장음표시 사용
221쪽
P. L ecl. I. Cap. VII. I95 quin item sequantur ex Disserentia Corporis, difflauitatem non habet difficultas est, quare mi Accidentia Corporis, et cur non potius mi es sientiae ejus. Videntur enim esse in Corpore, saltem implicite, tam bene quam Extensum sit in Corpore. Respondeo et dico, Corpus esse quid anterius istis Praedicatis, et per consequens ista Praedicata non esse in Corpore, sed ad Corpus Prius
est enim esse quam posse quia nihil nihil potest igitur prius est esse quam posse dividi, aut posse palpari. Atqui non sufficit esse ens, ut dividi vel palpari possit cum multa sinat entia,
quae nec dividi nec palpari queant debet ergo esse Certum ens nempe Ens extensum ad hoc ut dividi vel palpari possit; ideoque illud Certum ens, nempe Ens Extensum, seu Corpus , prius est quam Divisibile vel Palpabile adeoque illa non sunt in Corpore tamquam Subjecto cum raedicatum in Subjecto vel sit ipsum Subjectum vel pars ejus. Subjectum nec se ipso
prius est, et multo minus sua parte prius est. 6. Accidens stricte dictum est Accidens quod non sequitur ex essentia sui Subjecti ut ex respectu Caroli Tota enim essentia Caroli est Homo hic, ubi Homo Materia et Superius, Hic vero Forma et Disserentia Atque ex tota ista Caroli Essentia non sequitur ullatenus, quod rex sat Carolus enim est hic homo, ergo Carolus est rex, nulla consequentia; ssicut et hae Conse
quentiae nullae sunt homo hic ergo ex it ergo fuit exsul,
ergo uxorem ducet, etc. Igitur Proprietas passim dicitur dimanare ex essentia Subjecti id est, inde sequi , Accidens vero stricte dictum non dimanat ex Essentia subjecti. VIII. Considerationes circa haec Praedicata. I. Discrimen inter Accidens stricte dictum et reliqua tria Ρraedicata est, quod Accidens stricte dictum affirmetur in
tempore Tria reliqua Praedicata afrirmentur extra tempuS, et
222쪽
I96 Logica restituta. in Aeternitate. Hinc et propositiones aeternae veritatis dicuntur, in quibus tria prima Praedicata dicuntur de suis subjectis. Affirmari in Tempore est amrmari cum Adverbio Temporis praesentis, futuri, praeteriti, vel mixti, expresse vel implicite adhaerente Copulae ut Carolus est rex id est, Carolus Nune
est rex , Carolus fuit exsul id est Tunc designando tempus praeteritum, est exsul , Carolus uxorem ducet id est uno uxorem ducit, designando tempus futurum , Carolus saepe consultat ubi
Adverbium Saepe importat tempus mixtum e nunc et tunc . Amrmari extra tempus seu in aeternitate, est amrmari sine Adverbio temporis expresse vel implicite cohaerente Copulae;
ut Corpus est ens, Corpus est extensum, Corpus est dixi iis, non
nunc, non tunc, non heri, non olim, non nuper, non saepe,
non raro, sed simpliciter. Ita ut si in praedictis Amrmationibus nihil aliud agat quam Notam Amrmandi. 2. Porro Accidens stricte dictum non tantum amrmatur in tempore, sed extra tempus seu in aeternitate nequit mrmari. Si enim dixeris Carolus est rex, atque dictionem V absolveris a tempore ut loquuntur Logici , id est, ita intelligas illam dictionem, ut 1 mera Nota Assirmandi, nullum sibi expresse vel implicite Adverbium temporis adsciscens, falsa erit ista Propositio quandoquidem Carolus, praeveniendo tempus, non sit rex, sed indifferens ad regiam et aliam quamcunque conditionem; sicut etallum non est aurum, sed indifferens ad aurum et quodvis aliud metallum. 3. Ex quo et illud sequitur, quod vulgo valde Paradoxum videbitur, Accidens stricte dictum non esse verum Praedicatum non enim amrmatur sine addito vel subintellecto ad Copulam, cum tamen irrefragabilis Regula cap. a. allegata requirat Assi mationem sine addito, sine subaudito veram se praestare in qua verum Praedicatum de vero subjecto dicatur. Tria igitur
tantum erunt Praedicata, nam quartum hoc tantum est in logum Praedicatum.
223쪽
P. . Sec t. . Cap. ΙΙΙ. 197 . Secunda Consideratio. Proprietas aliquando sumitur pro Assirmatione, in qua Proprietas dicitur de suo Subjecto. Sic v. g. non tantum dicimus, Dixi ile esse Proprietatem Corporis, sed hanc integram Propositionem Corpus est dixi iis vocamus Proprietatem Corporis. Unde distinctionis causa Proprietatem Applicantem et Applicatam dicemus, vocantes quidem Propositionem, in qua Proprietas de Subjecto suo dicitur, Proprietatem Applicantem Praedicatum vero istius Propositionis, Proprietatem Applicatam. Ex quo etiam intelligitur illud Axioma Philosophorum: Sublatis Proprietatibus tollitur essentia ubi Sublatis idem est quod Negatis, et Proprietas sumitur pro Applicante et jam Ratio Axiomatis redditur, quia, cum ex Essentia sequatur Proprietas per desinit. Propriet.), e Contradictoria Proprietatis quae est roprietas negata sequetur
Contradictoria essentiae juxta I. Axi. . Quadr par 2 sec. 2. cap. 1. . . Sic V. ., quia recte sequitur Extensum est, ergo
divisibile est, hinc etiam sequi debet: Non est dixi iis, ergo
non est extensum. Ex his patet, quod non tantum Proprietas distingui possit in Applicantem et Applicatam, sed etiam Essentia, imo et reliqua tria Praedicata non est tamen in illis tam us1-tata ista distinctio acut bene in Proprietate. 5. Proprietas Applicans aliquando videtur etiam Negatio esse; sed tunc Praedicatum in ea non censetur Proprietas Applicata, sed raedicatum sumptum cum Adverbio negandi Non censetur eo casu esse Proprietas Applicata quamvis illud Adverbium non spectet ad Praedicatum proprie loquendo, sed ad Copulam. V. . haec est Proprietas Corporis Corpus non penetratur ab alio Corpore; ubi Proprietas Applicata est Impenetrabile scilicet abili corpore . Unde etiam Proprietas dividi solet in Possitivam et Negativam et quidem omnes Negationes, quae ex Essentia alicujus Verae Re sequuntur, sunt istius Re Proprietates; sunt enim omnes istae posteriores ipsa re, cum prius sit unumquodque esse hoc quod est, quam non esse aliud quidpiam. Atque adeo non sunt in Sub -
224쪽
i98 Logica si a. jecto, utpote quod praecessit antequam ipsae adveniant, adeoque cum suo modo dicantur de Subjecto, neces m est ut sint ad
Subjectum, adeoque sint Accidentia, et, cum sequantur ex essentia, Proprietates Pari Ratione colligimus, omnes Potentias,
quae de Subjecto aliquo dicuntur, siue Proprietates istius Subjecti prius enim est unumquodque siue quod est, quam posse
aliquid aliud. Et quidem omnes universsim Potentiae sunt Proprietates suorum Subjectorum cum enim sint semper posteriores suis Subjectis, semper etiam dimanant ex essentia suorum Subjectorum. Sed non universi omnes Negationes sunt Proprietates suorum subjectorum; quia etiamsi semper 1nt posteriores suis Subjectis, non tamen semper profluunt ex eorum essentia ut Non stans, etiamsi 1 posterius Petro, de quo assirmatur, non tamen sequitur ex esstentia Petri. 6. Tertia Consideratio. Disserentia est communis fons et origo Proprietatum. Proprietates enim famos comparantur ad illud
Subjectum, ex cujus Differentia profluunt; v. g. Dixi iis, Mobile, impenetrabile Palpabile dicuntur Proprietates Corporis, quia profluunt ex Differentia proxima Corporis, nempe ex Extenso hae autem non ita famose dicuntur Proprietates Metalli, aut Lapidis, aut igni, etc., sed potius dicuntur Proprietate Superiori eorum, quia nempe non ex horum Differentia Proxima, sed ex Differentia Proxima Corporis, quod Superius et Genus eorum est, dimanant. Similiter Cogitabile non tam apte dicitur Proprietas Corporis, quam Entis, ideo nempe quia non profluit ex Differentia Corporis, sed ex Supetior ejus, nempe X Ente: Corpus enim non praecis quia extensum est, sed quia Ens seu aliquid est , cogitari potest. Ex quo vides Fontes Proprietatem
non tantum siue Differentias, sed etiam Ens Communes tamen et ordinarii Fontes sunt Differentiae Differentiae enim multae, imo infinitae sunt, Ens autem unicum est, ex quo paucae e uniformes Proprietates dimanant cum ex Differentiis innumerae et maxime discrepantes scaturiant. Proprietas subinde etiam pro-
225쪽
P. . Sect L Cap. VIII. I99 fluit ex alia Proprietate V. g. in Corpore ex Impenetrabili profluit Restitiuum resistat enim necessum est Corpori versus se moto, quod a Corpore isto penetrari non potest , et ex Restiti, o ulterius profluit Palpabile cum enim in id quod resistit manus nostrae
fuerint impactae, palpabitur . Proprietas tamen eo casu non potest dici Fons Proprietatis ex se derivatae, sed Rivulus, unde alius quispiam Rivus deducitur illa enim Proprietas adhuc dimanat aliunde, nempe ex Differentia vel Ente Ens autem et Differentia sunt Fontes, quia ex ipssis quidem dimanant Proprietates, ipsa vero non dimanant aliunde. Quod de Ente quidem omnimode verum est Ens enim non sequitur ex ullo priori, sed ssimpliciter Primum est Disserentiae vero potentialiter quidem sequuntur ex Ente adeoque sunt etiam Potentiales quaedam Proprietates Entis sed actualiter non sequuntur ex Ente Ens enim v. g. potest esse extensum, potest cogitare, sed actu nec
extensum est nec cogitat unde et Posse esse Extensum, seu Non repugnare e se Extensum, et Posse Cogitare, seu Non repugnare Cogitare, sunt Proprietates Negativae Entis. 7. Quarta Consideratio. Superius et Differentia inserviunt Definitionibus, et lationes Inferioris etiam Divisionibus et exemplis. roprietates inserviunt Rationibus. Accidens vero est extra Logicam et spectat ad vulgare commercium. Haec melius videbis infra parte . IX. De Speciebus Proprietatum. I. Quia Proprietates inserviunt Rationi, quae est praecipuum Instrumentum sciendi, hinc operae pretium erit, in Species earum aliquanto diligentius indagare. Prima igitur species roprietatis, eaque facillima, et quae nullo negotio ex Rei cujusque Essentia dimanare comperitur, est Proprietas Negativa data enim re aliqua sunt infinitae Proprietates Negativae nempe
226쪽
L si t a. infinitae Negationes aliarum rerum quae ex re ista suo modo profluunt. V. . propost Lapide, sequuntur ipsum istae Negatione. Non est metallum, Non est arbor, Non est homo, etc. Et quidem hujusce generis Proprietates non solemus proponere in Disciplinis satis enim ex se solent siue manifestae subinde tamen peculiare aliquid continet Proprietas Negativa, cui sensus refragari videntur, aut ipsa Proprietas Negativa Seminarium est Proprietatum Possitivarum atque talis Proprietas Negativa etiam in Disciplinis proponitur. Qualis est ista Proprietas in Physicaci Corpus est impenetrabile ab alio corpore videtur enim sensus contradicere, cum jusculum pani, et aquam spongiae ac cineribus insinuari videamus atque insuper ista Proprietas est seminarium hujus Proprietatis ossitivae : Corpus est palpabile. a. Secunda Species Proprietatis est Potentia, scilicet Absoluta nam Potentia Pura, item Impura, Proxima, item Remota, solent esse Accidentia stricte dicta suorum Subjectorum . Potentia enim semper profluit ex Esiuentia sui Subjecti, atque illo posterior est, cum prius sat Esse quam Posse. In eo convenit Potentia cum Proprietate Negativa, quod ambae odum aliquem Copula praecedente mutuentur Proprietas enim Negativa mutuatur a Copula Modum seu Adverbium Non; otentia vero mutuatur a Copula Modum inbiliter. 3. Tertia Species roprietatis est Analogia, Proportio, Similitudo. Cujusque enim ei Essentiam infinitae Proprietates analogicae, roportiones, et Similitudines consequuntur; sic Evertens A mationem aut Expungens infirmationem est Proprietas Analogica Negationis Essentia enim Negationis infert aliquam Similitudinem seu Proportionem, penes quam dicere
possumus, quod evertat Assirmationem 1sicut procella evertit navim, proportionale loquendo, aut expungat Assirmationem, sicut spongia notas creta vel carbone deformatas expungit. Sic etiam Praedicatum dare seu tribuere Subiecto est Proprietas
Analogica A rmationis habet enim se Assirmatio instar dantis,
227쪽
P. I. Sisci. I. C ap. IX. O Iet Praedicatum suo Subjecto largiri videtur; nam si dixeris: Petrus est doctus, Doctum seu Doctrinam quodammodo largitur Petro ista tua Assirmatio. Sic etiam Removere Praedicatum a Subiecto est roprietas Analogica Negationis, et Continere Subjectum est Proprietas Praedicati, etc. Has esse Proprietates convincitur facile, quia sequuntur ex Essentia Subjecti, ut per se patet, atque sunt ipso posteriores. Prius enim est esse, quam alteri alicui simile vel proportionatum esse; et licet harum Proprietatum ratio detur per Essentiam Subjecti, dissiculter
tamen ut-plurimum illa ratio protrahitur ad sermonem; ex quo factum, ut multis hae Proprietates ipsissimae Essentiae videantur. Sed clarum est, esse duntaxat Proprietates cum enim tantum
Proportionem aliquam aut Similitudinem sui Subjecti dicant, necessum est Subjectum ante ipsas esse prius enim est esse quam alteri simile esse. Videtur etiam tertiae specie ProprietasModum aliquem mutuari a Copula scilicet Adverbium Veluti aut Quasi quod subinde quidem verbolenus sublicetur, sed tamen sensu semper subauditur; 1 dicas: Negatio velut exertit
A rmationem, quasi expungit A rmationem, A matio quasi
largitur Praedicatum suum suo Subjecto, etc. 4. Quarta Species Proprietatis est Relatio, Respectus, Habitudo ad aliud quidpiam, quae ex Subjecti Essentia dimanat. Sic De aliquo est Proprietas relativa A mationis Amrmatio enim est de aliquo. Ibi De aliquo habet vim Adjectivi. Sic etiam Alicujus est Proprietas Respectiva Urmationis; siquidem Affirmatio est alicujus Ibi ordo ac habitudo ad Praedicatum
importatur, sicut in praecedenti Proprietate importabatur habitudo ad Subjectum. Atque etiam hanc Speciem spectare ad Ρroprietates, facile probatur; quia prius est esse, quam ad alterum comparari seu alterum respicere adeoque Relatio seu Ρraedicatum elativum posterius est suo Subjecto. Si jam Praedicatum hoc ex Essentia sui Subjecti sequatur, habebit omnia requissita ad Proprietatem.
228쪽
Logica restituta. s. Atque hae sunt quatuor Species Proprietatum per se. Licet enim quandoque si an Formae, quando nempe comparantur ad Composita ex se et suo Subjecto, semper tamen comparari possunt ad Subjectum, in quo non sunt, sed quo posteriores sunt ut circa 1ngulas Species demonstratum est. Subinde vero praeter hasce quatuor Species quaedam aliae sunt Proprietates, sed non ita per se, at quodammodo per accidens sic V. g. Aequangulum est proprietas dimanans ex Differentia Trianguli Aequilateri, nempe ex Aequilatero, sed et Aequilaterum est Proprietas dimanans ex Disserentia Trianguli Aequanguli, et proprietas Trianguli est Tres angulos duobus rectis aequipollere, etc. Quae ac similes proprietates non spectant ad ullum genus
De Affectionibus Terminorum. Quatuor occurrunt Affectiones conssiderandae in Terminis, quarum 1ngulae constant combinatione duarumci 1. Concordia et Discordia Terminorum, a. Acceptio et Suppositio Terminorum, . Omonymia et Synonymia Terminorum 4. Ordo et lissolutio Terminorum. Harum quaedam spectant ad Affectiones Logicas Argumentorum, de quibus infra, sed non omnes. Α Ρ, Υ De Concordi et Discordi Terminorum. I. Terminus Concors est, qui habet Subjectum commune cum alio Termino, ad quem comparatur, seu tale Subjectum, de quo uterque eorum amrmari potest. Sic Brutum concordat cum jede datur enim Subjectum utrique commune, nempe
229쪽
P. I. Sec t. I. Cap. . 2O3 Apis, de ea quippe et Brutum affirmatur et opes. Termini autem dicuntur concordare in Subjecto communi, ut Brutum
et B es in Are. Terminus Discors est, qui habet Subjectum sibi proprium, id est, tale Subjectum de quo ipse affirmatur,
alius vero Terminus, ad quem comparatur, non affirmatur.
Sic Brutum etiam discordat a Bipede, quia Brutum affirmatur de Bove, de quo non affirmatur dipes Terminus antem dicitur discordare ab alio Termino in Subjecto sibi proprio, ut Brutum discordat a Bipede in Bove.
a. Concordia Terminorum est mutua id est, cum unus Terminus concordat cum alio Termino, tunc etiam alius concordat cum priori; unus enim non concordat cum alio, nisi
affirmetur de aliquo, de quo et alter affirmatur; proinde hoc ipso alter etiam affirmatur de aliquo, de quo prior affirmatur, adeoque alter etiam concordat cum priori. Discordia vero Terminorum non debet esse mutua potest enim fieri ut hic Terminus affirmetur de aliquo, de quo non Dirmatur ille Terminus, 1 tamen ut ille non possit affirmari de quoquam, qui de eodem affirmetur prior. Sic. v. g. Brutum discordat a Bove potest enim affirmari de Cane, de quo affirmari non potest os cit Bos non discordat a Bruto hic si1quidem de nullo potest affirmari, de quo non possit affirmari Brutum. Atque inde fit, ut termini inter quos unus est Concors, absolute Concordes sint; sed Termini inter quos unus est Discors, non semper absolute Discordes sunt, ut patet in illis Terminis:
3. His positis exsurgunt quatuor Combinationes Terminorum: Repugnantes, Convertibiles, Subalterni, et Disparati Termini Repugnantes sunt, qui non concordant ut Brutum, Homo, nullum enim utrique commune Subjectum est quamvis bene detur Praedicatum utrique commune, . . Animal item Ens, etc. Termini Convertibiles sunt, quorum neuter discordata altero, ut Homo, Animal rationale neuter enim dicitur de
230쪽
Logica restit ulla. aliquo, qui de eodem dicatur alter Termini Disparati sunt, qui concordant et discordant ut Brutum, B es, concordant enim in Ave, et Brutum discordat a Bipede in fove, et Ripes discordat a Bruto in Homine Termini Subalterni sunt, quorum unus tantum discordat ab altero, ut Brutum, Bos; quia Brutum discordat a Bove, sed os non discordat a Bruto. Inter Terminos Subalternos ille dicitur Suba ternans, qui discordat, ille Subalternatus, qui non discordat; . . inter hosce Subalternos Brutum, Bos, prior Subalternat, et posterior
4. Necessum autem est, quamlibet duorum Terminorum combinationem spectare ad unam ex quatuor recensitis sumptis enim quibuscunque duobus Terminis, vel concordant illi vel non concordant quidlibet enim est vel non esto. Si non concordant, sunt Repugnantes per definit. Repug.). Si autem concordant, ergo vel unus insuper discordat ab altero, vel neuter discordat ab altero si neuter discordat ab altero sunt Convertibiles per desin. Convert. . Si vero concordent et unus ab altero discordet, ergo vel unus tantum discordat, vel uterque ab altero discordat; si prius fiat, sunt Subalterni, si posterius fiat, sunt Disparati. Quicunque autem Terminus Comparatione facta ad alium quemcunque Terminorum, uno ex quinque modis se habet ad illum nempe vel Repugnat illi vel Convertitur cum illo, vel Disparatur cum illo, vel Sub- alternatur illi, vel Subalternat sibi illum. Quia Terminus
comparatus ad alium quemcunque Terminum, facit Combinationem incidentem in unam ex quatuor Combinationibus recenssitis. Si incidat in Combinationem Repugnantium, Convertibilium, aut Dis paratorum, necessum est, ut cum altero illo Termino Repugnet, Convertatur, aut Disparetur. Si ero incidat in Combinationem Sub alternorum, aut Subalternabit ibidem, aut Subalternabitur.