter initio hoc opus esse duxi, ut vestigetur, quae nam parseorporis sit primum principium eius, seu primum in- Bstrumentum materiale. Democritus existimabat prima illam partem, primumque principium esse lienem, re. liquas autem partes esse instrumenta deinceps subseruientia ad perfectam operis absolutionem: eo nimiruargumento desumpto, quoniam videbat lienosos homines , & melacolia hipocondriaca laborantes fieri adridendum ineptos, utpote quod primum instrumentu, primumque ridendi principium non esset expeditum, sed male affectum, eos autem, quibus illius visceris na- Ctura nullo modo esset grauata promptiores esse, magisque idoneos ad eandem affectionem, cum itaque potentia & impotentia per hanc partem fiant, consent neum esse videtur ut lien' existimetur primum principium ridendi. Attamen ipsius opinio mihi videtur a surda, nam risus quodam motu inseruiente perficitur,lien autem neque moueri conspicitur, nec motus alicuius est principium, videmus tamen moueri partes ibias quae sunt in thorace, M medio ventre, nullius praeto Drea facultatis animae prima sedes ponitur,ac potissimucognoscentis & animalis, igitur non potest esse primu principiu risus, hic enim ab alacri quadam laetitia proficiscitur: ac deinceps respiratione perficitur, ad quam profecto lien nul 3 momentum habet: Ampliuscemsebat Hippocrates ex bile & quodam frenitidis generes: i fieri
83쪽
A fieri impotentias ridendi, ex morbi; et iamcntircuivi hepatis,atque aliorum .viscerum. liceret igitur affirma re haec omnia es se principium ridendi, ncc minus sortasse potuisset dicere illam partem principem. esse se, mur, aut calcaneum , vi pote quod iis lacesiliis, ac prae dolore grauatis risus intercipiatur, in culpatis autem prompte& expedites at, quod etiami ni fallor ad pecunias reserre multo libentius poterat, cum enim illis egeo. nullis possum assici ridiculis; dum autem asd fluunt; omnes in me partes rident&gestiunt: ob id Alexander Aphrodiseus primo suorum problematum quaestione centesima trigesima sexta meminit huius opinionis, & causam erroris attulit, dicebatque hoe modo: Lien non proprie ac per se, sed ex accidenti risiis causa censendus est, quando enim est sanus omniano scaeculentum M in elucolicum succum ex tecinore trahit, atque ita dum sanguis purus des necatus totum corpus, cerebrumque pervadit, naturam sim ut & ani. C mam non aliter quam vinum oblectati atque ita patet solutio ad rationem illam, qua utebatur Democritus o Alij crediderunt primam partem, per quam risus generatur, esse dia fragma, ipsum enim musculus quidam est latus admodum prope mentem positus, tensus polles alacritate, ad motiones agilis respirationi per se primo sub ordinatus, tale ac tantum habens momentiam ad animae functiones., ut eam ipsam partem veteres de communi consensu φρενα appellarent .quasi imentoria D vel mentis sedem, ibique crediderunt frenitides fieri atque deliria. itaque mirum non est, si etiam risus ab hac etiam parte phimum eniciatur nam ad celeres motiones celer est, & expedita, cum si musculus latus sensuque affatim abundans, & spiritu, qui per illam aequabiliter est dilatatus, risus enim ut dilatatio quaedam esse censetur, quin etiam spirationis primum cst instru
84쪽
mentum, quae ut substintia prope apparet risus: hoe Aeliam videbatur a firmare Aristot. tertio de partibus animalium cap. decimo,&ob eam causam titilliationualarum mouere illam affectionem, quoniam septum in ea parte alligatur, ex quo facile huius musculi sensu a PeritS mouet praeter voluntatem, quod in luper experimento militis, ut alias diximus, confirmauit, id. quod demum paret ad sensum . nam pro minimo quolibet risu septum manifeste dimouetur, de retrahitur, ibique facto principio motus, Ceterae subinde partes, ut pul nitio&faciei musculi di molientur. Quoniam vero se piam transuersum non est aliquo modo pars corporis princeps, nec animae prima sedes, aut alicuius facultatis , ideo neque videtur consentaneum eandem parte
censere primum principium ridendi, potissimu quia risus Letitiae soboles est,conueniebat, ut in ea ipsae parte, in qua vigerent laetitiae M alacritates, ibidem quoque fierent exordia risus, talem vero partem nemo statueret esse dia fragma, sed corpus ipsius cordis, quem Cadmodum visum est Aristoteli, & omnibus ferE natiralibus philosophis: Videbatur etiam consentaneum ut ibi a prima, ut dicunt, origine fieret risus, per quam etiam partem alii assectus, operationesque ab avecti.
bus prodeuntes generantur, tu ius nodi tamen non est septum, sed cor, in quo laetitiae, alacritates, dolores, moestitiae, timores, irae, S illorum cognata fiunt: igitur corpus cordis est primum. instrumentiam corporeum,
seu prima pars unde risus eis citur, utpote quod ipsum est primum sensitiuum,ut censet Aristoteles, Omnesque peti pathetici, S inter medicos Erasistratus, & forsitan Hippocrates Cous, si ipsius est ille liber de virginum morbis, vel saltem primo sensitivo consentientissim v, urcensebat Galenus: ponendum est itaque cor esse prs mam partem primumque principium ridendi proxu
85쪽
A muni, quod quidem omnes ab ipsa veritate coacti sa-tentur inopinate, cum enim profusius rident, i aetjtur, dc gestiunt, aiunt se ex corde ridere, laetari, α gestire. aut in eo ridere tantum, si risus in apertum non exeat
sed per vimi primatur, hinc a lim i desectus, m ynco pes fiunt ijs qui plus aequo rident, euacuato scilicet nimium ex corde spiritu. vel ipsum trahendi facta quadaimpotentia: Sed necessariu est hoc loco uti distinctione, quoniam aliud est esse primum principium proxi-z mum; aliud autem est esse primum instrumen vim manifestativum,& persectivum formae, fateor equidem
cor esse primum principium proximum, quod sensnsibi incipiat gestire, & labatur, septum autem esse primum instrumentum manifestλtiuum, ac formae prascrimusi, quapropter Aristoteles ipsum risum quandoque ascripsit dias ragmati, a quo incipit propriam effigiem.
in mere, M sic soluerentur omnes rationes superius ad
ductae. Medici tamen qui existimant cerebrum esse prirC mum sensiti num bipartito diuiderentur, nam alij censerent primum principium ridendi esse cerebrum, in quo cum assideant principes animi iacultates sunt cognitiones&voluptates ais illis inseparabiles, hunc autem affectum fieri communem per consensum dia fra g. mali, ipsumque ob id esse primum instrum eptu, quod per hanc partem sermari, & apparere incipiat, a qcaeteris deinceps partibus ad operationem hanc sub ψseruientibus, quemadmodum sternutatio , quae tamet, D si a eapite procedat , hisce nihilominus partibus fit co munis, atque pereas manifestatur, quoniam respira tio cerebri si alia est coniunctissima videtur cum respi ratione istarum partium. Alij censerent quidem cerebrum esse primam radicem & principium remotum, tum huius, tum aliorum affectuum & operationum.
quae ab illis proueniunt, illos tamen in corde potissi-
86쪽
mum vigere quod sensus eius partis vegetior est x coniunctus parti animosae, ac vitali cum multo calore, ocspiritu, quorum sententia mihi magis videtur consem tanea vero, etsi melius succederet, si quemadmodum censet Aristoteles & Hippocrates faciant cor en totius animae principi u operumq; ab illis prodeuntiu, que admodu verecudia videtur ab ipso manifeste depe derα.
. Tuomodo generatur risus. Caput VIII. R
ARistoteles agressus est huius quaestionis explicati nem trigesima quinta sectione Problematum quae stione octa ua. 6c plane inquit risum esse quandam celerem emissionem spuitus simi Iem stem laetioni cis pro pter Letitiam redundaret, corde nimirum, ac PTMODdijs una gestientibus, ait enim laetitia gestiens concal: factio quaedam est, spiritum autem cum redundarit,so, TaS emittimus uniuersu, & sternutamenti ratio eadem Cest, supponit ibi Philolophus ridentem Letitia gestire, ex hoc alitem deinceps fieri in iliis partibus internis in Iorem, nam Iaetitia gestiens cos calefactio quaedam est, idque vel minuta agitatione spiritus in se ipso facta, vel totius primi sensitivi una cum spiritu , & calore proprio, suspensa mesertim spiraetione, ut subinde utraq; ratione accessio fiat ad calorem . conclusio spiritus i&propensio λδ motum, ex eo deinceps calore soluit humor in vaporem, &spiritus, cum redundarit tum hoc, tum illo etiam quod spiratio est intercepta, soras illum emittimus uniuersim quemadmodum etiam fit sternutatio, calefacto enim cerebro, ac venulis ipsius soluitur humor in vaporem, qui cum redundet, excemnitur affatim , itaque videtur existimare hanc spiritus in taetem fieri paeopter vim caloris obintrinsecam v
87쪽
A Inptatem. hilaremq; assedimiri concepta , cum Verrespiraritum hunc conmuurae mittere non esse aliam vi, PIae
ter motum spirati is quamobrem statim septum can. trahitur pulmones succultantiar susci pientes ea n d e motionis speciem a dia fragmate, hinc praeterea si ru ltractio miculorum , qui monent buccas , quippet qui α ratione ossicii, reconsortiineruorum, quia ierit Pipa tri descendunt magnam cum hasce thoricis partibus ihabent a finitatem, & videntur simul tum conari, tauril B parare viarn, vel quia ne spiritus ferme te s. eructet laeta gis mices i. vehementer nituntur contractione, qui
quidem si contrahamar, necesse est etia contrahi biteticarum musculos, quemadmodum experimento pauet, ac dicebamus illis fieri, qui Sardorum rha nunculo v scuntur, est enim rha nunculti quodam genufrapud Saaridos copiosissi mum saecus nas exoriens nimi um mor dax, quae si comedatuc, incentibus neruos contrahit virictuque ora diducit, quoniam la nos musculos su C mordacitate statim nucuit,&per consensum retra huntur etiam musculi pertinentes ad buccas , ut qui mortem oppetant, veluti ridentiu facie intereant, prinpter quam prosecto analogiam risus omnes eiusmodi figurae Sardonici appellantur. Ego tamen arbitror ibi Iocivium esse Aristotelem ex mente aliorum , aut illud problema fuisse ab aliis additum, nam reliqua tametsi possent probari, illiud tamen absurdum videtur, ut vir
tute caloris soluatur humor in vaporem, & cum red tanda rei sorasexcerneret , siquidem calefactio est altera tio quaedam , dc non potest subito fieri, risus autem ut Horimum confestim esticitur, ac sorsitan opus esset te, pio, aut corde inflammationem patiente insigniores
estici risus. Neque etiam videri potest ut risus sit comoe nis quaedam retracti partium versus princi um animae, in quolae titia ipsa viget, volunt enim contrahi α
88쪽
coadunari in locum illum. quapropter faciei retrahun Atur musculi gutturis & septum ad cor. Hoc enim ab- suid una est, quoniam eadem sere species motus erici. tur in fietu, quod quidem fieri non deberet, nam dolor potius repellit: quin etiam videmus potius impetu fieri ab intrinseco foras, nam sepe inchoato risu in par tibus illis penitioribus cohibetur quasi truncatus in medio nec explicatur in facie. Ob id Aristoteles trige- eo quod spiritiis ex ipsis corde tabatur, dc erumpat alaricriter gestiens laetitia ob inane ridiculum per ipsa praecordia sic enim,illo allabente, atque impetum faciei te necessario septum impellitur ad motum, nam etia uxillius spintus una dimouetur, facitque impetum ut tantdem pars illa moueatur& vibratis modo succusseruris aut saliem intendatur, itaq; facto illo apparatu, ac tu gentia illius partis ad motu fit.aeris, quem dicunt spiritum, celer: cretio, de quo maior est lapsus. eo etiam a insignior risus, hinc fit ut qui partes has alacriores habent, sensuque praeditas insolentiore, illiamque magis
mobilem o seriis minio affixum, minorique grauitate donatum . long magla stat caeteris paribus,)ad ridendam proclines. atque adeo non immerito cessit illud prouerbium, quod nimius risus est argumentum dest. pientiae, prudeates autem, & viri gratatores ob rationes contrarias minus rident, quia seriis plus student. M i p. sum animum. atque cor habent magis affixum, im- D
motumque habent illum, humoreque molesto lacessi, tum, tum senseria prima, partesque omnes quasi infle. xibiles & ad omnes celeres motiones ineptas,sed piger timas quidem illas, S vel uti onere pressas: at pruden.
tiorem animum negotio contemplativo, rebusque
seriis solitum incumbere, & in istis habituantin dissici
sim aquinta sectione problematum quaestione sexta disecebat risum esse lapsum quendam, Afraudationem,
89쪽
A lius est ridiculis dimoni te, Si ει turbare turpiter riden
do, nam radicula inania sunt ι& puerilia quaedam, sed quare labatur spiritus, vel partes ipsae sylti talci conco ptione ridiculi nequaquam declarauit Aristoteles, poli sumus tamen huic satisfacere. quod spiritus ant partes spiritales conceptione ridiculi non possum se continore ni gestiant, ω modo quodam turgeant, itaque tum labendo intenduntur. M secedunt, tum spiritus illa in tione foras consertim excernitur: huc possumus reserre
B quod i psius ridicissi conceptione fit quaedam alacris &conclusa agitatio spiritus, ut perinde partes illa: spiritales talem motum suscipiant, & modo quodam vellic te contrahantur, aut vibrentur. dum causa magis imprimit, cum autem pruriantur, & hilari quodam mindo titillationi non absimili moueantur, necessariu est. Vt partes aliae consensum illis habentes conuellantur, unde videmus fieri illam contractionem in musculis
totius pectoris, ilium gutturis, & faciei succedit autem C quandoque motus &gurgulatio tum agregatione spiritus, tum soluto partium motu propter impotentiam substinendi pruriginem &turgentiam a ridiculo concitatam , quemadmodum videmus fieri titillaetionem sub alas,& motu huic similem. At vero in tertio de partibus animalium cap. decimo dicebat risum esse semias dilatationem, nostis enim quod intima pars anim nostrae intus assistens cognitioni in ipso primo sensit, uo,quod est cor vicenset Aristoteles laetitias& dolores D primo suscipit, ab illis assicitur ac mouetur, sed qualis sit,&quomodo fiat haec dilatatio,sensus non satis est manifestum: sensus enim non est corpus, cum alioqui dilatatio sit proprietas eius, sortassis decet existimare illum ratione corporis dilatari, utpote spiritus in quo est, & cordis in quo primo viget, ita ut cor dilatetur, ac spiritus emittantur per praecordia, septum vero ob id
90쪽
contrahitur, tum quia ad cordis dilatationes hunc mo A. tum suscipit, tum ut contra enit tur in hunc sensus detritus motum, ne cum magno vitae discrimine vacuetur x evanescat, aut quia sic niti oportet has partes obtobur faciendae motionis, quae iustat, hi ac etiam con-nituatur musculi totius gutturis, α faciei, quippe quilaryngis musculis adeo consentiunt,ut nisi simul isti eo trahantur, illi nequaqua 'contrahi possint, gurgul, tio autem fit aucta necessitate, oc motu illarum partiu. quoniam hunc eundem motum suscipit pulmo. & suo ncussatur, cum etenim. septum contractionem substine. re conetur, & motus irruat, essicitur motus minutus veIut in medio fractus, unde procedit gurgulatio, queu ad modusi fistulam Meris plenam manu contrectes, fixin dedouitias gurgulanti S cachinno similis,cachinnus enim est risus cum gurgulatione: sed quoniam non est valde manifestum, si c0r in hoc affectu dilatatur. ob id potius dicerem risum esse dilatationem , hocesti mpe tum quendam celerem, emissionemque sensus&spiri Ctus aequabi uter usque ad faciem, ad quam partem stimsus aspirael, N a 3imuh, ita namque videtur se ipsum do. clarasse Aristoteles trigesim quilita sectione probi
motum quaestione. d in g, quinta, dum causam vestiga ret, quamobr- ridentes flemibul ipsis vocem edant grauiorem, ait enim hoc modo: an quinent, intendendo. contrahendoque ps Vocifer niM ,Vnue propere aer interior corpore ipso imento molictur, cumque peros angustum transeat, serri vel cius poli est, qui vero ridet De contrario emisso corpore, hianseque ore rideret. hirci igitur ob eam rem late, tardeque profundant aereari. merito uocem edunt grauiorem, quibus apertissime siqnificauit ridenti fieri quandam emissionem corporis, seu spiritus inchoatam scilicet ab inter ira parte uentris